…nie dla każdego…

https://szkolazpieklarodem.pl/

XI dynastia w końcu zdołała przejąć kontrolę nad całym Egiptem, ponownie go zjednoczyć i zapoczątkować okres zwany Państwem Środka. Zjednoczenie nastąpiło za panowania czwartego króla Mentuhotepa I (2125-2055 p.n.e.). Podczas XI dynastii miejscowi gubernatorzy rosli w siłę i chociaż teraz krajem rządził jeden król, ten król był zależny od tych gubernatorów. Dlatego król musiał apelować do tych gubernatorów, aby pomogli mu w stworzeniu armii, a każdy region produkował pewną liczbę młodych mężczyzn na kampanie wojskowe, ekspedycje handlowe lub patrole graniczne. Jednak pod koniec panowania Senwosreta III (XII dynastia) król odzyskał wystarczającą kontrolę, aby bez pomocy miejscowych gubernatorów stworzyć armię. Królowie Państwa Środka chcieli poszerzyć granice Egiptu, powoli przesuwając się dalej w głąb Nubii. Z każdym udanym atakiem zabezpieczali teren, budując fortecę. Na przykład:

* Amenemhat I z XII dynastii zbudował rząd fortec w północno-wschodniej Delcie, aby chronić granice przed atakiem azjatyckim.

* W okresie panowania Senwosret I i III w Nubii wzniesiono szereg 17 fortec – dziesięć w pobliżu drugiej katarakty Nilu za granicą między Egiptem a Nubią – aby zapobiec infiltracji Nubijczyków, a także kontrolować handel z kopalnie złota i kamieniołomy w regionie.

Czasami te fortece były zbyt duże, aby udowodnić, że królowie Państwa Środka byli wojskową dynastią i żeby Nubijczycy wiedzieli, że Egipcjanie tam zostaną. Dziesięć fortec w pobliżu drugiej katarakty łączy wiele architektonicznych elementów, w tym

* Bastiony (obszary wystające z murów obronnych przypominające wieże), z których żołnierze mogli strzelać do wroga.

* Mury z cegły mułowej o szerokich podstawach kamiennych. Grube mury miały u góry chodnik, dzięki któremu żołnierze mogli patrolować obwód.

* Rowy otaczające mury ogrodzeniowe stanowiące przeszkodę dla każdego, kto próbuje dostać się do twierdzy. Rowy pomalowano na biało, żeby każdy w rowie był widoczny ze ścian.

* Otoczone murem schody prowadzące do Nilu, gdzie można było przybyć zaopatrzenie i rozpocząć ataki morskie. Schody były najbezpieczniejszą częścią fortecy.

Inne fortece posiadały w pobliżu miasta warowne i świątynie religijne. Twierdza Buhen zawierała wysoko w murach strzelnice, co dowodziło, że łucznictwo było główną metodą obrony. Pisemne dowody z wypędzenia Hyksosów (patrz następna sekcja „Drugi okres przejściowy”) sugerują, że ufortyfikowane mury obronne w Avaris miały również otwory na strzały, z których żołnierze mogli strzelać bez narażania się na wroga. Oprócz tego, że są symbolami egipskiej potęgi, fortece te dostarczają również wielu informacji o życiu żołnierzy, w tym o ich zarobkach, broni, zbroi i pożywieniu.

https://szkolazpieklarodem.pl/

W Fajum kompleks piramid zbudowany przez Amenemhata III (12. dynastię) ma reputację labiryntu. Herodot odwiedził miejsce zwane Hawara i odnotował, że labirynt składał się z 3000 pomieszczeń połączonych krętymi korytarzami. Na podstawie opisu Herodota miejsce Hawary stało się główną atrakcją turystyczną dla Rzymian i Greków odwiedzających Egipt. Kompleks był w rzeczywistości stosunkowo prosty jak na egipskie standardy, z piramidą na północy i świątynią grobową (labiryntem) na południu. Niestety, bardzo niewiele pozostało po świątyni grobowej, ale istnieje wystarczająco dużo, aby pokazać, że była to pokaźna budowla. Świątynia grobowa była prawdopodobnie podobna do kompleksu piramid schodkowych w Sakkarze, z licznymi komnatami, świątyniami i dziedzińcami z kolumnami. Jednak świątynia prawdopodobnie składała się z znacznie mniejszej liczby pomieszczeń niż wspomina Herodot; mógł być zdezorientowany licznymi podziemnymi komorami grobowymi w okolicy. Nie można winić biednego starego Herodota za to, że zdezorientował się różnicami między skomplikowanym kompleksem kostnicy a labiryntem w stylu greckim.

https://szkolazpieklarodem.pl/

O dziwo, Egipcjanie tak naprawdę nie używali koła do transportu aż do Nowego Państwa i wprowadzenia rydwanu. Jednakże, nie oznacza to, że nie mieli kół. Pojazdy kołowe i wózki po prostu nie były szczególnie praktycznymi formami transportu tereny rolnicze lub pustynne. Zamiast tego Egipcjanie Starego Państwa używali osłów, wołów i łodzi jako środków przemieszczania się. Najwcześniejsze przedstawienie używanego koła pochodzi ze Starego Państwa w grobowcu Kaemhesit w Sakkarze. Zdjęcie przedstawia drabinę skalną pchaną pod ścianę. Drabina ma bardzo wyraźne, solidne drewniane kółka, które umożliwiają manewrowanie nią na miejscu. Żołnierze wspinający się po drabinie używają siekier, aby wciągnąć się dalej po ścianie. Inni żołnierze blokują koła kawałkiem drewna, aby zapobiec przesuwaniu się drabiny i zranieniu osób wspinających się na górę.

https://szkolazpieklarodem.pl/

Pierwszy okres pośredni (2180–2140 p.n.e.) był czasem niepokojów politycznych po upadku Starego Państwa. Po upadku Starego Państwa (prawdopodobnie z powodu serii poważnych powodzi i wynikającego z nich głodu), biedni, których najmocniej dotknął głód i choroby, powstali przeciwko swoim władcom i klasie wyższej. Powstania te opisane są w długim tekście zatytułowanym „Upomnienia Ipuwera”: Bogaci pogrążają się w żałobie. Biedak jest pełen radości. Każde miasto mówi: stłumimy możnych wśród nas. Odźwierni mówią: „Wyjdźmy i plądrujmy”. Mężczyzna traktuje syna jak wroga. Sprawca jest wszędzie. . . grabieżca jest wszędzie. Rabuś jest posiadaczem bogactw, bogacz staje się grabieżcą. Ptaszniki ustawiły się w szeregu, a rolnicy wyruszają, by orać swoją tarczą. Ten tekst maluje obraz okropnego środowiska, w którym żyje się – w którym panowała anarchia, a ludzie nieustannie bali się o swoje życie. Pierwszy okres pośredni zdaje się potwierdzać powiedzenie, że od anarchii dzielą cywilizację tylko trzy posiłki. Administracja Egiptu została ponownie podzielona, ​​a ósma dynastia rządziła w regionie Memphite, chociaż jej władza była ograniczona do obszaru lokalnego. Drobni wodzowie, którzy przejęli kontrolę nad lokalnymi miastami i prowincjami, rządzili resztą Egiptu. Po upadku ósmej dynastii dziewiąta dynastia przejęła kontrolę nad Herakleopolis. Ta dynastia mogła przynajmniej przez krótki czas kontrolować cały Egipt, chociaż jej panowanie nie trwało długo. Dziesiąta dynastia ponownie dostrzegła podział w Egipcie, z dynastią rządzącą z obszaru Herakleopolis, a trend był kontynuowany z XI dynastią rządzącą z Teb.

https://szkolazpieklarodem.pl/

Stare Państwo (2686–2333 p.n.e.) było przede wszystkim okresem królewskiego zamożności i siły ekonomicznej i obejmowało okres od trzeciej do szóstej dynastii. Okres ten jest najbardziej znany z budowy piramid, które osiągnęły szczyt w tym okresie. Pierwszym kamiennym budynkiem i pierwszą zbudowaną piramidą była piramida schodkowa trzeciej dynastii w Sakkarze . Król Dżeser zbudował tę konstrukcję jako przedłużenie tradycyjnego grobowca i pomnika schodkowego. Ewolucja piramid trwała w całym Starym Królestwie aż do kulminacji konstrukcji, Wielkiej Piramidy Króla Chufu w Gizie, zbudowanej między 2589 a 2566 p.n.e.  Pod koniec Starego Państwa (piątej dynastii) wprowadzono Teksty Piramid. Dostarczały one jednych z najwcześniejszych informacji o wierzeniach pogrzebowych starożytnych Egipcjan. Teksty te, w połączeniu z tekstami biograficznymi w grobowcach, dostarczają historykom wielu informacji o biurokracji i urzędach Starego Państwa. Szósta dynastia była świadkiem zmian w ekonomii Egiptu, a szlachta stawała się coraz potężniejsza i ostatecznie bogatsza od królów. Ta dysproporcja bogactwa i władzy znajduje odzwierciedlenie w grobowcach królów i szlachty z szóstej dynastii; grobowce szlachty są znacznie bardziej wyszukane. Jak na ironię, ta zamiana władzy mogła wynikać z jednego zbyt wielu zwolnień podatkowych przyznanych przez króla jego uprzywilejowanym dworzanom. Upadek Starego Państwa był spowodowany wieloma czynnikami, z których najważniejszymi były szereg powodzi, które spowodowały niewielkie plony, głód, a w końcu choroby.

https://szkolazpieklarodem.pl/

Wczesny okres dynastyczny, czasami nazywany okresem archaicznym, obejmuje tylko dwie pierwsze dynastie. Okres ten jest rodzajem przejścia między kulturą okresu przeddynastycznego a Starym Państwem. Niektórzy historycy twierdzą, że Narmer zjednoczył Egipt i rozpoczął najwcześniejszy okres dynastyczny Egiptu, podczas gdy inni uważają, że proces ten był powolny i ewolucyjny. Najwcześniejsze dowody pisma pochodzą z tego okresu w postaci

* Stele kamienne (płyty kamienne z zakrzywionym blatem stosowane w monumentalnych napisach)

* Etykiety drewniane i z kości słoniowej (prawdopodobnie przyczepiane do przedmiotów grobowych w grobowcach)

* słoiki garncarskie

* Plomby gliniane (używane do plombowania skrzynek, drzwi i ewentualnie kont lub korespondencji)

Pod koniec wczesnego okresu dynastycznego państwo było w pełni ukształtowane, a królowie zaczęli budować wielkie podziemne grobowce  z wyszukanymi i drogimi dobrami pogrzebowymi, aby pokazać bogactwo, jakie zgromadzili.

https://szkolazpieklarodem.pl/

Cywilizacja egipska, jaką znamy dzisiaj, rozpoczęła się za panowania króla Narmera (dynastia 0) około 3100 p.n.e.. Na początku panowania króla Narmera Egipt został podzielony na regiony zarządzane przez lokalnie, ale w pewnym momencie Narmer odegrał kluczową rolę w zjednoczeniu tych regionów, aby były zarządzane przez jednego człowieka – samego siebie. Historycy nie są pewni, czy to zjednoczenie Egiptu zostało osiągnięte przez kilka małych bitew, czy przez jedną większą bitwę, chociaż ta pierwsza jest bardziej prawdopodobna. Zjednoczenie jest zapisane na Palecie Narmera, ceremonialnej palecie łupkowej znalezionej w Hierakonpolis, a obecnie w Muzeum Kairskim. Paleta zawiera najwcześniejszą scenę bitwy ze starożytnego Egiptu, a także szereg obrazów, które były używane przez następne 3000 lat, w tym

* Król uderza wroga maczugą w głowę

* Król noszący koronę Górnego i Dolnego Egiptu

* Król jako byk depczący schwytanych wrogów

Symbolika na palecie wzmacnia ideę, że król był niekwestionowaną głową jednego państwa. Wyobrażenia te są początkiem ideologii królestwa mówiącej, że Egipt nigdy nie powinien być dzielony. Od tego momentu wszyscy królowie starali się utrzymać ten ideał i wszyscy starali się rządzić zjednoczonym Egiptem.

https://szkolazpieklarodem.pl/

Większość istniejących list królów jest zapisana w kontekście religijnym lub pogrzebowym (chociaż niewiele z tych list znajduje się w grobowcach i świątyniach). Większość list to po prostu lista imion królewskich zapisanych w kartuszach na monumentalnych kamiennych blokach lub ścianach świątyń. Królowie, którzy je zlecili, próbowali pokazać, że ich rodowód był starożytny. Znane listy królów obejmują:

* Królewska Lista Totmesa III z Karnaku, obecnie w Luwrze w Paryżu

* Królewska Lista Sety I w Abydos

* Abydos King List of Ramzes II, obecnie w British Museum w Londynie

* Tablica Sakkary z grobowca Tenroya, która zawiera listę 57 władców

* Turyński Kanon Królewski z XIX dynastii

* Kamień z Palermo z piątej dynastii

* Graffiti z kamieniołomów w Wadi Hammamat, które zawierają bardzo krótkie listy

Egiptolodzy używają list królów w połączeniu ze sobą, innymi zapisami historycznymi i dowodami archeologicznymi, ponieważ listy te nie są wiarygodne same w sobie – pomijają nielubianych władców, fragmenty tekstu są uszkodzone lub spisy sięgają tylko do określonego okresu

https://szkolazpieklarodem.pl/

Przez wiele lat archeolodzy sądzili, że kultury Górnego i Dolnego Egiptu są całkowicie oddzielone od późniejszej kultury egipskiej. Flinders Petrie (patrz rozdział 19) zasugerował nawet, że kultury przeddynastyczne były całkowicie obcymi kulturami stworzonymi przez azjatycką inwazję. Nowsze badania pokazują teraz powolny postęp od tych kontrastujących elementów kulturowych do lepiej znanej cywilizacji egipskiej. Kultura obu obszarów bardzo różni się od bardziej tradycyjnej kultury, którą większość ludzi kojarzy ze starożytnym Egiptem. Jednak w sztuce tych najwcześniejszych kultur egipskich pojawia się kilka cech wspólnych, które trwały aż do okresu grecko-rzymskiego, w tym:

* Sceny bicia lub obrazy, na których przedstawiony jest król uderzający wroga. Najstarszy znany przykład pochodzi z grobowca 100 at

Hierakonpolis i jest datowany na 3500–3200 p.n.e.

* Wizerunki kultu bydła, który ostatecznie przekształcił się w kult bogini Hathor (patrz rozdział 9).

* Czerwona korona Dolnego Egiptu, która symbolizowała władzę królewską w tym regionie. Najwcześniejszy wizerunek czerwonej korony Dolnego Egiptu datowany jest na około 3500 rpne, a pochodzi ze skorupy znajdującej się obecnie w Ashmolean Museum w Oksfordzie.

https://szkolazpieklarodem.pl/

Okres przeddynastyczny datuje się od około 5500 p.n.e. do 3100 p.n.e. i kończy się zjednoczeniem Egiptu. W tym okresie Egipt został podzielony na dwie bardzo odrębne kultury: jedną w Górnym Egipcie, a drugą w Dolnym Egipcie. Z archeologicznego punktu widzenia cmentarze znajdują się przede wszystkim w Górnym Egipcie, a miejsca osadnicze w Dolnym Egipcie.