…nie dla każdego…

https://szkolazpieklarodem.pl/

Obowiązki wezyra były zróżnicowane i uczyniły go drugim po królu najpotężniejszym człowiekiem w Egipcie. Wezyr był w zasadzie osobistym asystentem i sekretarzem stanu króla i sporządzał tygodniowy lub miesięczny raport na temat wszystkich kluczowych informacji dla całego Egiptu, na podstawie codziennych raportów z warsztatów i pomniejszych urzędników. Czasami wezyr działał jako król przez pełnomocnika, rozdzielając ziemię i łupy wojenne nomarchom lub jako nagrodę za lojalność. Ponadto wezyr był odpowiedzialny za zatrudnianie policjantów i otrzymywał raporty ze wszystkich posterunków wartowniczych w całym Egipcie dotyczące ruchów wojsk wroga lub innych zagrażających działań. Wezyr przewodniczył także sądowi, zajmując się codziennymi prośbami zwykłych ludzi, w tym o przestępstwa i drobne wykroczenia.

https://szkolazpieklarodem.pl/

Na grobowcu Rehmira z XVIII dynastii znajduje się jedna z nielicznych inskrypcji opisująca w pełni rolę wezyra, która była bogata i różnorodna i stanowiła wyraźnie pozycję wielkiej władzy. Wezyrat nie powinien okazywać szacunku książętom i radnym; nie czynić sobie niewolników żadnego ludu. Oto, gdy proszący przybywa z Górnego lub Dolnego Egiptu, nawet z całej ziemi, dopilnuj, aby wszystko odbywało się zgodnie z prawem, aby wszystko odbywało się zgodnie ze zwyczajem, dając każdemu swoje prawo. Osoba, która została osądzona, nie powinna mówić: „Nie dano mi mojego prawa!”. Strzeż się tego, co zostało powiedziane o wezyrze Kheti. Mówi się, że dyskryminował niektórych ludzi ze swojego rodu na korzyść obcych, z obawy, aby nie powiedziano o nim, że faworyzował swoją rodzinę nieuczciwie. Kiedy jeden z nich odwołał się od wyroku, który miał go wydać, uparcie dyskryminował. To nie jest sprawiedliwość. Okazywanie stronniczości jest obrzydliwością boga. Spraw, by się bałeś. Niech ludzie się ciebie boją. Wezyr to urząd, którego się boimy. Oto strach wezyra polega na tym, że czyni sprawiedliwość. Ale rzeczywiście, jeśli człowiek budzi lęk wiele razy, w opinii ludu jest w nim coś nie tak. Nie mówią o nim:

„To naprawdę człowiek”. Oto ten strach przed wezyrem odstrasza kłamcę, gdy wezyr postępuje zgodnie z tym, czego się przed nim boi. Najwyraźniej wezyrat był tak potężną pozycją, że ludność obawiała się korupcji i braku sprawiedliwości. (W rzeczywistości zapisy wskazują na wiele przypadków, w których oskarżano o to wezyrów). Sam Rekhmire miał tajemniczy koniec swojego życia: nigdy nie został pochowany w jego grobowcu, a wiele obrazów w jego grobowcu zostało celowo uszkodzonych, być może po to, by uniemożliwić mu życie pozagrobowe. Czy był to wandalizm spowodowany jego korupcyjnymi działaniami? Historycy mogą się nigdy nie dowiedzieć, ale to skłania do myślenia.

https://szkolazpieklarodem.pl/

W okresie Nowego Państwa król nie musiał tak bardzo polegać na nomarchach, aby werbować ludzi do wojny lub handlu, ponieważ Egipt miał stałą armię na zawołanie króla. Dwóch generałów dowodziło armią Nowego Państwa – jeden dla armii Górnego Egiptu, drugi dla armii Dolnego Egiptu. Ta sprytna sztuczka króla ograniczyła ilość armii kontrolowanej przez jednego generała i zapobiegła wojskowemu zamachowi stanu, który miał na celu uzurpację sobie tronu. Wyraźnie pomogło, gdyby król był trochę paranoikiem. Wielu generałów w armii Nowego Państwa było książętami królewskimi. Niektórzy otrzymali ten tytuł, gdy byli małymi dziećmi, wskazując, że był to tytuł honorowy, który dawał młodym książętom coś do roboty – zabawę mieczem i rydwanem – a także utrzymywanie tak potężnych pozycji w rodzinie królewskiej.

https://szkolazpieklarodem.pl/

W Starym i Środkowym Królestwie znaczna część władzy króla była w rzeczywistości przekazywana lokalnym nomarchom, czyli burmistrzom. Zarządzali swoją nomą lub prowincją, kontrolowali gospodarkę, podatki i zatrudnienie ludzi tam mieszkających. Nomarchowie ostatecznie polegali na hojności króla i musieli regularnie składać raporty i płatności na rzecz króla w imieniu swoich nomów. Jednak król oparł się również na tych nomarchach, zwłaszcza w czasie wojny lub zagranicznych wypraw. Zanim w Nowym Państwie powstała pełnoetatowa milicja, nomarchowie byli odpowiedzialni za pobór i szkolenie młodych mężczyzn ze swoich prowincji do walki o Egipt lub towarzyszenia królowi w zagranicznych ekspedycjach, zarówno w celach handlowych, jak i celów górniczych. Dlatego król musiał utrzymać nomarchów po swojej stronie poprzez płatności i dary. W przeciwnym razie ci wysportowani młodzieńcy mogą zostać powołani do marszu przeciwko królowi i potencjalnie ukraść tron.

https://szkolazpieklarodem.pl/

Aby złagodzić część presji, król dysponował dużą liczbą doradców i urzędników, którzy pomagali w decyzjach i działaniach. Synowie królewscy, którzy nie byli przeznaczeni do tronu, zostali wyznaczeni przez króla na wiele najwyższych oficjalnych stanowisk. Najłatwiejszą rolą do delegowania był arcykapłan. Oczywiście król nie był w stanie przeprowadzić wszystkich rytuałów oczekiwanych od niego jako arcykapłana w każdej świątyni w Egipcie. Mimo że król był bogiem, nie był Supermanem!

https://szkolazpieklarodem.pl/

Kapłaństwo było bardzo potężnym zajęciem, zwłaszcza na wyższych szczeblach .Kapłani pracowali dla świątyni i mogli zdobywać zaszczyty, bogactwa i tytuły. Kapłani mieli dostateczny przywilej przebywania w obecności bogów każdego dnia, a wielu ludzi wręczało im prezenty (niektórzy mówią, że są łapówkami), aby zamienić z bogami dobre słowo lub poprosić o coś w ich imieniu. Nawet król nie był odporny na to dawanie darów, często nadając ziemie, tytuły i nagrody kapłanom. Te dary ostatecznie pomogły arcykapłanom stać się bardzo bogatymi. A wraz z bogactwem przychodzi władza. Na przykład:

* Kapłaństwo Amona w Karnaku było najbogatszym i najpotężniejszym w Egipcie. Za panowania Ramzesa III grupa ta posiadała 1448 kilometrów kwadratowych gruntów rolnych, winnic, kamieniołomów i kopalni, a także łodzie rzeczne i statki morskie. Większość tych gruntów rolnych została wydzierżawiona chłopom, którzy płacili świątyni jako czynsz jedną trzecią swoich zbiorów.

* Dzienny dochód świątyni grobowej Ramzesa III w Medinet Habu z powiązanej z nią ziemi wynosił 2222 bochenki chleba, 154 słoje piwa, 8000 litrów zboża oraz mięso i inne towary, co wystarczyło na wyżywienie 600 rodzin.

W całej historii Egiptu królowie uważali, że przebłaganie kapłanów jest niezbędne, ponieważ kapłani pracowali w imieniu króla, uszczęśliwiając bogów i dbając o bezpieczeństwo Egiptu. Nic dziwnego, że stopniowo dary króla rosły, a władza kapłańska rosła i rosła, aż dorównała królowi.

https://szkolazpieklarodem.pl/

Społeczeństwo egipskie było bardzo rozwarstwione. Jednak większość dostępnych obecnie dowodów pochodzi tylko z wyższych warstw społeczeństwa – członków rodziny królewskiej i elity – ponieważ osoby te mogły pozwolić sobie na pozostawienie kamiennych pomników i wyszukanych grobowców. Struktura społeczna społeczeństwa starożytnego Egiptu od czasów Starego Państwa przypominała raczej piramidę (jakże trafnie!). Na szczycie siedział król, a za nim niewielka grupa księży wywodzących się z elity, nieco większa grupa elity rządzącej, a następnie klasa robotnicza (w tym rzemieślnicy i robotnicy niewykwalifikowani), która stanowiła resztę ludności . Oczywiście większość ludności to klasa robotnicza. Byli odpowiedzialni za pracę na roli i produkcję żywności dla elit i księży. Niestety egiptolodzy nie znają dokładnej liczebności elity – a w pisemnych zapisach niewiele jest informacji o klasie robotniczej.

https://szkolazpieklarodem.pl/

Dokładniejsze szacunki dotyczące populacji można obliczyć dla określonych okresów historii Egiptu. Na przykład w okresie od dynastii Saite (727-525 p.n.e.) do czasów Herodota (V-IV wiek p.n.e.) zapisy mówią, że Egipt miał 410 000 wojowników. Egiptolodzy zakładają, że każdy żołnierz był członkiem czteroosobowej rodziny, więc żołnierze i ich rodziny w tym czasie stanowili około 1 640 000 osób. Jednak każdy żołnierz otrzymał 12 arur ziemi (1200 łokci kwadratowych lub 0,63 km2), w sumie 4 920 000 arur (3 099 600 km kwadratowych) ziemi dla wszystkich żołnierzy. Ziemia ta stanowiła wówczas połowę gruntów rolnych w Egipcie. Zakładając zatem, że druga połowa użytków rolnych zamieszkiwała tę samą liczbę osób, szacuje się, że populacja wynosi 1 640 000 × 2 = 3 280 000 osób. Ponadto historycy uważają, że 2 aury ziemi były w stanie utrzymać jedną osobę, więc każdy żołnierz miał wystarczająco dużo ziemi, aby utrzymać sześć osób. Oznacza to, że populacja mogła byćwyższe: 3 280 000 ÷ 4 × 6 = 4 920 000 osób.

https://szkolazpieklarodem.pl/

Od około 5000 p.n.e. osiadłe społeczności zamieszkiwały dolinę Nilu na obszarze około 34 000 kilometrów kwadratowych. Jednak ludność tego regionu nigdy nie została odnotowana aż do rzymskiej administracji Egiptu, która rozpoczęła się w 30 r.  p.n.e. Egiptolodzy oszacowali dane dotyczące populacji na podstawie dostępnej powierzchni gruntów rolnych i liczby osób, które byli w stanie utrzymać:

* Późny okres przeddynastyczny: 100 000–200 000 osób

* Wczesny okres dynastyczny: 2 miliony ludzi

* Stare Królestwo: 1-1,5 miliona ludzi

* Nowe Królestwo: 2,9–4,5 mln ludzi

* Okres ptolemejski: 7–7,5 mln osób

Populacja wahała się w okresie faraonów, ze znacznym wzrostem w okresie ptolemejskim z powodu zwiększonej powierzchni gruntów rolnych oraz napływu cudzoziemców do Egiptu po Aleksandrze Wielkim

https://szkolazpieklarodem.pl/

W okresie Nowego Państwa główną stolicą królewską i religijną były Teby (dzisiejszy Luksor), w którym panował potężny kult boga Amona. Region ten obejmuje świątynie Karnaku i Luksoru, a także świątynie grobowe Nowego Państwa i królewskie pochówki w Dolinie Królów i Królowych (patrz rozdział 13). Dla większości Nowego Państwa Teby były stolicą religijną, a Memfis na północy stolicą administracyjną, zapewniając królowi kontrolę zarówno nad Górnym, jak i Dolnym Egiptem.

Odnotowując inne krótkotrwałe osady

Chociaż Memfis i Teby były ważnymi osadami przez większą część okresu faraonów, niektórzy władcy wybrali swoją stolicę gdzie indziej, chociaż te lokalizacje nie utrzymały tego ważnego statusu na długo:

* Avaris: Władcy Hyksosów z drugiego okresu pośredniego (1663-1555 p.n.e.) zbudowali swoją stolicę w Delcie. Osada wykazuje ciekawe zestawienie dwóch kultur: egipskiej i palestyńskiej (ta ostatnia, z której podobno pochodzili Hyksos).

* Amarna: była to nowa stolica zbudowana przez Echnatona z XVIII dynastii (1350–1334 p.n.e.) i poświęcona dyskowi słonecznemu Aten. Amarna znajdowała się w połowie drogi między Memfis a Tebami w środkowym Egipcie i obejmowała wiele świątyń, pałaców, rozległą osadę i cmentarz. (Zapoznaj się z rozdziałem 18, aby dowiedzieć się, co możesz zobaczyć dzisiaj.)

* Pi-Ramzes: To miasto w delcie, bardzo blisko Avaris, zostało zbudowane przez Seti I (1291-1278 p.n.e.) jako miasto portowe i było ważne w kontrolowaniu transportu towarów z Morza Śródziemnego do doliny Nilu. Ramzes II z XIX dynastii (1279–1212 p.n.e.) znacznie rozbudował miasto i nazwał je Pi-Ramzesem, aby służyło jako rywal Teb.

* Tanis: była to kolejna stolica w Delcie za czasów XXI dynastii, za panowania króla Psusennesa I (1039–991 p.n.e.). Większość miasta została zbudowana z ponownie wykorzystanych bloków z Pi-Ramzesów.

Wszystkie te miasta miały bardzo ograniczone życie. Pod koniec większości panowania królów miejsca te straciły na znaczeniu, a Teby i Memfis zostały przywrócone jako stolice.