Również nacjonalizm przeżywa wielkie odrodzenie w sieci. Członkowie wysiedlonych narodów mogą znaleźć się w Internecie, a istniejące ruchy nacjonalistyczne mogą zagłębić się w świeżo zdigitalizowane archiwa narodowe, aby stworzyć własną wersję historii. Nowe usługi internetowe często otwierają nowe możliwości kontestowania historii. Narody spierają się teraz o to, czy Google Earth renderuje ich granice zgodnie z ich życzeniami. Syria i Izrael nadal walczą o to, w jaki sposób kwestionowane terytorium Wzgórz Golan powinno być wymienione w menu rozwijanych Facebooka. Blogerzy z Indii i Pakistanu rywalizują o oznaczenie części spornego terytorium Kaszmiru jako należącego do jednego z dwóch krajów w Mapach Google. Witryna została również zaatakowana za umieszczenie na liście niektórych indyjskich wiosek w prowincji Arunachal Pradesh, na granicy indyjsko-chińskiej, pod chińskimi nazwami i jako należące do Chin. Również Kambodżanie byli oburzeni decyzją Google Earth o oznaczeniu XI-wiecznej świątyni Preah Vihear, której własność została przyznana Kambodży wyrokiem sądu z 1962 r., Jako część Tajlandii. Ale czy pomijając takie walki o właściwe oznaczenie zasobów cyfrowych, czy Internet zmniejszył nasze uprzedzenia wobec innych narodów? Czy Nicholas Negroponte, jeden z intelektualnych ojców cyber-utopizmu, miał rację, kiedy w 1995 roku przepowiedział, że „[w Internecie] nie będzie więcej miejsca na nacjonalizm niż na ospę”? Dowody na tak szerokie twierdzenia są słabe. W rzeczywistości mogło się wydarzyć coś zupełnie odwrotnego. Teraz, gdy mieszkańcy Korei Południowej mogą obserwować swoich dawnych wrogów z Japonii za pośrednictwem cyfrowego panoptykonu 24/7, toczą cyberwojny z powodu tak drobnych sporów, jak łyżwiarstwo figurowe. Wielu głęboko zakorzenionych uprzedzeń narodowych nie da się wyleczyć samą tylko zwiększoną przejrzystością; jeśli już, większa ekspozycja może ich tylko spotęgować. Zapytaj Nigeryjczyków, co myślą o całym świecie, wierząc, że są narodem oszustów, którzy używają Internetu tylko do poinformowania nas, że nigeryjski wódz był na tyle uprzejmy, że uwzględnił nas w swoim testamencie. Przewrotnie, to sami Nigeryjczycy – często dość chętnie – wykorzystują Internet do tworzenia i utrwalania stereotypów na temat swojego narodu. Gdyby Facebook i Twitter istniał na początku lat 90., kiedy Jugosławia szybko pogrążała się w szaleństwie, cyber-utopiści, tacy jak Negroponte, byliby zaskoczeni, gdyby grupy na Facebooku wzywające do eksterminacji Serbów, Chorwatów i Bośniaków pojawiały się w całej sieci. Być może nacjonalizm i Internet są naturalnymi sojusznikami. Każdy, kto chce zaspokoić swoją nostalgię za potężną sowiecką, wschodnioniemiecką lub jugosłowiańską przeszłością, może to łatwo zrobić na YouTube i eBayu, ciesząc się mnóstwem historycznych pamiątek. Ale to nie tylko pamiątki; również fakty historyczne można teraz łatwo zestawiać i przekręcać, aby dopasować je do własnej interpretacji historii. Literatura poboczna traktująca o rewizjonistycznych lub wręcz rasistowskich interpretacjach historii była trudna do znalezienia. Główni wydawcy nigdy nie dotknęliby tak kontrowersyjnych materiałów, a niezależni wydawcy, którzy podjęli ryzyko, zwykle publikowali tylko kilka egzemplarzy. Ten świat niedostatku już nie istnieje: nawet najbardziej niejasne teksty nacjonalistyczne, które wcześniej można było znaleźć tylko w wybranych bibliotekach publicznych, zostały zdigitalizowane przez ich gorliwych fanów i szeroko rozpowszechnione w Internecie. Tak więc skrajni rosyjscy nacjonaliści, którzy uważają, że Wielki Głód Ukrainy z 1933 r. Był mitem lub w każdym razie nie zasługują na miano ludobójstwa, mogą teraz linkować do wielu zawsze dostępnych zeskanowanych tekstów, znajdujących się gdzieś w chmurze, które wyglądają niezwykle przekonująco, nawet jeśli są historycznie niepoprawne. W sieci kwitnie nie tylko tworzenie mitów na podstawie błahych interpretacji historii. Internet pomaga także wielu grupom narodowym w formułowaniu uzasadnionych roszczeń wobec tytularnego narodu. Weźmy przykład Czerkiesów, niegdyś wielkiego narodu rozproszonego po całym Północnym Kaukazie. Historia nie była dla nich łaskawa: czerkieski naród został podzielony na liczne etniczne fragmenty, które ostatecznie zostały wrzucone do ogromnych posiadłości Rosji na Kaukazie. Dziś Czerkiesi tworzą tytularne narody trzech rosyjskich poddanych federalnych (Adygeya, Karaczajo-Czerkiesja i Kabardyno-Bałkaria) i według rosyjskiego spisu ludności z 2002 roku liczą 720 000 osób. W czasach sowieckich strategia Kremla polegała na stłumieniu nacjonalizmu czerkieskiego za wszelką cenę; tak więc większość Czerkiesów została podzielona na podgrupy, w zależności od ich dialektu i miejsca zamieszkania, stając się Adygami, Adygami, Cherkessami, Kabardami i Shapsugami. Przez większą część dwudziestego wieku czerkieski nacjonalizm pozostawał uśpiony, po części dlatego, że Sowieci zakazali jakiejkolwiek konkurencyjnej interpretacji tego, co wydarzyło się w XIX wieku podczas wojny rosyjsko-czerkieskiej. Dziś jednak większość materiałów naukowych i dziennikarskich związanych z wojną została zeskanowana i umieszczona na kilku czerkieskich stronach internetowych, tak aby każdy mógł uzyskać do nich dostęp. Nic dziwnego, że czerkieski nacjonalizm był ostatnio dość asertywny. W 2010 r. Utworzono specjalną stronę internetową, w której wzywano mieszkańców pięciu krajów do umieszczenia siebie samych jako „Czerkiesów” w spisie ludności w Rosji w 2010 r., Po czym rozpoczęła się agresywna kampania internetowa. „Wydaje się, że internet jest kołem ratunkowym dla czerkieskich aktywistów pod względem odmładzania ich masowej atrakcyjności” – zauważa Zeynel Abidin Besleney, ekspert ds. Czerkieskiego nacjonalizmu ze Szkoły Studiów Orientalnych i Afrykańskich Uniwersytetu Londyńskiego. Rosja ze swoimi osiemdziesięcioma dziewięcioma podmiotami federalnymi z pewnością ma na głowie więcej niż jeden problem czerkieski. Tatarzy, największa mniejszość narodowa w Rosji, przez długi czas musieli cierpieć z powodu polityki rusyfikacji narzuconej przez Moskwę. Teraz ich młodzież zwraca się do popularnych portali społecznościowych, aby założyć grupy internetowe, które koncentrują się na kwestii odrodzenia narodowego Tatarów. Korzystają z takich grup nie tylko do oglądania nowych filmów i udostępniania linków do wiadomości i muzyki, ale są również narażeni na informacje, często brakujące w rosyjskich mediach, dotyczące historii i kultury Tatarów oraz wewnętrznej polityki Tatarstanu. Jak pokazują przypadki czerkieski i tatarski, dzięki internetowi wiele mitów radzieckich (a nawet carskich), które wydawały się wiązać naród, nie wydaje się już dających się obronić, a wiele narodów, które wcześniej były w niewoli, zaczyna na nowo odkrywać swoją tożsamość narodową. Nikt nie wie, w jaki sposób Rosja utrzyma swoją integralność terytorialną na dłuższą metę – zwłaszcza jeśli więcej narodów spróbuje oddzielić się lub przynajmniej przezwyciężyć sztuczne podziały etniczne z czasów sowieckich. Nic dziwnego, że ideolodzy Kremla, tacy jak Konstantin Rykow, zaczęli podkreślać potrzebę wykorzystania Internetu do związania narodu rosyjskiego. W tej chwili nie da się powiedzieć, co taka wzmożona kontrowersja oznacza dla przyszłości demokracji w Rosji, ale trzeba by ogromnej dawki optymizmu założyć, że w jakiś sposób nowoczesna Rosja po prostu zdecyduje się rozpaść tak pokojowo jak radziecka. Unia tak zrobiła, a co więcej, demokracja zapanuje we wszystkich jej nowych częściach. Wypracowanie opinii na temat długofalowego wpływu Internetu na rosyjską demokrację wymagałoby nieuchronnie zadania – jeśli nie odpowiedzi – trudnych pytań o nacjonalizm, separatyzm, stosunki między centrum a peryferiami i tak dalej. (I nie tylko w Rosji: podobne problemy występują także w Chinach i, w mniejszym stopniu, w Iranie, które mają własne spore mniejszości). Wpływ diaspor – z których wiele nie zawsze składa się z postępowych i kochających demokrację osób – może również wzrosnąć w czasach, gdy Skype ułatwia tak dużą część ruchu kulturalnego. Czy część z tych wpływów będzie pozytywna i sprzyjała demokratyzacji? Być może, ale na pewno znajdą się i tacy, którzy będą próbowali podburzyć lub promować przestarzałe normy i praktyki. Thomas Hylland Eriksen, antropolog z Uniwersytetu w Oslo, zauważa, że „czasami elity oczekujące wykorzystują Sieć do koordynowania planów przejęć; czasami diaspory aktywnie wspierają bojowe, a czasem brutalne grupy „w domu”, wiedząc, że same nie muszą płacić ceny za wzrost przemocy, pozostając tak, jak robią to wygodnie w pokojowej diasporze ”. Problem z wolnością Internetu jako podstawą polityki zagranicznej polega na tym, że upraszczając złożone siły, może ona w rzeczywistości sprawiać, że decydenci przeoczają własne interesy. Załóżmy, że w interesie amerykańskim, niemieckim lub brytyjskim jest po prostu pozwolić wszystkim mniejszościom etnicznym na korzystanie z Internetu, aby wyodrębnić jak najwięcej miejsca z dominującego narodu, niezależnie od tego, czy jest to w Rosji, Chinach czy Iranie (nie wspominając o o wiele bardziej skomplikowane przypadki, takie jak Gruzja), oznaczałoby po prostu bardzo błędną interpretację ich obecnej polityki i celów. Można by argumentować, że są to przebiegłe zasady i warto się z tym spierać. Pierwszy, dość niejednoznaczny artykuł o polityce wolności w Internecie przez Hillary Clinton po prostu wolał całkowicie przemilczeć tę kwestię, jakby wszystkie narody, uzbrojone w jedno z najpotężniejszych narzędzi na Ziemi, zdały sobie sprawę, że w porównaniu z YouTube wszystkie te krwawe wojny walczą od wieków i są gigantyczną stratą czasu. Znalezienie sposobu na uporanie się ze skutkami nowego nacjonalizmu posiadającego uprawnienia cyfrowe jest ogromnym zadaniem dla specjalistów zajmujących się polityką zagraniczną; można mieć tylko nadzieję, że nie przestaną nad tym pracować, nawet jeśli imperatyw promowania wolności w Internecie odciągnie ich czas i uwagę gdzie indziej.