URODZONY: ok. 2050 p.n.e. Ur, Mezopotamia
UMARŁ: ok. 1950 p.n.e. Hebron, Kanaan

Wielu uczonych uważa Abrahama za jedną z najważniejszych postaci w historii religii. Jego wiara w jedną najwyższą istotę wywarła znaczący wpływ na rozwój religii Zachodu, a jego życie często jest postrzegane jako symbol siły wiary i lojalności. Abraham odgrywa kluczową rolę w głównych religiach judaizmu, chrześcijaństwa i islamu. Chrześcijanie wierzą, że Abraham miał wiele wspólnego z Jezusem Chrystusem (ok. 6 p.n.e. - ok. 30 n.e.), gdyż obaj otrzymali od Boga obietnicę błogosławienia ludzkości. W wierze islamskiej uważany jest za pierwszego proroka, czyli posłańca Boga, a także przodka (poprzez swojego pierwszego syna Izmaela) narodu arabskiego. Zarówno chrześcijaństwo, jak i islam, a także judaizm, postrzegają Abrahama jako ojca założyciela swojej wiary. W artykule magazynu Time z 2002 roku David Van Biema zauważył: "W rzeczywistości, wyłączając Boga, Abraham jest jedyną postacią biblijną, która cieszy się jednomyślnym uznaniem wszystkich trzech wyznań, jedyną (…) przez wszystkich trzech nazywany Ojcem". Jedyne wzmianki o życiu Abrahama pochodzą z tradycji ustnej i fragmentów Biblii oraz świętej księgi islamu, Koranu. Utrudnia to historykom napisanie jego całkowicie opartej na faktach biografii. Życie Abrahama jest zatem mieszaniną rekonstrukcji historycznych, legend religijnych i domysłów.

Dziecko Mezopotamii

Abraham urodził się w Ur, głównym mieście Mezopotamii, niedaleko dzisiejszego Bagdadu. Według Biblii pierwotnie nadano mu imię Abram lub Awram, co po hebrajsku oznacza "wywyższony ojciec". Imię Abraham, które rzekomo nadał mu Bóg znacznie później, oznacza "ojciec wielu narodów". Ojciec Abrama, Terach, miał grubo ponad siedemdziesiątkę, gdy narodził się Abram oraz jego bracia, Haran i Nachor. Abram wychował się w zamożnej rodzinie. Terach posiadał majątek i zwierzęta gospodarskie, a także podobno stworzył bożki (obrazy czczone jako bogowie) różnych bogów starożytnej Babilonii. W tym okresie wśród Mezopotamii i Babilończyków powszechny był politeizm, czyli wiara w wielu bogów. Ur było ośrodkiem kultu, czyli grupy wyznawców religii, która czciła Nannę, boga księżyca. Mniej więcej w czasie narodzin Abrama Babilończycy zaczęli uznawać jednego boga, Marduka, za mającego władzę nad wszystkimi pozostałymi bogami. Niektórzy historycy uważają to za wczesny krok w kierunku monoteizmu, czyli wiary w jedną najwyższą istotę. Wiele historii narosło wokół faktu, że Terach stworzył bożki, a jego syn Abram nie wierzył w oddawanie im czci. Ludzie modlili się do bożków, które reprezentowały różnych bogów. Jedna z legend głosi, że młody Abram rozbił w sklepie wszystkie bożki z wyjątkiem jednego, co miało być wczesną wskazówką, że jego późniejsze wierzenia zmienią się w monoteizm. Inne opowieści mówią, że krytykuje starszych klientów za kupowanie idoli. Kilka późniejszych historii opowiada o tym, jak Abram spalił bożki swego ojca. Koran podaje, że z powodu swojej dezaprobaty dla bożków Abram został skazany na spalenie w piecu przez króla babilońskiego, ale Bóg go ochronił. Brat Abrama, Haran, również nie wierzył w bożki, ale nie został zbawiony przez Boga. Mówi się, że zginął w piecu, ponieważ jego wiara w Boga nie była wystarczająco silna.

Obietnica nowej ziemi

Terach zdecydował się opuścić Ur mniej więcej w czasie, gdy Abram poślubił swoją przyrodnią siostrę, Saraj. Tereh zabrał ze sobą swoją rodzinę, w tym Abrama, Saraj i syna Harana, Lota. Osiedlili się w mieście Haran (później część Turcji). Po śmierci Teracha Abram otrzymał pierwszą wiadomość od Boga, w której nakazał mu opuścić ojczyznę i udać się do ziemi, którą Bóg mu wskaże. Abram miał wówczas siedemdziesiąt pięć lat i według relacji zawartej w Księdze Rodzaju ze Starego Testamentu lub z Biblii hebrajskiej nie przejawiał żadnych szczególnych przekonań religijnych ani pobożności. Opowieści o zniszczeniu przez niego bożków były znacznie późniejszym dodatkiem do legendy o Abrahamie. Według fragmentów Księgi Rodzaju, oznaczonych rozdziałem 12, wersetem 2 (12:2) i 12:3, Bóg powiedział Abramowi: "Uczynię z ciebie wielki naród i będę ci błogosławił; rozsławi twoje imię i będziesz błogosławieństwem. Będę błogosławił błogosławiącym ciebie, a każdego, kto cię przeklina, przeklnę; i wszystkie narody na ziemi będą przez ciebie błogosławione." Ten fragment Starego Testamentu stał się ważną częścią późniejszej chrześcijańskiej argumentacji apostoła Pawła (ok. 3 p.n.e. - ok. 67 n.e.). Apostoł należał do grupy osób opisanych w Nowym Testamencie w Biblii, które zostały wysłane, aby głosić słowa Jezusa Chrystusa. Paweł wierzył, że te słowa pokazały, że Abraham przekazał Boże błogosławieństwo całej ludzkości, nie tylko Żydom, torując drogę rozwojowi chrześcijaństwa.

Do Kanaanu

Abram usłuchał słowa Bożego i wyruszył z Haranu wraz z żoną, bratankiem Lotem i zgromadzoną wokół nich społecznością. Grupa udała się na zachód, do rzeki Eufrat, przekroczyła ją i być może zatrzymała się tymczasowo w starożytnym Damaszku, obecnie będącym częścią Syrii. Stamtąd udali się na południe i wschód, przekroczyli rzekę Jordan i dotarli do równiny Schechem. Bóg ponownie ukazał się Abramowi i obiecał jemu oraz jego potomstwu otaczającą go ziemię Kanaan (dzisiejszy Izrael), mimo że była ona już zamieszkana przez Kananejczyków, potomków Noego i jego syna Chama. Abram zbudował ołtarz Bogu w Schechem, a następnie przeniósł się do Betel, na północ od Jerozolimy, gdzie zbudował kolejny ołtarz. Według Księgi Rodzaju Abram i jego zwolennicy pozostali w Kanaanie, dopóki głód nie wypędził ich dalej na południe, do Egiptu. Tam, w obawie, że widok jego pięknej żony Saraj może skłonić Egipcjan do zamordowania go, aby zdobyć jego narzeczoną, Abram powiedział Saraj, że będą podróżować jako brat i siostra. Kiedy faraon egipski ją zobaczył, przyjął Saraj do swojego haremu, nie wiedząc, że jest żoną Abrama. W rezultacie Abram stał się bogaty, nabywając od faraona owce, bydło i służbę. Płatności takie były rekompensatą od faraona za przyjęcie Saraj do haremu. Gdy jednak Bóg się o tym dowiedział, nie spodobało mu się to i ukarał faraona zarazą. W rezultacie faraon rozgniewał się na Abrama, zwrócił Saraj i nakazał Abramowi i jego ludowi opuścić Egipt wraz z wozami pełnymi bogactwa. Wrócili do Kanaanu. Tam Lot i Abram postanowili się rozstać z powodu kłótni między mężczyznami pasącymi ich bydło. Lot i jego zwolennicy wyruszyli do krain na wschód od rzeki Jordan i na południowy zachód od Morza Martwego, gdzie znajdowały się miasta Sodoma i Gomora. Ponownie Bóg ukazał się Abramowi i powiedział mu, że ziemie na północy należą do niego, więc Abram i jego grupa udali się do Hebronu, gdzie osiedlili się i zbudowali kolejny ołtarz dla Boga. Następnie Abram usłyszał, że Lot i jego grupa zostali wciągnięci w wojnę pomiędzy królem Sodomy a trzema innymi królami i zostali wzięci do niewoli. Abram zebrał 318 wojowników i uratował swojego siostrzeńca. Następnie Bóg dał Abramowi proroctwo, czyli przepowiednię przyszłości. Powiedział Abramowi, że ziemia między Nilem a Eufratem będzie należeć do jego potomków, ale zanim to się stanie, będą zniewoleni i źle traktowani przez cztery stulecia. Bóg obiecał także Abramowi, że będzie miał tylu dziedziców (dzieci), ile jest gwiazd na niebie.

Wypełnienie Bożej obietnicy

W Egipcie Saraj znalazła służącą imieniem Hagar. Saraj nie mogła mieć dzieci, więc dała Abramowi tę służącą, aby zapewnić mu dziedziców. Kiedy Abram miał osiemdziesiąt sześć lat, Hagar urodziła mu syna Izmaela. Saraj wkrótce stała się zazdrosna o swoją służącą i wypędziła ją, ale Bóg odesłał Hagar z powrotem. Kiedy Abram miał dziewięćdziesiąt dziewięć lat, Bóg ponownie mu się ukazał i powiedział mu, że będzie ojcem wielu narodów. Bóg oświadczył także, że nie będzie już znany jako Abram, ale jako Abraham. Imię żony Abrahama zostało zmienione na Sara, a Bóg powiedział, że urodzi syna płci męskiej, który będzie kontynuował ród Abrahama i przymierze, czyli umowę z Bogiem, która obiecała, że Abraham i jego spadkobiercy będą błogosławieni. Dziecko będzie nazywane Izaakiem, co oznacza "śmiech", ponieważ Abraham śmiał się z pomysłu posiadania syna w wieku stu lat. Izmael, pierworodny syn, będzie błogosławiony jako ojciec dwunastu władców, których zarówno Żydzi, jak i Arabowie uważają za dwanaście plemion arabskich.

Targowanie się z Bogiem

Niedługo później Bóg pojawił się ponownie w przebraniu gościa z dwoma towarzyszami, a Abraham okazał się hojnym gospodarzem dla tych obcych. Bóg dał znać Abrahamowi, że zamierza zniszczyć miasta Sodomę i Gomorę z powodu ich niegodziwości. Abraham targował się z Bogiem, aby ocalić Lota, który nadal mieszkał w Sodomie. Bóg zgodził się, że jeśli znajdzie dziesięciu sprawiedliwych w Sodomie, oszczędzi miasto. Chociaż nie udało mu się znaleźć dziesięciu dobrych ludzi, Bóg ostrzegł Lota i jego rodzinę, aby opuścili miasto, zanim je zniszczy. Żona Lota zamieniła się jednak w słup soli, ponieważ choć jej tego zakazano, obejrzała się za siebie, by spojrzeć na uciekające miasto. Po zniszczeniu Sodomy Abraham i jego dom przeniósł się do Geraru, położonego na zachodniej pustyni Negew, około dziewięciu mil na południowy wschód od Gazy i piętnaście mil na północny zachód od Beer-Szeby. Abraham, ponownie obawiając się o swoje życie z powodu swojej pięknej żony, przedstawił Sarę jako swoją siostrę. Zainteresował się nią miejscowy król Abimelech i przyjął ją do swojego domu, ale Bóg po raz kolejny interweniował. Król zwrócił żonę Abrahama nietkniętą i w ramach przeprosin dał Abrahamowi owce, bydło, niewolników i pieniądze.

Narodziny Żydów

Boże błogosławieństwo Abrahama zostało przekazane synowi Abrahama, Izaakowi. Izaak miał dwoje dzieci, Ezawa i Jakuba. Ezaw, jako najstarszy, został wybrany do otrzymania błogosławieństwa po swoim ojcu. Jakub jednak oszukał swego brata i pozbawił go pierworodztwa, oferując głodnemu Ezawowi miskę zupy w zamian za jego dziedzictwo. Jakub, który później stał się znany jako Izrael, miał tuzin synów i ci synowie utworzyli dwanaście pokoleń Izraela. Juda, Issachar i Zebulon osiedlili się na północy Kanaanu, natomiast Ruben, Symeon i Gad osiedlili się na południu. Beniamin osiedlił się na zachodzie, podobnie jak Efram i Menassa, dzieci Józefa, ulubionego syna Jakuba. Dan, Aser i Neftali przenieśli się do okręgów na wschodzie. Pokolenie trzeciego syna Jakuba, Lewiego, zostało wydzielone do służby w Świętej Świątyni w Jerozolimie. Biblia nazywa Abrahama i jego potomków Hebrajczykami, a później, po zmianie imienia Jakuba na Izrael, także Izraelitami. Termin Żyd jest skróconą wersją słowa Judahici, tak nazywano mieszkańców północnego plemienia Judy.

Przyjęcie woli Bożej

Zgodnie z obietnicą, Izaak urodził się Abrahamowi i Sarze, gdy mieszkali w Gerarze. Sara nadal chciała pozbyć się Hagar i syna Hagar, Izmaela, a Abraham pozwolił jej ich odesłać. Bóg ich jednak ocalił i według Koranu matka i syn udali się do Mekki, gdzie Abraham często ich odwiedzał. Bóg miał jeszcze jedną próbę dla Abrahama. Chciał, aby poświęcił swego syna Izaaka. (W tradycji islamskiej wierzono, że ofiarą miał być Izmael). Abraham usłuchał tego polecenia i zabrał syna, który był wówczas prawdopodobnie już dorosły, w wyznaczone miejsce, związał go i już miał go zabić, gdy Bóg wołał do Abrahama, aby się zatrzymał. Jak podano w Księdze Rodzaju 22:12, Bóg powiedział: "Nie podnoś ręki na chłopca. . . . Nie rób mu nic. Teraz wiem, że boisz się Boga, bo nie odmówiłeś mi syna swego, jedynego." Wtedy Bóg odnowił swą obietnicę daną Abrahamowi, mówiąc: "Na pewno będę ci błogosławił i sprawię, że twoje potomstwo będzie liczne jak gwiazdy na niebie i jak piasek na brzegu morza. Twoi potomkowie wezmą w posiadanie miasta swoich wrogów i dzięki twojemu potomstwu będą błogosławione wszystkie narody na ziemi, ponieważ byłeś mi posłuszny" (Rdz 22,17-18). Według doniesień żona Abrahama, Sara, dożyła 127 lat. Kiedy umarła, Abraham pochował ją w jaskini Machpela niedaleko Hebronu i ostatecznie wziął inną żonę, Keturę, która urodziła mu wiele dzieci. Abraham pozostawił cały swój majątek swojemu synowi Izaakowi, który poślubił Rebekę. Zostali rodzicami Jakuba i Ezawa. Jakub z kolei miał kilkunastu synów, którzy później utworzyli dwanaście pokoleń Izraela. Mówi się, że Abraham dożył 175 lat, choć nigdy nie zostało to potwierdzone. Został pochowany obok Sarah.

Znaczenie Abrahama

Życie Abrahama wywarło głęboki wpływ na kulturę hebrajską (żydowską) aż do czasów współczesnych. To Abraham odmówił przyjęcia politeizmu i wyznawał wiarę w jednego boga, i to Abrahamowi Bóg obiecał ziemie pomiędzy rzekami Nil i Eufrat. Taka obietnica jest ważna nawet we współczesnym państwie Izrael, ponieważ wielu Izraelczyków wierzy, że daje ona władzę ich roszczeniom do ziem w tym regionie. Żydzi wywodzą swoje pochodzenie od Abrahama, jego syna Izaaka i wnuka Jakuba. Wielu Żydów postrzega także Abrahama jako wzór do naśladowania wiary, posłuszeństwa i sukcesu. Abraham i starotestamentowa historia błogosławieństwa Abrahama również zajmują ważne miejsce w chrześcijaństwie. Chrześcijanie twierdzą, że Bóg pobłogosławił wszystkie narody na Ziemi poprzez Abrahama, pokazując tym samym, że judaizm nie jest religią jedyną i prawdziwą. W ortodoksyjnym, czyli konserwatywnym chrześcijańskim podejściu, interpretacja ta idzie jeszcze dalej. Konserwatywni chrześcijanie wierzą, że Jezus Chrystus był wypełnieniem Bożego błogosławieństwa i że chrześcijaństwo jest prawdziwą religią Boga. W islamie Abraham jest uważany za proroka. Koran stwierdza, że był on w rzeczywistości pierwszym muzułmaninem. Chrześcijanie podkreślają również, że gotowość Abrahama do poświęcenia Izaaka była podobna do późniejszej ofiary Boga złożonej ze swego jedynego syna, Jezusa. Aby sprawdzić swoją wiarę, Abraham miał wykazać miłość do Boga, składając w ofierze całopalnej swego syna Izaaka. Tak jak Izaak niósł na górę drewno na swoją ofiarę i nie walczył, będąc ofiarą, tak Jezus niósł swój własny krzyż i pozwolił się ukrzyżować. Podobnie muzułmanie również postrzegają Abrahama, którego nazywają Ibrahimem, jako jednego z ojców swojej wiary. Prorok Mahomet (ok. 570-632) twierdził, że Abraham był pierwszym posłańcem lub prorokiem Boga, podczas gdy on, Mahomet, był ostatnim prorokiem. Arabowie postrzegają także pierworodnego Abrahama, Izmaela, czyli Ismaila, jako przodka narodu arabskiego. Zgodnie z tradycją muzułmańską Ibrahim i Ismail zbudowali Kaabę w Wielkim Meczecie w Mekce, najświętszym miejscu islamu. Uważa się, że Kaaba to świątynia, którą Ibrahim zbudował dla Boga podczas podróży przez pustynię. Pięć powtórzeń codziennej modlitwy muzułmańskiej również zaczyna się i kończy wzmianką o Abrahamie.

URODZONY: ok. 1371 p.n.e. Egipt
UMARŁ: ok. 1334 p.n.e. Egipt

Faraon egipski

Echnaton, co oznacza "pożyteczny dla Atona", to imię, jakie przyjął faraon Amenhotep IV. Rządził Egiptem od około 1350 do 1334 roku p.n.e. W czwartym roku swego panowania wyniósł pomniejsze bóstwo lub boga Atona do godności boga państwowego Egiptu i przeniósł swoją stolicę z Teb do Achetaton, opuszczonego miejsca w połowie drogi między Tebami a Memfis. Często jest wymieniany w historii jako jeden z pierwszych przywódców, który skierował religię w stronę monoteizmu, czyli wiary w jednego boga. Egipt przed panowaniem Echnatona był społeczeństwem politeistycznym, czyli wierzącym w wielu bogów. Jego przejście na monoteizm sprawiło, że wielu ludzi w Egipcie znienawidziło go, którym nie podobała się ta zmiana. Kilka lat po jego śmierci faraon Tutanchamon (panujący w latach 1361-52 p.n.e.) przeniósł stolicę z powrotem do Teb i przywrócił władzę wcześniejszych bogów. Później próbowano wymazać imię Echnatona z zapisów historycznych. Wysiłek ten zakończył się sukcesem, dopóki współczesna archeologia, czyli naukowe badanie przeszłej kultury i zachowań ludzkich, nie ustaliła tożsamości tego tajemniczego władcy.

Od Amenhotepa IV do Echnatona

Datowanie historyczne w starożytnym Egipcie jest sprawą trudną, ponieważ nie wszystkie zapisy przetrwały lub zostały dokładnie spisane. W rezultacie dokładna data urodzin Amenhotepa IV jest niejasna, jednak większość źródeł podaje jego narodziny na rok 1371 p.n.e. Był drugim synem Amenhotepa III, faraona, czyli króla, z XVIII dynastii (ok. 1540 - ok. 1307 p.n.e.). Dorastał na dworze ojca w Memphis, niedaleko dzisiejszego Kairu, a później na dworze w Tebach, we współczesnym Luksorze. Po przedwczesnej śmierci swojego starszego brata, Tutmozisa, następny w kolejce do zostania faraonem został Amenhotep IV. Uważa się, że przez pewien czas służył wraz ze swoim ojcem jako koregent (kofaraon), a gdy około 1353 roku p.n.e. zmarł Amenhotep III, tron objął Amenhotep IV. Amenhotep IV odziedziczył bogate imperium rozciągające się od Afryki Północnej po Bliski Wschód. Jako faraon był uważany przez swoich poddanych za władcę i osobę na wzór Boga. Egipt od dawna był teokracją, rządem rządzonym przez władzę religijną. Chociaż sam był uważany za boga, faraon nadal musiał prosić najpotężniejszych bogów o boską pomoc. Modlił się do bogów za pośrednictwem kapłanów. W czasach Amenhotepa IV głównym bogiem był Amen (także Amon lub Amon), król bogów. Następny w kolejności był Ra (lub Re), bóg słońca. Ci dwaj byli wspólnie czczeni przez potężny kult Amen-Ra. Wydaje się, że na początku swego panowania Amenhotep IV podążał za praktykami poprzednich władców Egiptu. Oddawał cześć starym bogom, takim jak Amon i Re, i budował świątynie na ich cześć w Tebach. Było jednak kilka wczesnych wskazówek, że nie było mu przeznaczone zostać całkowicie tradycyjnym faraonem. Podobnie jak jego ojciec, Amenhotep IV poślubił zwykłego człowieka. Było to godne uwagi, ponieważ od władców egipskich oczekiwano zawierania małżeństw wyłącznie w obrębie królewskiego rodu. Amenhotep IV wziął Nefertiti za żonę, zanim objął tron. Znana ze swojej urody Nefertiti podzieliła się później boskim statusem ze swoim mężem. Była córką doradcy wojskowego Ay, który mógł być bratem matki Amenhotepa IV, królowej Tiy. Amenhotep IV i Nefertiti mieli sześć córek. W pierwszym roku swego panowania Amenhotep IV wysłał pomniejszego boga, Atona (pisanego także jako Aten), lokalną odmianę boga słońca. Aten to egipskie słowo oznaczające słońce widziane na niebie, a Aten był przedstawiany jako dysk, z którego świecą promienie. Czasami promienie miały na końcach ludzkie ręce, trzymające ankh, czyli symbol życia, dla króla i królowej. Nie wiadomo, co przyciągnęło Amenhotepa IV do tego pomniejszego bóstwa. Być może była to koncepcja słońca jako źródła wszelkiego życia. Niektórzy uważają również, że Amenhotep IV był chorowity, a ciepło słońca łagodziło jego dyskomfort. Inni historycy twierdzą, że istniał bardziej praktyczny powód zainteresowania faraona tym bogiem. Wokół Atona nie była zbudowana żadna potężna klasa kapłanów, tak jak była wokół Amen-Ra. Nie odprawiano żadnych wielkich rytuałów ani nie wznoszono żadnych świątyń. Dlatego też, czyniąc Atona swoim bogiem, Amenhotep IV mógł próbować zdobyć dla siebie większą władzę. Być może chciał osłabić władzę klasy kapłanów i skoncentrować ją na urzędzie faraona. W trzecim roku swej władzy Amenhotep IV postanowił obchodzić tak zwane święto Sed. Święto to było świętem królewskim, odbywającym się zwykle dopiero w trzydziestym roku panowania faraona. Dla wielu stało się jasne, że Amenhotep IV próbował zwiększyć swoją moc. Około 1347 roku p.n.e. ustanowił Atona bogiem państwowym Egiptu. W następnym roku oficjalnie zmienił nazwisko na Echnaton. Jego żona zmieniła swoją na Neferneferuaten ("Wykwintna piękność Atona"). W tym samym roku Echnaton podjął decyzję o przeniesieniu stolicy Egiptu z Teb w nowe miejsce odległe o dwieście mil, po wschodniej stronie Nilu. Miejsce to nazywa się obecnie Tel el-Amarna lub Amarna, a Amarna to nazwa nadana krótkiemu okresowi panowania Echnatona w tej stolicy.

Sztuka Amarny

W okresie Amarny, jak wiadomo panowanie Echnatona, sztuka egipska przeszła rewolucję. Sztuka egipska tradycyjnie przedstawiała ludzi w sposób pozbawiony życia, dostojny i sztywny. Z profilu ich twarze wydawały się spokojne i niemal pozbawione wyrazu. Nacisk położono na linie kątowe. Realizm stał się bardziej powszechny za rządów Echnatona. W sztukach wizualnych częściej używano zakrzywionych linii i okrągłości. Portrety ukazywały ruch i bliskie relacje między ludźmi. Dodano roślinność i przyrodę. Echnatona i jego żonę Neferneferuaten pokazano w oficjalnych pozach, jak składali ofiary bogu słońca Atenowi, ale można ich było też zobaczyć w szczęśliwych scenach domowych, bawiących się z trzema córkami. Ten nacisk na realizm i cechy ludzkie przełożył się nawet na pisanie. Po raz pierwszy do języka pisanego wprowadzono język narodowy, czyli powszechny język mówiony. W obrazach Echnatona zachęcano do realizmu. Pokazano go z szczupłą, pociągłą twarzą, spiczastym podbródkiem i grubymi ustami, wydłużoną szyją i niemal kobiecymi piersiami. Miał okrągły brzuch, szerokie biodra, grube uda, cienkie nogi i długie, pajęczaste palce. Te portrety zainspirowały wielu historyków sztuki i medycyny do rozważenia stanu fizycznego Echnatona. Wielu historyków spekuluje, czy te jego wizerunki odzwierciedlają chorobę, która wpłynęła na jego wygląd, na przykład zespół Marfana - zaburzenie tkanki elastycznej, szkieletu, układu sercowo-naczyniowego i oczu. Istnieje wiele teorii na temat Echnatona i tego, dlaczego pojawia się on w taki sposób, w jaki pojawia się na dziełach sztuki z okresu amarneńskiego. Dopóki jednak nie odnajdzie się jego mumii, nie ma żadnej weryfikacji. Niezależnie od tego, czy Echnaton cierpiał na taką chorobę, sztuka jego rządów pozostaje wyjątkowym i ciekawym okresem w historii Egiptu.

Okres Amarny

Na tym pustynnym miejscu Echnaton stworzył nową stolicę, zwaną Akhetaten ("Horyzont Atona"). Rozciągał się na długości pięciu mil na wąskim pasie pustyni pomiędzy wysokimi klifami a rzeką Nil. Na północy i południu znajdowały się domy kupców i urzędników państwowych. W centrum miasta znajdował się pałac królewski, spichlerze (budynki do przechowywania zboża) i Wielka Świątynia Atona. Kult słońca Echnatona wpłynął na nowy styl w architekturze. Jego świątynie dla Atona nie były zwykłymi masywnymi, zamkniętymi konstrukcjami, ale szeregiem otwartych dziedzińców zwróconych na wschód, w kierunku, w którym wschodzi słońce. Nawet drzwi w tych świątyniach miały otwory w szczytach framug, dzięki którym światło słońca mogło dotrzeć do każdego zakątka. Wydaje się, że miasto zostało stworzone jako ogromna scena dla Echnatona. Mówi się, że jego codzienna podróż z pałacu przez miasto i z powrotem symbolizuje przejście słońca od wschodu do zachodu słońca. Tak jak Echnaton i Neferneferuaten czcili Atona, tak samo naród egipski z kolei czcił Echnatona i jego żonę. Wierzyli, że Aten dał życie poprzez faraona, którego postrzegali jako jego bezpośredniego przedstawiciela i syna. W dziewiątym roku swego panowania Echnaton ogłosił, że Aten jest nie tylko najwyższym bogiem Egiptu, ale bogiem jedynym. Dlatego wraz ze wzrostem statusu boga pomnażała się władza Echnatona, który był przedstawicielem Atona. Wymazano słowo "bogowie" na pomnikach publicznych. Klasa kapłanów ustanowiona przez faraona konkurowała ze starszymi kapłanami, którzy służyli Amenowi i Ra, i zgromadziła dla siebie ogromną władzę. Świątynie Amona i Ra zostały zamknięte lub zniszczone. Echnaton oświadczył nawet, że Aten przejmie dzieło Ozyrysa, boga podziemi i umarłych, i będzie opiekował się duszami zmarłych. Nie byłoby już podziemnego świata, w którym mieszkałyby takie duchy. Zamiast tego duchy, czyli ba, pozostały na Ziemi. O zachodzie słońca duchy uznane za lojalne wobec Echnatona udawały się do świątyni Atona w Achetaten, gdzie otrzymywały ofiary. Te późniejsze etapy atenizmu były formą monoteizmu. Ponieważ jednak ludzie w rzeczywistości czcili Echnatona i jego żonę, a nie bezpośrednio Atona, różniło się to od ścisłego monoteizmu praktykowanego w późniejszych religiach, takich jak judaizm, chrześcijaństwo i islam. Atenizm nie miał widocznego systemu etycznego ani kodeksu postępowania. Zamiast tego wydaje się, że była to raczej forma kultu natury. Hymny napisane do Atona wychwalały naturę i moc słońca. Niektórzy historycy spekulują, że Echnaton i jego religia wywarły wpływ na współczesny język hebrajski prawodawcy i przywódcy religijnego Mojżesza (ok. 1392 - ok. 1272 p.n.e.). Na przykład Zygmunt Freud (1856-1939), ojciec współczesnej psychiatrii (nauki o umyśle i jego bolączkach), w swojej książce "Mojżesz i monoteizm" napisał, że Mojżesz był kapłanem Atona zmuszonym do ucieczki z Egiptu po śmierci Echnatona. Jednakże brak wytycznych moralnych w atenizmie stoi w uderzającym kontraście z wieloma prawami judaizmu. Innym interesującym aspektem panowania Echnatona i atenizmu jest silniejsza rola, jaką kobiety odegrały w tym okresie. Matka Echnatona, Tiy, nadal odgrywała ważną rolę w rządzie. Niektórzy historycy twierdzą nawet, że aż do śmierci mogła być koregentką. Wielu archeologów i historyków uważa, że Neferneferuaten odegrała silną wpływową rolę w stosunku do jej męża. Echnaton miał także inne żony królewskie, w tym Kiję. Była prawdopodobnie matką Tutanchamona, dziecka-faraona, którego grobowiec w Dolinie Królów w Egipcie odkrył Howard Carter w 1922 roku. Oprócz tego była tam Meritaten, główna żona królewska później za rządów Echnatona, oraz Ankhesenpaaten. Te dwie ostatnie mogły być także córkami Echnatona.

Upadek

Skupienie się Echnatona na religii doprowadziło do spadku potęgi gospodarczej Egiptu. Wielkie sumy wydano na budowę Achetaton i budowę świątyń Atona w całym kraju. Majątek i bogactwo innych świątyń zostały przekazane czcicielom Atona. Ostatecznie doprowadziło to do niewłaściwego wykorzystania funduszy i korupcji. Ponadto skupienie się Echnatona na religii miało szkodliwe skutki dla polityki Egiptu, zarówno w obrębie imperium, jak i na arenie międzynarodowej. Echnaton zyskał wielu wrogów politycznych, kiedy w ciągu kilku krótkich lat zniszczył wielowiekowe tradycje religijne. Zaniedbał także armię, a bez silnej armii nie można było utrzymać porządku. Echnaton zignorował przyczółki swojego imperium w Syrii i Palestynie, co udokumentowano w pismach nazwanych później Listami z Amarny. Te 380 glinianych tabliczek przedstawia listy pomiędzy Echnatonem a królami lub książętami kolonii na całym Bliskim Wschodzie. Wśród nich znajdują się prośby o pomoc ze strony lokalnych książąt, na które najeżdżały inne plemiona. Wygląda na to, że Echnaton nie zrobił nic, aby pomóc tym książętom. Ogromne imperium egipskie, które odziedziczył, w końcu zaczęło się rozpadać. Utracono handel zagraniczny, a Egiptowi zagrozili nowi wrogowie. W późniejszym okresie amarneńskim wybuchła również epidemia grypy lub dżumy. Choroba rozprzestrzeniła się na Bliski Wschód. Naród egipski zaczął się zastanawiać, czy dawni bogowie zwrócili się przeciwko Echnatonowi. Wydaje się, że pod koniec swego siedemnastoletniego panowania Echnaton próbował wzmocnić swoje upadające rządy. Jego następca, Smenkhare, mógł przez pewien czas pełnić funkcję współgenta. Dokumenty historyczne nie odnotowują, co stało się z Neferneferuaten pod koniec panowania jej męża. Archeolodzy podejrzewają, że albo objęła silniejszą rolę w rządzie, albo zmarła i zastąpiły ją inne żony. Echnaton zmarł spokojnie w wieku około trzydziestu pięciu lat. Jego następcą został Smenkhare, prawdopodobnie jeden z jego synów przez Kiya. Kiedy Smenkhare nagle zmarł, Tutankhaten przejął przywództwo. Wkrótce zmienił imię na Tutanchamon, obejmując starego boga Amen i przenosząc stolicę z powrotem do Teb. Kapłaństwo Amen-Ra po raz kolejny doszło do władzy. Po śmierci kolejnego faraona Aya i przejęciu władzy przez dowódcę wojskowego Horemheba, wszyscy czterej faraonowie związani z okresem Amarny zostali wymazani z historycznych zapisów Egiptu. Ruiny niegdyś wspaniałego miasta Echnatona ostatecznie rozpadły się z powrotem na pustynię. Jego eksperyment z monoteizmem był zapomnianą częścią historii na trzy tysiące lat. Dopiero pod koniec XIX wieku archeolodzy odkryli bogactwa tej epoki w historii Egiptu. Stanowisko Akhetaten zostało początkowo zbadane przez archeologa Johna Gardnera Wilkinsona w 1824 roku. Następnie jego historia była stopniowo ujawniana opinii publicznej.

URODZONY: ok. 600 Mekka, Arabia Saudyjska
ZMARŁ: styczeń 661 Kufa, Irak

Arabski przywódca religijny

"Kto pragnie raju, zignoruje pokusy; kto boi się ognia piekielnego, będzie powstrzymywał się od grzechów; kto praktykuje pobożność, z łatwością zniesie trudności życiowe; a kto przewiduje śmierć, pospieszy do dobrych uczynków."

Alo ibn Abi Talib uważany jest za drugiego najbardziej znanego muzułmanina po Mahomecie (ok. 570-632), założyciela wiary islamskiej. Ali był jednym z pierwszych konwertytów (osobą, która zmieniła religię) na islam i był lojalnym wyznawcą Mahometa, który był zarówno jego kuzynem, jak i teściem. Ali, szanowany żołnierz i administrator, został w roku 656 czwartym kalifem, czyli przywódcą ludu islamu. Jednak nie wszyscy muzułmanie, czyli wierni islamu, go zaakceptowali. W rzeczywistości to spór dotyczący legalnej sukcesji stanowiska kalifa spowodował zasadniczy rozłam w islamie, który nadal istnieje na początku XXI wieku. Zwolennicy Alego byli w Ali znani jako Shi'at'Ali, co powszechnie skracano do Shia. Ludzie ci wierzą, że przywódca muzułmański powinien pochodzić od bezpośrednich potomków Mahometa. Przeciwna i większa gałąź islamu znana jest jako sunnici. Sunnici nie chcą zaakceptować władzy bezpośrednich potomków Mahometa i zamiast tego wybierają podążanie za sunną, czyli praktykami samego Mahometa. Zabójstwo Alego w 661 roku jest jednym z najważniejszych wydarzeń w historii islamu. Znany jako Lew Boży i Dowódca Wiernych obu odłamów islamu, Ali jest czczony pielgrzymkami do swojego sanktuarium w Nadżafie w Iraku. Muzułmanie uważają Alego za wielkiego człowieka nauki. Jego przemówienia, listy i powiedzenia są zebrane w jego Nahjul Belagha ("Szczyt elokwencji").

Młodzieniec w domu Mahometa

Ali urodził się w Mekce, części współczesnej Arabii Saudyjskiej, około roku 600 n.e., z domu Mahometa. Muzułmanie szyiccy mówią, że jego imię pochodzi od jednego z dziewięćdziesięciu dziewięciu imion Boga, Al-Ali, co oznacza "wywyższony". Był synem Abu Taliba, członka klanu Banu Hashim . Był to jeden z dwunastu głównych klanów plemienia Kurajszytów, które było najbardziej wpływowe w Mekce. Kurajszyci byli właścicielami najpotężniejszych przedsiębiorstw handlowych w środkowej Arabii, a od V wieku sprawowali także opiekę nad Ka'aba, centralnym sanktuarium przedislamskich Arabów. W Ka' aba znajdowało się wiele świętych bożków, czyli posągów, do których ludzie się modlili. Sanktuarium było głównym miejscem pielgrzymek, czyli świętych podróży Arabów, a zatem było doskonałym źródłem pieniędzy dla Kurajszytów. Niektórzy muzułmanie twierdzą, że Ali tak naprawdę urodził się w Ka'aba. Abu Talib był także wujkiem młodego biznesmena imieniem Mahomet, który później został założycielem islamu. Abu Talib wychował Mahometa po śmierci rodziców młodego mężczyzny. Teraz Mahomet odwdzięczył się za przysługę, zabierając do swego domu swojego kuzyna Alego, gdy chłopiec miał około ośmiu lat. Kiedy Mahomet poinformował później, że otrzymał boskie lub duchowe objawienie (przesłanie) od Boga, inni w niego wątpili, ale Ali od razu w niego uwierzył. Niektóre źródła podają, że Ali był w rzeczywistości pierwszym mężczyzną, który przeszedł na islam. Inni nadają ten tytuł przyjacielowi, współpracownikowi, a później teściowi Mahometa, Abu Bakrowi (573-634), który po śmierci Mahometa stał się głównym rywalem Alego w walce o przywództwo w islamie. Ali był lojalnym pomocnikiem Mahometa podczas lat spędzonych w Mekce, kiedy ludzie najpierw wyśmiewali, a następnie próbowali stłumić nową religię islamu. Pomimo faktu, że Mahomet był członkiem ich plemienia, Kurajszyci byli szczególnie wrogo nastawieni do islamu. Ich największym zarzutem wobec nowej wiary było to, że nauczała, że jest tylko jeden Bóg. Kurajszyci zarobili dużo pieniędzy na pielgrzymach, którzy przybywali, aby oddać cześć licznym bóstwom (bogom i boginiom) Arabii, więc nie byli zadowoleni, gdy Mahomet twierdził, że te bóstwa są fałszywe. W 622 roku Mahomet dowiedział się o spisku mającym na celu jego zabicie i zdecydował się opuścić Mekkę i osiedlić się w Yathrib (dzisiejsza Medyna). Muhammad musiał wymknąć się w nocy i Ali ryzykował życie dla swojego kuzyna, śpiąc w łóżku Mahometa, aby inni myśleli, że Mahomet wciąż tam jest. Chociaż Ali cudem uniknął zabójców, pozostał w Mekce do czasu zwrotu pieniędzy i mienia, które różni ludzie pozostawili na przechowaniu u Mahometa. Następnie Ali udał się do Yathrib, aby ponownie dołączyć do Mahometa i jego małej grupy zwolenników.

Budowanie religii

Ali i inni, którzy poszli za Mahometem do Yathrib, mieli niewiele pieniędzy i początkowo żyli z jałmużny na rzecz nowo nawróconych na islam. W końcu zaczęli pracować jako robotnicy i napadać na karawany handlowe wysyłane z Mekki. To rozgniewało Kurajszytów, którzy zebrali armię do walki z Alim i jego siłami. Bitwa pod Badr miała miejsce w roku 624 i wtedy po raz pierwszy Ali został zidentyfikowany jako wojownik. Prowadząc mniejsze siły z mniejszym wyposażeniem, Ali zdołał pokonać armię z Mekki. Zwycięstwo to stało się znane w całym regionie i pomogło szerzyć słowo i sławę islamu. Mahomet publicznie wychwalał swojego młodszego kuzyna, a Ali został także zaszczycony małżeństwem z córką Mahometa, Fatimą. Ali i Fatima mieli wiele dzieci, ale tylko czworo dożyło dorosłości. Ich dwoma synami byli Hasan i Husayn (pisane również jako Husein), a ich córki nazywały się Zaynab i Umm Kulthum. Wraz z narodzinami tych dzieci Ali jeszcze bardziej zbliżył się do Mahometa. Aż do śmierci Mahometa w 632 roku Ali był jego stałym doradcą, pomocnikiem i wiernym porucznikiem. Brał udział w wielu kampaniach wojskowych, które szerzyły potęgę islamu. Został także ważnym urzędnikiem w teokracji, czyli rządzie rządzonym przez władzę religijną, który Mahomet założył w Yathrib. Do roku 630 Mekka padła pod naporem sił Mahometa i Alego, a cała Arabia znalazła się pod kontrolą państwa islamskiego. Według legendy to Ali rozbił bożki przedislamskich bóstw w Ka'aba. Kiedy Mahomet zmarł, wielu muzułmanów zakładało, że Ali przejmie przywództwo nad społecznością i religią. Niektórzy nawet twierdzili, że tuż przed śmiercią Mahomet mianował Alego swoim następcą. Rodzina Alego i Muhammada była zajęta przygotowaniem ciała do pochówku, jednak Ali dowiedział się, że najbliższy krąg społeczności wybrał Abu Bakra na kolejnego przywódcę. Alemu nawet nie powiedziano, że to spotkanie się odbędzie . Abu Bakr przyjął tytuł khalifatu r-rasul, czyli "zastępca posłańca". "Posłańcem" w tym przypadku był Mahomet, prorok, czyli posłaniec Boga. W języku angielskim tytuł ten stał się "kalifem". Ali był zawiedziony, i to nie tylko z powodu utraty pozycji lidera. Tam była także sprawa dziedzictwa od Mahometa. Do swojej śmierci Mahomet był właścicielem znacznego majątku. Abu Bakr powiedział teraz, że ta nieruchomość należy do pełnej wspólnoty islamu. Część pieniędzy przekazano żonom Mahometa, w tym Aishy, która była córką Abu Bakra, ale Ali i Fatimie odmówiono jakiegokolwiek dziedzictwa. Mimo to Ali nie walczył w wyborach Abu Bakra. Chciał, aby w islamie panowała harmonia i wiedział, że walka o sukcesję byłaby zła dla religii. Zwolennicy Alego, którzy stanowili dużą część społeczności w Yathrib, początkowo nie zaakceptowali Abu Bakra. Nazywano ich Rafidis, czyli "odmawiający". Ta niezgoda w sprawie sukcesji doprowadziła później do głównego podziału w islamie pomiędzy szyitami, wyznawcami Alego, i sunnitami. Tymczasem Ali spędził kilka następnych lat, wykonując pracę religijną. Ułożył słowa Mahometa chronologicznie, czyli od najstarszych do najnowszych, co stało się treścią świętej księgi muzułmańskiej, Koranu. Ali był znawcą nie tylko Koranu, ale także hadisów, które zawierały powiedzenia i czyny Mahometa. Z tego powodu został doradcą kalifów w sprawach religijnych i prawnych.

Fatima

Niewiele wiadomo o Fatimie bint Muhammad (lub Fatimie Zahra). Była córką Mahometa i jego pierwszej żony Khadiji (ok. 555-619). Urodzona około 605 r. Fatima poślubiła Alego w wieku siedemnastu lat i miała z nim czworo dzieci. Jej jedyny syn, Husajn (ok. 626-680), wywarł silny wpływ na islam. Fatima była jednak kimś więcej niż córką, żoną i matką sławnych muzułmanów. W islamie uważana jest za świętą kobietę i czasami nazywana jest patronką płodności. Fatima nazywana jest al-Azhar (Błyszcząca lub Lśniąca) i uważana jest za ideał kobiety w islamie. Muzułmanie często odwołują się do Fatimy jako do pośredniczki między nimi a Bogiem. Jako źródło błogosławieństwa jej dłoń jest często używana jako symbol ochrony. Przez całe swoje życie Fatima była bardzo blisko swojego ojca Mahometa. Chociaż dokładny dzień jej śmierci nie jest znany, historycy są zgodni, że zmarła w 633 roku, około sześć miesięcy po śmierci Mahometa. Późniejsza dynastia Fatymidów (909-1171) zamieszkująca Afrykę Północną i Bliski Wschód twierdziła, że wywodzi się z Fatimy. Czwarty kalif Ali został pominięty jeszcze dwukrotnie na stanowisku przywódcy islamu. Po śmierci Abu Bakra w 634 r. na drugiego kalifa wybrano Umara (581-684), byłego doradcę Mahometa. Pod rządami Umara islam stał się potęgą imperialną, a podboje militarne rozszerzyły imperium z Arabii na Syrię, Mezopotamię (współczesny Irak) i Egipt. Ali ponownie nie sprzeciwił się temu wyborowi, a nawet oddał Umarowi swoją córkę Umm Kulthum za mąż. Umar rządził przez dziesięć lat, zanim został zamordowany w 644 roku przez niewolnika. Następcą Umara został Osman (574-656), członek potężnego klanu Umajjadów, jednej z dominujących rodzin plemienia Kurajszytów. W ciągu dwunastu lat sprawowania władzy Uthman zastąpił wielu generałów i gubernatorów mianowanych przez wcześniejszych kalifów. Na te stanowiska mianował członków klanu Umajjadów. To przysporzyło nowemu kalifowi wielu wrogów. Niektórym krytykom wydawało się, że przywraca on władzę szlachty, wysokich rangą rodzin, z którymi pierwotnie walczył Mahomet. Uthman został zabity przez wojska muzułmańskie w 656 r. Po śmierci Uthmana muzułmanie z Yathrib wybrali Alego na czwartego kalifa. Początkowo był niechętny do zajęcia tego stanowiska, wiedząc, że odziedziczy problemy stworzone przez trzech wcześniejszych kalifów. Nie chciał też, aby postrzegano go jako osobę czerpiącą korzyści ze śmierci Osmana. Wreszcie przyjął przywództwo. Ali natychmiast rozgniewał szlachtę Kurajszytów swoimi próbami sprowadzenia islamu z powrotem do tradycji stworzonych przez Mahometa. Starał się oprzeć swoje rządy na islamskich ideałach równości i sprawiedliwości społecznej. Na początek zastąpił wielu Osmanów powołanych na urząd własnymi doradcami. Byli to ludzie ze wszystkich warstw społeczeństwa arabskiego i muzułmańskiego, a nie tylko z klas wyższych, co nie podobało się Kurajszytom. Dodatkowo morderstwo Uthmana wywołało wielki gniew i chęć zemsty w świecie muzułmańskim. Uthman, podobnie jak Ali, był zięciem Mahometa i wcześnie przeszedł na islam. Wszystkie te kwestie przyczyniły się do wybuchu pięcioletniej wojny domowej wśród muzułmanów, zwanej pierwszą wojną domową (656-661) lub fitnah, co po arabsku oznacza "proces". Ali przez całe swoje rządy musiał walczyć z różnymi grupami muzułmańskimi. Pierwszą z nich była armia dowodzona przez grupę arystokratów Kurajszytów, z których jedną była wdowa po Mahomecie, Aisha. Oddziały Alego pokonały tych wojowników w bitwie na wielbłądzie pod Basrą w Iraku (nazwanej tak, ponieważ Isza jechała do bitwy na wielbłądzie). Męscy przywódcy zostali zabici, a Aisza została odprowadzona z powrotem do Yathrib. Po bitwie Ali przeniósł swoją stolicę z Yathrib na południe do Kufa, we współczesnym Iraku. Nowe zagrożenie dla Alego pojawiło się w Syrii rządzonej przez Muawiyę (ok. 602-680), krewnego Osmana. Zabójstwo Uthmana dało Muawiyi możliwość zakwestionowania rządów Alego. Obie siły starły się w bitwie pod Siffin w Syrii w 657 r. Siły Alego zwyciężyły, gdy wojska syryjskie umieściły kopie Koranu na grotach swoich włóczni i poprosiły o arbitraż (porozumienie, które ma osiągnąć neutralna strona ). Ali zaakceptował ten arbitraż. Czyniąc to, rozzłościł niektórych swoich zwolenników, którzy stali się znani jako Kharijites, co po arabsku oznacza "tych, którzy się rozdzielili". Puryści ci nie chcieli żadnego kompromisu z Muawiyą. Podczas gdy negocjacje były w toku, zarówno Ali, jak i Muawiya przenieśli swoje wojska na swoje ziemie. W 658 roku Ali musiał walczyć ze swoimi dawnymi zwolennikami, Kharijitami, i zabił większość z nich. Cały ten rozlew krwi niczego nie rozstrzygnął, a Muawiya nadal twierdził, że jest prawowitym kalifem. Do roku 660 Ali stracił kontrolę nad Egiptem i północno-zachodnim regionem Arabii, znanym jako Hejaz, gdzie znajdowały się zarówno Mekka, jak i Jasrib. Rządy Alego zakończyły się gwałtownie. Podczas porannych modlitw w meczecie (muzułmańskim domu modlitwy) w Kufie został dźgnięty zatrutym mieczem i zmarł dwa dni później. Jego zabójcą był Kharijita. Zwolennicy Alego w Kufie twierdzili, że kolejnym kalifem powinien zostać syn Alego, Hasan, ale Muawiya również chciał tego stanowiska. W końcu Hasan zawarł porozumienie z Muawiyą i wycofał się do Yathrib. Muawiya został piątym kalifem, przenosząc stolicę do Damaszku i ustanawiając pierwszą dynastię, czyli rządy jednej rodziny w islamie. Umajjadzi rządzili od 661 do 750 roku i przywrócili władzę dawnej przedislamskiej szlachcie. Wraz ze śmiercią Alego zakończył się pierwszy etap historii narodu muzułmańskiego. Pierwsi czterej kalifowie nazywani są przez muzułmanów Raszidunami, czyli "właściwie prowadzonymi", ponieważ w sposobie rządzenia byli wierni zasadom swojej religii. Później rządy społeczności islamskiej upodobniły się do monarchii dziedzicznej, czyli królestwa, w którym władza przekazywana jest z ojca na syna. Krótkie panowanie Alego nie doprowadziło do ponownego zjednoczenia islamu, jakiego pragnął. W rzeczywistości jego największym dziedzictwem był rozłam w islamie pomiędzy szyitami i sunnitami. Chociaż zaczęło się od politycznego sporu w sprawie sukcesji kalifów, rozłam ten stał się później religijny, gdy szyici twierdzili, że Ali był pierwszym imamem, czyli przywódcą posiadającym natchnione przez Boga moce. Ostatecznie jednak Ali został zapamiętany zarówno przez szyitów, jak i sunnitów jako uczciwy przywódca religijny, wojownik i pisarz. Meczet Mashad Ali został zbudowany na cześć Alego w pobliskim Nadżafie, w miejscu, gdzie rzekomo jest pochowany.

URODZONY: ok. 500 p.n.e. Clazomenae, Grecja
UMARŁ: ok. 428 p.n.e. Lampsakos, Grecja
Grecki filozof

"Inne rzeczy obejmują część wszystkiego, ale umysł jest nieskończony, potężny i zmieszany z niczym…. nad wszystkim, co ma życie, zarówno większe, jak i mniejsze, panuje umysł."

Anaksagoras był jednym z najsłynniejszych wczesnych filozofów greckich. Przypisuje mu się przekształcenie Aten w centrum badań starożytnych i aktywności intelektualnej. Anaksagoras rozwinął twórczość wcześniejszych filozofów, zwłaszcza ze szkoły milezyjskiej i jońskiej. Myśliciele ci zaproponowali, że wszechświat tworzą substancje takie jak powietrze, ogień, woda czy ziemia. Anaksagoras natomiast zaproponował, że wszechświat składa się z substancji, którą można dzielić w nieskończoność lub na zawsze. Anaksagoras, podobnie jak wielu innych filozofów swoich czasów, szukał wyjaśnienia źródła ruchu, szukając zasady organizującej. Anaksagoras wierzył, że tę zasadę nazywał nous lub "umysłem". Jego teoria głosiła, że nous wprawia w ruch nieuporządkowaną materię we wszechświecie i tworzy z niej porządek. Ze względu na skupienie się na tej zasadzie Anaksagorasowi przypisuje się zarówno postęp w kierunku teizmu, koncepcji osobistego boga stwórcy zaangażowanego w sprawy ludzkie, jak i pierwsze kroki w kierunku ateizmu, czyli całkowitej niewiary w boga lub bogów. Umieszczając nous jako początek stworzenia, Anaksagoros utorował drogę wierze w jedną siłę twórczą, Boga. Jak na ironię, jego filozoficzna koncepcja nous pomogła również doprowadzić do odrzucenia wszystkich bogów, ponieważ początek świata i stworzenia można było teraz wyjaśnić w kategoriach naukowych, a nie religijnych.

Wczesne lata

Anaksagoras urodził się około 500 roku p.n.e. w zamożnej i szlacheckiej rodzinie w miasteczku Clazomenae w Jonii w Azji Mniejszej. Ten pas ziemi wzdłuż wybrzeża dzisiejszej zachodniej Turcji był częścią Grecji za życia Anaksagorasa. Około pięćdziesiąt lat przed narodzinami Anaksagorasa Ionia została podbita przez Persów pod wodzą Cyrusa Wielkiego. Persowie byli surowymi władcami, a w 498 roku p.n.e. Grecy z Jonii zbuntowali się przeciwko obecnemu władcy perskiemu, Dariuszowi. Bunt został pokonany w 492 roku p.n.e., ale doprowadził do późniejszych wojen perskich. Podczas tych wojen Persja próbowała ukarać Ateny za pomoc obywatelom Jońskim w ich buncie. Nastąpiło mniej więcej pięćdziesiąt lat okresowych działań wojennych. Anaksagoras urodził się w trudnych czasach. Skupił się jednak na umyśle, a nie na sprawach wojskowych i politycznych. Chociaż niewiele wiadomo o tych wczesnych latach życia Anaksagorasa, uważa się, że jako młody człowiek porzucił swą szlachecką pozycję i bogactwo, aby skoncentrować się na nauce. Najprawdopodobniej miał świadomość aktywności intelektualnej, jaka miała miejsce w pobliskim porcie morskim Milet, który nie miał ani kapłaństwa, ani króla sprawującego władzę jako przedstawiciel Boga na Ziemi. Tam pierwsi filozofowie starali się opisać naturę wszechświata za pomocą rozumu i logiki. Utworzyli jońską lub milezjańską szkołę pisarzy i myślicieli, która była kolebką filozofii greckiej. Myśliciele tacy jak Tales (ok. 636 - ok. 546 p.n.e.), Anaksymander (ok. 611 - ok. 547 p.n.e.) i Anaksymenes (VI w. p.n.e.) skupili swoją uwagę na badaniu przyrody. Poszukiwali elementarnego budulca materii lub jednej pierwotnej substancji lub pierwotnej zasady, arche. Jedna pierwotna substancja lub zasada źródłowa odnosi się do jednej substancji, która istniała na początku czasu. Anaksymander zdefiniował pierwotne źródło wszystkiego jako apeiron, czyli nieograniczone i nieskończone (na zawsze). Anaksymenes wierzył, że pierwotnie wszystko składało się z powietrza lub pary, której rozrzedzenie i zagęszczenie nadawało życie. Heraklit (ok. 535 - ok. 475 p.n.e.) z Efezu na wybrzeżu Azji Mniejszej, przypisał ogień jako pierwotną substancję, z której wszystko powstało, i oświadczył, że zmiana jest jedyną stałą we wszechświecie. Według Heraklita zmianą tą kierował logos, czyli rozum. Heraklit, choć nie pochodził z Morza Jońskiego, rozwinął poszukiwania podstawowych cegiełek wszechświata, stwierdzając, że istnieją cztery niezmienne elementy: ziemia, woda, ogień i powietrze. Elementy te zostały połączone i rozdzielone przez Miłość i Walkę, jego zasady organizacyjne. Anaksagoras był świadomy twórczości tych jońskich filozofów. Jeszcze przed ukończeniem dwudziestego roku życia, kiedy wyjechał do Aten, zauważył, że ich argumentacja nie wyjaśniała ruchu i zmian. Był zdeterminowany stworzyć teorię wyjaśniającą wszystkie aspekty wszechświata. W Atenach Anaksagoras zaprzyjaźnił się z młodym mężem stanu Peryklesem (ok. 495-429 p.n.e.). Perykles zyskał na znaczeniu około 460 roku p.n.e., stając się popularnym przywódcą politycznym i wojskowym miasta. Mówiono, że Anaksagoras przyjaźnił się także z innymi ważnymi Ateńczykami, a niektórzy twierdzą, że był nawet nauczycielem słynnego filozofa Sokratesa (469-399 p.n.e.), choć jest to mało prawdopodobne.

Czas w Atenach

Lata Anaksagorasa w Atenach były owocne. Około roku 467 p.n.e. stworzył swoje najważniejsze dzieło pisarskie O naturze, z którego zachowały się jedynie fragmenty. Wiele cytatów z Anaksagorasa pochodzi z dzieł późniejszych filozofów. W O naturze Anaksagoras podjął próbę kontynuacji prac wcześniejszych myślicieli szkoły jońskiej. Zamiast powietrza, ognia, wody i ziemi jako czterech elementów stworzenia, Anaksagoras powiedział, że istnieje nieskończona liczba cząstek, czyli "nasion" (spermat), które połączyły się, tworząc wszystko we wszechświecie. Te nasiona lub elementy konstrukcyjne można podzielić na mniejsze części lub połączyć, tworząc większe elementy. Anaksagoras twierdził, że zdolność materii do dzielenia się i łączenia razem odpowiada za ogromną różnorodność form we wszechświecie. Stworzenie kosmosu przez Anaksagorasa Anaksagoras utrzymywał, że te nasiona są wieczne i zawsze istniały. Dla Anaksagorasa, tam nie było czegoś takiego jak pustka czy pusta przestrzeń. Na początku kosmosu (wszechświata) takie nasiona były początkowo jedną ogromną masą bez kształtu i formy. Poprzez nous, czyli zasadę organizacyjną, masa ta została wprawiona w ruch obrotowy. Ruch ten spowodował rozdzielenie masy na mniejsze elementy. Anaksagors wierzył, że stworzenie świata nastąpiło w wyniku oddzielenia nasion i wpływu ruchu wirowego na te nasiona. Powstawanie wszechświata, czyli kosmosu, przebiegało w dwóch etapach. Najpierw był proces obrotowy, podczas którego oddzielano, a następnie ponownie mieszano cząstki. Na tym etapie wszystkie ciemne cząstki połączyły się, tworząc noc, a płynne nasiona połączyły się, tworząc oceany. Tarcie w tym ruchu obrotowym z kolei spowodowało ciepło, które podpaliło gwiazdy i słońce. Rozwój wszystkich żywych istot nastąpił w drugim etapie, kiedy ten sam rodzaj nasion lub cząstek przyciągał inne, podobne do nich. Jak zauważył Anaksagoras, oddzielenie nasion za pomocą ruchu obrotowego było niedoskonałe i dlatego, zgodnie z jego teorią, we wszystkim innym jest po kilka nasion wszystkiego. To, co sprawia, że coś jest tym, za co wierzymy, to fakt, że zawiera większość nasion jednego rodzaju. Na przykład biały jest biały, ponieważ ma większość białych nasion, ale także zawiera czarne nasiona. Włosy są włosami, ponieważ większość ich nasion jest typu włosa, ale zawierają także części wszystkiego innego, co zostało stworzone. Porządkowanie wszechświata i badanie go Ważnym czynnikiem teorii Anaksagorasa jest wpływ, jaki, jak twierdził, miał nous na organizację wszechświata. Podejście to było popularne wśród późniejszych filozofów, takich jak Sokrates (469-399 p.n.e.), Platon (428-348 p.n.e.) i Arystoteles (384-322 p.n.e.), z których wszyscy byli bardzo zainteresowani problemami etycznymi i tym, jak prowadzić dobre życie . Dla nich atrakcyjna była koncepcja zasady porządkującej wszechświat, takiej jak nous. Krytykowali jednak Anaksagorasa za to, że nie posunął się dalej w swojej teorii i nie wyjaśnił celu takiej zasady porządkującej. Anaksagoras po prostu wyjaśnił swoją teorię materii i ruchu, ale nie zapytał, dlaczego tak się stało. Anaksagoras był również znany ze swoich prac astronomicznych (badania słońca, księżyca, planet, gwiazd i obiektów znajdujących się w kosmosie), które mogły być inspirowane upadkiem dużego meteorytu lub masą materii spadającą na Ziemię z kosmosu, w pobliżu Aegypotomi w 467 roku p.n.e. Wierzył, że słońce jest płonącą kulą metalu wielkości mniej więcej Peloponezu, głównej wyspy południowej Grecji. Anaksagoras poszedł jednak dalej i stwierdził, że Księżyc jest zbudowany z podobnej materii co Ziemia i świeci, ponieważ odbija światło Słońca. Na tej podstawie opisał, jak Ziemia przemieszcza się między Słońcem a Księżycem, blokując światło i powodując zaćmienia Księżyca. Wyjaśnił także, jak Księżyc czasami przemieszcza się pomiędzy Ziemią a Słońcem, powodując zaćmienie słońca.

Anaksagoras oskarżony

Teorie Anaksagorasa dotyczące wszechświata rozgniewały niektórych mieszkańców Aten, ponieważ kwestionowały przyjęte wówczas przekonania. Anaksagorasowi mogła też przysporzyć kłopotów jego przyjaźń z Peryklesem. Perykles miał wrogów i ci wrogowie ostatecznie obrali za cel jego przyjaciół. Jakiś czas około 450 roku p.n.e. Anaksagoras został uwięziony i oskarżony o bezbożność, czyli niewiarę w bogów. Powodem jego uwięzienia było twierdzenie, że słońce jest jedynie ogromną masą gorącego metalu, a nie bogiem, jak wówczas powszechnie sądzono. Został także oskarżony o utrzymywanie tajnych kontaktów z Persami, wrogiem Aten, i skazany na śmierć. Perykles wykorzystał swoje wpływy i zmienił wyrok śmierci na wygnanie, co oznaczało oszczędzenie życia Anaksagorasowi, ale był on zmuszony zamieszkać poza Atenami. Wygnanie w Lampsakos Anaksagoras opuścił Ateny i udał się do Lampsakos, starożytnego greckiego miasta w północno-zachodniej części kraju w Azji Miniejszej. Wielu młodych Greków przyjeżdżało na studia u niego aż do jego śmierci w 429 roku p.n.e. Niewiele jest szczegółów na temat twórczości Anaksagorasa na wygnaniu. Jednak znacznie późniejszy rzymski autor i architekt wspomniał, że Anaksagoras stworzył projekty teatralne, które pozwalały widzom lepiej widzieć obiekty z przodu i z tyłu sceny. Sugeruje to, że Anaksagoras mógł również wykonać pewne prace filozoficzne dotyczące perspektywy, być może najwcześniejsze w swoim rodzaju. Perspektywa to wygląd obiektów widziany przez oko w odniesieniu do ich względnej odległości i położenia. Anaksagoras nie był ostatnim z wielkich filozofów starożytnej Grecji oskarżanym o niewiarę w bogów. Za to przestępstwo również Sokrates był sądzony i skazany na śmierć. Arystoteles został oskarżony o tę samą zbrodnię, ale uciekł z Aten, twierdząc, że nie pozwolił Ateńczykom po raz trzeci zgrzeszyć przeciwko filozofii.

Perykles

Perykles, znany mówca oraz mecenas nauki i sztuki, urodził się około 493 roku p.n.e. w Atenach. Choć przez większą część swego wczesnego życia zajmował się teatrem, w 461 roku p.n.e. zaangażował się w politykę. Pomógł zorganizować głosowanie w zgromadzeniu ludowym, które odebrało władzę Areopagowi, starożytnej radzie arystokratycznej rządzącej Atenami. W wyniku głosowania Areopag stał się w zasadzie sądem prawnym, a nie radą rządzącą. Następnie Perykles zainicjował szereg reform demokratycznych w Atenach, obejmujących wypłatę wynagrodzeń urzędnikom państwowym i otwarcie takich urzędów dla zwykłych ludzi. Wprowadził prawa ograniczające władzę ateńskich arystokratów, choć przysporzyło mu to wielu wrogów. Zawarł także rozejm z wieloletnim rywalem Aten, Spartą, co zapoczątkowało złoty wiek pokoju w mieście. Podczas swojego zaangażowania w politykę Perykles nadal wspierał sztukę. Około 447 roku p.n.e. zaczął on także wykazywać duże zainteresowanie budownictwem i architekturą. Nadzorował budowę Partenonu, który miał być pomnikiem potęgi Aten. Partenon został zbudowany na centralnym ufortyfikowanym wzgórzu miasta, Akropolu. Perykles został ostatecznie wypędzony ze stanowiska przez wrogów politycznych, ale w 428 roku p.n.e. został ponownie wybrany na dowódcę wojskowego miasta. Wkrótce potem zmarł.

Wpływ na myślenie

Dzieło Anaksagorasa wywarło znaczący wpływ na filozofię i myśl. Jego teoria nous okazała się inspiracją dla Sokratesa, choć ten żałował, że Anaksagoras nie posunął się dalej w swojej argumentacji. Dla Sokratesa nous wydawał się po prostu mechanicznym sposobem organizacji wszechświata, siłą pozbawioną moralności i celu. Sokrates wierzył, że we wszechświecie jest coś więcej. Niemniej jednak teoria stworzenia Anaksagorasa ma znaczenie historyczne, ponieważ niektóre jej aspekty zostały przejęte przez późniejszych naukowców. Należą do nich jego teoria wirującej masy kosmicznej na początku czasu i koncepcja, że podstawowe elementy składowe życia można podzielić. Co ważniejsze, próbując wyjaśnić proces stworzenia bez polegania na bogach jako na czynniku napędowym, Anaksagoras pomógł utorować drogę krytyce idei religijnych na temat pochodzenia wszechświata. Jego wyjaśnienia dotyczące powstawania ciał niebieskich, takich jak słońce, gwiazdy i księżyc, ostatecznie doprowadziły do zwątpienia w istnienie Boga (agnostycyzm), a być może nawet całkowitego braku wiary w Boga lub bogów (ateizm). Niektórzy historycy nazywają jednak Anaksagorasa ojcem teizmu, wiary w osobowego boga, który stworzył wszechświat, lub nawet monoteizmu, wiary w jedną najwyższą istotę. Chociaż nigdy nie nazywano go bogiem, nous, w który wierzył Anaksagoras, był tym, co wprawiło w ruch i zorganizowało życie wczesny kosmos. Niektórzy rozumieli, że oznacza to, że teoria Anaksagorasa skupiała się na jednej mocy lub sile we wszechświecie, a nie na panteonie lub grupie bogów, jak wierzyli Grecy. Dlatego ojciec gnostycyzmu czy ateizmu nazywany jest czasami także ojcem monoteizmu.

URODZONY: 384 p.n.e. Stagira, Chalcydyki, Grecja
UMRZEĆ: 7 marca 322 p.n.e. Chalkida, Eubea, Grecja

filozof grecki; biolog; naukowiec; pedagog; pisarz

Arystoteles i jego nauczyciel Platon (ok. 427-347 p.n.e.; patrz wpis) byli najsłynniejszymi z klasycznych filozofów greckich. Słowo filozofia oznacza "umiłowanie mądrości" i jest to koncepcja przyjęta z wielką energią przez takich ludzi. Arystoteles zajmował się nie tylko zagadnieniami filozoficznymi i logicznymi, ale także biologią, naukami przyrodniczymi, etyką, polityką, poezją, dramatem, ekonomią, meteorologią (nauką o pogodzie), astronomią (nauką o planetach i gwiazdach), teologią ( nauka o religii) i psychologia (nauka o umyśle). Co najważniejsze, jako pierwszy potraktował wiele z tych dziedzin wiedzy jako przedmioty godne indywidualnego studiowania. Jego istniejące pisma zajmują ponad dwa tysiące stron i uważa się, że to tylko niewielka część jego całego dzieła. Platon poszukiwał ostatecznej rzeczywistości kryjącej się za istnieniem. Arystoteles odnalazł taką rzeczywistość w samym istnieniu i z podekscytowaniem przystąpił do porządkowania i kategoryzowania tego wszystkiego. Jego system klasyfikacji zwierząt był modelem używanym przez prawie dwa tysiące lat. To samo pragnienie porządku wpłynęło na podejście Arystotelesa do ludzkiego postępowania. Uważał, że osiągnięcie szczęścia jest głównym celem ludzkości i zorganizował całe ludzkie zachowanie w piramidę wyszczególniającą działania, które doprowadziły do tego najwyższego celu jednostki. Arystoteles, być może bardziej niż jakikolwiek inny wielki myśliciel, utorował drogę rozwojowi zachodnich studiów intelektualnych. Chociaż wiele jego wniosków na temat nauk przyrodniczych - na przykład, że Słońce krąży wokół Ziemi - okazało się fałszywych, jego idee i metody są nadal używane przez współczesnych myślicieli. Do jego największych osiągnięć należało stworzenie systemu studiowania logiki formalnej i powołanie nauk zoologicznych, gałęzi biologii zajmującej się zwierzętami. Znacząca była także jego praca nad etyką, czyli właściwym zachowaniem. Wiele jego pomysłów zostało później zaadaptowanych przez arabskiego filozofa Awerroesa (1126-1198); żydowski uczony Majmonides (1135-1204; patrz hasło); scholastycy, czyli średniowieczni uczeni kościelni, tacy jak Tomasz z Akwinu (1224-1274); oraz myślicieli racjonalistycznych (tych, którzy wierzą w rozum ponad doświadczenie), takich jak Thomas Jefferson (1743-1826), który przygotował projekt Konstytucji Stanów Zjednoczonych i był trzecim prezydentem kraju.

Syn lekarza

Arystoteles urodził się w małym miasteczku Stagira, w północno-greckiej prowincji Chalcydyki, w 384 roku p.n.e. Jego matka miała na imię Faestis i pochodziła z Chalkis w prowincji Eubea. Jego ojciec, Nikomachus, był lekarzem. Prawdopodobnie Nikomachus miał zamiar przekazać synowi swoje umiejętności medyczne, zgodnie z ówczesną tradycją, więc jako młody chłopiec Arystoteles najprawdopodobniej studiował biologię i anatomię. Później rodzina przeniosła się do sąsiedniej prowincji Macedonii, potężnego okręgu w Grecji, a Nikomachus wkrótce zdobył nominację na nadwornego lekarza króla Amyntasa III. Nie wiadomo, czy Arystoteles towarzyszył ojcu do Pelli, stolicy Macedonii, ale z przekazów historycznych wynika, że w młodości zaprzyjaźnił się z synem króla Filipem (382-336 p.n.e.), późniejszym królem Filipem II Macedońskim. Życie Arystotelesa zmieniło się radykalnie, gdy miał dziesięć lat. Zmarł jego ojciec, a niedługo potem zmarła jego matka. Oddany został pod opiekę wuja Proksenusa, który zadbał o jego dalszą edukację humanistyczną. Arystoteles studiował grekę, retorykę (naukę o używaniu języka) i poezję. Nauk ścisłych uczył go już ojciec. W wieku około siedemnastu lat, w roku 367 p.n.e., Arystoteles został wysłany do Aten, gdzie został uczniem Akademii - instytucji edukacyjnej założonej przez Platona około dwie dekady wcześniej. Arystoteles pozostał w Akademii przez dwadzieścia lat, zarówno jako student, jak i nauczyciel, wykładając i pisząc o retoryce. Wraz ze śmiercią Platona w 347 roku p.n.e. Arystoteles ostatecznie opuścił Akademię. Istnieje kilka wyjaśnień tego posunięcia. Niektórzy twierdzą, że stało się tak dlatego, że pominięto go na stanowisku szefa Akademii na rzecz siostrzeńca Platona, z którym Arystoteles miał różnice filozoficzne. Powiązania Arystotelesa z dworem macedońskim również mogły mieć wpływ na jego decyzję o wyjeździe. Filip II wstąpił na tron w 359 roku p.n.e., a jego królestwo było wyzwaniem dla potęgi Aten. W rezultacie nastroje antymacedońskie były w Atenach silne i niektórzy uważali, że Arystoteles opuścił z tego powodu miasto.

Wędrujący uczony

Arystoteles znalazł bardziej przyjazne środowisko na wybrzeżu Azji Mniejszej w Assus, gdzie władca Hermias z Atarneus, były żołnierz, chciał ustanowić system nauki greckiej. Hermiasz nie tylko zaoferował Arystotelesowi szkołę, którą mógł kierować, ale także zapewnił mu narzeczoną. Arystoteles poślubił siostrzenicę Hermiasa i adoptowaną córkę Pythias. Para była małżeństwem przez dziesięć lat i miała córkę. Arystoteles pracował nad częścią swojej książki "Polityka" w Assus, szkicując swoje pomysły na temat celu państwa-miasta, które, jego zdaniem, polegało na zapewnieniu atmosfery, w której filozofia mogłaby się rozwijać. Arystoteles opowiadał się za rządami oświeconej oligarchii, czyli małej i dominującej klasy dobrze wykształconych władców, którym leży na sercu dobro ludu. Stwierdził, że królowie takiej oligarchii powinni jednak chętnie słuchać rad mądrych filozofów. Arystoteles i jego zwolennicy również zaczęli zbierać obserwacje dotyczące budowy fizycznej zwierząt, które pomogły w stworzeniu podwalin nauk biologicznych. Arystoteles kontynuował te studia, opuszczając Assus i udając się na sąsiednią wyspę Lesbos (dzisiejsza Mitylena). Jego posunięcie było wynikiem wydarzeń politycznych; powstanie doprowadziło do egzekucji władcy Assusa i protektora Arystotelesa, Hermiasa. Arystoteles przebywał na Lesbos przez rok, gromadząc wokół siebie grupę uczonych. Kontynuował studia nad życiem zwierząt, rozwijając swoją teorię, że wszystkie rośliny i zwierzęta mają cele lub naturalne cele. Według Arystotelesa takie cele muszą być zrozumiane, aby w pełni zrozumieć fizyczną strukturę zwierzęcia. Takie przekonanie nazywa się teleologią i zakłada, że w kosmosie działa jakaś zasada organizująca. W tym czasie Arystoteles sformułował także pogląd, że dusza jest najważniejszą częścią jednostki i że łączy się z ciałem, tworząc całość. Różniło się to od wiary Platona w bardziej uniwersalną duszę, będącą jedynie tymczasową częścią jednostki. Około 343 roku p.n.e. Arystoteles powrócił do stolicy Macedonii, Pelli, gdzie przebywał przez kilka lat. Niektóre relacje mówią, że Arystoteles udzielał korepetycji trzynastoletniemu synowi Filipa II, Aleksandrowi (356-323 p.n.e.). Później chłopiec ten stał się znany jako Aleksander Wielki i podbił znaczną część Azji, wprowadzając ją pod panowanie greckie. Inni historycy zauważają jednak, że historie o Arystotelesie i Aleksandrze powstały dopiero znacznie później w historii. W rzeczywistości obaj byli bardzo przeciwni. Arystotelesowi podobała się koncepcja państwa-miasta, ale Aleksander później zniszczył takie lokalne rządy, aby nad nimi panować. Arystoteles zgromadził w Pelli grupę wyznawców i zabrał ich ze sobą, gdy w 340 roku p.n.e. opuścił stolicę i udał się do swojego rodzinnego miasta Stagiry. Po śmierci żony Arystoteles związał się na całe życie z kobietą o imieniu Herpyllis i mieli razem syna, Nicomachusa, nazwanego na cześć ojca Arystotelesa. Pozostał w Stagirze do 335 roku p.n.e., kiedy to wrócił do Aten. Miał prawie pięćdziesiątkę, co uważano za dość stary, ponieważ średnia długość życia większości Greków w tamtym czasie wynosiła około dwudziestu.

Założył Liceum

Pod nieobecność Arystotelesa w Atenach kierownictwo Akademii przeszło w ręce starego przyjaciela, Ksenokratesa z Chalcedonu. Arystoteles rozpoczął nauczanie w pobliżu świątyni Apolla Liceusza, na obrzeżach Aten, w gaju oliwnym. Szkołę nazwano Liceum, od lokalizacji świątyni. Zacieniony chodnik, peripatos, był ulubionym miejscem nauki Arystotelesa, który lubił spacerować podczas wykładów. Z tego powodu szkoła ta stała się również znana jako szkoła perypatetyczna, ponieważ peripatoi oznacza "chodzić". Arystoteles uważał, że nie można twierdzić, że ktoś zna jakiś przedmiot, dopóki nie nauczy się go kogoś innego. Przez następne dwanaście lat wykładał w szkole, kontynuując badania. Różnorodność przedmiotów oferowanych do studiowania odróżniała Liceum Arystotelesa od Akademii założonej przez Platona. Rzeczywiście, ze względu na wiele przedmiotów, których nauczał Arystoteles, a także ze względu na jego nacisk na obserwację i badania, wielu uważa Liceum za pierwszy prawdziwy uniwersytet w historii. Arystoteles założył także bibliotekę i muzeum w Liceum, co jeszcze bardziej wzmocniło jego reputację. Większość swoich pism napisał Arystoteles podczas lat spędzonych w liceum. Wiele z tych dzieł ma formę dialogów, modelu zapoczątkowanego przez Platona, w którym teorie i idee są przedstawiane i wyjaśniane w popularnym języku w formie rozmowy między dwojgiem ludzi. Napisał także wiele traktatów, czyli systematycznych wyjaśnień na dany temat, w języku bardziej formalnym i technicznym. Po śmierci Aleksandra Wielkiego w 323 roku p.n.e. w Atenach ponownie nasiliły się nastroje antymacedońskie. Mieszkańcy Aten obwiniali Macedończyków, takich jak Aleksander i jego ojciec, za odebranie im władzy jako państwa-miasta. Arystoteles ponownie stał się przedmiotem niektórych negatywnych nastrojów. Podobnie jak inny znany wcześniej filozof, Sokrates (470-399 p.n.e.), Arystoteles był oskarżany o bezbożność, czyli niewiarę w bogów. Zamiast stawić czoła swoim oskarżycielom, Arystoteles opuścił Ateny, mówiąc, że nie da Ateńczykom szansy na ponowne zgrzeszenie przeciwko filozofii, gdyż Sokrates został skazany na śmierć w wyniku swojego procesu. Arystoteles udał się do posiadłości swojej matki w Chalkis na wyspie Eubea. W następnym roku, 322 p.n.e., Arystoteles zachorował na problemy żołądkowe i zmarł.

Arystoteles Człowiek

Trudno uzyskać dokładny obraz Arystotelesa jako normalnego człowieka, a nie jako giganta myśli. Popiersia i ryciny, które nadal istnieją, przedstawiają dość przystojną i elegancką osobę. Jednak niektóre pisma opisują Arystotelesa w mniej pochlebny sposób. Według tych opisów miał bardzo cienkie nogi, małe oczy, cierpiał na słabe trawienie i seplenienie. Z raportów tych wynika również, że nosił modne ubrania, aby zrekompensować swoje wady fizyczne. Jego płaszcz i sandały były zawsze wykonane z najlepszych materiałów. Nosił pierścionki na palcach i krótko obcinał włosy. Bez względu na to, czy seplenił, czy nie, był znany jako świetny mówca publiczny, a podczas wykładów i rozmów mówił jasno, dowcipnie i przekonująco. Uważa się, że radził sobie dobrze finansowo, a rodzinne posiadłości w Stagirze pozwalały mu oddawać się pasji kolekcjonerskiej. Wydaje się, że Arystoteles był oddany swojej rodzinie i stale wspominał o niej w swoim testamencie

Prace

Historycy uważają za prawdopodobne, że Arystoteles jest autorem ponad 170 ksiąg. Spośród nich tylko około trzydziestu nadal istnieje. Dzieła te obejmują szerokie spektrum zainteresowań Arystotelesa, nie jest jednak pewne, czy kiedykolwiek miały zostać opublikowane, ponieważ przypominają raczej dokumenty robocze i notatki z wykładów niż dopracowane dzieła. Wypolerowane prace przeznaczone do publikacji w dużej mierze zaginęły. Nie można ustalić prawdziwej chronologii ani osi czasu dzieł Arystotelesa, dlatego zazwyczaj są one uporządkowane według tematu lub dyscypliny. Chociaż Arystoteles pisał o wielu różnych teoriach, głównym tematem jego twórczości jest przekonanie, że rzeczywistość i podstawy istnienia można zrozumieć jedynie poprzez uważną obserwację i kategoryzację. Arystoteles był zasadniczo empirystą, czyli kimś, kto wierzy, że wiedzę należy zdobywać poprzez doświadczenie i eksperymenty. Nie tylko wykorzystywał obserwację, aby dowiedzieć się o przedmiocie lub istocie, ale także badał, co powiedzieli na ten temat inni. Był zwolennikiem dwóch różnych typów rozumowania. W rozumowaniu dedukcyjnym przyjąłby ogólną koncepcję, na przykład "wszystkie ptaki potrafią latać", i na tej podstawie wywnioskował, że jeśli zobaczy ptaka, będzie on mógł latać. W rozumowaniu indukcyjnym podszedł do argumentacji w odwrotnej kolejności, przechodząc od konkretnego stwierdzenia do ogólnej idei. "Ten konkretny ptak potrafi latać" - mógłby powiedzieć Arystoteles - "dlatego wszystkie ptaki potrafią latać".

Logika i nauka

Arystoteles opublikował sześć dyskusji na temat logiki zebranych w Organonie ("narzędzie lub instrument myślenia"). Zamiarem tej pracy było udostępnienie czytelnikom uniwersalnej metody rozumowania, dzięki której możliwe byłoby poznanie wszystkiego, co można wiedzieć o rzeczywistości. Najważniejszym dziełem filozoficznym Arystotelesa jest Metafizyka. W dwunastu księgach Metafizyki Arystoteles odrzuca platońską koncepcję abstrakcji i uniwersalnej formy. Przedstawia swoje uzasadnienie wiecznego istnienia substancji. W fizyce Arystoteles szczegółowo opisuje jedną ze swoich najważniejszych idei, Cztery Przyczyny, która stanowi rdzeń współczesnej zachodniej myśli naukowej. Arystoteles twierdził, że aby zrozumieć przedmiot, trzeba umieć odpowiedzieć na cztery pytania na jego temat. Pierwszą przyczyną, czyli cechą opisową, jest materiał, z którego dana rzecz jest wykonana. Następna jest przyczyna formalna, czyli wzór, struktura lub model rzeczy. Przyczyną sprawczą jest sposób, w jaki rzecz powstała lub została stworzona. Ostateczną przyczyną jest cel, funkcja lub cel przedmiotu. Arystoteles zajmował się także kwestiami społecznymi i polityką w polityce, sztuką literacką w poetyce i użyciem języka perswazyjnego w retoryce.

Etyka

Dwa dzieła Arystotelesa, Etyka Eudemejska i Etyka Nikomachejska, dotyczą zachowań moralnych. W dziełach tych Arystoteles omawiał, w jaki sposób jednostki przyjmują odpowiedzialność moralną, jak ją oceniano, naturę przyjaźni i sposoby osiągania szczęścia w życiu człowieka. Głównym pytaniem, na które Arystoteles starał się odpowiedzieć, było to, co jest potrzebne, aby jednostka była dobrym człowiekiem. Arystoteles doszedł do wniosku, że etyka jest raczej dziełem człowieka, a nie przekazywana przez istotę nadprzyrodzoną lub boga. Uważał również, że to, czy dane działanie jest dobre, czy złe, różni się w zależności od sytuacji, co było wówczas nową koncepcją. To przekonanie wzbudziło w nim podejrzliwość wobec surowych i niezmiennych zasad. (Przykładem ścisłej, niezmiennej zasady jest chrześcijańskie przykazanie "Nie zabijaj"). Arystoteles nazwał swoje przekonanie, że wszystkie działania należy oceniać na podstawie sytuacji, "słusznością". Stało się to zasadą przewodnią. we współczesnym systemie prawnym i jest również integralną częścią chrześcijaństwa. We współczesnym systemie prawnym oraz w chrześcijaństwie warunek winy lub popełnienia grzechu zależy częściowo od intencji danej osoby. Na przykład w świetle prawa zamordowanie kogoś umyślnie, a nie w samoobronie, nazywane jest zabójstwem i jest karane surowiej niż przypadkowe spowodowanie śmierci, co nazywa się zabójstwem. Arystoteles wierzył, że najważniejszym celem człowieka jest szczęście. Twierdził, że takie szczęście można znaleźć w czynieniu dobrych uczynków, ponieważ cnotliwe działanie, a nie skupianie się na bezmyślnych rozrywkach, prowadzi do życia naprawdę wartościowego. Dla Arystotelesa myśl intelektualna była najwyższą formą aktywności moralnej, ponieważ do tego najlepiej nadawała się istota ludzka. Wierzył, że jest to ostateczna przyczyna lub racja istnienia. Ten system myślenia stanowi rdzeń zachodnich badań intelektualnych od ponad dwóch tysięcy lat.

URODZONY: 12 listopada 1817 Teheran, Persja
ZMARŁ: 29 maja 1892 Acre, Palestyna, Persja

Perski przywódca religijny; pisarz

Baha′ulla'h, perski szlachcic z urodzenia, był założycielem wiary Baha′?. Baha′u lla′h był pisarzem, a także przywódcą religijnym i w ciągu swojego życia napisał setki książek, przemówień i esejów. Najważniejszym z tych dzieł jest Kitab-i-Aqdas, czyli "Księga praw", która jest głównym świętym tekstem Baha′?. Baha ulla′h nazywał siebie Wysłannikiem Boga, twierdząc, że był prorokiem podobnym do Buddy (563-483 p.n.e.), Jezusa Chrystusa (ok. 4 p.n.e. - ok. 30 n.e.; patrz hasło) oraz Mahomet (ok. 570-632). Uprzywilejowane dzieciństwo Mirza Husayn Ali Nuri, później znany jako Baha′u lla'h, urodził się 12 listopada 1817 roku w Teheranie w Persji (dzisiejszy Iran). Był synem szanowanego szlachcica piastującego stanowisko na dworze szacha (władcy) Persji Fath-Ali Shaha (1762-1834). Jego ojcem był Mirza Abbas Nuri, lepiej znany jako Mirza Buzurg, a jego matka nazywała się Khadijih Khanum. Rodzina Nuri wywodzi swoje dziedzictwo z rodziny rządzącej Persją w VII wieku. Nuri dorastała w zamożnym domu i była wrażliwą i dobrze wykształconą młodzieżą. Według jego biografów już w młodym wieku zaczął wykazywać zainteresowanie sprawami duchowymi. Jedna z historii głosi, że oglądając przedstawienie kukiełkowe, uderzyło go, jak tymczasowe i krótkie jest życie, ponieważ po zakończeniu przedstawienia wszystkie lalki zostały szybko zapakowane do kufra i wywiezione. Podobnie jak inni młodzi mężczyźni z perskiej klasy wyższej, Nuri uczył się jazdy konnej, szermierki, kaligrafii (pięknego pisma) i klasycznej poezji. Wychowywał się w wierze muzułmańskiej i należał do szyickiego odłamu tej religii, jednej z dwóch głównych sekt islamu. Niektóre źródła podają, że w wieku trzynastu lat Nuri prowadził już skomplikowane dyskusje z muzułmańskimi urzędnikami religijnymi na temat kwestii duchowych i szczegółów Koranu, świętej księgi muzułmańskiej. Ojciec Nuri był ulubieńcem dworu i pod koniec lat dwudziestych XIX wieku został mianowany gubernatorem dwóch prowincji. Kiedy jednak stary szach, czyli przywódca, zmarł w 1834 r., władzę przejął jeden z jego synów, który chciał pokazać swoją niezależność od ojca i wszystkich starych doradców. Mirza Buzurg nie był już ulubieńcem królewskim i stracił stanowiska oraz pensję. Udało mu się jednak zachować rodzinne ziemie w pobliżu wioski Takur w dystrykcie Nur, który znajdował się w prowincji Mazandaran.

Dołącza do Babisów

Nuri poślubił swoją pierwszą żonę, Asiyih Navvab, w 1835 roku. Była córką innej rodziny szlacheckiej i razem mieli troje dzieci. Prawo muzułmańskie zezwalało na poligamię, czyli posiadanie więcej niż jednego małżonka, więc Nuri poślubił także dwie inne kobiety. W sumie był ojcem czternaściorga dzieci, z których tylko siedmioro dożyło dorosłości. Pomimo tego, że nowy szach nie lubił ojca, Nuri otrzymał propozycję posady w rządzie. Odrzucił tę propozycję i zamiast tego zdecydował się pracować dla dobra ludzkości, organizując wraz ze swoją pierwszą żoną różne organizacje charytatywne. Na początku lat czterdziestych XIX wieku jego życzliwe uczynki zapewniły mu przydomek "Ojca Ubogich" i zyskał wielki szacunek w Teheranie. W tym czasie Nuri zaangażował się także w bardziej mistyczne nauki szyickiej religii muzułmańskiej. Szyici wierzą, że prorok Mahomet ma boskich następców. Taka osoba nazywana jest imamem. Szyici czekają na powrót dwunastego i ostatniego imama, który ich zdaniem ukrywał się w IX wieku, aby uniknąć zabicia przez rywali. Według szyitów jego powrót zapoczątkuje nowy złoty wiek dla świata - wiarę podobną do wiary chrześcijan w związku z powtórnym przyjściem syna Bożego, Jezusa Chrystusa. Rzeczywiście, w pierwszej połowie XIX wieku na całym świecie istniało kilka ruchów, które twierdziły, że nowa era duchowa jest bliska nadejścia. W Stanach Zjednoczonych i Europie wiele grup głosiło, że Chrystus wkrótce powróci, podczas gdy w świecie muzułmańskim niektórzy przepowiadali, że wkrótce nadejdzie nowy mesjasz, czyli zbawiciel, aby zbawić świat. Niektórzy nazywali tego zbawiciela Dwunastym Imamem, podczas gdy inni nazywali go mahdi, co tłumaczy się jako "ten, który jest prowadzony przez Boga". W 1844 roku święty mąż z Shiraz w Persji ogłosił, że jest Babem, czyli "bramą". Do Dwunastego Imama. Człowiek ten, imieniem Siyyid Ali Muhammad (1819-1850), podawał się za rzecznika nadchodzącej czystszej epoki duchowej i krytykował to, co uważał za intelektualną nieuczciwość muzułmańskich przywódców religijnych. Obiecał także, że w ciągu dwudziestu lat pojawi się Wysłannik Boga i nauczy ludzkość zasad tej nowej duchowej ery. Bab zdobył zwolenników w całej Persji, a jednym z nich był Nuri, który w 1844 roku przeszedł na babizm, jak zaczęto nazywać tę religię. Przyrodni brat Nuri, Mirza Yahya (1830-1912), również przeszedł na nową wiarę. Dzięki imponującym umiejętnościom mówienia i wysokiej pozycji rodziny Nuri szybko stał się jednym z mówców tego ruchu, którzy odnieśli największe sukcesy w szerzeniu słowa nowej wiary. Muzułmańscy przywódcy religijni, czyli mułłowie, którzy czuli się zagrożeni przez Babiego, nie ufali ruchowi Babi. Mułłowie zachęcał rząd do podjęcia próby powstrzymania ruchu i Bab został uwięziony. W 1848 roku przywódcy Babi, w tym Nuri i Mirza Yahya spotkali się, aby omówić, w jaki sposób mogliby wydostać Baba z więzienia. Babi postanowili ostatecznie zerwać z prawami i zasadami islamu. W tym momencie Nuri przyjął imię Baha′ u lla′h, co oznacza "Chwała Boga". Jego przyrodni brat przyjął tytuł Subh-i Azal, czyli "Poranek Wieczności". Baha". ulla′h, jako jeden z przywódców Babis, był uważnie obserwowany przez mułłów i rząd. Kiedy w 1850 r. Baba został skazany na śmierć, Bahá′u lla′howi, który w dalszym ciągu miał przyjaciół na wpływowych stanowiskach, doradzono, aby opuścił Teheran. Kiedy Baha′ulla′h wrócił do Teheranu w 1852 roku, odkrył, że kilku Babi ułożyło spisek mający na celu zabicie szacha w zemście za egzekucję Baba. Chociaż Baha′ulla′h odrzucił ten plan, został on zrealizowany bezskutecznie w sierpniu 1852 roku. Baha′ulla′h był jednym z wielu Babi aresztowanych po tym incydencie. Tysiące osób stracono, a Baha′ulla′h został uwięziony w ogromnym więzieniu w Teheranie, znanym jako Siyah-Chal, czyli "czarna jama". Tam otrzymał, jak to określił, wizytę "Dziewicy" od Boga", który powiedział mu, że jest Wysłannikiem Boga, o którym mówił Bab. Kiedy Baha′ulla′h został uznany za niewinnego usiłowania popełnienia przestępstwa i kilka miesięcy później wypuszczony na wolność, nie powiedział nikomu o nawiedzeniu. On i jego rodzina, wraz z wieloma innymi Babimi, zostali wypędzeni z Persji przez władze i postanowili osiedlić się w Bagdadzie, na terenie dzisiejszego Iraku. W tamtym czasie miastem rządziło Imperium Osmańskie, państwo dynastyczne (rządzone przez tę samą rodzinę lub linię), którego siedziba znajdowała się głównie na terenie współczesnej Turcji.

Na wygnaniu

Chociaż Baha′ulla′h czuł, że jest posłańcem, o którym Bab miał przyjść, przywództwo w religii Babi przeszło na jego przyrodniego brata, Subh-i Azala. Niektórzy historycy uważają, że Subh-i Azal był w rzeczywistości fałszywym przywódcą powołanym w celu ochrony prawdziwej władzy Babi przed szykanami ze strony rządu. Subh-i Azal potraktował jednak swoje stanowisko poważnie i między obydwoma mężczyznami wzrosło napięcie. Wielu nowych wyznawców tej religii oraz osoby odwiedzające Bagdad postrzegały Baha′ulla′ha jako duchowego przywódcę, a nie Subh-i Azala. Aby uniknąć konfliktu i poświęcić trochę czasu na rozważenie misji powierzonej mu przez Dziewicę Boga, Baha′ulla′h udał się samotnie w góry Kurdystanu, daleko na północ od Bagdadu. Przebywał tam przez dwa lata, podczas których napisał jedną ze swoich pierwszych książek Cztery Doliny. W 1856 roku Subh-i Azal odkrył miejsce pobytu Baha′ulla′ha i napisał do swojego przyrodniego brata, prosząc go, aby wrócił do Bagdadu. Kiedy Baha′ulla′h wrócił do miasta, odkrył, że dwadzieścia pięć osób twierdziło już, że są Wysłannikiem Boga, o którym mówił Bab. Dowiedział się również, że Subh-i Azal kazał zabić kilku swoich przeciwników. W ciągu następnych siedmiu lat Baha′ulla′h stał się jeszcze bardziej znany w Bagdadzie i kontynuował pisanie tekstów przedstawiających swoje nauki i odkrycia duchowe. Kilka najważniejszych z nich to Kitab-i-Iqan, czyli Księga Pewności, i Słowa Ukryte. W 1862 roku Baha′ulla′h ukończył Bab′s Bayan, księgę praw Babi, która pozostała niedokończona, gdyż napisano tylko jedenaście z proponowanych dziewiętnastu rozdziałów. Baha′ulla′h wykorzystał swoje autorstwo tych dzieł, aby argumentować, że powinien być przywódcą Babi, ale nadal nie ujawnił, że jest Wysłannikiem Boga. Subh-i Azal również twierdził, że zakończył pracę Baba ze swoim Motammem Al-Bayanem, a stosunki między dwoma przyrodnimi braćmi pogorszyły się. WpływBaha′ulla′ha zaczął sięgać poza Bagdad, do jego rodzinnej Persji. To odrodzenie popularności ruchu Babi ponownie zdenerwowało mułłów i rząd perski. Przekonali rząd osmański, który kontrolował Bagdad, do wygnania Baha′ulla′ha z miasta. W 1863 roku, tuż przed zesłaniem do Konstantynopola (dzisiejszy Stambuł w Turcji), Baha′ulla′h w końcu opowiedział małej grupie wyznawców o swoich odwiedzinach w więzieniu jedenaście lat wcześniej, ogłaszając po raz pierwszy czasie, gdy był Wysłannikiem Boga. Miało to miejsce w Ogrodzie Ridvan niedaleko Bagdadu, pomiędzy 21 kwietnia a 2 maja. Daty te stały się później ważnym świętem Baha, dwunastodniowym Świętem w Ridvan.

Oddziela się od Babisa, tworząc wiarę Baha

Baha′ulla′h, jego rodzina i mała grupa zwolenników przenieśli się z Bagdadu do Konstantynopola, a następnie do Adrianopola (dzisiejsze Edirne w Turcji). W 1866 roku Baha′ulla′h publicznie oświadczył, że jest Wysłannikiem Boga i prorokiem, tak jak Mahomet i Chrystus byli przed nim. Pisał oficjalne listy do przywódców politycznych i religijnych świata, takich jak papież Pius IX i angielska królowa Wiktoria, ogłaszając swoją obecność i misję. Baha′ulla′h oświadczył w tych listach, że jest tym obiecanym, o którym mówiły wszystkie religie, Wysłannikiem Boga. Wypowiadał się także przeciwko wojnie i zakupom broni, mówiąc tym przywódcom, że ich budżety będą lepiej wydawane na opiekę nad biednymi i utworzenie rządu światowego, który mógłby zapewnić bezpieczeństwo wszystkim obywatelom. Działania te doprowadziły do całkowitego zerwania z Babisami, którzy nadal podążali za Subh-i Azal. Ci, którzy stanęli po stronie Baha′ulla′ha, nazywali siebie Baha′?, podczas gdy zwolennicy Subh-i Azala przez pewien czas nazywali siebie Azalisami, a następnie Bayanimi. Religia Bayan nadal istniała na początku XXI wieku, chociaż liczyła tylko kilka tysięcy wyznawców, głównie w Iranie. W przeciwieństwie do tego Bahaiści stworzyli jedną z głównych religii świata. Krótko po przerwie BBaha′ulla′h został otruty, prawdopodobnie na rozkaz Subh-i Azala. Chociaż przeżył, trucizna pozostawiła w jego dłoni trwałe drżenie. W 1868 roku Baha′ulla′h i jego zwolennicy zostali przewiezieni do miasta więziennego Akka w Palestynie (dzisiejsze Akko w Izraelu). To otoczone murami miasto było ostatecznym celem dla najgorszych przestępców oraz awanturników politycznych i religijnych. Według legendy powietrze w Akce było tak złe, że przelatujące nad nim ptaki ginęły. Baha′ulla′h i jego rodzina byli przetrzymywani przez dziewięć lat, początkowo w ogólnej populacji więziennej, a następnie w małym domu wewnątrz murów miejskich. To tutaj Baha′ulla′h napisał księgę, która jest kluczowa dla religii Baha′?, Kitab-i-Aqdas, czyli Księgę Praw, znaną również jako Najświętsza Księga Baha′ Jest. W tej pracy przedstawił główne wierzenia i zasady wiary Baha. Centralnym przekonaniem wiary Baha jest koncepcja jedności. Baha wierzą, że jest tylko jeden Bóg i że wszystkie religie zbudowane są na przesłaniach tego Boga. Podobnie Baha wierzy w jedność rodzaju ludzkiego i w to, że wszyscy ludzie powinni być traktowani jednakowo. Baha′ulla′h napisał, że obowiązkiem osoby duchowej jest próba zrozumienia Boga i że im bardziej ktoś jest w stanie to zrobić, tym bliżej będzie idei nieba. Ułożył także codzienne prawa dla wiernych. Członkowie muszą modlić się przynajmniej raz dziennie; unikaj alkoholu i narkotyków; pościć (nie jeść i nie pić) przez dziewiętnaście dni przed Nowym Rokiem Baha, który przypada pierwszego dnia wiosny; czyńcie dobre uczynki; i odrzuć uprzedzenia. W wierze Baha nie ma kapłaństwa. Każdy członek może czytać święte teksty podczas comiesięcznych spotkań. Baha′ulla′h również zawarł przymierze, czyli uroczyste porozumienie, ze swoimi wyznawcami. Powiedział, że jeśli pokładają wiarę w Baha′?, poprowadzi ich do nowej ery i zagwarantuje ciągłość ich religii poprzez utworzenie linii sukcesji, czyli linii ludzi, którzy będą przewodzić religii po jego śmierci . Zwolennicy Baha′? wierzą, że chociaż Baha′ulla′hh nie był ostatnim z posłańców Boga, to on stworzył duchowy fundament, z którego pewnego dnia narodzi się światowy pokój i zjednoczenie. Baha′ulla′h otrzymał wreszcie pozwolenie na opuszczenie Akki w 1877 roku i zamieszkanie w pobliskim mieście Bahji. Znalazł opuszczoną rezydencję i spędził tam resztę swojego życia, nadal pisząc i nauczając. Zmarł na gorączkę 29 maja 1892 r., po mianowaniu swojego najstarszego syna, Abdu l-Baha (po arabsku "Sługa Bahy"; 1844-1921), swoim następcą. Sanktuarium zbudowane ku czci Baha'u lla'h w Bahji jest głównym miejscem pielgrzymek religii Baha′?. Od śmierci Baha′ulla′ha wiara Baha′? rozprzestrzeniła się na całym świecie, do 247 krajów i liczy ponad siedem milionów członków. Chociaż jest to jedna z najmłodszych religii świata, na początku XXI wieku stała się już trzynastą co do wielkości. Centrum wiary Baha znajduje się w Hajfie w Izraelu, gdzie mieści się Powszechny Dom Sprawiedliwości, główna administracja wiary Baha. W tym mieście pochowani są także Bab i Abdu l-Baha.

URODZONY: grudzień 1863 Little Powder River, Wyoming
ZMARŁ: 19 sierpnia 1950 Manderson, Dakota Południowa

Szaman indiański; pisarz

Czarny Łoś, szaman i duchowy przywódca Lakotów, jednej z trzech gałęzi narodu Siuksów, był jednym z najbardziej wpływowych rdzennych Amerykanów swojego pokolenia. Za jego życia ziemie jego ludu we współczesnych stanach USA: Dakota Południowa, Montana i Wyoming zostały otwarte dla białego osadnictwa. Indianie zamieszkujący te tereny zostali przeniesieni do rezerwatów lub ograniczonych terytoriów. Inni rdzenni Amerykanie pod koniec XIX wieku, na przykład Siedzący Byk (1831-1890) i Szalony Koń (1849-1877), walczyli z osadnikami i poszukiwaczami złota i zostali zabici przez żołnierzy. Czarny Łoś także walczył jako młody człowiek i był obecny w dwóch najważniejszych bitwach ostatniego rozdziału niepodległości Indian: klęsce George′a Armstronga Custera (1839-1879) w bitwie nad Little Big Horn w Montanie oraz masakrze Indian w Wounded Knee w Dakocie Południowej w 1890 r. Ostatecznie jednak Czarny Łoś zwrócił się do świata duchowego, aby pomóc swemu ludowi odzyskać siły po utracie ziem. Mówi się, że jako chłopiec miał potężne wizje i stał się wicasa wakan, czyli świętym człowiekiem. Był także zdecydowanym zwolennikiem zachowania lub ratowania tradycyjnych indiańskich praktyk religijnych. Kiedy jego uzdrawiająca i duchowa praca została ograniczona przez białych, których rdzenni Amerykanie nazywali Wasichu, Czarny Łoś został katolikiem i szerzył swoje przekonania poprzez tę religię. Przekonania te zostały udokumentowane w dwóch ważnych dziełach, Black Elk Speaks: Being the Life Story of a Holy Man of the Oglala Sioux as Told to John G. Neihardt (Flaming Rainbow) i The Sacred Pipe: Black Elk′s Account of the Seven Rites of the Seven Rites of the Oglala Sioux. Zarówno biali, jak i rdzenni Amerykanie korzystali z tych książek, aby zrozumieć indiańskie tradycje i duchowość.

Urodzony w rodzinie szamanów

Czarny Łoś urodził się w grudniu 1863 roku nad rzeką Little Powder na terenie dzisiejszego Wyoming w Stanach Zjednoczonych. Był synem Białego Kruka Seesa i Czarnego Łosia, który był szamanem bandy Oglalas z Big Road (jednego z siedmiu plemion Lakotów). W momencie narodzin Czarnego Łosia rząd Stanów Zjednoczonych zaczął przejmować duże części ziem tradycyjnie rdzennych Amerykanów i zachęcał białych osadników do przenoszenia się na te ziemie. Odkrycie złota w Black Hills w Południowej Dakocie przyczyniło się do napływu nowych osadników, a budowa kolei transkontynentalnej spowodowała wysiedlenie wielu rdzennych Amerykanów. (Kolej transkontynentalna była pierwszą linią kolejową, która obejmowała cały kontynent, od wschodniego do zachodniego wybrzeża. Ukończono ją w 1869 r.) Z Indianami zawarto kilka traktatów (porozumień) obiecujących prawa do ziemi, ale często były one łamane przez rząd USA. Rdzenni Amerykanie zaczęli tracić swój tradycyjny sposób życia, który polegał na podążaniu za stadami bawołów na Wielkich Równinach i przemieszczaniu się z obozu do obozu przez setki mil otwartego terenu. Czarny Łoś zaczął mieć wizje już jako bardzo młody chłopiec, a jedna z najważniejszych miała miejsce, gdy miał dziewięć lat. W tej wizji odezwał się do niego głos mówiący, że Dziadkowie na niego czekają. Nagle Czarny Łoś zachorował i na wiele dni zapadł w śpiączkę. W tym czasie doświadczył wizji, w których został zabrany do świata chmur, gdzie spotkał sześciu przypadkowych ojców. Ci ludzie reprezentowali głównego ducha lub tajemnicę wiary Lakotów. Każdy Dziadek podarował mu jakiś specjalny prezent, taki jak drewniany kubek z wodą, który reprezentował siłę życiową, świętą fajkę do leczenia chorych lub czerwoną laskę, z której wypuszczały kwitnące gałęzie i symbolizowały odrodzenie. Dziadkowie powiedzieli Czarnemu Łosiowi, że ma ducha orła i sprawi, że jego naród ponownie ożyje. Czarny Łoś również doświadczył w wizji testów siły i wytrzymałości. Konie biegły na niego z czterech kierunków kompasu. Zobaczył wioskę tipi ułożoną w okrąg, ale wioska zdawała się umierać, dopóki przez nią nie przejechał i nie zasadził czerwonego kija. Patyk szybko wyrósł na drzewo w centrum wioski, dając nowe życie rdzennym Amerykanom. Potem nastąpiły kolejne testy. Widział wzlot i upadek swego ludu oraz świętą obręcz (reprezentującą harmonię i jedność bytu) pękniętą i ostatecznie ponownie naprawioną. Kiedy Czarny Łoś się obudził, rodzice powiedzieli mu, że był chory od wielu dni. Czarny Łoś nie powiedział im o swojej wspaniałej wizji, ale wiedział, że w jakiś sposób musi pracować, aby pomóc swojemu ludowi.

Kurczący się świat Lakotów

W 1866 r. wódz Lakotów Czerwona Chmura (1822-1909) walczył i pokonał żołnierzy podpułkownika Williama Fettermana w Fort Phil Kearny w Wyoming. W bitwie zginęło prawie stu żołnierzy amerykańskich, a ojciec Czarnego Łosia został ranny. Czerwona Chmura podpisała później Traktat z 1868 roku, który miał uchronić terytorium Lakotów przed białym osadnictwem. Zgodnie z warunkami traktatu Lakotom obiecano zachodnią część współczesnej Dakoty Południowej. Obszar ten obejmował święte Czarne Wzgórza, gdzie według tradycji Lakotów człowiek po raz pierwszy wyłonił się z podziemia, aby żyć na świecie. Pomimo tego traktatu biali nadal nacierali na ziemie zachodnie. Custer poprowadził patrol w 1874 i 1875 roku, który odkrył złoto w Black Hills, a obszar ten został zabrany Lakotom. Późną wiosną 1876 roku ojciec Czarnego Łosia stracił wiarę w swojego wodza, Czerwoną Chmurę, za to, że zaakceptował tę białą niesprawiedliwość. Zabrał swoją rodzinę, aby dołączyła do plemienia prowadzonego przez Szalonego Konia, jego kuzyna i wodza, który wciąż był chętny do walki z białymi. Wiele innych plemion zebrało się tego lata w Greasy Grass, indyjskiej nazwie Little Big Horn w Montanie. Odbyli rytualny Taniec Słońca, którego przywódcą był wódz Siedzący Byk. Następnego dnia plemiona zostały zaatakowane przez żołnierzy 7. Kawalerii pod wodzą Custera. Jednak kawaleria miała ogromną przewagę liczebną w porównaniu z czterema tysiącami wojowników, z którymi się mierzyła, a rdzenni Amerykanie pokonali żołnierzy amerykańskich, zabijając przy tym Custera. Czarny Łoś, mając wówczas zaledwie dwanaście lat, zabił w tej bitwie żołnierza i odebrał mu pierwszy skalp. Ta porażka sił Custera nie wzmocniła jednak roszczeń rdzennych Amerykanów do ich ziemi. W rzeczywistości porażka Stanów Zjednoczonych sprowadziła na ich terytorium więcej żołnierzy. Kiedy Crazy Horse został zabity przez żołnierzy w 1877 roku, klan Czarnego Łosia udał się na północ do Kanady, gdzie dołączył do Siedzącego Byka poza zasięgiem armii amerykańskiej. W Kanadzie Czarny Łoś nadal miał wizje i zaczął czuć, że powinien wrócić do swojego ludu i wykorzystać moc, którą mu podpowiadały wizje. Czarny Łoś wrócił do Stanów Zjednoczonych w 1879 roku, gdzie zastał większość rdzennych Amerykanów zniknęła, a stada bawołów zniszczone przez białych. W wieku siedemnastu lat Czarny Łoś w końcu opowiedział staremu szamanowi, Black Road, o swoich wizjach i ten człowiek został jego nauczycielem. Black Road wyszkolił Czarnego Łosia, mówiąc mu, jak może wykorzystać swoje wizje i moce, aby stworzyć rytualny taniec, aby kształcić swój lud. W następnym roku Black Elk został zmuszony do przeniesienia się do rezerwatu Pine Ridge w Południowej Dakocie. W rezerwacie zaczął praktykować jako uzdrowiciel, czyli szaman.

Z Europy do tańca duchów

W 1886 roku Czarny Łoś dołączył do wielu innych rdzennych Amerykanów, w tym Siedzącego Byka, w programie Wild West Show Buffalo Billa. Buffalo Bill (1846-1917) był harcerzem i promotorem, który zgromadził setną obsadę i podróżował po wschodnim wybrzeżu i Europie. Czarny Łoś podróżował, próbując poznać sekrety Wasichu. Był jednak rozczarowany, gdy dowiedział się, że biali nie mieli żadnej specjalnej wiedzy ani mocy i że w rzeczywistości byli pod wieloma względami mniej cywilizowani niż rdzenni Amerykanie. Black Elk opuścił Buffalo Bill po trasie koncertowej w Anglii. Dołączył do innego zachodniego programu i podróżował po Włoszech, Niemczech i Francji. Przez dwa lata przebywał w Paryżu, osiedlając się z Francuzką. Podczas pobytu w Paryżu Black Elk miał więcej wizji i w 1889 roku wrócił do Pine Ridge, gdzie zastał swoją rodzinę i zespół w cierpieniu. Żołnierze zabrali im karabiny i konie, a oni umierali na choroby przeniesione na nich przez białych. Czarny Łoś ponownie zaczął pracować jako uzdrowiciel. Wkrótce usłyszał o Indianinie Paiute imieniem Wovoka, który twierdził, że miał wizję odnowy stylu życia rdzennych Amerykanów. Wovoka przewodził ludziom w ruchu zwanym Tańcem Duchów. Ruch ten stał się wezwaniem dla Indian z Wielkich Równin, którzy myśleli, że tańcząc mogą sprowadzić bawoły z powrotem i pozbyć się białych osadników. Czarny Łoś dostrzegł podobieństwa w wizji Wovoki i swojej własnej i dołączył do Tancerzy Duchów. Opracował kolorowe koszule duchów, które, jak sądzono, były w stanie chronić noszących nawet przed kulami. Ruch Ghost Dance szybko wzbudził podejrzenia żołnierzy i administratorów zarządzających rezerwatami. Bali się wznowienia wojen z Indiami i postanowili położyć kres tej praktyce. 29 grudnia 1890 roku żołnierze wjechali do obozu Indian w Wounded Knee, niedaleko rezerwatu Pine Ridge, w którym mieszkał Czarny Łoś. Próbując odebrać im broń, zabili 153 mężczyzn, kobiety i dzieci, a kolejnych 150 zaginęło po ataku. Black Elk pojechał do Pine Ridge i udało mu się uratować dziecko przed masakrą, ale było już za późno, aby powstrzymać resztę rzezi. Dla niego był to koniec marzeń o niepodległości Indian.

Nawraca się na katolicyzm

Czarny Łoś nadal pracował jako uzdrowiciel i święty człowiek dla Indian w rezerwacie. Ożenił się w 1892 roku z Katie War Bonnet. Po jej śmierci w 1903 roku przeszedł na wiarę rzymskokatolicką, przyjmując jako chrześcijańskie imię Mikołaj. Nawrócenie to było częściowo środkiem praktycznym, ponieważ w rezerwacie nie wolno było praktykować tradycyjnych duchowych praktyk i stowarzyszeń Lakotów. Chociaż jego wzrok zaczynał słabnąć, Czarny Łoś z wielką energią oddał się swojej nowej religii i dokładnie przestudiował Biblię, świętą księgę chrześcijaństwa. Został katechetą, czyli pomocnikiem księży. Czasami, jeśli nie było księdza, odprawiał nawet nabożeństwa. W 1905 roku Black Elk wziął drugą żonę, Anne Brings White i byli razem aż do jej śmierci w 1941 roku. Z dwóch małżeństw miał czterech synów i córkę. Czarny Łoś stał się ważnym starszym w zespole Oglala Lakota. Podtrzymywał ich tradycyjne praktyki, organizując tańce dla turystów odwiedzających Black Hills. We wczesnych latach trzydziestych poeta John G. Neihardt (1881-1973) przeprowadził wywiad z Czarnym Łosiem, aby uzyskać informacje na temat Tańca Duchów do cyklu wierszy, które pisał. Czarny Łoś nie mówił po angielsku, więc opowiedział swoje historie swojemu synowi Benjaminowi, który następnie przetłumaczył je dla Neihardta. Święty mąż Lakota był pod wrażeniem zainteresowania Neihardta sprawami rdzennych Amerykanów. Postanowił powierzyć mu historię swojego życia oraz lekcje, których się nauczył i które chciał przekazać innym przed śmiercią. Pracując razem, obaj mężczyźni stworzyli Black Elk Speaks, który przedstawia historię życia Black Elk aż do masakry w Wounded Knee. Kiedy książka została opublikowana w 1932 roku, odniosła krytyczny sukces. Zawarte w książce opisy wizji i tradycyjnych wartości Lakotów nie podobały się jednak jezuickim księżom, z którymi pracował Czarny Łoś. "Black Elk Speaks" stała się klasyką i faworytem na szkolnych listach lektur. Od czasu publikacji uczeni nie byli zgodni co do tego, jaka część pracy jest dziełem Czarnego Łosia, a jaka Neihardta. Niezależnie od tego, jak zauważył indiański autor N. Scott Momaday (1934-1934) w książce A Sender of Words: Essays in Memory of John G. Neihardt, zespół Black Elk-Neihardt "jest jedną z naprawdę szczęśliwych kolaboracji w ramach naszego amerykańskiego dziedzictwa , łącząc czasy, miejsca i kultury." Momaday nazywa to dzieło także "niezwykłym dokumentem ludzkim." Inni autorzy przyszli porozmawiać z Czarnym Łosiem po opublikowaniu "Czarny Łoś Mówi". Jednym z nich był Joseph Epes Brown (1920-2000), który zimą 1947-48 przeprowadził wywiad z Czarnym Łosiem. Brown skupił się na nagrywaniu rytuałów Lakota Sioux. Jego książka The Sacred Pipe została opublikowana w 1953 roku, trzy lata po śmierci Czarnego Łosia w wieku osiemdziesięciu sześciu lat. Czarny Łoś jest ważną postacią zarówno w swojej własnej kulturze, jak i kulturze białych. Swoją rolą świętego człowieka przyczynił się do odnowy swego ludu. Udało mu się połączyć kulturę rdzennych Amerykanów i białych, służąc zarówno w tradycyjnej duchowości Lakotów, jak i w Kościele katolickim. Jego wypowiedzi stały się częścią odrodzenia rodzimej mądrości i wiary. W przypadku obcokrajowców jego słowa pomogły wzbudzić zainteresowanie religiami tradycyjnymi i alternatywnymi. Chociaż pod koniec Czarnego Łosia Mówi szaman wydaje się zasmucony faktem, że nie był w stanie ocalić swojego ludu, inni uważają, że Czarny Łoś wykonał swoją misję. Na przykład Gretchen M. Battaile, amerykańska krytyczka i pedagog, zauważyła w eseju dla A Sender of Words: "Podtrzymując swoje tradycje, lud [Lakota] nadal żyje. Opowiadając swoją historię, Czarny Łoś spełnił swoją wizję."

Religia Lakotów

Dla Lakotów i większości innych rdzennych Amerykanów praktyki religijne zapewniły podstawowy sposób obserwacji świata i interakcji z nim. Rytm życia Lakotów wyznaczał ruch słońca i księżyca. Wierzyli, że wszechświat jest całością i postrzegali okrąg lub obręcz jako symbol tej jedności. Kolejnym symbolem jedności Lakotów była czaszka bawoła. Bawół był świętym zwierzęciem Lakotów, ponieważ dostarczał pożywienia i skór do wyrobu odzieży. W samym centrum tej jedności znajdował się najwyższy bóg religii Siuksów, Wakan Tanka, nazywany Dziadkiem lub Wielką Tajemnicą. Według tradycji Lakotów ich życie składało się z czterech etapów: dzieciństwa, dorastania, dojrzałości i starości. Po śmierci duch danej osoby spotykał się ze starą kobietą, która ustalała, czy dana osoba jest gotowa przejść do świata duchów, czy też odrodzi się na ziemi, aby nauczyć się żyć w pokoju i harmonii. Wysoko ceniono takie wartości, jak poczucie wspólnoty, odwaga, mądrość i hojność. Święci mężowie, czyli wicasa wakan, byli odpowiedzialni za przeprowadzenie siedmiu świętych obrzędów lub rytuałów powierzonych Lakotom przez legendarną cielęcą kobietę z białego bawoła. Oprócz instrukcji dotyczących tych świętych rytuałów dała także Lakota Cannupa Wakan, czyli świętą fajkę. Paląc ją podczas ceremonii, Lakota mogli wysłać swoje modlitwy w górę w dymie do Wakan Tanka. Pierwszym z siedmiu rytuałów było Inikagapi, czyli odnowienie życia. Podczas tego Lakota oczyszczali swoje ciała w szałasie potu, czyli saunie w kształcie kopuły. Drugim była wyprawa wizyjna, podczas której młodzi mężczyźni byli odizolowani na wzgórzu przez kilka dni bez jedzenia i wody, dopóki nie doświadczyli wizji. Trzeci obrzęd obejmował roczną żałobę po zmarłych krewnych. Czwarty rytuał, Taniec Słońca, był jednym z najważniejszych ze wszystkich. Było to coroczne zgromadzenie plemion i zespołów odbywające się latem, podczas którego uczestnicy składali w ofierze kawałki swojej skóry i przywiązał je do świętego drzewa w centrum tańca. Inne obrzędy obejmowały przyjęcie młodej osoby do rodziny adopcyjnej, modlitwy za wkraczającą w dojrzałość dziewczynkę oraz zabawę, podczas której dziewczyna podrzucała piłkę do góry, a wielu młodych mężczyzn próbowało ją złapać. Uważano, że zwycięzca ma więcej szczęścia niż pozostali uczestnicy.

URODZONY: 8 kwietnia 563 p.n.e. Lumbini, Nepal

ZMARŁ: 25 lutego 483 p.n.e. Kushinagar, Indie

filozof indyjski; nauczyciel duchowy

"Trzymaj się mocno dharmy jako swojej lampy, trzymaj się dharmy jako swojego schronienia, a na pewno osiągniesz nirwanę".

Siddhartha Gautama był księciem, który starał się wyeliminować cierpienia życia. Porzucił luksusy pałacu na rzecz trudności życia jako biedny asceta lub ktoś, kto stroni od ziemskich przyjemności w pogoni za duchową prawdą. Po latach poszukiwań Siddhartha osiągnął oświecenie i przyjął imię Buddy, czyli "Przebudzonego". Osiągnięcie oświecenia oznacza zrozumienie realiów świata i sposobu zakończenia jego cierpień. Budda dzielił się swoją mądrością z innymi przez resztę swojego życia. Jego nauki przekształciły się w religię buddyzmu, czwartą co do wielkości religię na świecie w XXI wieku.

Wczesne życie

Budda urodził się jako Siddhartha Gautama 8 kwietnia 563 roku p.n.e. w Lumbini we współczesnym Nepalu. Jego ojciec, Suddhodana, był królem lokalnego plemienia zwanego Shakya. Z tego powodu jednym z tradycyjnych imion Buddy jest Siakjamuni, co oznacza "mędrzec Siakjów". Jego matką była królowa Maha Maja. W chwili swoich narodzin święty człowiek przepowiedział, że Siddhartha wyrośnie na wielkiego władcę lub wielkiego człowieka duchowego. W rzeczywistości Siddhartha oznacza "Ten, którego cel w życiu został już osiągnięty". Matka Siddharthy zmarła wkrótce po jego urodzeniu. Ojciec Siddharthy nie chciał, aby jego syn wypełnił duchowe przeznaczenie. Chciał, aby Siddhartha został jego następcą na stanowisku króla. Suddhodana zrobił wszystko, co w jego mocy, aby chronić Siddharthę przed tragediami życiowymi i upewnił się, że każde pragnienie Siddharthy zostało spełnione. Siddhartha dorastał w pałacu, gdzie otrzymał najlepsze wykształcenie i zdobył duże umiejętności w łucznictwie. Był tak chroniony, że nie wiedział nic o cierpieniach życia. W wieku dwudziestu dziewięciu lat Siddhartha poślubił Yasodharę i miał syna Rahulę. Miał wszystko, czego chciał, a mimo to młody książę nie był zadowolony. Zaczął wątpić, czy nie ma większego celu w życiu. W czasach Siddharthy wiele osób zadawało tego samego rodzaju pytania. W regionie powstała religia hinduizmu, ale nadal się ona rozwijała i istniały spory dotyczące wierzeń i praktyk religijnych oraz najlepszego sposobu na osiągnięcie lepszego życia. Siddhartha otrzymał pozwolenie ojca na podróż poza bramy pałacu. Jego ojciec starał się, aby Siddhartha nie był narażony na żadne cierpienie ani tragedię w mieście. Niemniej jednak Siddhartha zobaczył cztery rzeczy, których nigdy wcześniej nie widział: człowieka chorego, osobę zgiętą i powolną ze starości, martwe ciało i ascetę. Za każdym razem prosił swoją służącą Channę, aby wyjaśniła, co widzi. Siddhartha zdał sobie sprawę, że ludzie starzeją się, cierpią i umierają. Zrozumiał też, że są ludzie, np. asceta, którzy szukają sposobów na ucieczkę od tego cierpienia. Wrócił do pałacu, a jego myśli były zaniepokojone tym, czego się dowiedział. Siddhartha poczuł potrzebę znalezienia odpowiedzi na to cierpienie. Tego wieczoru Siddhartha zostawił żonę i syna w pałacu i wyrzekł się jedynego życia, jakie znał. Przed bramą pałacu przebrał się w prostą szatę, ściął włosy i wziął miskę na jedzenie, o które prosił. Następnie Siddhartha odszedł do lasu, aby zostać ascetą.

Oświecenie

Siddhartha poświęcił się osiągnięciu duchowego zrozumienia. Uczył się jogi i medytacji. Joga to intensywna dyscyplina fizyczna i duchowa, której celem jest skupienie i wytrenowanie umysłu w otrzymywaniu duchowych prawd. Medytacja to praktyka odwracania uwagi od świata, aby skupić się na wnętrzu i osiągnąć wiedzę duchową. Siddhartha poddał nawet swoje ciało wielkim wyrzeczeniom, takim jak obchodzenie się bez jedzenia, próbując wyprzeć się świata materialnego i skupić się wyłącznie na duchowym. Jego intensywne poświęcenie zrobiło wrażenie na innych ascetach i zyskał zwolenników. Siddhartha w końcu jednak zdał sobie sprawę, że zaniedbywanie ciała osłabia jego umysł i utrudnia mu skupienie się na duchowych poszukiwaniach. Uświadomiwszy sobie to sobie, Siddhartha znów zaczął jeść regularne posiłki. Jego zwolennicy byli zdenerwowani, wierząc, że porzucił poszukiwania oświecenia. Zostawili go. Gdy jego ciało było zaspokojone, Siddhartha usiadł pod bodhi, czyli drzewem figowym, w pobliżu miasta Gaya w Indiach i pogrążył się w głębokiej medytacji. Stał się całkowicie nieświadomy świata zewnętrznego, ponieważ jego zmysły skupiały się coraz bardziej do wewnątrz. Wkrótce Siddharcie ukazała się kusicielka Mara i próbowała odwrócić jego uwagę od celu. Nie chciał, żeby ktokolwiek wiedział, jak zakończyć cierpienie. Mara wysłał swoje piękne córki do Siddharthy i próbował wzbudzić w nim namiętność, pożądanie i wątpliwości. Medytując całymi tygodniami Siddhartha stawiał czoła tym pokusom. W końcu sam Mara pojawił się przed Siddharthą, ale Siddhartha nie dał się zastraszyć. Kiedy obudził się z medytacji, był Buddą, "Przebudzonym". Słowo budda pochodzi od sanskryckiego słowa budh, oznaczającego "obudzić się". Podczas swojej długiej medytacji pod drzewem bodhi Budda znalazł ucieczkę od cierpienia i śmierci życia. Ta ucieczka nazywa się nirwaną. Wiedza o tym, że cierpienie życia może się zakończyć i jak to zakończyć, nazywa się oświeceniem. Budda był oświecony i starał się dzielić swoją wiedzą z innymi. Jego dawni wyznawcy zdali sobie sprawę, że Budda zyskał nowy wgląd. Wrócili, aby uczyć się od niego dharmy, czyli ścieżki do oświecenia i nirwany.

Naucza dharmy

Budda wygłosił swoje pierwsze kazanie na temat dharmy w Deer Park, niedaleko Benares w Indiach. W tym kazaniu Budda objawił główne nauki tego, co stało się religią buddyzmu. Pierwszą nauką są Cztery Szlachetne Prawdy. Są to takie, że życie zawiera cierpienie, że pragnienie powoduje cierpienie, że nirwana jest końcem cierpienia i że można osiągnąć nirwanę, podążając Ośmioraką Ścieżką. Ośmioraka Ścieżka to druga nauka objawiona przez Buddę w Deer Park. Zawiera następujące kroki:

1. Właściwe zrozumienie, świadomość świata takiego, jaki jest naprawdę;
2. Właściwy cel, przysięgając, że będziemy żyć świadomi swojej prawdziwej natury, zamiast dać się zwieść iluzji i pragnieniom;
3. Właściwa mowa, czyli nie okłamywanie i nie ranienie innych swoimi słowami;
4. Właściwe postępowanie, w tym nie zabijanie ani nie krzywdzenie innych żywych istot;
5. Właściwy zawód, w tym unikanie pracy przynoszącej krzywdę innym, takiej jak polowanie na zwierzęta czy sprzedaż broni;
6. Właściwy wysiłek, próba myślenia, działania i mówienia zgodnie z prawem ;
7. Właściwa uwaga, utrzymywanie umysłu w teraźniejszości i zawsze świadomość dharmy;
8. Właściwa medytacja, trenująca umysł tak, aby mógł pokonać swoje pragnienia.

Wykonując te osiem kroków, człowiek może osiągnąć oświecenie i osiągnąć nirwanę. Budda nauczał Drogi Środka, czyli ścieżki unikającej skrajnego pobłażania i skrajnego zaprzeczania. Na przykład buddysta może z wyboru powstrzymywać się od alkoholu, ale Droga Środka pozwala na picie alkoholu, pod warunkiem, że nie dojdzie do upojenia alkoholowego. Nauki te mogły być przestrzegane przez każdego i nie opierały się na strukturze władzy, takiej jak księża, ani na rytualnych metodach oddawania czci. Z Deer Park Budda wyruszył w podróż po północnych Indiach, ucząc innych o dharmie.

Religia dla wszystkich

Społeczeństwo indyjskie w VI wieku p.n.e. było mocno podzielone przez system kastowy - dziedziczną strukturę społeczną, która determinowała wykształcenie ludzi, ich pracę, możliwość zawarcia małżeństwa i wiele innych aspektów ich życia. Kasty nie współdziałały ze sobą poza tym, co było konieczne do wykonania pracy. Nawet nie oddawali czci w tych samych świątyniach. Budda, urodzony jako książę, pochodził z najwyższej z czterech kast. Szerząc swoje nauki, nie rozróżniał jednak kast i uważał, że wszyscy ludzie są jednakowo zdolni do zrozumienia dharmy i osiągnięcia nirwany. Było to bardzo atrakcyjne dla ludzi i wszędzie, gdzie się pojawiał, Budda zyskiwał coraz większą liczbę zwolenników. Pewnego dnia, pięć lub siedem lat po swoim odejściu, Budda wrócił do pałacu swojej młodości. Nawrócił swoją rodzinę. Jego ciotka, Maha-Pajapati Gautama, chciała towarzyszyć mu w podróżach. Budda nie pozwolił jednak kobietom dołączyć do siebie. Powiedział jej, że kobiety mogą równie łatwo podążać za dharmą w domu. Uważał, że mężczyznom i kobietom zbyt trudno byłoby skupić się na swoich duchowych poszukiwaniach, gdyby musieli jednocześnie stawić czoła wyzwaniom życia obok siebie. Ciotka jednak nie ustępowała i została pierwszą zakonnicą nowej religii. W roku 483 p.n.e., po ponad czterdziestu latach szerzenia dharmy, zdrowie Buddy zaczęło podupadać. Nie ustanowił żadnych pisemnych nauk ani hierarchii władzy. Nie wierzył, że te rzeczy są konieczne. Krótko przed śmiercią jeden z wyznawców Buddy, Ananda, zapytał Buddę o jego następcę. Według Eknatha Iswarana w Dhammapadzie Budda odpowiedział: "Bądź dla siebie schronieniem, Anando. Bądźcie dla siebie lampą. Polegaj na sobie i na niczym więcej. Trzymaj się dharmy jako swojej lampy, trzymaj się dharmy jako swego schronienia, a z pewnością osiągniesz nirwanę." Kilka dni później poza miastem Kusinara we współczesnym Nepalu, w obecności wszystkich, którzy podążał za nim przez tyle lat, Budda umarł.

Formalizacja religii

Chociaż sam Budda nie wierzył, że jego nauki muszą być rejestrowane, jego wyznawcy martwili się, że bez pisemnego przekazu jego słowa mogłyby zostać zmienione lub zinterpretowane na nowo. Nie chcieli utracić pierwotnego znaczenia nauk Buddy. Rada starszych zebrała się kilka tygodni po śmierci Buddy, aby omówić, w jaki sposób nadal szerzyć Dharmę wśród innych. Zgodzili się spisać niektóre słowa Buddy. Stało się to Dhammapadą, częścią większego zbioru świętych tekstów buddyjskich zwanych Tipitaką. Słowo dhamma jest alternatywną pisownią słowa dharma i oznacza "ścieżkę". Słowo Dhammapada jest często tłumaczone jako "Słowa doktryny". Składa się z setek aforyzmów, czyli krótkich, zwięzłych stwierdzeń zawierających prawdę , zasada lub sentyment, zwykle w zapadającym w pamięć języku. Wersety są podzielone na sekcje poświęcone konkretnemu tematowi, takie jak "Umysł" lub "Mądry". Dhammapada została przetłumaczona na wiele języków i wielu buddystów codziennie się z nią konsultuje. Przykłady powiedzeń Buddy z Dhammapady, jak zostały przekazane w tłumaczeniu Eknatha Easwarana, obejmują: "Nie zwracaj uwagi na to, co robią inni, a czego nie robią; oddaj to temu, co robisz lub czego nie robisz.'' "‚Śpieszcie się czynić dobro; powstrzymać się od zła. Jeśli zaniedbujesz dobro, zło może wkraść się do twojego umysłu. "Lepiej niż rządzić tym światem, lepiej niż osiągnąć królestwo bogów, lepiej niż być panem wszystkich światów, to jeden krok na ścieżce do nirwany." Chociaż Budda nauczał, że każdy może podążać za dharmą i że nie trzeba polegać na księdzu ani żadnej innej osobie posiadającej władzę, ani na żadnym formalnym instruktażu, taki system nie był łatwy do się do ciągłego rozwoju swoich nauk. Jego wyznawcy stworzyli zorganizowaną strukturę religii w latach po jego śmierci. Klasztory powstały jako miejsca zakwaterowania mnichów i mniszek buddyjskich oraz miejsca, w którym ludzie świeccy lub buddyści niebędący mnichami i mniszkami mogli szukać schronienia. Rozwinęły się także świątynie buddyjskie, w których ludzie mogli się gromadzić, aby medytować i wspólnie słuchać nauk Buddhy w ramach społeczności, zwanej Sanghą. Około sto lat po śmierci Buddy odbył się kolejny sobór w celu sformalizowania doktryny buddyjskiej, czyli zasad religii. Podczas tego soboru nastąpił poważny rozłam w wierze i wyłoniły się dwie główne szkoły buddyzmu: therawada i mahajana. Szkoła Theravada jest najbardziej tradycyjna. Opiera się na wczesnych naukach Buddy zapisanych w tak zwanym Kanonie Palijskim, który uważa za najdokładniejszą dokumentację. Theravada poświęca także wielką uwagę ostatniemu etapowi Ośmiorakiej Ścieżki, właściwej medytacji. Gałąź mahajany przyjmuje późniejsze pisma jako część nauk Buddhy, zwłaszcza te, które przedstawiają późniejszą część jego życia. Mahajana zawiera także wielu bodhisattwów, czyli oświeconych osób, które istnieją na innym poziomie. Odwrócili się od nirwany, aby pomóc innym osiągnąć oświecenie. Buddyści mahajany mogą kierować swój kult do tych bodhisattwów, którzy są podobni do bogów. Jednakże buddyści therawady nie uznają bogów. Nirwanę opisaną przez Buddę można porównać do nieba wyszczególnionego w religiach takich jak judaizm i chrześcijaństwo, miejsca, w którym nie ma cierpienia, jest nagroda za dobre życie przeżywane w życzliwości i współczuciu. Chociaż jednak w innych wyznaniach niebo jest nagrodą od Boga, Budda nie omawiał istnienia boga ani nie twierdził, że nim jest. Wierzył, że wszystko, co istnieje, ma swoje przeciwieństwa, takie jak szczęście i smutek, strach i nadzieja, i wierzył, że cierpienie musi również wiązać się z niecierpieniem. Odkrył, że aby osiągnąć brak cierpienia, należy wytrenować umysł, aby przejrzał iluzje i pragnienia, aby móc rozpoznać jedność i harmonię wszystkich rzeczy w stworzeniu i żyć w nich. Budda wierzył, że boska prawda o istnieniu jest wszędzie i jest dostępna dla każdego.

Zakonnice buddyjskie

Pierwszą mniszką buddyjską była ciotka Siddharthy, Maha-Pajapati Gautama. Kiedy Budda wrócił do swojego rodzinnego miasta pięć lat po osiągnięciu oświecenia, jego ciotka nawróciła się na jego nauki. Zwróciła się do niego z propozycją wstąpienia do jego zakonu, pragnąc poświęcić swoje życie tej duchowej ścieżce, lecz on jej odmówił. Jednakże tak jak Budda nie byłby kuszony przez Mary, tak Maha-Pajapati nie dałby się odstraszyć. Zebrała dużą grupę kobiet i przeszła 241 kilometrów, aby dołączyć do Buddy w jego obozie w Vesali w Indiach. Dopiero gdy naśladowca Buddhy, Ananda, zapytał Buddę, czy kobiety nie mogą osiągnąć nirwany, czyli kresu cierpienia, tak jak mężczyźni, Budda ustąpił. Sangha, czyli wspólnota mniszek, nazywa się bhikkhuni, podczas gdy sangha mnichów nazywa się bhikkhu. Kobiety, które miały zostać zakonnicami, musiały zgodzić się na osiem warunków.

1. Muszą okazywać mnichom szacunek, czyli wysoki szacunek i szacunek.
2. Coroczne rekolekcje muszą spędzić w innym miejscu niż mnisi.
3. Muszą konsultować się z mnichami w sprawie nauczania dharmy.
4. Mniszki muszą wyznać wszelkie wykroczenia przed wspólnotą mnichów i mniszek.
5. Każda mniszka łamiąca regułę obowiązującą mnichów i mniszki zostanie przed nimi ukarana.
6. Mniszki muszą zostać wyświęcone, czyli przyjęte do bhikkhuni, przed zgromadzeniem zarówno mnichów, jak i mniszek.
7. Mniszki nie mogą źle traktować mnicha i znieważać go.
8. Mniszki buddyjskie nie mogą uczyć mnichów.

Budda był jednym z pierwszych przywódców religijnych, który przyznał kobietom tak wysoki status. Na początku sam wyświęcał mnichów i mniszki. Potencjalny mnich lub mniszka musiał recytować Trzy Schronienia: "Przyjmuję schronienie u Buddy; Przyjmuję schronienie w Dharmie; Przyjmuję schronienie w Sanghi." Jednakże w miarę rozrastania się Sanghi Budda pozwolił zaufanym wyznawcom dokonywać święceń. Dodał także więcej zasad, które trzeba spełnić, aby zostać mnichem lub mniszką. Były to przede wszystkim zasady postępowania. Stopniowo rosły z dziesięciu do ponad dwustu. W klasztorach żyją mniszki buddyjskie. Są to schronienia z dala od światowych rozrywek, w których można skupić się na przestrzeganiu dharmy i osiągnięciu oświecenia. Mają bardzo niewiele rzeczy osobistych, często tylko jeden lub dwa szlafroki i miskę na jedzenie. Posiłki można spożywać tylko raz dziennie, jeśli świeccy lub buddyści we wspólnocie, którzy nie złożyli ślubów przyłączenia się do bhikkhuni, dają jałmużnę mniszkom. Dodatkowo mniszki golą głowy na znak porzucenia poprzedniego życia i członkostwa w sandze. Siostry czerpią wiedzę duchową, którą zdobyły w klasztorze, i dzielą się nią ze świeckimi. Osoba świecka może skonsultować się z mniszką w celu uzyskania wskazówek dotyczących rozwiązania trudnej sprawy rodzinnej lub wysłuchania nauk o Dharmie. Dotyczy to także mnichów.

URODZONY: 4 lutego 1485 Navadvipa, Bengal Zachodni, Indie

ZMARŁ: 14 czerwca 1533 Puri, Orisa, Indie

Indyjski przywódca religijny

"Święte imię Pana należy intonować w pokornym stanie umysłu, myśląc, że jestem gorszy od słomy na ulicy; należy być bardziej tolerancyjnym niż drzewo, pozbawionym poczucia fałszywego prestiżu i być gotowym okazywać wszelki szacunek innym.

Caitanya (pisany także jako Caitanya) Mahaprabhu był indyjskim hinduskim ascetą i mistykiem żyjącym w XVI wieku. Asceta to ktoś, kto rezygnuje z przyjemności i wygód świata, aby prowadzić życie pełne wyrzeczeń i pobożności religijnej. Mistyk to osoba, która twierdzi, że posiada bezpośrednią wiedzę o Bogu i prawdzie duchowej. Caitanya był założycielem sekty, czyli oddziału hinduizmu zwanego Gaudiya Vaisnavizmem. Vaisnavowie, czyli ci, którzy praktykują Vaisnavizm, uważają Krysznę za najwyższego, pierwotnego Boga. Pod tym względem różnią się od członków innych szkół hinduizmu, którzy postrzegają Krysznę jako awatara Wisznu. Wisznu jest jednym z głównych bogów hinduizmu i jest uważany za obrońcę wszechświata. Awatar to inkarnacja, czyli narodziny w ludzkiej postaci, hinduskiego boga. Uważa się, że wszyscy hinduscy bogowie są reprezentacjami jednego Boga, Brahmy. Ruch, który założył Caitanya, upadł po jego śmierci, ale na przełomie XIX i XX wieku przeżył odrodzenie. W XXI wieku nauki Caitanyi są przestrzegane przez wiele społeczności hinduskich na całym świecie. Jego najbardziej rozpoznawalnymi zwolennikami są członkowie ruchu Hare Kryszna.

Narodziny i wczesne życie

Caitanya urodził się 4 lutego 1485 roku. Jego ojciec, Jagannath Mishra (lub Misra), był braminem, co oznacza, że należał do najwyższej kasty, czyli klasy społecznej, w Indiach. Jego matką była Sachi Devi. Para miała osiem córek, z których wszystkie zmarły wkrótce po urodzeniu. Dziewiąte dziecko tej pary, syn o imieniu Viswarup, przeżyło. Caitanya był ich dziesiątym dzieckiem. Caitanya urodził się w mieście Navadvipa w Bengalu Zachodnim w Indiach. Imię Caitanyi w chwili urodzenia brzmiało Visvambhar (pisane również jako Viswambar) Mishra, ale w młodości zyskał dwa przezwiska. Jednym z nich był Nimai, wzięty od nazwy drzewa Neem, pod którym miał się urodzić. Drugim był Gaura, co oznacza "piękny" lub "złoty" i odnosi się do jego jasnej skóry. Wiele szczegółów zarejestrowanych przez biografów na temat wczesnego życia Visvambhara może być prawdą lub nie. Stał się wśród swoich zwolenników postacią tak mityczną, że część tego, co później o nim napisano, mogła być przesadzona. Według jego wczesnych biografów młody Visvambhar był niezwykle inteligentnym uczniem. W szkole założonej przez słynnego guru, czyli nauczyciela, Vasudeva Sarvabhaumę, studiował logikę, gramatykę, literaturę, retorykę (język), filozofię i teologię (religię). Był uczniem Nyaya, szkoły logiki, której początki sięgają II wieku. Według legendy jeden z nauczycieli w szkole Visvambhara napisał książkę o Nyayi i chciał zostać światowym autorytetem w tej dziedzinie. Będąc jeszcze nastolatkiem, Visvambhar napisał także książkę o Nyayi. Kiedy Visvambhar podzielił się z nauczycielem tym, co napisał, ten zapłakał, ponieważ uznał, że książka Visvambhara jest lepsza z tych dwóch. W akcie pokory i dobroci Visvambhar odrzucił swoją książkę, uznając ją jedynie za suchą filozofię i wrzucił ją do rzeki. W wieku szesnastu lat Visvambhar założył własną szkołę. Ożenił się z Lakszmi, córką wielce szanowanego nauczyciela o imieniu Vallabha. Kiedy Wiśwambhar podróżował, jego żona została ukąszona przez węża i zmarła. Później ożenił się ponownie z kobietą o imieniu Vishnupriya. Nadal przyjmował uczniów i zyskał reputację znakomitego nauczyciela. Do tego czasu nie wykazywał szczególnego zainteresowania koncepcjami religijnymi, chociaż był pobożnym Hindusem. To się jednak zmieniło po śmierci ojca. W 1509 Visvambhar udał się z pielgrzymką do miasta Gaya w północno-wschodnich Indiach na cześć swojego ojca. W Gaya poznał innego słynnego guru, Ishvara Puri. Pod kierunkiem guru Wiśwambhar został wyznawcą boga Kryszny. Następnie wrócił do Bengalu Zachodniego, gdzie miejscowi Vaisnavowie zobaczyli, że zaszła w nim poważna zmiana. Rozpoznali w nim przywódcę swojej sekty.

Życie sannyasina

Resztę swojego stosunkowo krótkiego życia Visvambhar spędził jako sannyasin. Sannyasin to asceta, czyli osoba, która porzuciła ziemskie przyjemności na rzecz życia wypełnionego oddaniem religijnym. To właśnie w tym momencie swojego życia Visvambhar przyjął imię Caitanya Mahaprabhu. W ostatnich latach życia podróżował po Indiach, głosząc ludziom i przyciągając wyznawców do swojej sekty. W końcu osiadł w mieście Puri. Często zapominał o jedzeniu i piciu i spał nago na ziemi. Bezustannie intonował imię Kryszny. W tym okresie Caitanya przyciągnął uwagę Maharajy Prataparudry, króla Orisy, regionu Indii. (W XVI wieku Indie były zbiorem oddzielnych królestw. Orissa jest obecnie współczesnym stanem indyjskim.) Król postrzegał Caitanyę jako inkarnację Kryszny i udzielił mu znacznego wsparcia, umożliwiając wzrost liczebności i wpływów sekty. W pewnym momencie Caitanya i znany uczony imieniem Sarvabhauma Bhattacharya przeprowadzili debatę na temat znaczenia wersetu z pism hinduskich. Według legendy Sarvabhauma był w stanie wyjaśnić dziewięć różnych znaczeń tego wersetu. Caitanya był w stanie wyjaśnić sześćdziesiąt jeden znaczeń. Uczonego ogarnęła pokora, wiedząc, że Caitanya go pokonał. Sarvabhauma zdał sobie sprawę, że stracił swoje oddanie Bogu. Pod wpływem Caitanyi nawrócił się do sekty Gaudiya Vaisnavizmu i stał się bardziej oddanym zwolennikiem Kryszny. Caitanya spędzał większość czasu na głębokiej medytacji, czyli skupionych myślach, których celem było osiągnięcie większego duchowego zrozumienia. Miał też skłonność do wybuchów ekstazy, czyli okresów niekontrolowanych emocji i często popadał w trans. Współcześni uczeni uważają, że Caitanya mógł cierpieć na epilepsję, zaburzenie układu nerwowego, a jego transy były w rzeczywistości atakami. Wierzący jednak upierają się, że okresy ekstatycznego śpiewu i tańca, a także transy wynikały z głębokiej wiary religijnej

Dokonuje cudów

Caitanyi przypisuje się wiele cudów. Jedna dotyczyła dwóch braci, Jagai i Madhai, którzy byli znanymi pijakami, rabusiami i mordercami. Caitanya wziął na siebie zadanie przekształcenia ich w członków swojej sekty. On i grupa jego zwolenników udali się do obozu braci, intonując imię Kryszny. Madhai zaatakował jednego ze zwolenników Caitanyi, poważnie go raniąc i już miał go zabić, gdy Jagai go zatrzymał. Caitanya przesunął się na przód grupy, opatrzył rany swojego zwolennika i objął Jagaia za jego akt dobroci. Według legendy Jagai upadł wówczas w transie na ziemię. Kiedy się obudził, wyznał, że jest grzesznikiem i poprosił Krysznę o przebaczenie. Madhai również wpadł w trans i nawrócił się. Obaj bracia zostali świętymi. Caitanya w podobny sposób nawrócił wielu ludzi. Jedna z historii opowiada, jak Caitanya spotkał mężczyznę piorącego ubrania w rzece. Caitanya podszedł do mężczyzny, który wierzył, że Caitanya był po prostu żebrakiem. Caitanya najpierw namówił mężczyznę, aby powtórzył imię Kryszny, następnie objął go, a mężczyzna natychmiast zaczął tańczyć i intonować w stanie ekstazy. Żona mężczyzny wezwała mieszkańców wioski, aby pomogli jej mężowi, myśląc, że oszalał. Gdy wieśniacy podeszli do mężczyzny, ten uściskał każdego z nich. W tym momencie oni również zaczęli tańczyć i śpiewać. W ten sposób cała wieś została przekształcona. Inna legenda głosi, że Caitanya uzdrowił i nawrócił trędowatego, obejmując go. Trąd jest chorobą powodującą deformacje i gnicie ciała. Trędowaci byli wyrzutkami i w tamtych czasach nigdy nie dotykano trędowatych w obawie przed zarażeniem się chorobą. W innej historii Caitanya wskoczył do morza w przypływie ekstazy oddania. Był bardzo chudy i wątły z powodu ciągłego postu (niejedzenia), więc wkrótce zatonął w wodzie. Jego zwolennicy gorączkowo przeszukiwali wybrzeże, ale nie mogli go znaleźć. W międzyczasie rybak zarzucił sieć w morze i wyciągnął coś, co wyglądało na ludzkie ciało. Przestraszył się, bo ciało wydawało dźwięki. Zostawił łódź i szedł brzegiem, nie wiedząc, co robić. Spotkał parę zwolenników Caitanyi i opowiedział im tę historię. Pospieszyli do łodzi rybaka, uwolnili Caitanyę z sieci i przywrócili mu przytomność. Bez względu na to, czy którakolwiek z tych legend jest prawdziwa, pokazują one, jak bardzo zwolennicy Caitanyi go szanowali. W istocie zwolennicy Gaudiya Vaisnavizmu wierzą, że Caitanya był najnowszym awatarem Kryszny. Gdy był bliski śmierci, Caitanya wybrał sześciu z tych zwolenników, aby szerzyć jego zasady oddania. Tych sześciu sformalizowało nauki Gaudiya Vaisnavizmu i rozpowszechniło je we wschodnich Indiach, głównie w Bengalu i Orisie. W rzeczywistości niektórzy historycy religii uważają, że hinduizm w Bengalu mógłby nie przetrwać, gdyby nie wpływ Caitanyi. Aby utrzymać przy życiu Gaudiya Vaisnavizm, zwolennicy Caitanyi ustanowili linie rodowe, czyli linie rodzinne, które przekazywały tradycje sekty z pokolenia na pokolenie. Linie te nadal istnieją na początku XXI wieku, a wielu członków zostało uznanymi hinduskimi uczonymi i nauczycielami. Tradycja Gaudiya Vaisnavizmu rozprzestrzeniła się dalej w XX wieku dzięki naukom Swamiego Prabhupady (1896-1977), który założył świątynie na Zachodzie (w krajach Europy i obu Ameryk). Swami Prabhupada jest również powszechnie uważany za założyciela ruchu Hare Kryszna. Członkowie tej grupy często można zobaczyć w miejscach publicznych intonujących "Hare Kryszna, Hare Kryszna, Kryszna, Kryszna, Hare Hare; Hare Rama, Hare Rama, Rama Rama, Hare Hare." Hare oznacza coś w rodzaju "energii oddania Boga", chociaż często jest tłumaczone po prostu na "O", jak na przykład "O Panie". Rama oznacza luźno "najwyższą osobę Boga", więc jest to inne imię Kryszny. Zwolennicy ruchu Hare Kryszna wierzą, że ludzie muszą obudzić swoją "świadomość Kryszny", czyli miłość do Boga, poprzez wielokrotne powtarzanie tej mantry, zwanej "maha-mantrą" lub "wielką intonacją". Caitanya zmarł 14 czerwca 1533 roku. Chociaż żadne niezbite dowody nie potwierdzają tej teorii, mógł zostać zamordowany przez kapłanów świątyni Jagannath w Puri. Kapłani nie zgadzali się z Caitanyą w sprawie tego, czy muzułmanie i "nietykalni" mogą być przyjmowani w świątyni jako uczniowie Gaudiya Vaisnavizmu. Według Śrila Vrindavan das Thakura Caitanya pewnego razu skomentował system kastowy, mówiąc: "Tylko najbardziej nędzny grzesznik będzie rozróżniał kastę, rasę czy narodowość Vaisnavy i z tego powodu cierpi męki powtarzających się narodzin w niższych gatunkach istot". Jak zanotowano w "Pan Gauranga (Śri Kryszna Caitanya Mahaprabhu)" przed śmiercią wypowiedział następujące słowa: "O Panie, nie proszę o bogactwo ani naśladowców, ani o poetycki geniusz. Niech moje bezmotywowe oddanie Tobie trwa zawsze, gdy się rodzę. Było to nawiązanie do hinduskiej wiary w reinkarnację, czyli narodziny do nowego życia.

Pisma Caitanyi

Caitanya pozostawił po sobie niewiele materiałów pisanych. Właściwie zachowało się tylko osiem jego wersetów. Te wersety, zwane Sikszasztaką, jego wyznawcy uważają za modlitwy. Poniżej znajduje się kilka fragmentów tych modlitw wersetowych, które można znaleźć na stronie internetowej Divine Life Society:

Chwała Shri Krishna Sankirtanie

[intonowanie imion Boga przez czcicieli], co oczyszcza serce z całego kurzu nagromadzonego latami i gasi ogień uwarunkowanego życia, powtarzających się narodzin i śmierci. Ten ruch Sankirtanu jest głównym błogosławieństwem [błogosławieństwem] dla całej ludzkości, ponieważ rozprzestrzenia promienie błogosławiącego księżyca. . . . Zwiększa ocean transcendentalnej [poza wszechświatem lub egzystencją materialną] błogości i umożliwia nam pełne skosztowanie nektaru, którego zawsze pragniemy. O mój Panie, samo Twoje święte imię może obdarzyć żyjące istoty wszelkim błogosławieństwem i dlatego masz setki i miliony imion. . . . Nie ma nawet sztywnych zasad intonowania tych imion. O mój Panie, dzięki dobroci pozwalasz nam łatwo zbliżyć się do Ciebie poprzez Twoje święte imiona, ale jestem tak nieszczęśliwy, że nie czuję do nich pociągu. Święte imię Pana należy intonować w pokornym stanie umysłu, myśląc, że jest się gorszym od słomy na ulicy; należy być bardziej tolerancyjnym niż drzewo, pozbawionym poczucia fałszywego prestiżu i gotowym okazywać wszelki szacunek innym. W takim stanie umysłu można bezustannie intonować święte imię Pana. O Wszechmogący Panie, nie pragnę gromadzić bogactwa, ani nie pragnę pięknych kobiet, ani nie chcę żadnej liczby wyznawców. Pragnę jedynie Twojej bezprzyczynowej służby oddania, narodzin po narodzinach.

URODZONY: 10 lipca 1509 Noyon, Pikardia, Francja

ZMARŁ: 27 maja 1564 Genewa, Szwajcaria

Francuski przywódca religijny

"Nasz umysł powinien zatrzymać się w miejscu, w którym z Pisma Świętego uczymy się poznawać Jezusa Chrystusa i tylko Jego, abyśmy mogli być przez Niego bezpośrednio prowadzeni do Ojca, który zawiera w sobie wszelką doskonałość".

Jan Kalwin miał potężny wpływ na zachodnią religię i myśl. Kalwin był francuskim teologiem, czyli uczonym religijnym, który opracował system wierzeń zwany kalwinizmem. Kalwin nauczał, że Biblia, święty tekst chrześcijaństwa, jest ostatecznym słowem we wszystkich sprawach religijnych, łącznie z organizacją samego kościoła. Rozwinął także ideę predestynacji. Predestynacja uczy, że Bóg wybiera określonych ludzi do duchowego zbawienia, a wybór ten nie zmienia się niezależnie od działań człowieka. Ci wybrani ludzie, zwani "wybranymi", stanowią rdzeń Kościoła kalwińskiego. Wiara kalwińska w ścisłą interpretację Biblii doprowadziła do zdecydowanego i sztywnego stanowiska moralnego w sprawach wiary. Zasady te ostatecznie wywarły bezpośredni wpływ na purytanów, protestantów, którzy uciekli z Anglii i pomogli osiedlić się w Ameryce Północnej. W rezultacie kalwinizm wywarł znaczący wpływ na wczesną kulturę i myśl w Stanach Zjednoczonych.

Pochodzenie francuskie

Jan Kalwin, pierwotnie imieniem Jean Cauvin, urodził się jako syn Gérarda Cauvina i Jeanne Lefranc w Noyon w Pikardii we Francji w 1509 r. Gérard był prawnikiem i sekretarzem biskupa Noyon i wykorzystywał swoje wpływy, aby zapewnić ,że jego syn miałby odpowiednią karierę zawodową. Gerard zdecydował, że jego syn powinien pracować w kościele, a w wieku dwunastu lat Jean zapewnił sobie podrzędne stanowisko kapelana w katedrze w Noyon. Dwa lata później został wysłany do Paryża na naukę. Na studiach zmienił nazwisko na łacińską wersję Johan Calvin. Kalwin najpierw studiował łacinę w Collège de la Marche na Uniwersytecie Paryskim. Następnie pobierał zajęcia z debaty scholastycznej w Collège de Montaigu, gdzie studiował słynny uczony i teolog Erazm (1466-1536). W 1528 roku Kalwin uzyskał tytuł magistra sztuki. Mniej więcej w tym czasie ojciec Kalwina popadł w nieporozumienie z biskupem Noyon, co doprowadziło do jego ekskomuniki, czyli wykluczenia ze wspólnoty kościelnej. Z tego powodu Gerard Cauvin zasugerował swojemu synowi zmianę studiów z teologii na prawo. Kalwin posłuchał i przeniósł się do Orleanu, aby studiować prawo, mimo że rozwinęła się w nim pasja do teologii i studiowania Biblii. Następnie w 1529 r. przeniósł się do Brouges, a dyplom prawnika uzyskał w 1531 r., który był także rokiem śmierci jego ojca. Historycy uważają, że trudności, jakie miał Kalwin w zapewnieniu chrześcijańskiego pochówku swojemu ekskomunikowanemu ojcu, mogły częściowo zwrócić go przeciwko wierze katolickiej. Po śmierci ojca Calvin wrócił do Paryża, aby studiować humanizm i literaturę klasyczną. Swoją pierwszą książkę opublikował w 1532 r., będącą komentarzem do twórczości rzymskiego filozofa Seneki. Mniej więcej w tym czasie Kalwin zainteresował się ideami niemieckiego teologa Marcina Lutra (1483-1546). Luter zyskiwał popularność we Francji, wzywając do reformy Kościoła i promując wiarę jako środek do zbawienia. Kalwina pociągały te protestanckie nauki, co doprowadziło go do zaprzyjaźnienia się z Nicholasem Copem, rektorem Uniwersytetu Paryskiego. W 1533 roku Kalwin przeszedł z katolicyzmu na protestantyzm i z nową pasją kontynuował studia religijne. Później tego samego roku przyjaciel Kalwina, Cop, wygłosił na uniwersytecie przemówienie, w którym nawoływał do powrotu do prostszego, bardziej biblijnego chrześcijaństwa, zamiast skupiać się na efektownych ceremoniach Kościoła katolickiego. Król Francji Franciszek I (1494-1547; panował w latach 1515-47) nie aprobował takich protestanckich idei, dlatego aresztował wielu uczestników przemówienia. Sam policjant uciekł do Szwajcarii. Ponieważ niektórzy wierzyli, że Kalwin faktycznie napisał przemówienie, on także opuścił na pewien czas Paryż, osiedlając się najpierw na dworze protestanckiej siostry króla, Małgorzaty z Nawarry. Po krótkim powrocie do Paryża w 1534 r. postanowił na stałe opuścić Francję, aby uniknąć gniewu króla. Przeniósł się do Szwajcarii, gdzie około połowę ludności stanowili protestanci.

Życie na wygnaniu

Podróżując pod fałszywym nazwiskiem Martianus Lucianus, Kalwin najpierw schronił się w Bazylei w Szwajcarii, gdzie osiedlili się protestanci z innych krajów europejskich, aby uniknąć prześladowań. W 1536 roku opublikował pierwsze wydanie podręcznika teologii chrześcijańskiej, który stał się dziełem na całe życie, Instytutami Religii Chrześcijańskiej. Późniejsze wydania ukazały się w latach 1541, 1559 i 1560. W tej książce Kalwin wyjaśnił swoje główne idee religijne, takie jak wiara w to, że Bóg jest chwalebny i wspaniały, wykraczający daleko poza zdolność ludzkości do zrozumienia. Kalwin powiedział, że wszyscy ludzie są grzeszni i nie mają wolnej woli, co jest wiarą podobną do wiary Lutra. Powiedział też, że ludzie nie mogą szukać własnego zbawienia, ponieważ tylko łaska Boża determinuje, kto zostanie zbawiony, a kto potępiony. Zatem choć silna wiara i dobre uczynki są ważne dla kalwinistów, nie prowadzą one automatycznie do zbawienia. Kalwin stwierdził także, że należy odrzucić autorytet papieża. Kalwin uporządkował swoje podstawowe myśli w Pięć Punktów Kalwinizmu, które później zostały rozwinięte przez jego zwolenników. Często określa się je skrótem TULIP:

"Całkowite zepsucie" odnosi się do grzechu, z którym rodzi się człowiek.
"Bezwarunkowy wybór" odnosi się do wyboru przez Boga w celu zbawienia.
"Ograniczone odkupienie" to koncepcja mówiąca, że Syn Boży, Jezus Chrystus, został ukrzyżowany (przybity do krzyża aż do śmierci), aby wymazać grzechy nie wszystkich ludzi, ale wybranych.
"Łaska nieodparta" to zasada, zgodnie z którą Boże miłosierdzie i łaska odnoszą się do tych, których wybiera do zbawienia.
"Wytrwałość świętych" utrzymuje, że ci, którzy zostali wybrani, nie mogą być później potępieni.

Tworząc swój nowy system religijny, Kalwin oparł wszystkie swoje zasady na dosłownym czytaniu Biblii. Zaapelował o prostą ceremonię kościelną, której centralną częścią będzie kazanie (omówienie czytań biblijnych). W Kościele kalwińskim są tylko dwa sakramenty, czyli święte rytuały. Jednym z nich jest chrzest, symboliczne użycie wody skutkujące przyjęciem do wspólnoty chrześcijańskiej. Drugą jest Wieczerza Pańska, czyli odtworzenie Ostatniej Wieczerzy, która miała miejsce pomiędzy Chrystusem a jego najbliższymi naśladowcami, zanim Chrystus został ukrzyżowany. W wielu zborach wierni przez całe nabożeństwo stoją. W kalwinizmie "widzialny kościół" obejmuje wszystkich, którzy czczą Chrystusa, a "niewidzialny kościół" obejmuje wybranych przez Boga do zbawienia. Przynależność do widzialnego Kościoła i posiadanie wiary są wymogami zbawienia, ale same w sobie nie gwarantują zbawienia. Ponadto w kalwinizmie kościół i państwo nie są uważane za odrębne, ale oba są stworzeniami Boga. Kościół uczy moralności i wiary, państwo zaś strzeże porządku i realizuje prawa kościelne. W 1536 r. Kalwin udał się do Genewy w Szwajcarii, gdzie spotkał protestanckiego reformatora Guillaume′a Farela (1489-1565), który przekonał go, aby uczynił to miasto swoim domem. Farel, który również był Francuzem na wygnaniu, przez kilka lat przewodził reformom protestanckim w Genewie. Pod naciskiem Farela Kalwin objął stanowisko duchownego i zaczął odgrywać główną rolę w ustanawianiu zbioru zasad dla wiernych Genewy. Kalwin był w dużej mierze odpowiedzialny za uchwalenie zbioru praw, które znacznie ograniczyły wpływy katolików w Genewie. Prawa te zabraniały wielu działań, które Kalwin uważał za niemoralne, w tym cudzołóstwa (stosunków seksualnych z osobą inną niż małżonek), hazardu, a nawet noszenia drogich ubrań. Do władzy doszła jednak nowa rada miejska o skłonnościach katolickich i zarówno Kalwin, jak i Farel zostali zmuszeni do opuszczenia Genewy. Następnie Kalwin udał się do Strasburga we Francji, gdzie został pastorem małego zgromadzenia protestantów. We Francji ożenił się z Idelette de Bure i para miała jedno dziecko, które zmarło w niemowlęctwie.

Powrót do Genewy

Pobyt Kalwina w Strasburgu nie trwał długo. W 1541 r. został wezwany z powrotem do Genewy, gdzie obiecano mu swobodę założenia kościoła reformowanego według zasad przedstawionych w jego Instytutach. Ta szansa dała mu szansę na wprowadzenie swoich teorii w życie i stworzenie społeczeństwa, w którym kościół i państwo współpracowały. Kalwiniści wierzą, że Biblia przedstawia prawidłową strukturę każdego państwa chrześcijańskiego: duchowieństwo, czyli grupa osób upoważnionych do wykonywania posług religijnych, musi nauczać i interpretować prawa, a państwo musi je egzekwować. Taki układ nazywa się teokracją i Kalwin pomógł w utworzeniu takiego rządu w Genewie. W roku 1542 napisał zarządzenia kościelne, które zostały zaakceptowane przez radę miejską. Dali duchowieństwu dużą kontrolę w zakresie uprawnień dyscyplinarnych, łącznie z ekskomuniką. Prawa Kalwina ustanawiają cztery poziomy służby: pastorów, diakonów, nauczycieli i świeckich starszych. Pastorzy mieli władzę nad wszystkimi sprawami religijnymi, takimi jak decydowanie o tym, czy dana osoba może głosić w mieście. Diakoni opiekowali się chorymi i starszymi. Indywidualne zachowanie wszystkich obywateli było regularnie sprawdzane przez grupę świeckich starszych i pastorów zwaną Konsystorzem. Ci ludzie mieli władzę składania niezaplanowanych wizyt i przeszukiwania domów. Wymagana była obecność na cotygodniowych nabożeństwach. Pijaństwo i hazard nie były dozwolone. Nawet kolor ubioru, fryzura i ilość spożywanego jedzenia były ściśle regulowane. Nie było wolności prasy, a krytyka Kalwina i duchowieństwa była zabroniona. Typowe kary za przestępstwa obejmowały grzywny, lekcje religii, biczowanie, tortury i wygnanie (zmuszanie do opuszczenia miejsca). Wyroki śmierci wydawane były osobom, które dopuściły się cudzołóstwa i bluźnierstw, czyli tym, którzy na próżno wzywali imię Boga. W 1553 roku Kalwin był osobiście odpowiedzialny za spalenie hiszpańskiego lekarza, który zaprzeczał koncepcji Trójcy, czyli zjednoczenia Ojca (Boga), Syna (Chrystusa) i Ducha Świętego. Edukacja była kontrolowana przez Kościół, podobnie jak usługi społeczne, takie jak organizacje charytatywne. Żebranie nie było dozwolone. Krótko mówiąc, w Genewie obowiązywały bardzo surowe i sztywne prawa. Kalwin pozostał głową i siłą stojącą za teokracją od 1541 r. aż do swojej śmierci w 1564 r. Zamiarem Kalwina było przekształcenie Genewy w modelowe miasto chrześcijańskie. Wszyscy, którzy odwiedzili, byli pod wrażeniem porządku i czystości miasta, ale koszty były wysokie. W latach rządów Kalwina skazano na śmierć pięćdziesiąt osiem osób, a siedemdziesięciu sześciu wygnano za nieprzestrzeganie praw moralnych i dyscypliny kościelnej. Kalwin wykorzystał swój Konsystorz, aby wzmocnić swoją władzę. Kiedy krytykowano go za wyświęcanie lub mianowanie pastorów francuskich imigrantów przed rodowitymi Szwajcarami, jego krytycy najpierw zostali upokorzeni, a następnie zamordowani. Kazał kontrolowanej przez niego radzie miejskiej uznawać takich ludzi za winnych przestępstw od zdrady stanu (zbrodnie przeciw państwu) po herezję (przestępstwa przeciwko wierze). Osoby te były torturowane, a czasami zabijane przez Konsystorz za karę. W międzyczasie Kalwin oprócz wykonywania zadań administracyjnych nadal poprawiał i rozwijał swoje instytuty oraz napisał wiele obszernych komentarzy do Biblii. Kalwin zasłynął w całej Europie, ukazały się tłumaczenia i nowe wydania Instytutów Religii Chrześcijańskiej. Kalwinizm stał się dominującą formą protestantyzmu w Szwajcarii, Francji, Holandii i Szkocji. Kalwin pisał także listy do potężnych protestantów w całej Europie i na Wyspach Brytyjskich, co wywarło ogromny wpływ na rozwój protestantyzmu w Niemczech i Skandynawii. Ponadto Kalwin twierdził, że Kościół anglikański został osłabiony walkami politycznymi i nie skupiał się dostatecznie na sprawach duchowych. Jego pisma na ten temat zainspirowały grupę w Anglii zwaną purytanami, która również była niezadowolona z Kościoła. Ci purytanie ostatecznie opuścili Anglię, aby skolonizować Amerykę Północną. Zdrowie Kalwina zaczęło podupadać pod koniec jego życia i w końcu czasami trzeba było go zanosić do ambony. Cierpiał na kamienie nerkowe, problemy z płucami, obrzęk stawów i silne bóle głowy. Zmarł 27 maja 1564 roku i zgodnie z prośbą został pochowany pod prostym nagrobkiem, na którym widniały jedynie inicjały "J. C." Jego zwolennicy w dalszym ciągu szerzyli kalwinizm w całym świecie chrześcijańskim, a jego pisma pomogły mu uczynić go jednym z najbardziej wpływowych teologów protestanckich. Jego Instytuty Religii Chrześcijańskiej wywarły głęboki i trwały wpływ na rozwój protestantyzmu.

URODZONY: 28 września, ok. 551 p.n.e. Qufu, Lu, Chiny

UMARŁ: ok. 479 p.n.e. Qufu, Lu, Chiny

chiński filozof; nauczyciel; pisarz

"Nie rób drugiemu tego, czego nie chcesz, żeby inni tobie czynili".

Konfucjusz był najsłynniejszym filozofem starożytnych Chin i przez wielu uważany jest za jednego z najbardziej wpływowych w historii. Jego system myślenia i zachowania był przestrzegany przez większą liczbę ludzi przez dłuższy okres czasu niż jakikolwiek inny zbiór zasad etycznych. Idee konfucjańskie rozprzestrzeniły się w społeczeństwie chińskim i wschodnioazjatyckim tak szeroko, że na początku XXI wieku większość Chińczyków nadal żyła według niektórych jego zasad. Najważniejsze z nich to skupienie się na rodzinie i szacunek dla przodków, starszych i autorytetu ojcowskiego (ojcowskiego). Konfucjusz założył tak zwaną Ru Jia (Ju Chia), czyli Szkołę Uczonych, zwaną na Zachodzie Konfucjanizmem. Chociaż w tradycji zachodniej konfucjanizm nazywany jest religią, w Chinach jest on postrzegany po prostu jako sposób na konfrontację ze światem i odpowiednie życie. Główna zasada filozofii konfucjańskiej głosi, że naturalny porządek społeczny obraca się wokół pięciu podstawowych relacji rodzinnych i społecznych. Najsilniejszym z nich jest synowskie oddanie, czyli miłość i szacunek okazywane rodzicowi przez dziecko. Kluczowe dla myśli konfucjańskiej jest także znaczenie ren (jen), skupienie się na cnotach społecznych i empatii, czyli zrozumieniu uczuć i sytuacji drugiej osoby. Konfucjaniści wierzą, że jeśli będą przestrzegane pewne maniery lub rytuały społeczne, zwane li, wówczas relacje te pozostaną w porządku, a porządek w społeczeństwie również pozostanie.

Wczesne życie

Dzieło filozoficzne Konfucjusza można właściwie zrozumieć jedynie poprzez przestudiowanie okresu, w którym żył. Urodził się jako Kong Qui około 551 roku p.n.e. w małym miasteczku Qufu (Ch′u-fu) w stanie Lu, czyli współczesnej chińskiej prowincji Shandong (Shan-tung). W języku chińskim najczęściej określa się go jako Kongzi (K′ung-tzu), co oznacza "Mistrz Kong", a czasami także jako Kong Fuzi (K′ung Futzu). Już w chwili narodzin Konfucjusza Chiny miały długą historię postępu intelektualnego i kulturalnego. W czasach dynastii Shang (ok. 1766-ok. 1112 p.n.e.) Chińczycy ustanowili system administracyjny, złożony system rolniczy i zdefiniowali klasy społeczne. Opracowano także metodę pisania i pierwszy chiński kalendarz. Po tej epoce nastąpiła dynastia Zhou (Chou) (ok. 1025-256 p.n.e.), epoka klasyczna Chin. Okres ten charakteryzował się pisanymi prawami, gospodarką pieniężną, narzędziami wykonanymi z żelaza i pługami ciągniętymi przez woły. W czasach dynastii Zhou królowie zaczęli stopniowo tracić władzę nad ludem, a duże obszary Chin znalazły się pod kontrolą lokalnych książąt. Około 800 roku p.n.e. książęta ci zaczęli walczyć nie tylko z przywódcami Zhou, ale także między sobą o kontrolę nad ziemiami. Następne kilkaset lat było okresem wielkiego chaosu i nieporządku. W Lu, państwie, w którym żył Konfucjusz, trzy wiodące rodziny zaciekle walczyły o potężne stanowiska. Zabójstwa (zabójstwa polityczne) i nieuczciwość w rządzie były powszechne, a ludzie żyli w ciągłym zagrożeniu inwazją sąsiednich państw. Istniał niemal ciągły stan wojny, utrzymywany przez wędrowne bandy najemników (żołnierzy walczących o pieniądze) wynajętych przez różnych książąt. Ponadto arystokracja, czyli klasa rządząca, rozrastała się, aż pozostało za mało stanowisk rządowych, aby pomieścić wszystkich. Z tego powodu klasa shi (shih), niższa arystokracja wyszkolona do służby publicznej, w której urodził się Konfucjusz, zaczęła doświadczać takich samych złych warunków życia jak chłopi. Być może ze względu na wpływ, jaki te konflikty wywarły na życie ludzi, okres ten dał początek niektórym z największych myślicieli w historii Chin, w tym Konfucjuszowi, i nazywany jest okresem Stu Szkół Myśli. Konfucjusz był synem Shulianga He (Shu-liang Ho) i Yana Zhensai (Yen Chen-sai). Historycy nie są zgodni co do statusu jego rodziny. Wielu uważa, że jego ojciec był żołnierzem i urzędnikiem państwowym, a może nawet gubernatorem miasta Zou (Tsou). Inni uważają, że Konfucjusz był bezpośrednim potomkiem rodu królewskiego dynastii Shang. Według tych relacji około trzy do pięciu pokoleń przed narodzinami Konfucjusza jego przodkowie przenieśli się ze stanu Song (Sung) do Lu. Sam Konfucjusz napisał później w swoich Analektach (Lun Yu), że w chwili swoich narodzin był "bez rangi i w skromnych okolicznościach". Późniejsze legendy mówią o dziwnych wydarzeniach podczas narodzin Konfucjusza, takich jak pojawienie się smoków i jednorożca. Shuliang Zmarł, gdy Konfucjusz miał trzy lata. Konfucjusz kształcił się wówczas u swojej matki, a być może także w szkole szlacheckiej. Nauczył się podstaw Sześciu Sztuk, znanych również jako Sześć Dyscyplin: rytuałów, muzyki, łucznictwa, jazdy rydwanami, kaligrafii (pięknego pisma ręcznego) i obliczeń (matematyki). Dla Konfucjusza sztuki muzyczne, taniec, malarstwo i poezja, które sklasyfikował jako wen, były najwyższymi formami kultury. Później podkreślał to w swoich naukach. Podobnie jak większość ówczesnej szlachty, potrafił łowić ryby i polować, chociaż podobno nie łowił ryb sieciami i nigdy nie strzelał do odpoczywających ptaków. Jako małe dziecko jego ulubioną rozrywką było układanie różnych przedmiotów używanych podczas tradycyjnych ofiar i darów, a następnie odgrywanie całych rytuałów. Konfucjusz w wieku piętnastu lat postanowił, że zostanie uczonym i jako młody człowiek piastował różne mniejsze urzędy w stanie Lu, takie jak prowadzenie rachunków owiec i bydła. W wieku dziewiętnastu lat poślubił Qiguan Shi (Ch′i-kuan Shih) i według niektórych relacji mieli zarówno syna, jak i córkę. W 528 roku p.n.e. zmarła matka Konfucjusza, a on opuścił stanowisko rządowe, aby odprawić tradycyjną trzyletnią żałobę.

Konfucjański system etyczny

Konfucjusz przez lata żałoby był zajęty. Skoncentrował się na badaniu li, muzyki klasycznej i poezji. Skupił się na starożytnej dynastii Shang i jej dobrze zdefiniowanych klasach społecznych, etykiecie dworskiej i rodzinnej (manierach), rytuałach oraz uporządkowanej biurokracji. Studiował także wczesną dynastię Zhou, a zwłaszcza jednego z jej założycieli, księcia Zhou, który stał się dla Konfucjusza wzorem cnotliwego (dobrego i sprawiedliwego) władcy. Zgodnie z tradycją tacy władcy otrzymywali władzę poprzez Tianming (t′ien-ming), czyli "mandat niebios", koncepcję zaakceptowaną przez Konfucjusza. Konfucjusz utrzymywał, że władcy powinni jednak nadal zachowywać się dobrze. Wierzył, że ich siła tkwi w de (te), czyli cnocie, a nie w sile. Podobnie jak inni myśliciele jego epoki, Konfucjusz poszukiwał sposobu na odnowę społeczeństwa i jako odpowiedź postrzegał tradycje z przeszłości. Uważał także, że na skutek braku silnej władzy centralnej w społeczeństwie chińskim zapanował nowy indywidualizm. To skłoniło Konfucjusza do zebrania zestawu zasad opartych na tradycji kultury chińskiej i jej duże uzależnienie od rodziny jako podstawy całego społeczeństwa. Celem Konfucjusza było wykształcenie junzi (chun-tzu), wyższej osoby lub dżentelmena, zarówno jako przywódca, jak i obywatel. Taki dżentelmen miałby silne poczucie człowieczeństwa i empatii, czyli ren, które z kolei rozwinęłyby się poprzez li. Konfucjusz wyróżnił trzy różne typy li: składanie ofiar bogom i przodkom, przestrzeganie rytuałów instytucji społecznych i politycznych oraz przestrzeganie zasad społecznych w codziennym zachowaniu. Przed Konfucjuszem zakładano, że zasady dotyczące li pochodzą z Nieba, Tian. Chociaż Konfucjusz twierdził, że jest raczej przekazicielem wiedzy niż twórcą, w rzeczywistości na nowo zdefiniował li jako prawo ludzkości, a nie Nieba. Konfucjusz utrzymywał, że przyzwoitość, czyli przestrzeganie rytuałów społecznych, powinno stać się częścią każdego działania. Własny interes zawsze miał być równoważony potrzebami rodziny i społeczeństwa. Konfucjusz zastosował swoją koncepcję li do pięciu podstawowych relacji, które zdefiniował jako relacje między ojcem i synem, starszym bratem i młodszym bratem, mężem i żoną, starszym przyjacielem i młodszym przyjacielem oraz władcą i poddanym. Na przykład ojciec powinien okazywać dziecku miłość, a syn powinien darzyć ojca głębokim szacunkiem. Podobne warunki postawiono w przypadku przyjaźni i relacji z rodzeństwem, przy czym wiek był czynnikiem decydującym o tym, kto cieszył się największym szacunkiem. Konfucjusz powiedział, że między mężem a żoną żona powinna okazywać szacunek i wsparcie. Kiedy władca jest życzliwy lub życzliwy, poddany powinien być lojalny. Dwa aspekty tych relacji, które najgłębiej i nieustannie wpływały na Chińczyków, to synowska pobożność, czyli oddanie i cześć, jaką dzieci okazują swoim rodzicom, oraz szacunek dla starszych.

Nauczyciel i polityk

Po okresie żałoby Konfucjusz miał nadzieję zastosować w praktyce swoje nowe teorie na temat rodziny i przywództwa, najpierw poprzez nauczanie, a następnie objęcie wysokich stanowisk rządowych. Uważał, że ucząc młodych mężczyzn prawidłowego sposobu życia, może ulepszyć całe społeczeństwo. Jest znany jako pierwszy taki nauczyciel w Chinach, który podjął próbę udostępnienia edukacji wszystkim mężczyznom. Przed jego wysiłkami edukację na ogół zdobywano w domu za pośrednictwem wynajętego nauczyciela lub wcale. Konfucjusz odegrał kluczową rolę w ustanowieniu zawodu nauczyciela. Jego rzekome urodziny, 28 września, nadal obchodzone są na Tajwanie jako Dzień Nauczyciela. Konfucjusz nauczał poprzez przykład i opowiadanie historii ze swojego życia i życia innych. Nauczał także poprzez rozmowę, zadając pytania podważające przekonania jego uczniów. Oprócz filozofii konfucjańskiej jego uczniowie, podobnie jak Konfucjusz, nauczyli się także opanować Sześć Sztuk. Przyjmował grupy liczące od dwudziestu do dwudziestu pięciu uczniów na raz i podobno nigdy nie odrzucił ucznia, który miał nadzieję, bo nie był w stanie zapłacić. Starał się wzbudzić w tych młodych mężczyznach poczucie empatii, a także przygotować ich do służby rządowej. Egzaminy w chińskiej służbie cywilnej zostały później oparte na filozofii konfucjańskiej. Konfucjusz jako pierwszy przy przyznawaniu stanowisk rządowych uznał zasługi za ważniejsze niż powiązania rodzinne. Wiele nauk Konfucjusza zostało później zebranych przez jego zwolenników i zebranych w dziele zwanym Analektami. Książka ta uznawana jest za najbardziej wiarygodne źródło informacji o życiu i naukach Konfucjusza. Analekty to także najważniejsza część tak zwanych Czterech Ksiąg, czyli czterech zbiorów mądrości Konfucjusza. Pozostałe to Wielka nauka, Doktryna środka i Mencjusz. Konfucjusz opuścił Lu i udał się do sąsiedniego stanu Qi (C′i), mając nadzieję, że doradzi księciu Qi, jak ustanowić bardziej sprawiedliwy i rozsądny rząd. Pozostał tam przez rok, lecz książę nie posłuchał Konfucjusza, więc wrócił do Lu i tam kontynuował nauczanie. W wieku około pięćdziesięciu lat Konfucjusz został ministrem robót publicznych, a następnie ministrem przestępczości, czyli głównym sędzią pod rządami księcia Linga. Przez wiele lat próbował zmniejszyć wpływy trzech najpotężniejszych rodów w Lu i przywrócić księciu większą władzę. Jednak jego wysiłki nie powiodły się, a książę nadal tracił władzę na rzecz tych potężnych rodów, które z kolei stały się wrogami Konfucjusza. Wreszcie, w wieku około pięćdziesięciu pięciu lat, został zmuszony do wygnania (zmuszony do opuszczenia rodzinnego miasta).

Lata wygnania, lata kontemplacji

Konfucjusz podróżował po Chinach przez trzynaście lat z małą grupą wyznawców, ucząc swoich zasad właściwej etykiety i rytuałów. Ubiegał się o stanowiska administracyjne u różnych władców, ale niewielu go słuchało. Czasami jego życie było zagrożone. Kiedyś wzięto go za niesławnego bandytę i wrzucono do lochu. Uniknął zabójców i śmierci głodowej, a z czasem zaczął tęsknić za swoim domem w Lu. Szansa na powrót pojawiła się wraz ze śmiercią księcia Linga i zastąpieniem go przez księcia Ai. Kiedy zmarł pierwszy minister Ai, mianował na to stanowisko jednego z uczniów Konfucjusza. Po kilku latach studentowi udało się zorganizować bezpieczny powrót Konfucjusza do Lu. Konfucjusz następnie odszedł od polityki i skupił się na nauczaniu i pisaniu. Objął niewielkie stanowisko w rządzie, redagował i pisał komentarze do klasycznych tekstów chińskich oraz kontynuował nauczanie swoich zwolenników, którzy wywodzili się ze wszystkich klas społecznych i ekonomicznych. Napisał historię władców Lu, Kroniki Wiosny i Jesieni, która jego zdaniem byłaby jego największym wkładem w naukę. W ostatnich latach życia Konfucjusz był świadkiem śmierci swojego syna Bo Ye (Po Yeh) i swojego ukochanego ucznia Yan Hui (Yen Hui). Konfucjusz zmarł w 479 roku p.n.e., nie zrealizowawszy nigdy swoich ambicji zostania wielkim przywódcą politycznym, ale zyskał reputację nauczyciela i filozofa odnoszącego ogromne sukcesy. W Analektach Konfucjusz tak podsumował swoje życie: "W wieku piętnastu lat skupiłem się na nauce; w wieku trzydziestu lat zająłem stanowisko; w wieku czterdziestu lat uwolniłem się od wątpliwości; w wieku pięćdziesięciu lat zrozumiałem Dekret Nieba; w wieku sześćdziesięciu lat moje ucho było nastrojone; w wieku siedemdziesięciu lat podążałem za pragnieniami serca, nie przekraczając granic". Życie Konfucjusza było przykładem cnotliwej egzystencji i stał się junzi, czyli człowiekiem wyższym, do którego zachęcał innych dla dobra społeczeństwa. Chociaż był prostym człowiekiem i nigdy nie rościł sobie prawa do boskiego statusu, Konfucjusz był twórcą systemu etycznego, który miał regulować codzienne życie ludzi w Chinach i Azji Wschodniej przez tysiące lat.

Imię Konfucjusza

Pod koniec XVI wieku jezuici, zakon rzymskokatolicki, zdecydowali się na pracę misjonarską w Chinach. Jednym z pierwszych jezuitów w Chinach był Matteo Ricci (1552-1610), który przybył z Włoch w 1578 r. Swoją pracę misyjną musiał utrzymywać w tajemnicy, gdyż rząd chiński był wysoce podejrzliwy wobec obcych wpływów. Aby zrozumieć Chińczyków i porozumieć się z nimi, Ricci zanurzył się w historii i zwyczajach tego narodu, a także poznał jego język i tradycje. Pracował w Chinach przez ponad trzydzieści lat. Aby podzielić się swoją pracą z jezuitami w Europie, przekształcił chińskie słowa i imiona na łacinę, język ówczesnego Kościoła katolickiego. W ten sposób Kong Fuzi stał się Konfucjuszem i od tego czasu Zachód zna chińskiego filozofa.

URODZONY: 6 lipca 1935 Taktser, Amdo, Tybet

tybetański przywódca religijny; pisarz

"Jestem po prostu prostym mnichem buddyjskim - ani więcej, ani mniej".

Tenzin Gyatso to imię nadane czternastemu dalajlamie, czyli duchowemu i doczesnemu (cywilnemu) przywódcy Tybetu. Należący do linii rodowej sięgającej XIV wieku Dalajlama nazywany jest "papieżem buddyjskim". Jednak w przeciwieństwie do papieża katolickiego Dalajlama nie przemawia w imieniu wszystkich buddystów. Jest raczej przedstawicielem jednej odrębnej gałęzi buddyzmu tybetańskiego, znanej jako Geluk (również gelug). Od czasu chińskiej inwazji na Tybet w 1950 r. i późniejszego wygnania Dalajlama stał się ważnym rzecznikiem niepodległego Tybetu. Jego niestrudzone wysiłki na rzecz ojczyzny i poszukiwania pokojowego zakończenia walki Tybetu o niepodległość przyniosły mu w 1989 r. Pokojową Nagrodę Nobla i uczyniły go dobrze znaną postacią w społeczności międzynarodowej. Dalaj oznacza "ocean" lub "wszechogarniający", podczas gdy lama oznacza "nauczyciel" lub "mądrość". Dlatego tytuł jest luźno tłumaczony jako "ocean mądrości". roli przywódcy religijnego Dalajlama podróżuje po całym świecie i szeroko wypowiada się na temat swojej wiary w tolerancję religijną i potrzebę dialogu między religiami. Napisał także blisko osiemdziesiąt książek. Należą do nich dzieła autobiograficzne, takie jak My Land and My People i Freedom in Exile, a także liczne teksty wyjaśniające zasady buddyjskie.

Skromne pochodzenie

Tenzin Gyatso urodził się 6 lipca 1935 roku we wsi Taktser w północno-wschodnim Tybecie. Był piątym z dziewięciorga dzieci urodzonych przez stosunkowo zamożnych chłopów Sonama Isomo i jego żonę Diki Tsering. Przyszłemu dalajlamie nadano imię rodowe Lhamo Dhondup, co można przetłumaczyć jako "bogini spełniająca życzenia". Według matki jego narodziny poprzedziły dziwne wydarzenia, w tym śmierć małego stada koni należącego do rodziny, trwająca wiele lat susza i głód oraz tajemniczej choroby ojca. Kiedy urodził się Lhamo Dhondup, jego ojciec nagle został wyleczony z choroby, a deszcze ponownie powróciły. Matka Lhamo Dhondupa wiedziała, że różni się on od pozostałych jej dzieci, gdy był jeszcze młody. Często go spotykała, jak pakował swoje ubrania i dobytek. Kiedy pytała, dokąd jedzie, odpowiadał, że jedzie do Lhasy. Lhasa była stolicą Tybetu i domem religijnej i politycznej głowy kraju, Dalajlamy. Dwa lata przed narodzinami Lhamo Dhondupa zmarł trzynasty dalajlama. Od tego czasu mnisi poszukiwali dziecka, które według nich było jego reinkarnacją, czyli ciałem, w którym narodziła się jego dusza. Uważa się, że każdy z tybetańskich dalajlamów jest reinkarnacją poprzedniego dalajlamy, a linia ta sięga Gedun Drub (1391-1474). Uważa się również, że dalajlamowie reprezentują Awalokiteśwarę, znanego również jako Czenrezig, Bodhisattwa Współczucia, niemal boski bodhisattwa lub oświecony, którego wielu Tybetańczyków uważa za boga patrona kraju. Z jego działań wynika, że od najmłodszych lat mały Lhamo Dhondup myślał o sobie jako o następnym wcielonym Dalajlamie. Rodzina Sonama Isomo miała już jednego ważnego członka. Najstarszy syn, Thupten Jigme Norbu, został wyznaczony na tulku, czyli reinkarnację słynnego lamy, czyli tybetańskiego mnicha i nauczyciela. Kiedy w domu było jedno tulku, pojawienie się drugiego było wysoce nieprawdopodobne. Niemniej jednak, gdy Lhamo Dhondup miał zaledwie trzy lata, w okolice jego domu dotarła oficjalna grupa poszukiwawcza. Kilka znaków doprowadziło ich do tego miejsca. Najpierw głowa zmarłego trzynastego dalajlamy zwrócona była na północny wschód. Dodatkowo lama, który wówczas tymczasowo sprawował funkcję władcy wiary, doświadczył wizji. Patrząc w wody świętego jeziora Lhamoi Lhatso, zauważył unoszące się w polu widzenia tybetańskie litery "ah", "ka" i "ma". Te z kolei były przestrzegane przez wizje najpierw trzypiętrowego klasztoru z turkusowo-złotym dachem, potem małego domku z bardzo charakterystycznymi rynnami. Regent nabrał przekonania, że litera "ah" odnosi się do Amdo, północno-wschodniej prowincji Tybetu, w którą stronę zwrócona była głowa poprzedniego dalajlamy. Wysłano grupę poszukiwawczą do tamtejszego klasztoru Kumbum, który zaczynał się na literę "ka", miał trzy piętra i dach w odpowiednim kolorze. Wszystkim, co pozostało do odnalezienia grupie poszukiwawczej, było małe mieszkanie z charakterystycznymi rynnami, które zaprowadziły ich do domu Lhamo Dhondupa. Kiedy przybyli na miejsce, lamowie nie ujawnili powodu swojej wizyty, po prostu poprosili o nocleg w nadziei, że uda im się zaobserwować dziecko. Lhamo Dhondup rozpoznał jednak przywódcę partii i zawołał nazwę swojego klasztoru. Lamowie byli pod wrażeniem i następnego dnia wrócili z dalszymi testami, przynosząc część rzeczy poprzedniego dalajlamy, które chłopiec miał wybrać spośród szeregu przedmiotów. Lhamo Dhondup zdał wszystkie egzaminy, a lamowie byli przekonani, że jest nowym dalajlamą.

Szkolenie Dalajlamy

Chłopiec został zabrany do pobliskiego klasztoru Kumbum, gdzie rozpoczął naukę religii. W 1939 roku w towarzystwie rodziców, brata Lobsanga Samtena i pierwotnej grupy poszukiwawczej wyruszył do Lhasy, podróż trwała trzy miesiące. 2 lutego 1940 roku został oficjalnie mianowany duchowym przywódcą Tybetu i otrzymał imię Dzietsun Jamphel Ngałang Lobsang Jesze Tenzin Gjaco ("święty pan, łaskawa chwała, współczujący, obrońca wiary, ocean mądrości") i tytuł czternastego dalajlamy. W tym momencie potwierdzono jedynie, że Gjaco jest duchowym przywódcą Tybetu; władza polityczna pozostawała w rękach starszych mnichów aż do osiągnięcia przez niego odpowiedniego wieku. Mieszkał w pałacach Potala i Norbulinka w Lhasie, a jego głównymi nauczycielami było dwóch ważnych wysokich przywódców duchowych, którzy sami byli lamami tulku. Oprócz studiów buddyjskich Gjaco przeszedł szkolenie z historii i literatury. Uczył się także języka angielskiego i od najmłodszych lat wykazywał miłość do wszelkiego rodzaju maszyn. Podczas II wojny światowej (1939-45; wojny, w której Wielka Brytania, Francja, Stany Zjednoczone i ich sojusznicy pokonali Niemcy, Włochy i Japonię) austriacki alpinista Heinrich Harrer, który później napisał książkę Siedem lat w Tybecie, uciekł z brytyjskiego obozu jenieckiego i zaprzyjaźnił się z młodym Dalajlamą, zapoznając go z wydarzeniami na całym świecie. Takie wydarzenia szybko zaczęły mieć wpływ na Tybet. Choć od dawna uważany był za protektorat (region znajdujący się pod ochroną i częściową kontrolą innego) Chin, Tybet został najechany przez nowo powstałych chińskich komunistów w 1950 r. 17 listopada tego roku, po rozpoczęciu inwazji, Gyatso ostatecznie objął polityczną kontrolę nad Tybetem. Komuniści szybko opanowali kraj, docierając do Lhasy pod koniec 1951 roku. Następnie Dalajlama przez prawie dziesięć lat prowadził niebezpieczną grę dyplomatyczną z Chińczykami, próbując zachować tradycje tybetańskie. Chińczycy zażądali modernizacji kraju, w szczególności poprzez zakończenie jego odwiecznego społeczeństwa feudalnego. W rzeczywistości nawet w XX wieku Tybet bardzo przypominał średniowieczną krainę europejską, z kilkoma arystokratami i duchowieństwem kontrolowały bogactwo, podczas gdy chłopi uprawiali ziemię. Taki system nie zawsze był sprawiedliwy wobec klas niższych. Jednakże chiński postęp, któremu towarzyszyła przemoc i groźby użycia przemocy wobec chłopów oraz mnichów i mniszek buddyjskich, nie stanowił przyjemnej alternatywy. Próbując współpracować z Chińczykami, Dalajlama odwiedził Pekin w 1954 roku, aby osobiście porozmawiać z chińskimi przywódcami. Jego wysiłki zawiodły i Chińczycy w dalszym ciągu używali siły w rządzeniu Tybetem, a nawet próbowali zwerbować drugiego duchowego przywódcę kraju, Panczenlamę, aby działał jako przeciwnik Dalajlamy i ograniczał jego wpływy na lud. To posunięcie Chińczyków nie powiodło się i pod koniec lat pięćdziesiątych XX wieku wybuchła wojna. Przez te trudne lata Dalajlama kontynuował naukę i w wieku dwudziestu pięciu lat był gotowy przystąpić do egzaminów w świątyni Jokhang w Lhasie, gdzie uzyskał stopień Lharampa, najwyższy stopień studiów buddyjskich. Nie było jednak czasu na radość. W marcu 1959 roku Dalajlama został zaproszony na chińskie przedstawienie teatralne. Podstęp ten wykorzystano wcześniej do porwania przywódców tybetańskich. W związku z tym przebywał w swoim pałacu, otoczony tysiącami swoich zwolenników, podczas gdy Chińczycy wysyłali wojska. 17 marca w przebraniu prostego żołnierza Dalajlama uciekł z pałacu w towarzystwie matki, siostry i małej grupy wyznawców i udał się konno przez Himalaje w stronę Indii. Po dwóch tygodniach grupa dotarła do górskiej wioski Dharamsala, gdzie Dalajlama utworzył rząd na wygnaniu.

Życie poza Tybetem

Ostatecznie ponad sto tysięcy tybetańskich uchodźców dołączyło do Dalajlamy na wygnaniu, a Dharamsala stała się znana jako "Mała Lhasa". Z Dharamsali Dalajlama w dalszym ciągu wywierał presję na Chiny, za pośrednictwem społeczności międzynarodowej, aby zapewnić Tybetowi jakąś formę autonomii, czyli samorządności. Próbował także stworzyć kawałek Tybetu na obcym lądzie, zachowując w ten sposób tradycje kulturowe swojego narodu. Dalajlama pomógł uchodźcom osiedlić się na gruntach rolnych w północnych Indiach i stworzył system edukacyjny, w którym można uczyć swoich rodaków języka, historii i kultury tybetańskiej. W realizacji tych celów pomogły dwie instytucje: Tybetański Instytut Sztuk Scenicznych i Centralny Instytut Wyższych Studiów Tybetańskich, indyjski uniwersytet dla uchodźców tybetańskich. Ponadto, aby zachować tradycje religijne, Dalajlama nadzorował budowę około dwustu klasztorów tybetańskich w Indiach. Rząd Indii, obawiając się rozgniewania swojego potężnego sąsiada, Chin, początkowo odmówił Dalajlamie wyjazdu za granicę. Niemniej jednak udało mu się zainspirować rezolucje Organizacji Narodów Zjednoczonych z lat 1959, 1961 i 1965, w których wzywano Chiny do poszanowania praw człowieka w Tybecie i umożliwienia obywatelom wolnego wyboru. W odpowiedzi na krytykę niepraktycznego systemu politycznego Tybetu Dalajlama pomógł w sporządzeniu w 1963 r. demokratycznej konstytucji Tybetu, która przewidywała parlament wybierany bezpośrednio przez naród. Oświadczył także, że jeśli Tybet odzyska niepodległość, zrezygnuje z pełnienia funkcji publicznych i będzie pełnił wyłącznie funkcję przywódcy duchowego. W 1967 roku rząd Indii ostatecznie pozwolił Dalajlamie podróżować i od tego czasu odwiedził on prawie pięćdziesiąt krajów, w tym Stany Zjednoczone. Podczas swoich podróży opowiada o warunkach panujących w jego ojczyźnie pod ciągłymi rządami Chińczyków i porusza kwestie duchowe. Omawia mosty, które można zbudować między różnymi wyznaniami oraz nacisk w buddyzmie tybetańskim na współczucie i niestosowanie przemocy, czyli idee, które jego zdaniem mogą być przydatne dla wyznawców zachodnich religii. Jako pierwszy dalajlama, który udał się na Zachód, Gyatso stał się dla wielu symbolem buddyzmu. Spotkał się z wieloma światowymi przywódcami, od prezydentów USA po papieży, i wezwał do utworzenia "strefy pokoju" w swoim rodzinnym Tybecie. Za swoje wysiłki otrzymał Nagrodę Humanitarną im. Alberta Schweitzera w 1987 r. i Pokojową Nagrodę Nobla w 1989 r. Jak zauważono na stronie internetowej Nobelprize.org, Komitet Noblowski chciał podkreślić fakt, że Dalajlama sprzeciwiał się stosowaniu przemocy w swoich wysiłkach wyzwolenia Tybetu: "Zamiast tego opowiadał się za pokojowymi rozwiązaniami opartymi na tolerancji i wzajemnym szacunku, aby chronić dziedzictwo historyczne i kulturowe swojego ludu." Ze swojej strony Gyatso, jak donosi na stronie internetowej Jego Świątobliwość Dalajlama , podobno często zauważał: "Jestem po prostu prostym mnichem buddyjskim - ani więcej, ani mniej". Na przełomie XX i XXI wieku Dalajlama w dalszym ciągu nalegał na niepodległy Tybet, wolny od Chińska kontrola. W 1995 roku, częściowo pod jego wpływem, Parlament Europejski wydał oświadczenie, w którym odnotował wyjątkowe dziedzictwo religijne i kulturowe Tybetu oraz potwierdził nielegalność chińskiej okupacji. W 2001 roku, po spotkaniu Dalajlamy z prezydentem Georgem W. Bushem , Biały Dom ogłosił swoje poparcie dla zachowania tybetańskiej kultury, języka i religii. W końcu Dalajlama zaczął łagodzić swoje żądania dotyczące całkowicie niezależnego Tybetu, zauważając, że państwo mogłoby pozostać częścią Chin, jeśli Chińczycy okażą należyty szacunek dla kultury i religii ludu. Oprócz zaspokajania potrzeb swojego ludu Dalajlama wypowiadał się na wiele innych tematów, w tym na temat znaczenia zapewnienia pokoju na świecie i położenia kresu głodowi na świecie, a także promował te cele za pośrednictwem Fundacji Dalajlamy. Nadal opowiadał się za dyskusjami między różnymi wyznaniami. Jego liczne książki poruszają ten temat, a także koncepcje buddyjskie, a wiele z nich opiera się na jego przemówieniach prowadzonych na całym świecie. Na szczególną uwagę zasługują takie dzieła, jak Serce Buddy, Umysł Buddy: Życie czterema szlachetnymi prawdami i Otwarte serce: praktykowanie współczucia w życiu codziennym. Dalajlama pisał także o skrzyżowaniu wiary i nauki w książce Wszechświat w jednym atomie: konwergencja nauki i duchowości. Ze względu na swoją wysoką pozycję i fakt, że kieruje życiem zgodnie z zasadami współczucia, Dalajlama jest częściowo odpowiedzialny za rosnącą popularność buddyzmu tybetańskiego. Mieszkańcy Zachodu, od gwiazd filmowych po polityków, przyjmują buddyjskie zasady i praktyki medytacyjne (głębokie i skoncentrowane myślenie). W rozmowie z Robertem Thurmanem z Mother Jones Dalajlama wyjaśnił, dlaczego jego zdaniem jego wiara staje się tak popularna w krajach zachodnich, w tym w Stanach Zjednoczonych: Uważam, że Amerykanie są zainteresowani, ponieważ są otwarci. Mają system edukacji, który uczy ich samodzielnego odkrywania, dlaczego rzeczy są takie, jakie są. . . . Poza tym wasza edukacja ma tendencję do rozwijania mózgu, zaniedbując serce, dlatego tęsknicie za naukami, które rozwijają i wzmacniają dobre serce. W 2005 roku Dalajlama obchodził swoje siedemdziesiąte urodziny. Ponad dziesięć tysięcy tybetańskich uchodźców, mnichów i wyznawców z całego świata zebrało się przed jego domem w Dharamsali. Tam nadal prowadził proste życie mnicha buddyjskiego, wstając każdego ranka o czwartej rano, aby się pomodlić.

Tradycja Dalajlamy

Buddyzm tybetański zawiera mieszankę wielu tradycji i nauk buddyjskich. Rozwinęło się z jednej z dwóch głównych gałęzi buddyzmu, mahajany, i łączy w sobie część magii rodzimej religii Tybetu, Bön, i mistycznych wierzeń tantryzmu, systemu medytacji i śpiewów używanego zarówno w hinduizmie, jak i buddyzmie. aby przynieść szybkie oświecenie. Buddyzm tybetański, czasami nazywany także wadżrajaną, czyli "pojazdem pioruna", został wprowadzony do Tybetu w VII wieku n.e. Około roku 750 w pobliżu Lhasy zbudowano pierwszy klasztor buddyzmu tybetańskiego. Ostatecznie utworzyły się cztery główne sekty (oddziały religijne) buddyzmu tybetańskiego: Nyingmapa, czyli "starożytne"; Kagyupa, czyli "rodowód ustny"; Sakyapa, czyli "szara ziemia"; i Gelukpa, czyli "droga cnoty". Dalajlama jest członkiem tej ostatniej sekty. Gelukpa wywodzi się z czternastowiecznego ruchu reformatorskiego, którego celem było przywrócenie dyscypliny w życiu monastycznym. Przywódcą Gelukpy nie jest dalajlama, ale Ganden Tripa, czyli "posiadacz tronu Gandena". Tradycja dalajlamy rozpoczęła się w 1391 r., kiedy to pierwszy sprawował ten urząd, Gedun Drub (1391-1391-1391). 1474). Drugi, Gendun Gyatso (1475-1541), założył stałą siedzibę dla linii w klasztorze Drepung, niedaleko Lhasy. Uważa się, że każdy dalajlama jest reinkarnacją poprzedniego, dlatego po śmierci dalajlamy mnisi wyruszają na poszukiwanie oznak nowego przywódcy. Czasami, jak w przypadku Tenzina Gyatso, poszukiwania trwają kilka lat, pozostawiając luki w linii przekazu Dalajlamów. W XVII wieku Lobsang Gyatso (1617-1682), piąty dalajlama, był w stanie (z pomocą władcy mongolskiego) użyć siły, aby rozszerzyć swoją władzę na większą część Tybetu i zjednoczyć kraj. To właśnie ten dalajlama zbudował w Lhasie ogromny pałac zimowy Potala. Również przypuszczalnie za czasów Lobsanga Gyatso odkryto nowe teksty wskazujące, że dalajlama był nie tylko reinkarnacją poprzedniego posiadacza tego urzędu, ale także inkarnacją bodhisattwy współczucia, Awalokiteśwary. Odkrycie to pomogło nadać posiadaczowi tytułu prawdziwą władzę. Dalajlamowie sprawowali władzę w Tybecie do 1951 roku, kiedy kraj znalazł się pod bezpośrednią kontrolą Chińskiej Republiki Ludowej. Dalajlama, choć nadal jest głównym duchowym przywódcą buddyzmu tybetańskiego, nie wypowiada się w imieniu wszystkich sekt tybetańskich, a jedynie w imieniu dominującej szkoły geluk.

URODZONY: 1824 Tankara, Indie

ZMARŁ: 30 października 1883 Ajmir, Indie

Indyjski reformator religijny

"Każda żywa istota ma duszę, która zasługuje na uczucie; w każdym człowieku jest dusza godna szacunku. Kto nie zna tej podstawowej zasady, nie jest w stanie zrozumieć prawdziwego znaczenia religii wedyjskiej."

Dayananda Sarasvati (często pisane jako Saraswati) był czołowym hinduskim ascetą, czyli osobą, która porzuciła światowe wygody, aby żyć w biedzie, żyjącą w dziewiętnastowiecznych Indiach. Najbardziej znany jest jako agresywny reformator, który nawoływał Hindusów do powrotu do tradycji i zasad zawartych w Wedach, świętym piśmie hinduskim. Był także założycielem Arya Samaj, hinduskiego ruchu reformatorskiego. Organizacja ta odegrała główną rolę w rozwoju indyjskiego nacjonalizmu. W chwili narodzin Dayanandy Sarasvati Indie były kolonią brytyjską, ale jego Arya Samaj i inne organizacje podsycały wśród Hindusów pragnienie uzyskania niepodległości od Wielkiej Brytanii.

Narodziny i wczesne życie

Sarasvati urodził się jako Mula Sankara w 1824 roku w Tankara, mieście we współczesnym indyjskim stanie Gujarat. Pochodził z zamożnej rodziny bramińskiej. Bramini to najwyższa indyjska kasta, czyli społeczna klasa dziedziczna, składająca się z przywódców religijnych, nauczycieli i intelektualistów. Śankara otrzymał wykształcenie zarówno w ortodoksyjnym (tradycyjnym) hinduizmie, jak i w języku sanskrycie, historycznym języku literackim tej religii. Hinduskie praktyki religijne często obejmują przedstawianie posągu lub innego obrazu przedstawiającego hinduskiego boga lub boginię wraz z ofiarami, takimi jak owoce i woda. (Chociaż hinduizm ma wielu bogów, wszystkich uważa się za przejawy lub formy jednego Boga, Brahmy). Według jednej z historii, gdy Śankara miał czternaście lat, odwiedził wraz z ojcem hinduską świątynię. W nocy widział myszy biegające po wizerunku hinduskiego boga Śiwy, ponieważ przyciągnęły je złożone przed nim ofiary z pożywienia. Śankara był tym zaniepokojony i odwrócił się od kultu związanego z obrazami. Już jako nastolatek zaczął kwestionować praktyki hinduistyczne, aż później doszedł do wniosku, że nie stanowią one części prawdziwego, historycznego hinduizmu. Śankara miał wiele wątpliwości co do swojej religii. Kiedy pięć lat po incydencie w świątyni zmarł ukochany wujek, zaczął szukać ścieżki, którą ludzie mogliby podążać, aby przezwyciężyć swoją śmiertelność (śmierć). Hindusi wierzą w reinkarnację, ciągły cykl narodzin, śmierci i odrodzenia, który w efekcie więzi ludzką duszę w świecie materialnym. Próbując uciec z tej pułapki, Śankara zaczął praktykować jogę - intensywnie skoncentrowaną mentalną, duchową i fizyczną dyscyplinę, która według niektórych może prowadzić do oświecenia i duchowego zbawienia, czyli wyzwolenia z cyklu śmierci i odrodzenia, zwanego samsarą. W 1843 roku Śankara uciekł z domu w obawie, że rodzina zaaranżuje dla niego małżeństwo. Został członkiem wędrownego zakonu mnichów zwanego Sarasvatis, przyjmując imię zakonu jako swoje własne.

Wędrujący asceta i krzyżowiec

Dayananda Sarasvati spędził prawie dwadzieścia pięć lat, od 1845 do 1869, jako wędrowny asceta poszukujący prawdy religijnej. Asceta to ktoś, kto rezygnuje z dóbr materialnych i żyje w wyrzeczeniu, poświęcając się sprawom duchowym. Mieszkał w dżungli, na odosobnieniach w Himalajach i w wielu miejscach pielgrzymkowych w północnych Indiach. W ciągu tych lat Dayananda Sarasvati praktykował różne formy jogi. Został uczniem lub naśladowcą znanego nauczyciela religii, Swamiego Birajanandy (czasami pisanego jako Virajananda). Birajananda wierzył, że hinduizm odszedł od swoich historycznych korzeni i że wiele jego praktyk stało się nieczystych. Dayananda Sarasvati obiecał Birajanandzie, że poświęci swoje życie przywróceniu należnego miejsca Wedom w wierze hinduskiej. Dotrzymał słowa złożonego Birajanandzie i został religijnym krzyżowcem. Porzucając cichą, prywatną egzystencję, jaką prowadził do tej pory, Dayananda Sarasvati wszedł do życia publicznego i zaczął rozwijać swoje poglądy na temat reformy hinduizmu. Jego celem było nakłonienie Hindusów, aby odeszli od kultu obrazów i położyli całą swoją wiarę w prawdzie Wed. Pewne uznanie zaczął zyskiwać po wzięciu udziału w debacie publicznej z tradycyjnymi uczonymi hinduskimi w mieście Benares. Przedmiotem debaty był autorytet Wed. Debata ta była prowadzona przez maharadżę, czyli władcę Benares, który przybył, aby podzielić poglądy Dayanandy Sarasvati. Dzięki wsparciu wpływowego maharadży Dayananda Sarasvati i jego poglądy stały się szerzej znane w całym regionie. Wczesne lata siedemdziesiąte XIX wieku były ważnym okresem w życiu Dayanandy Sarasvati. W tym czasie porzucił życie wędrownego ascety. Żył wśród wielu hinduskich braminów w mieście Kalkuta (obecnie Kalkuta) i miał z nimi bliski kontakt. Przed przybyciem do miasta miał na sobie jedynie przepaskę na biodrach (tkaninę zakrywającą środkową część ciała) i głosił w sanskrycie. Jego zwolennicy w Kalkucie namawiali go, aby chodził w pełnym ubraniu. Zalecili także, aby głosił i wykładał w języku hindi, a nie w sanskrycie, ponieważ hindi był językiem większości populacji, podczas gdy sanskrytem posługiwali się jedynie nieliczni wykształceni. Dayananda Sarasvati posłuchał ich rad i był w stanie dotrzeć do znacznie szerszego grona odbiorców. W następnych latach nadal wygłaszał wykłady i prowadził debaty publiczne nie tylko z Hindusami, ale także z chrześcijanami i muzułmanami.

Światło Prawdy

W 1875 roku miały miejsce dwa ważne wydarzenia w życiu Dayanandy Sarasvati. Pierwszym z nich była publikacja jego książki Sathyartha Prakasha (Światło Prawdy). Było to najważniejsze opublikowane dzieło Dayanandy Sarasvati. W książce przedstawił swoje przekonania w bardzo krótki i bezpośredni sposób. Na przykład napisał: "Uważam, że cztery Wedy... . . są Słowem Bożym. . . . Są całkowicie wolni od błędów i są dla siebie autorytetem." Dayananda Sarasvati argumentował, że komentarze i dodatki do Wed na przestrzeni wieków nie były prawdziwymi naukami hinduizmu. Twierdził, że aby poznać prawdę o hinduizmie, wystarczy przeczytać oryginalne Wedy. Powtórzył także swoją wiarę w takie zasady, jak wieczna natura Boga, odrodzenie i moksza, czyli wyzwolenie duszy z cyklu reinkarnacji.

Arya Samaj

W 1875 roku Sarasvati założył także Arya Samaj, co można przetłumaczyć na angielski jako "Society of Aryans". Aryjczycy posługiwali się oryginalnym, niezapisanym językiem indoeuropejskim, z którego pochodzi wiele języków używanych w Europie i Azji Środkowej. zszedł. Tysiące lat temu Aryjczycy przenieśli się na wschód, na subkontynent indyjski. Arya Samaj to sekta hinduizmu, która głosi pogląd Dayanandy Sarasvati, że Wedy są jedynym prawdziwym źródłem Bożej prawdy i że wszelki inny rozwój wiary od czasu objawienia Wed jest fałszywy. Arya Samaj sprzeciwia się kultowi przodków, składaniu ofiar ze zwierząt, wierzeniom i praktykom religijnym, które nie wywodzą się z Wed, oraz systemowi kastowemu, czyli klasie społecznej. Odrzuca także pojęcie "nietykalności", które odnosi się do najniższej kasty indyjskiego społeczeństwa, Nietykalnych, którzy wykonują takie zadania, jak utylizacja odpadów i martwych zwierząt. Sekta sprzeciwia się także małżeństwom dzieci, składaniu bogom ofiar w świątyniach, pielgrzymkom i wierze, że kapłani posiadają jakąś tajemną mądrość. Arya Samaj podtrzymuje wiarę w karmę (ideę, że działania człowieka wpływają na jego przeznaczenie), reinkarnację i ważną rolę samskarów, czyli indywidualnych sakramentów (rytuałów i rytuałów). Istnieje szesnaście takich sakramentów, które wyznaczają ważne etapy w życiu człowieka, kończące się ostatnimi obrzędami pogrzebowymi. Grupa była i nadal jest siłą zmiany społecznej w społeczeństwie indyjskim. Arya Samaj wspierała wiele programów reform. Sprzeciwia się dyskryminacji kobiet i wspiera edukację zarówno mężczyzn, jak i kobiet. W tym celu zbudowała sieć szkół i instytucji szkolnictwa wyższego. Broni także małżeństw pomiędzy członkami różnych kast, co jest praktyką odradzaną przez tradycyjnych Hindusów. Ponadto Arya Samaj budowała misje, sierocińce i domy dla wdów, a także prowadziła prace medyczne i pomoc w walce z głodem (pomoc dla osób cierpiących na poważny niedobór żywności). Na przełomie XIX i XX wieku Arya Samaj opowiadała się także za niepodległością Indii od Wielkiej Brytanii. Przez resztę swojego życia Dayananda Sarasvati rzucał wyzwanie Hindusom, aby byli bardziej agresywni wobec brytyjskich rządów. Wezwał do zbrojnej rewolucji przeciwko Brytyjczykom, a także przeciwko chrześcijańskim misjonarzom w Indiach. Jednocześnie wyrażał podziw dla cywilizacji europejskiej. Wierzył, że narody Europy są zaawansowane, ponieważ mają reprezentatywne rządy, system edukacji i sieci handlowe. Cel Dajanandy Sarasvati wobec Indii został zrealizowany, gdy kraj uniezależnił się od Wielkiej Brytanii w 1947 roku.

Śmierć

Dayananda Sarasvati przez resztę swojego życia nadal głosił swoje poglądy. Wciągał chrześcijan i muzułmanów w debatę i zyskał reputację przeciwnika tych religii. Obrażał także ortodoksyjnych, czyli tradycyjnych Hindusów, ponieważ kwestionował ich poglądy. Podjęto kilka zamachów na jego życie. W 1883 Dayananda Sarasvati był gościem maharadży Jodhpur. Maharadża prowadził życie pełne ziemskich przyjemności, a Dayananda Sarasvati poradził mu, aby zmienił swoje postępowanie i szukał czystości i dyscypliny w swoim życiu. Niektórzy członkowie dworu maharadży urażeni śmiałością Dayanandy Sarasvati. Uważa się, że otruli go w nocy 30 października 1883 roku. Oskarżenie jednak nigdy nie zostało udowodnione, a przyczyna śmierci Dayanandy Sarasvati pozostaje tajemnicą.

URODZONY: 9 września 1864 Kolombo, Cejlon

ZMARŁ: 29 kwietnia 1933 Sarnath, Indie

Cejloński przywódca religijny; pisarz

"W dzisiejszych czasach oświecona myśl na całym świecie nie kieruje się w stronę teologii, ale filozofii i psychologii. w rzeczywistości [statek] teologii dryfuje w niebezpieczeństwo".

Anagarika Dharmapala był przywódcą religijnym, któremu przypisuje się wprowadzenie buddyzmu do Stanów Zjednoczonych i Europy. Pomógł także przywrócić buddyzm na rodzinnym Cejlonie (dzisiejsza Sri Lanka) po stuleciach narzucania przez obcych najeźdźców swojej religii obywatelom. Dał religii nową energię poprzez ruch reformatorski, który podkreślał jej aspekty moralne i etyczne. Anagarika Dharmapala głosił swoje idee w wielu krajach i był przedstawicielem buddyzmu przy Światowym Parlamencie Religii w Chicago w stanie Illinois w 1893 r. Odbył kilka innych podróży do Stanów Zjednoczonych i Europy i dużo pisał na tematy buddyjskie, zanim zmarł w Indiach w 1933 r.

Tworzenie buddysty

Anagarika Dharmapala urodził się jako David Hewavitarne w Kolombo na Cejlonie 17 września 1864 roku. Jego ojciec, H. Don Carolis, był zamożnym założycielem firmy produkującej meble. Jego matką była Mallika Hewavitarne, której nazwisko pochodzi od słynnej królowej z literatury buddyjskiej. Rodzina była pochodzenia syngaleskiego. Syngalezowie przybyli na Cejlon z północnych Indii około V wieku p.n.e. Podbili rodzime Weddy zamieszkujące lasy i szybko utworzyli większość populacji narodu. Buddyzm został przyjęty jako religia narodowa w III wieku p.n.e., a wyspa stała się jednym z jej wiodących światowych ośrodków. Kilka stuleci obcej interwencji rozpoczęło się, gdy Tamilowie z południowych Indii najechali Cejlon pod koniec III wieku. Następnie pod koniec XVI wieku Portugalczycy podbili większą część wyspy i wprowadzili wśród mieszkańców katolicyzm. Nieco ponad sto lat później Holendrzy obalili Portugalczyków i zajęli Cejlon. Oni z kolei zostali pokonani przez Brytyjczyków, którzy w 1798 roku uczynili większość Cejlonu kolonią koronną i zainstalowali religię anglikańską. W 1815 roku cały kraj znalazł się pod panowaniem brytyjskim, co zakończyło starożytną linię królów syngaleskich. Brytyjczycy stworzyli gumę, plantacje herbaty i kawy oraz stworzył system edukacji w w formie szkół misyjnych i uniwersytetu. Rdzenna ludność kilkakrotnie próbowała odzyskać niepodległość, jednak Brytyjczycy pozostali u władzy aż do 1948 roku. Kiedy w 1864 roku urodził się Hewavitarne, kraj przez wiele lat znajdował się pod brytyjską kontrolą. Chrześcijaństwo zastąpiło buddyzm jako religię większości populacji, a kultura syngaleska została w dużej mierze utracona w wyniku trzystuletniej obcej okupacji. Większość ludności należącej do średniej i wyższej klasy średniej, zwłaszcza na obszarach przybrzeżnych, łącznie z rodziną Hewavitarne, przyjęła chrześcijańskie nazwiska. Młody Dawid był wysyłany do szkół misyjnych, aby uczyć się na poziomie podstawowym i średnim, zgodnie z ówczesną praktyką. W szkole anglikańskiej św. Benedykta, a później w szkole kolegiackiej św. Tomasza, podkreślano wartości chrześcijańskie, wymagano uczęszczania do kościoła i nauczania religii chrześcijańskiej. Jednak przez całą edukację Hewavitarne nie stracił wiary w buddyzm, wiarę swoich przodków. Jego wpływ wywarło dwóch najbardziej znanych przywódców buddyjskich tamtego okresu, Czcigodny Hikkaduwe Sri Sumangala Thera i Migettuwatte Sri Gunananda Thera. Hewavitarne odkrył, że woli prosty styl życia obu buddystów od stylu życia nauczycieli-misjonarzy, których nie darzył zbyt wielkim szacunkiem. Po tym, jak był świadkiem zamieszek, które wybuchły po tym, jak chrześcijanie zaatakowali pokojową procesję buddyjską, Hewavitarne poczuł zniesmaczenie hipokryzją (twierdzeniem się, że nie wyznaje się przekonań, których się tak naprawdę nie wyznaje ani nie wyznaje) ze strony Brytyjczyków i ich religii. Rzucił szkołę, aby uczyć się samodzielnie. Mniej więcej w tym czasie Cejlon przyjął parę interesujących gości. Jedna z nich, Helena Bławatska (1831-1891), była założycielką Towarzystwa Teozoficznego, mistycznego ruchu religijno-filozoficznego łączącego wierzenia buddyjskie i hinduskie. Celem stowarzyszenia jest pomaganie zachodniej publiczności w badaniu wszechświata i miejsca w nim ludzkości poprzez zbliżenie się do boskości. Bławatskiej towarzyszył współzałożyciel towarzystwa, pułkownik Henry Steel Olcott (1832-1907). Oboje przybyli na Cejlon, aby dowiedzieć się więcej o zasadach buddyjskich. Wkrótce po przybyciu rozpoczęli naukę u mnicha, wyświęconego mnicha buddyjskiego, i ogłosili się buddystami. Po rzuceniu szkoły Hewavitarne poznał Bławatską i Olcotta i wstąpił do Towarzystwa Teozoficznego. Występował jako tłumacz, aby pomóc Olcottowi w jego wysiłkach mających na celu otwarcie szkół buddyjskich w całym kraju i ożywienie buddyzmu. Hewavitarne stał się także dobrym przyjacielem Bławatskiej, która zachęcała go do nauki palijskiego, wczesnego języka indyjskiego, w którym napisano większość kanonu buddyjskiego, czyli zbioru literatury. Bławatska zainspirowała go także do pracy na rzecz swojego ludu i religii. Hewavitarne porzucił rodzinny majątek i zmienił nazwisko na Dharmapala, co oznacza "strażnik dharmy". Dharma to nauki Buddy, indyjskiego filozofa i założyciela buddyzmu, który objawił drogę do oświecenia i nirwany. Jako imię przyjął Anagarika, co oznacza "ten, który nie ma domu". Wybór ten odzwierciedlał jego zobowiązanie do poświęcenia się życiu zgodnie z zasadami buddyzmu, w tym celibatu lub powstrzymywania się od stosunków seksualnych. Nosił żółtą szatę podobną do tej, jaką noszą mnisi buddyjscy, choć sam nim nie był. Doradzał także innym, aby zamienili swoje zachodnie imiona na tradycyjne imiona rodzime. Dharmapala pomógł Olcottowi w otwarciu ponad trzystu szkół na Cejlonie. Pomogło to ożywić tradycyjną gałąź buddyzmu, Theravadę, co oznacza "drogę starszych". W wieku dwudziestu lat Dharmapala zaczął pisać dla tygodnika Saraasavi-Sandaresa. Była to pierwsza z wielu prac pisarskich, które piastował przez całe życie. Ostatecznie przejął całą działalność gazety, pisząc ją, drukując i rozprowadzając dwa razy w tygodniu. Opowiadał się za odrodzeniem rodzimych tradycji syngaleskich i powrotem do buddyjskich korzeni kraju. Razem z Olcottem podróżował po wioskach Cejlonu, aby na własne oczy zobaczyć warunki religijne w całym kraju. W 1888 roku założył anglojęzyczną gazetę "Buddhist" i za jej pośrednictwem przekazywał społeczności anglojęzycznej swoje przemyślenia na temat odrodzenia buddyjskiego i syngaleskiego nacjonalizmu.

Misje zagraniczne

W 1888 roku Dharmapala udał się z Olcottem do Japonii, aby odwiedzić miejsca buddyjskie i spróbować zachęcić do dobrych stosunków między różnymi gałęziami buddyzmu. Trzy lata później Dharmapala i Bławatska odbyli podróż do Indii, kraju pochodzenia buddyzmu. Jednak religia ta prawie wymarła. Dharmapala był zmartwiony, gdy odkrył, że świątynie buddyjskie, takie jak świątynia Mahabodhi w Bodh Gaya, są w złym stanie. Po powrocie na Cejlon Dharmapala założył Towarzystwo Maha Bodhi w celu odrestaurowania świątyni, która honoruje miejsce oświecenia Buddy. Cele stowarzyszenia wkrótce rozszerzyły się o nauczanie i promowanie buddyzmu na Cejlonie i w Indiach. Aby pomóc w tym procesie, w 1892 roku założył Maha Bodhi Journal. Dharmapala stał się znany poza Azją, kiedy w 1893 roku udał się do Chicago jako przedstawiciel buddyzmu Theravada w Światowym Parlamencie Religii. Choć był młodym, zaledwie dwudziestodziewięcioletnim mężczyzną wśród siwowłosych starszych, Dharmapala wypowiadał się o swojej religii w sposób emocjonalny i inteligentny. Zdobył zwolenników w Stanach Zjednoczonych i otworzył amerykański oddział Towarzystwa Maha Bodhi.

Życie w służbie buddyjskiej

Dharmapala nadal pracował na rzecz odrodzenia buddyzmu w swoim rodzinnym Cejlonie i Indiach. Opowiadał się także za niepodległym Cejlonem, wolnym od panowania brytyjskiego. Kiedy Bławatska zmarła, Dharmapala przestał współpracować z Towarzystwem Teozoficznym. Bogata amerykańska patronka, Mary E. Foster, pomogła mu sfinansować dalsze zagraniczne podróże. Podczas tournee w 1896 roku Dharmapala mógł świętować pierwszy Festiwal Wesak w Stanach Zjednoczonych. Festiwal Wesak odbywa się na cześć urodzin Buddy i oświecenia. W 1906 roku założył tygodnik Sinhala Bauddhaya, przy wsparciu finansowym Foster. W artykule tym omówił swoje bliźniacze pasje: buddyzm i syngaleski nacjonalizm oraz skrytykował brytyjską administrację na Cejlonie. Kontynuował także podróże po świecie. Otworzył nowe oddziały Towarzystwa Maha Bodhi w miastach takich jak Londyn w Anglii; Nowe Delhi Indie; i Nowy Jork w Stanach Zjednoczonych. Podczas podróży do Anglii w 1926 roku założył wydawnictwo British Buddhist, a rok później poprowadził pierwszy w tym kraju Festiwal Wesak. Jego wysiłki na rzecz promowania syngaleskiego nacjonalizmu i niepodległego Cejlonu przysporzyły mu wielu wrogów. Z tego powodu pod koniec życia zdecydował się opuścić Cejlon i osiedlić się w Indiach. 13 stycznia 1933 roku został wyświęcony (upoważniony do posiadania władzy kapłańskiej) na bhikkhu, czyli mnicha buddyjskiego, od mnichów syngaleskich. Zmarł trzy miesiące później. Dharmapali przypisuje się ustanowienie kodeksu etycznego skierowanego raczej do wyznawców buddyzmu niż do mnichów i mniszek. Kodeks ten jest pod wieloma względami podobny do chrześcijaństwa protestanckiego, z jego naciskiem na doczesne, etyczne działania. Na przykład Dharmapala kładł nacisk na włączenie podstawowych wierzeń buddyjskich, takich jak Ośmioraka Ścieżka, do codziennego życia, podobnie jak Dziesięć Przykazań określa zasady codziennego życia chrześcijan. Niektórzy opisali rezultat jako "buddyzm protestancki", który koncentruje się na naukach duchowych w życiu codziennym. Najbardziej znany jest z trzech trwałych osiągnięć. Najpierw ożywił buddyzm na Sri Lance, kolebce najstarszej szkoły tej religii, oraz w Indiach, kolebce tej religii. Po drugie, wprowadził nauki buddyjskie w Azji, Ameryce Północnej i Europie. Po trzecie, obudził syngaleski nacjonalizm, który był nieaktywny z powodu wielu stuleci obcych rządów. Dharmapala pozostawił po sobie duży zbiór opublikowanych prac, w tym Return to Righteousness: A Collection of Speeches, Essays, and Letters of the Anagarika Dharmapala oraz wiele pism na temat buddyzmu.

Buddyzm na Sri Lance

Na początku XXI wieku Sri Lanka była kolebką najstarszej na świecie trwającej cywilizacji buddyjskiej. Chociaż religia ta powstała w Indiach, prawie przestała tam istnieć po rozprzestrzenieniu się na inne kraje. Indyjski cesarz Ashoka Maurya, zwany także Aśoką, który rządził od ok. 273 do ok. 232 p.n.e., przeszedł na buddyzm po krwawej walce o władzę i był zdecydowany poświęcić się pokojowi. Próbował to osiągnąć, wysyłając misjonarzy poza Indie, aby szerzyć wiarę. Jednemu z nich, jego synowi Mahindzie, przypisuje się sprowadzenie buddyzmu na Cejlon w III wieku p.n.e. Król syngaleski przyjął buddyzm, łącząc tę religię z linią władców Cejlonu. Wspaniałe, centralne miasto tej cywilizacji, Anuradhapura, stało się centrum buddyzmu Theraveda. Miasto zajmowało stosunkowo duży obszar, mierzący około 30 mil kwadratowych, na którym znajdowały się domy o wysokości dwóch i trzech pięter oraz świątynie o wysokości do dziewięciu pięter. W V wieku n.e. żyło tam osiem tysięcy mnichów buddyjskich. W mieście zasadzono sadzonkę drzewa bodhi, świętego drzewa figowego, pod którym podobno siedział indyjski filozof Budda (563-483), gdy osiągnął oświecenie. Kiedy w VIII wieku najechali Tamilowie, Syngalezowie przenieśli się dalej na południe, a miasto zostało opuszczone. Pomimo okupacji przez trzy różne obce mocarstwa i inwazji chrześcijaństwa, buddyzm zachował władzę nad ludnością Cejlonu. Królowie syngalescy pozostali buddystami aż do obalenia ostatniego przedstawiciela ich linii przez Brytyjczyków w 1815 r. Wysiłki Anagariki Dharmapali i innych reformatorów pomogły ożywić tę religię w XIX i XX wieku, przywracając system wierzeń mający korzenie ponad dwa tysiące lat. Dzięki ich wysiłkom Sri Lanka ostatecznie stała się głównym ośrodkiem buddyzmu Theravada na świecie.

URODZONA: 25 marca 1911 we Wschodnim Bengalu, Indie

ZMARŁa: wrzesień 1989 Kalkuta, Bengal Zachodni, Indie

Indyjski przywódca religijny

"Cała ścieżka uważności jest następująca: Cokolwiek robisz, bądź tego świadomy".

W ciągu swojego życia, które trwało przez większą część XX wieku, Dipa Ma przezwyciężyła tragedię, medytując (poddając się ciągłemu i głębokiemu myśleniu) i żyjąc spokojnie, w otoczeniu rodziny, przyjaciół i uczniów. Stała się ważną postacią w historii współczesnego buddyzmu jako nauczycielka i wzór do naśladowania dla zwykłych ludzi, próbujących osiągnąć oświecenie, wykonując jednocześnie obowiązki rodzinne. Jej życie było źródłem wielkiej inspiracji dla jej uczniów, a wielu z nich rozpowszechniło innym jej wersję buddyjskiego przesłania dharmy. Dharma jest koncepcją zakorzenioną w filozofii hinduskiej. Chociaż słowo to oznacza "ochronę", można go używać w odniesieniu do podstawowych zasad istnienia, które można nazwać prawem boskim. Buddyści i inni wyznawcy dharmy chronią się przed nieszczęściem i niezadowoleniem, żyjąc zgodnie z tymi zasadami istnienia. W szczególności buddyści czynią to, przestrzegając nauk Buddy Siddharthy Gautamy (563-483 p.n.e), założyciela buddyzmu. Niektóre z tych nauk poruszają kwestię znaczenia współczucia, troski o innych i przemiany w obliczu trudności. Zwolennicy dharmy wierzą, że poprzez medytację mogą osiągnąć szczęście i oświecenie, nawet jeśli cierpią z powodu biedy, tragedii lub po prostu codziennych trosk. Dipa Ma uczyniła dziełem swego życia nauczanie dharmy tych, którzy jej szukali.

Narodziny i wczesne życie

Dipa Ma urodziła się jako Nani Bala Barua 25 marca 1911 r. Jej miejscem urodzenia była mała wioska w indyjskiej prowincji Bengal Wschodni (dzisiejszy Bangladesz), niedaleko granicy z Birmą . Urodziła się w klanie, którego rodowód sięga czasów Buddy. Ludzie w jej społeczności praktykowali buddyjskie rytuały i zwyczaje, ale nie praktykowali medytacji, co pozostawiono głównie mnichom i mniszkom. Od najmłodszych lat Nani wykazywał duże zainteresowanie buddyjskimi rytuałami i praktykami. Pomagała mnichom w lokalnych świątyniach i wykonywała posągi Buddy. Zamiast bawić się z innymi dziećmi, czytała i uczyła się, często omawiając z ojcem kwestie wiary i praktyki buddyjskiej. Ponieważ była dziewczynką, miała niewielkie możliwości zdobycia formalnej edukacji w swojej wiosce. Od dziewcząt oczekiwano wczesnego wychodzenia za mąż. Małżeństwa te były zazwyczaj aranżowane przez rodziców pary. Kiedy Nani miała dwanaście lat, została zabrana ze swojej wioski i poślubiona dwudziestopięcioletniemu inżynierowi o imieniu Rajani Ranjan Barua. Była z mężem zaledwie od tygodnia, kiedy wyjechał do pracy w Rangunie , będącym wówczas stolicą Birmy. Przez dwa lata mieszkała z rodzicami męża, aż w końcu wsadzono ją na łódź, by dołączyć do niego w Rangunie. Wkrótce po przybyciu do Rangunu nastoletnia Nani wyraziła zainteresowanie medytacją. Dla buddysty medytacja nie polega po prostu na siedzeniu na krześle i myśleniu. Dyscyplinę medytacji należy studiować i praktykować, często z pomocą mistrza buddyjskiego. Buddyści wierzą, że bez przewodnictwa i skupienia medytacja może zamienić się w bezsensowne marzenia. Nani poprosiła męża o pozwolenie na studiowanie medytacji. Jej mąż nie był przeciwny temu pomysłowi, ale on i jego żona byli "gospodarzami domu" - jest to termin używany przez buddystów w odniesieniu do osób, które nie są mnichami ani mniszkami. Tradycyjnie gospodarze nie angażowali się w intensywne praktyki religijne, dopóki nie wypełnili swoich obowiązków domowych, zwłaszcza wychowywania dzieci. Z tego powodu Rajani powiedział Nani, aby odłożyła naukę medytacji do czasu, aż będzie starsza.

Rodzicielstwo

Nani napotkała ogromne trudności, gdy próbowała mieć dzieci. Ponieważ od kobiety w jej okolicznościach oczekiwano, że będzie matką, było to dla niej źródłem wstydu. Z czasem zaszła w ciążę, ale dziecko zmarło w niemowlęctwie. Drugie dziecko również zmarło, gdy było jeszcze bardzo młode. Wreszcie, po dwudziestu siedmiu latach małżeństwa, Nani urodziła córkę, która przeżyła. Córka miała na imię Dipa, więc Nani przyjęła imię Dipa Ma, co oznacza "matka Dipy". Dipa oznacza "światło" w języku bengalskim, więc Dipa Ma można również przetłumaczyć jako "matka światła". Dipa Ma i jej mąż adoptowali także młodszego brata Dipa Ma, Bijoya. Wkrótce po urodzeniu córki stan zdrowia Dipy Ma zaczął się pogarszać. Cierpiała na ciężkie nadciśnienie, czyli wysokie ciśnienie krwi, i przez kilka lat nie była w stanie opuścić łóżka. Opiekował się nią mąż, ale pewnego dnia w 1957 roku wrócił z pracy do domu ze skargą, że też źle się czuje. Zmarł kilka godzin później na atak serca. Dipa Ma, pogrążona w żalu i chorobie, sama prawie umarła. Doszła do wniosku, że jedynym sposobem na przetrwanie jest medytacja. Powiedziała, że w tym okresie smutku i zamieszania miała sen, w którym Budda intonował następujące wersety z Dhammapady, świętego tekstu buddyjskiego:

Trzymanie się tego, co drogie, przynosi smutek.
Trzymanie się tego, co drogie, rodzi strach.
Do kogoś, kto jest całkowicie wolny od czułości
Nie ma smutku i strachu.

Dipa Ma przekazała swój majątek i córkę sąsiadowi i zapisała się do Centrum Medytacyjnego Kamayut w Rangunie. Chciała spędzić tam resztę życia, jednak wydarzenia przybrały nieoczekiwany obrót. Już pierwszego dnia wpadła w stan głębokiej medytacji. Stwierdziła, że nie jest w stanie poruszyć nogą, choć nie odczuwa bólu. W końcu uświadomiła sobie, że pies chwycił ją za nogę i nie chciał puścić. Mnisi odciągnęli psa, a Dipa Ma została wysłana najpierw do szpitala na leczenie, a następnie do domu, aby wyzdrowiała. Jej córka, zadowolona z powrotu matki, nalegała, aby nie wracała do ośrodka. Dipa Ma zdecydowała wtedy, że będzie ćwiczyć medytację w domu.

Transformacja

Przez kilka lat Dipa Ma medytował w domu. Następnie przyjaciółka namówiła ją, aby udała się do ośrodka medytacyjnego Thathana Yeiktha w Birmie, gdzie uczyła się pod okiem znanego nauczyciela Mahasi Sayadawa. W tym czasie Dipa Ma miała pięćdziesiąt trzy lata i była tak wątła, że ledwo mogła wejść po schodach prowadzących do centrum. Po krótkim okresie nauki Dipa Ma była w stanie wejść w etapy głębokiej koncentracji i medytacji, które odmieniły jej życie. Stan jej serca poprawił się. Spadło jej ciśnienie krwi. Słabość w nogach zniknęła. Zamiast czuć się chora i pogrążona w smutku, Dipa Ma stała się zdrową, energiczną i szczęśliwą kobietą. Przyjaciele i rodzina Dipa Ma byli zainspirowani jej zmianami. Kilkoro z nich, w tym jej córka i siostra Dipa Ma, Hema, dołączyło do niej w ośrodku. Przez prawie rok przestrzegali kodeksu dyscypliny ośrodka, który obejmował zachowanie ciszy, unikanie kontaktu wzrokowego z innymi, spanie zaledwie cztery godziny każdej nocy i niejedzenie jedzenia po południu. Jednak w 1967 r. rząd Birmy nakazał wszystkim cudzoziemcom opuszczenie kraju. Mnisi w ośrodku wierzyli, że Dipa Ma mogłaby zostać, gdyby chciała, ale ona zdecydowała się przeprowadzić do Kalkuty w Indiach. Wierzyła, że w Kalkucie jej córka będzie miała większe możliwości edukacyjne. Ona i Dipa przeprowadziły się i zamieszkały w małym pokoju nad warsztatem mechanicznym. W pokoju nie było bieżącej wody i oboje musieli dzielić toaletę z inną rodziną. Gotowali na małym grillu węglowym na podłodze. Dipa Ma spała na cienkim słomianym sienniku na podłodze.

Nauczyciel

Po mieście szybko rozeszła się wieść, że z Birmy przybył utalentowany nauczyciel medytacji. Wkrótce ludzie pojawiali się u drzwi Dipa Ma, szukając instrukcji. Tradycyjnie nauczycielami medytacji byli mnisi lub mistrzowie duchowi i zawsze byli to mężczyźni. W rzeczywistości tradycyjny buddyzm nauczał, że tylko ludzie mogą osiągnąć oświecenie jak Budda. Aby osiągnąć oświecenie, kobieta musiała odrodzić się jako mężczyzna w przyszłym życiu. Jednakże Dipa Ma uczyła medytacji zwykłych domowników, w tym wiele kobiet, które próbowały zrównoważyć obowiązki domowe z pragnieniem duchowego oświecenia. Niektórzy z jej zwolenników nazywali ją "świętą patronką domowników". Kluczową lekcją, jaką Dipa Ma podzieliła się z uczniami, którzy do niej przychodzili, była "uważność". Słowo to odnosi się do skupienia się na zadaniu, bez względu na wszystko. to może być to zadanie. Na przykład uczyła matki niemowląt, aby były "uważne" podczas karmienia piersią. Stając się uważnymi, skupiali się na doznaniach cielesnych podczas karmienia dziecka. Podobnie uczyła zapracowanych właścicieli sklepów, aby choć przez kilka minut dziennie zwracali uwagę na swoją firmę lub rodzinę. Jej celem było pomóc ludziom, aby nie przechodzili przez życie nieszczęśliwi, ponieważ mieli zbyt wiele do zrobienia. Uważność sprawiła, że jej uczniowie byli w pełni i głęboko świadomi swoich działań, dzięki czemu stały się one ważne i źródłem zadowolenia. Uczniowie Dipa Ma powiedzieli, że nauczyli się nie dzięki temu, co zrobiła, ale dzięki temu, kim była. Twierdzili, że sama jej obecność wystarczy, aby wzbudzić w nich poczucie spokoju i uważności. Była wymagającą nauczycielką, nalegającą, aby jej uczniowie nie byli leniwi podczas medytacji, ale była też miła i kochająca. Ona witała swoich uczniów, błogosławiąc ich i głaszcząc po włosach, a on dzielił się jej błogosławieństwami z ludźmi, zwierzętami, a nawet przedmiotami nieożywionymi na ulicy. W latach 80. Dipa Ma wyjechała do Stanów Zjednoczonych, aby uczyć swoich technik w Insight Meditation Society w Massachusetts. Towarzystwo zostało utworzone przez trzech ludzi z Zachodu: Josepha Goldsteina, Jacka Kornfielda i Sharon Salzberg. Ta trójka często podróżowała do Kalkuty, aby spotykać się z Dipa Ma i uczyć się od niej. Jak cytuje Amy Schmidt w Dipa Ma: The Life and Legacy of a Buddhist Master, Goldstein powiedział: "Może być kilka razy w naszym życiu, kiedy spotykamy osobę, która jest tak niezwykła, że ona lub ona zmienia nasz sposób życia po prostu będąc tym, kim są. Dipa Ma była taką osobą. . . . "Jej" spokój i miłość różniły się od wszystkiego, co spotkałam wcześniej". Dipa Ma zmarła we wrześniu 1989 roku. Według sąsiadki, która była u jej boku w chwili jej śmierci, w ostatnich chwilach złożyła ręce do modlitwy i pokłonił się posągowi Buddy. Potem przestała oddychać, umierając tak spokojnie, jak żyła przez ostatnie dziesięciolecia swojego życia. Jej nauki przetrwały dzięki wysiłkom jej uczniów, z których wielu zaczęło uczyć innych.

Vipassana

Rodzaj medytacji, której naucza Dipa Ma, nazywa się vipassana, czyli medytacją "wglądu". Ten rodzaj medytacji był praktykowany przez Buddę. Celem vipassany jest skupienie świadomości na ciele i doświadczeniach zmysłowych. Niektórzy praktykujący skupiają się oddzielnie na różnych częściach ciała, wykonując coś, co czasami nazywa się "omiataniem ciała", koncentrując się kolejno na palcach u nóg, stopach, nogach i tak dalej. Inni skupiają się na oddychaniu. Mówi się, że poprzez uważną koncentrację na rytmie oddychania dana osoba jest w stanie "wydychać" negatywne stany umysłu i "wdychać" takie cechy, jak tolerancja i cierpliwość. Osoba może również wizualizować swój oddech jako światło promieniujące z ciała, szerzące pokój i szczęście. Gdy praktykujący vipassanę stanie się bardziej zrelaksowany i świadomy, można przezwyciężyć nieszczęście, zamęt, a nawet tragedię. Nauczyciele medytacji wglądu podkreślają, że to, na czym dana osoba się koncentruje, nie jest ważne. Można nawet skoncentrować się na bólu lub dyskomforcie w ciele. Najważniejszy jest proces koncentracji. I jak w przypadku każdego procesu, z biegiem czasu ludzie poprawiają swoją zdolność koncentracji. Dzięki praktyce i dyscyplinie stają się bardziej uważni zarówno na otaczający świat, jak i na swoje wewnętrzne uczucia.

URODZONA: ok. 2300 p.n.e. Mezopotamia

UMARŁA: ok. 2260 p.n.e. Mezopotamia

Księżniczka Mezopotamii; kapłanka; poetka

"Dzień był dla niej pomyślny, była ubrana wystawnie / ubrana była w kobiecą piękność. / Jak światło wschodzącego księżyca, / jak była bogato ubrana."

Enheduanna jest często nazywana przez historyków pierwszą poetką, a przez niektórych uważana nawet za pierwszą znaną autorkę w całej literaturze. Enheduanna, córka sumeryjskiego króla Sargona I z Akadu (panującego w latach 2334-ok. 2279 p.n.e.), była wysoką kapłanką sumeryjskiego boga księżyca, Nanny. Jako kapłanka Enheduanna była uważana za osobę posiadającą niemal boską moc. Na swoją osobistą boginię i opiekunkę wybrała córkę Nanny, Inannę, boginię płodności i boginię wojny. Enheduanna ustanowiła kult religijny Inanny i pomogła szerzyć wiarę w boginię w całym regionie. Enheduanna skomponowała także kilka hymnów na cześć Inanny, w tym "Wywyższenie Inanny", najstarszy wiersz przypisywany konkretnemu autorowi.

Tło historyczne

Do narodzin Enheduanny w XXIV wieku p.n.e. region Mezopotamii, obejmujący części współczesnego Iraku, Turcji i Syrii, był zasiedlony od tysięcy lat. Tutejsze plemiona prowadziły koczowniczy tryb życia (nie miały stałego domu) aż do połowy IV tysiąclecia p.n.e. Pierwsze centrum cywilizacji powstało na południu współczesnego Iraku, w tak zwanym Sumerze. Wioski rolnicze w tym regionie rozrosły się do kilkunastu potężnych miast-państw, które czasami toczyły ze sobą wojny, a czasami walczyły razem ze wspólnymi wrogami. Mniej więcej z tego okresu pochodzą także najwcześniejsze wzmianki pisane, w formie glinianych tabliczek. Tablice te szczegółowo opisywały funkcjonowanie dużych kompleksów świątynnych w każdym mieście. Schodkowe kompleksy świątynne, zwane zigguratami, miały średnio około 46 metrów wysokości. Każdy ziggurat został zbudowany na cześć jednego z wielu bogów mezopotamskiego panteonu, czyli zbioru bogów i bogiń. Najważniejszymi z nich byli bóg nieba An; bóg burzy i bóg ziemi, Enlil; oraz bóg wody Ea, czasami nazywany także bogiem mądrości. Po nich nastąpiła druga trójka złożona z boga księżyca, Nanny; bóg słońca, Utu; oraz bogini płodności i wojny Inanna. Kompleks świątynny w mieście Ur uhonorował Nannę. W Uruk, jednym z wiodących ośrodków kulturalnych wczesnego okresu sumeryjskiego, znajdowały się świątynie Inanny i An. Kapłani zarządzali prowadzeniem świątyń. Zwykli obywatele nie brali udziału w kulcie posągów zbudowanych w celu przedstawienia różnych bóstw (bogów i bogiń). Sumer został podbity około 2330 roku p.n.e. przez Akadyjczyków, grupę semicką, która zajmowała ziemie na północ od miasta. Sumer i Akad połączyły się pod panowaniem Sargona I, ojca Enheduanny i przywódcy Akadyjczyków. Sargon został pierwszym semickim królem Mezopotamii i pierwszym władcą, który podbił i utrzymał imperium. Jego królestwo rozciągało się od Morza Śródziemnego po Zatokę Perską. Cesarstwo trwało około 160 lat, a sam Sargon rządził przez pięćdziesiąt pięć z tych lat. Niewiele wiadomo o wczesnym życiu Sargona. Według jednej sumeryjskiej legendy urodził się on w pobliżu brzegów Eufratu jako syn wysokiej kapłanki, która uznała za konieczne ukrycie swojego dziecka. Umieściła go na powierzchni w trzcinowym koszu, który później znalazł ogrodnik imieniem Akki, który wychował dziecko jak własne. Bogini Inanna polubiła chłopca i chroniła go. Wkrótce został podczaszym króla Kisz, miasta na północy Sumeru, a później sam królem. Założył miasto Akad, które według archeologów (ludzi badających pozostałości przeszłego życia ludzkiego) znajdowało się w pobliżu współczesnego miasta Bagdad w Iraku. Sargon stoczył wiele bitew podczas swego panowania. Niektóre relacje podają, że jego zwycięstwa miały trzydzieści cztery lata, włączając w to zwycięstwo nad sumeryjskim królem, który zjednoczył Akad i Sumer. Akadyjczycy wprowadzili wielu nowych bogów, podbijając Sumer, ale nie zakazali Sumerom dalszego oddawania czci swoim dawnym bogom. Sargon rzeczywiście odebrał władzę klasie kapłanów, łącząc urzędy ensi, głównego przywódcy cywilnego i religijnego, z lugalem, tymczasowym przywódcą przejmowanym na czas wojny. Nowe stanowisko było znane jako ensi. Włączając te funkcje, Sargon połączył tymczasowego przywódcę cywilnego ze stałym przywódcą religijnym, zmniejszając w ten sposób siłę polityczną kapłanów. Ogólnie rzecz biorąc, Akadyjczycy raczej łączyli elementy religii sumeryjskiej z własną, zamiast ją odrzucać. Sargon wyznaczył swoją pierworodną córkę na en, czyli kapłankę sumeryjskiego boga Nanny w mieście Ur. Być może miało to na celu zachęcenie ludu sumeryjskiego do myślenia o Sargonie nie tyle jako o obcym najeźdźcy, ile o prawowitym władcy wybranym przez bogów. Nanna, bóg księżyca, była pierworodną Enlila i Ninlil, bogini ziemi, nieba i powietrza. Córka Sargona, której imię rodowe nie jest znane, przyjęła imię Enheduanna. Enheduanna oznacza "główną kapłankę ozdoby nieba". Przez następne pięćset lat księżniczki królewskie tradycyjnie piastowały stanowiska wysokich kapłanek w Ur, jednym z najważniejszych ośrodków Mezopotamii. To połączyło córki królewskie z Nanną, co z kolei połączyło władzę królewską z panteonem.

Księżniczka, kapłanka i poetka

Podczas wykopalisk prowadzonych w Ur przez angielskiego archeologa Sir Leonarda Wooleya w latach 1925 i 1927 odkryto cienki, przezroczysty krążek wapienny. Na dysku z jednej strony widnieje podobizna Enheduanny, a z drugiej inskrypcja identyfikująca ją jako "żonę" Nanny i córkę króla Sargona. Najprawdopodobniej religijny artefakt ze świątyni, dysk przedstawia kapłankę wykonującą rytuał. Dysk służy również jako wprowadzenie do obowiązków kapłanki, takich jak składanie codziennych ofiar bogu lub bogini czczonej przez świątynię. Ofiary te składały się z produktów spożywczych, takich jak zboża, miód i daktyle, które noszono w koszyku zwanym gimasabem, przedstawionym na dysku. Do innych obowiązków należało przeprowadzanie ceremonii oczyszczenia wody i opieka nad giparu, budynkiem przylegającym do świątyni, w którym znajdowała się prywatna rezydencja kapłanki. Stanowisko Enheduanny zaprowadziło ją do innych większych miast Mezopotamii, gdzie promowała nie tylko swoje bóstwo Nannę, ale także boginię Inannę, którą Enheduanna uważała za swoje osobiste bóstwo i opiekuna. Kapłanki były także odpowiedzialne za komponowanie hymnów, pieśni i poezji ku czci bóstw. Część wiedzy historycznej na temat Enheduanny przychodzi poprzez hymny, które skomponowała dla Inanny. Hymny te zostały później przepisane pismem klinowym, wyrytym ostrym kijem na glinianych tabliczkach. Uważa się, że ponad sto takich tablic jest dziełem Enheduanny, ponieważ zostały napisane w języku sumeryjskim. Jej ojciec, Sargon, jak zwykle pisał po akadyjsku. Z tabliczek przypisano Enheduannie co najmniej sześć różnych kompozycji, z których najbardziej znana i całkowicie przetłumaczona to Podwyższenie Inanny. Historycy i archeolodzy nadali tym hymnom sumeryjskie tytuły zaczerpnięte z ich pierwszych wersów. Dlatego też Wywyższenie Inanny jest czasami nazywane Nin-me-sar-ra (Królowa Niezliczonych Boskich Mocy). Wywyższenie Inanny liczy 153 linijki i zaczyna się od opisu cech Inanny. Druga część szczegółowo opisuje moc Inanny jako bogini bitwy. Trzecia część opowiada o kłopotach, jakich doświadczyła Enheduanna, kiedy miejscowy lugal (oficer wojskowy trzeciego stopnia) zbuntował się przeciwko jej ojcu i została wygnana ze świątyń w Ur i Uruk. Wspomina także w hymnie o trudnościach ze znalezieniem inspiracji do pisania. Elektroniczny Korpus Tekstowy Literatury Sumeryjskiej przedstawia Podwyższenie w tłumaczeniu dla współczesnych czytelników. Ten fragment pochodzi z fragmentu, w którym Enheduanna wychwala moc Innany w bitwie:

Na twój okrzyk bojowy, pani, obce kraje kłaniają się nisko. Kiedy ludzkość staje przed tobą w pełnej zachwytu ciszy wobec przerażającego blasku i burzy [burzy lub wstrząsu], pojmujesz najstraszliwszą ze wszystkich boskich mocy. Dzięki Tobie otwierają się drzwi łez i ludzie idą drogą domu wielkiego lamentu. W wozie bojowym wszystko przed tobą zostaje zniszczone. Z twoją siłą, pani, zęby mogą zmiażdżyć krzemień. Szarżujesz naprzód niczym szarżująca burza. Ryczysz ryczącą burzą, nieustannie grzmisz wraz z Ickurem [bogiem burz]. Rozsiewasz zmęczenie wichrem, podczas gdy twoje stopy pozostają niestrudzone. Wraz z lamentującym bębnem balaj rozbrzmiewa lament.

Innym wersetem napisanym przez Enheduannę jest In-nin sa-gur-ra (Odważna Dama), najdłuższe z jej zachowanych dzieł, liczące 274 wersety. Głównym tematem tego hymnu jest władza, jaką Inanna ma nad wszystkimi aspektami ludzkiego życia. Inną grupą hymnów przetłumaczoną na język angielski jest E-u-nir (Hymny świątynne). Jest to zbiór czterdziestu dwóch wersetów napisanych lub zebranych przez Enheduannę. Każdy werset jest adresowany do innej świątyni w Sumerze lub Akadzie. Więcej hymnów na cześć Inanny znajduje się w In-nin me-hus-a (Inanna i Ebih). Fragmenty wersetów i hymnów znajdują się także w dwóch mniejszych zbiorach: E-u-gim e-a (Hymn pochwalny dla Ekishnugala i Nanna o wniebowzięciu statku) oraz Hymn pochwalny dla Enheduanny. We wszystkich tych zbiorach Enheduanna identyfikuje się gdzieś w tekście jako kapłanka Nanny i twórczyni wersetów. Możliwe więc, że kopiści po prostu błędnie przypisali te wersety tej samej osobie. Późniejsze badanie tekstów wykazało jednak wystarczające podobieństwa, aby udowodnić, że wszystkie napisała ta sama osoba, Enheduanna. Pełniąc podwójną rolę księżniczki i kapłanki, Enheduanna pomogła połączyć linię królewską z linią sumeryjskich bóstw. Wyniosła także Inannę na pozycję jednej z najbardziej czczonych bogiń w mezopotamskim panteonie. Ponieważ Inanna była także bóstwem opiekuńczym jej ojca, kult ten objął także jego, wzmacniając jego władzę królewską. Ze względu na kunszt, jaki wykazała się w jej wierszach oraz fakt, że przetrwały one tysiące lat, niektórzy uczeni nazywają Enheduannę "Szekspirem literatury sumeryjskiej".

URODZONY: 2 października 1869 Porbandar, Indie

ZMARŁY: 30 stycznia 1948 Delhi, Indie

Indyjski przywódca religijny; reformator; prawnik

Mahatma Gandhi był indyjskim przywódcą religijnym, który doprowadził swój kraj do niepodległości od Anglii w 1948 roku, nie zadając ani jednego ciosu. Jego polityka satyagraha, czyli walki bez przemocy, zapewniła wolność jego narodowi i wpłynęła na pokojowe ruchy oporu na całym świecie. Ten kruchy mężczyzna, noszący tylko sandały, przepaskę biodrową (kawałek materiału noszony na biodrach) i okrągłe okulary, stał się międzynarodowym symbolem miłości i braterstwa. Gandhi był pobożnym hindusem, czyli wyznawcą głównej religii Indii, hinduizmu. Wykorzystywał zasady swojej wiary we własnym życiu i w swojej pracy, aby szukać pokoju i sprawiedliwości w Indiach.

Poza Indiami

Gandhi urodził się 2 października 1869 roku w Porbandar, indyjskim mieście na wybrzeżu w pobliżu Bombaju. Pochodził z bogatej rodziny, która należała do kasty kupców i przedsiębiorców (podział społeczny w społeczeństwie indyjskim) zwanej Vaisya. Jego ojciec był premierem kilku małych stanów w Indiach. Jego matka była bardzo religijną kobietą, która codziennie chodziła na nabożeństwa hinduistyczne. Od niej Gandhi nauczył się niektórych zasad jej odłamu hinduizmu, takich jak niekrzywdzenie żadnej żywej istoty, wegetarianizm (niejedzenie mięsa), post (niejedzenie w celu oczyszczenia umysłu i ciała) oraz szacunek dla innych odłamów hinduizmu i innych wierzeń. Gandhi był cichym chłopcem i przeciętnym uczniem, który nie brał udziału w sporcie. Był nieśmiały, ale czasami wykazywał gwałtowny temperament. Zgodnie z indyjską tradycją w tamtym czasie rodzice Gandhiego zaaranżowali dla niego małżeństwo, gdy miał trzynaście lat, z dziewczyną w tym samym wieku. Nazywała się Kasturbai Makharji. Początkowo Gandhi traktował ją jako gorszą, ale później ich relacje się poprawiły. Razem mieli czwórkę dzieci, pierwsze urodziło się w 1888 roku, gdy Gandhi miał dziewiętnaście lat. Jako młody człowiek Gandhi chciał zostać lekarzem, ale taki zawód był uważany za poniżej jego kasty. Zamiast tego, po ukończeniu szkoły średniej w Indiach i spędzeniu krótkiego czasu w college′u, wyjechał do Londynu w Anglii, gdzie kształcił się na prawnika. Przed wyjazdem do Anglii Gandhi obiecał matce, że pozostanie wierny swojej religii i nie będzie jadł mięsa ani pił alkoholu. Podczas pobytu w Londynie zwracał szczególną uwagę na studia prawnicze, a także zaczął rozwijać własne poczucie duchowości i moralności. Ponieważ był Hindusem, wielu jego kolegów traktowało go niesprawiedliwie. Od czasu do czasu doświadczał rasizmu w Indiach ze strony brytyjskich wyższych klas i wojska, ale w Londynie było to codzienne doświadczenie. Zaangażował się w działalność stowarzyszenia wegetariańskiego, a niektórzy jego członkowie należeli do grupy o nazwie Towarzystwo Teozoficzne, ruchu duchowego, który podąża za mieszanką wierzeń hinduistycznych i buddyjskich. Założycielka ruchu, Helena Blavatsky (1831-1891), przekonała Gandhiego, aby zaczął czytać Bhagawadgitę, jedną ze świętych ksiąg hinduizmu. Podczas pobytu w Londynie Gandhi nie tylko zaczął bardziej interesować się własną religią, ale także chrześcijaństwem i buddyzmem. Niektórzy z innych wegetarian, z którymi się zaprzyjaźnił, byli chrześcijanami, których zainspirowały zasady religijne rosyjskiego powieściopisarza Lwa Tołstoja. Tołstoj głosił bez przemocy i życie w prostocie, z niewielką ilością dóbr. Gandhi zapoznał się również z pismami amerykańskiego krytyka społecznego i pisarza przyrodniczego, Henry′ego Davida Thoreau (1817-1862). Esej Thoreau "Civil Disobedience" nauczał o wartości bezprzemocowego oporu wobec polityki rządowej, z którą się nie zgadzasz. Na Gandhiego wpłynęły również prace angielskiego krytyka społecznego i artystycznego Johna Ruskina (1819-1900). W swojej książce Unto This Last Ruskin narzekał na szkodliwe zmiany w społeczeństwie, które nastąpiły wraz z industrializacją. Wezwał do powrotu do prostszego życia w rolnictwie i produkcji towarów rękodzielniczych, które, jak twierdził, uzdrowią społeczeństwo. Gandhi wrócił do Indii w 1891 roku po uzyskaniu tytułu prawniczego. Jednak jego nieśmiałość stanowiła dla niego poważną przeszkodę w karierze. Stawał się przestraszony i nerwowy, gdy stawał przed sądem, jąkał się i zapominał, co miał powiedzieć. Po dwóch nieudanych latach praktyki prawniczej przyjął kontrakt jako urzędnik w indyjskim przedsiębiorstwie w Południowej Afryce.

Lata spędzone w RPA

Kiedy Gandhi przybył do RPA w 1893 roku, był jeszcze młodym człowiekiem, którym kierowała osobista ambicja, ale nie miał wielkiej świadomości ani troski o dobro innych. Jego osobiste doświadczenia w RPA zmieniły to. Gandhi odwiedził prowincję Natal, gdzie Hindusi (głównie muzułmanie lub wyznawcy islamu) przewyższali liczebnie białych mieszkańców. Spowodowało to, że rządzący biali uchwalili prawa powstrzymujące dalszą imigrację z Indii i zachęcające Hindusów do opuszczania RPA. Gandhi doświadczył uprzedzeń, z którymi borykali się inni Hindusi w kraju natychmiast po przybyciu do kraju, kiedy biały mężczyzna zażądał, aby oddał miejsce w pociągu pierwszej klasy i miejsce do spania, ponieważ jest Hindusem. Mężczyzna zażądał, aby Gandhi udał się do wagonu trzeciej klasy, w którym mieli siedzieć inni Hindusi i czarni mieszkańcy RPA. Gandhi odmówił i został zmuszony do opuszczenia pociągu. Spędził noc na stacji kolejowej, myśląc o uprzedzeniach i o tym, jak można je wyleczyć. Jak zauważył w swojej Autobiografii, incydent ten przekonał go, aby nigdy nie poddawać się sile, ale także nigdy nie używać siły, aby wygrać sprawę: "Sprzeciwiam się przemocy, ponieważ gdy wydaje się, że czyni dobro, dobro jest tylko tymczasowe, a zło, które czyni, jest trwałe". Inne incydenty tego rodzaju przydarzyły się Gandhiemu podczas jego pobytu w Południowej Afryce. Sędzia zażądał kiedyś, aby zdjął turban (nakrycie głowy) w sądzie, ale Gandhi odmówił i odszedł. Innym razem został pobity przez woźnicę dyliżansu za odmowę jazdy na zewnątrz, aby zrobić miejsce białemu pasażerowi. Jego rasa wykluczała go z hoteli i restauracji. Doświadczenia takie jak te doprowadziły do poważnego punktu zwrotnego w życiu Gandhiego. Zaczął dostrzegać i rozumieć trudności ludzi w Południowej Afryce pod rządami białych. W końcu postanowił coś z tym zrobić, stosując do problemu swoją ideę bez przemocy, lub ahimsa w języku hindi. Rozpoczął kampanię na rzecz poprawy statusu prawnego Hindusów w Afryce Południowej, pisząc artykuły do gazet i zakładając Natal Indian Congress w 1894 r. w celu edukacji ludzi. Gandhi planował pozostać w Afryce Południowej tylko przez rok, ale te i inne działania polityczne zatrzymały go w RPA na ponad dwadzieścia lat. W 1896 r. na krótko wrócił do Indii, aby sprowadzić swoją rodzinę do RPA. Kiedy wrócił do RPA, biały tłum próbował go powiesić. Podczas wojny burskiej (1899-1902), w której ludność pochodzenia holenderskiego (zwana Burami) z południowej Afryki walczyła z Wielką Brytanią o niepodległość, Gandhi wspierał Brytyjczyków, organizując ochotniczy korpus pogotowia ratunkowego. Po wojnie otrzymał medal od zwycięskiego rządu brytyjskiego. Pomimo pomocy, jaką Wielka Brytania otrzymała od Hindusów podczas walk, nie uzyskali oni jednak prawa do obywatelstwa. W rzeczywistości sytuacja mieszkańców RPA innego niż europejskie pochodzenie powoli się pogarszała. W 1906 roku uchwalono prawo wymagające od Hindusów pobierania odcisków palców i rejestrowania ich w rządzie. Gandhi zwołał masowe zgromadzenie protestacyjne i po raz pierwszy wcielił w życie swoją nową teorię pokojowego protestu, czyli satyagraha ("oddanie prawdzie" lub stosowanie ahimsy do protestów politycznych). Został aresztowany i uwięziony na dwa miesiące, ale ludność Indii kontynuowała jego protest. Przez następne siedem lat przestali pracować, odmawiali rejestracji i palili swoje karty rejestracyjne. Tysiące osób zostało uwięzionych, pobitych, a nawet zabitych. Reakcja opinii publicznej i międzynarodowej na tak brutalne traktowanie ostatecznie zmusiła rząd do zawarcia kompromisu z Gandhim. Przed protestem Gandhi pracował nad stworzeniem nowego życia dla siebie i swojej rodziny. Kupił farmę w Natalu i wiódł proste życie, porzucając swój zachodni strój na rzecz prostej bawełnianej przepaski biodrowej i szala indyjskich chłopów lub biednych rolników. Do 1906 roku Gandhi żył w celibacie, co oznaczało, że nie uprawiał seksu i żył w dobrowolnym ubóstwie. W 1910 roku, gdy jego pokojowe protesty rozprzestrzeniły się po całej indyjskiej Afryce Południowej, postanowił zbudować kolejną kolonię w pobliżu Johannesburga w Południowej Afryce. Znana jako Tolstoy Farm, stała się miejscem spotkań tych, którzy sprzeciwiali się polityce rządu. Pokojowa walka Gandhiego w Południowej Afryce osiągnęła kilka celów. Oprócz osiągnięcia ostatecznego kompromisu w sprawie rejestracji Hindusó, Gandhi zdołał również zalegalizować i uznać małżeństwa hinduskie za ważne. Wcześniej rząd uznawał tylko małżeństwa chrześcijańskie. Udało mu się również położyć kres praktyce pracy kontraktowej. W tym systemie Hindusi byli sprowadzani do Południowej Afryki i zmuszani do pracy przez określony czas, zanim uzyskali wolność.

Walka o niepodległość Indii

Po ponad dwudziestu latach w Afryce Południowej Gandhi postanowił wrócić do rodzinnych Indii, gdzie spędził resztę życia. W tym czasie otrzymał już honorowy tytuł "Mahatma" ("Wielka Dusza") od poety Indianina Rabindranatha Tagore (1861-1941). Przez pierwsze trzy lata po powrocie nie zwracał na siebie uwagi ani nie angażował się w politykę. Wspierał Brytyjczyków podczas I wojny światowej (1914-1918; wojny, w której Wielka Brytania, Francja, Stany Zjednoczone i ich sojusznicy pokonali Niemcy, Austro-Węgry i ich sojuszników), organizując indyjski korpus szkoleniowy ambulansów. Został jednak zmuszony do odejścia ze służby za protest przeciwko rasizmowi swojego angielskiego dowódcy. W 1919 roku Gandhi został pobudzony do działania przez uchwalenie ustaw Rowlatta, które pozwoliły rządowi brytyjskiemu Indii na postawienie przed sądem osób oskarżonych o przestępstwa polityczne bez udziału ławy przysięgłych. Gandhi zorganizował strajk generalny, a pracownicy w całym kraju odmówili pójścia do pracy. Odwołał go, gdy czterystu pokojowych indyjskich protestujących zostało zabitych przez żołnierzy dowodzonych przez Brytyjczyków. Nie był jednak gotowy zrezygnować z walki o niepodległość i wkrótce Hindusi w całym kraju wyrażali poparcie dla jego ruchu. Gandhi został liderem partii politycznej Indyjski Kongres Narodowy i w 1920 r. rozpoczął kampanię bojkotu (nie kupowania) brytyjskich towarów. Zamiast tego doradził Hindusom, aby sami przędzili bawełnę i szyli własne ubrania, tak jak on to robił. Gandhi miał nadzieję stworzyć w ten sposób niezależność ekonomiczną dla każdej indyjskiej wioski. Ta kampania doprowadziła do uwięzienia Gandhiego na dwa lata. Został zwolniony w 1924 r. z powodów medycznych. Gandhi opracował kilka pokojowych metod protestu, w tym masowe marsze i post. Próbując zjednoczyć indyjskich muzułmanów i hinduistów, pościł przez dwadzieścia jeden dni. Kiedy Brytyjczycy nałożyli podatek solny na Hindusów w 1930 r., zorganizował 24-dniowy, 200-milowy marsz do morza z udziałem tysięcy protestujących. Po dotarciu do morza gotowali wodę morską, aby zrobić własną sól. W 1932 r. Gandhi również pościł, aby zwrócić uwagę na życie najniższej kasty w społeczeństwie indyjskim, niedotykalnych, których Gandhi nazywał harijanami, czyli "dziećmi boga". Przez całe lata 30. Gandhi koncentrował się na budowaniu poczucia dumy narodowej wśród Hindusów, promując hindi jako język narodowy i próbując ustanowić podstawową edukację dla biednych. Nadal zachęcał również do produkcji tkanin jako sposobu na samowystarczalność. Chociaż przeszedł na emeryturę jako szef Kongresu Narodowego, pozostał jego faktycznym liderem, ściśle współpracując z innymi, takimi jak Jawaharlal Nehru (1889-1964). Nehru później został pierwszym premierem niepodległej republiki Indii.

Narodziny Indii

Gandhi przekonał się, że Indie nie będą miały prawdziwej wolności, dopóki pozostaną częścią Imperium Brytyjskiego. Kiedy wybuchła II wojna światowa (1939-1945; wojna, w której Wielka Brytania, Francja, Stany Zjednoczone i ich sojusznicy pokonali Niemcy, Włochy i Japonię), Gandhi zażądał, aby Indie otrzymały niepodległość jako "zapłatę" za pomoc Brytyjczykom. Anglia zdołała jednak wciągnąć Indie do wojny bez składania takich obietnic. Siedemdziesięciotrzyletni Gandhi był więziony od 1942 do 1944 roku, wraz z innymi członkami Partii Kongresowej, takimi jak Nehru. Wywołało to gwałtowne protesty w całych Indiach. W więzieniu Gandhi pościł przez trzy tygodnie. Zachorował na malarię, potencjalnie śmiertelną chorobę przenoszoną przez komary. Dowiedział się również, że jego żona, z którą był przez sześćdziesiąt lat, Kasturbai, zmarła. W końcu Gandhi i pozostali zostali zwolnieni. Gdy wojna dobiegła końca, Brytyjczycy zaczęli dawać jasne sygnały, że są gotowi przekazać władzę Hindusom i opuścić kraj. Ruch Gandhiego przeciwko rządom brytyjskim był w dużej mierze za to odpowiedzialny. Ponadto koszty II wojny światowej były wysokie, a Wielka Brytania nie mogła już sobie pozwolić na koszty wojskowe utrzymania swojego imperium. Jednak niepodległość nie była tak prosta, jak mieli nadzieję mieszkańcy Indii. Islam i hinduizm nadal dzieliły kraj. Przywódca muzułmanów, Muhammad Ali Jinnah (1876-1948), wezwał do utworzenia odrębnego państwa muzułmańskiego, które miało nazywać się Pakistan. W sierpniu 1946 r. ogłosił "Dzień Akcji Bezpośredniej", który postawił muzułmanów przeciwko Hindusom. Dzień stał się brutalny i zginęły tysiące osób. Gandhi, mający wówczas siedemdziesiąt siedem lat, pościł na znak protestu przeciwko tej przemocy, ale zamieszki trwały w różnych częściach kraju. Kiedy Brytyjczycy wycofali się z Indii w 1948 r., Partia Kongresowa zgodziła się na podział kraju, którego domagali się muzułmanie. Gandhi rozpoczął swój ostatni post 13 stycznia 1948 r., modląc się o jedność w Indiach. Podczas modlitwy 30 stycznia został zastrzelony przez radykalnego Hindusa, który nie pochwalał prób Gandhiego, aby zaprowadzić pokój między dwiema religiami. Od czasu swojej śmierci Gandhi stał się symbolem pokojowego protestu i siły bez przemocy. Nie tylko w dużej mierze odpowiadał za wyzwolenie swojego kraju spod rządów brytyjskich, ale także stanowił wzór dla innych aktywistów wolnościowych. Jego satyagraha wpłynęła na ruchy protestacyjne i przywódców na całym świecie, w tym na Martina Luthera Kinga Jr. (1929-1968) i jego wysiłki na rzecz zapewnienia równości Afroamerykanom w Stanach Zjednoczonych; i Nelsona Mandelę (1918-2013), który spędził dwadzieścia pięć lat w więzieniu, zanim został pierwszym prezydentem niepodległej Republiki Południowej Afryki. Pomimo swoich wielu osiągnięć Gandhi pozostał skromny. Lubił mawiać: "Nie mam niczego nowego do nauczenia świata. Prawda i niestosowanie przemocy są tak stare jak góry." Znany jako "Ojciec Narodu" przez ludność Indii, jego urodziny, 2 października, są obchodzone jako święto narodowe. W 2000 roku magazyn Time umieścił Gandhiego na drugim miejscu na liście "Człowieka Stulecia".

Prochy Gandhiego

Po śmierci ciało Gandhiego zostało skremowane lub spalone. Około dwudziestu urn (wazonów) wypełniono jego prochami. Wszystkie oprócz jednej z tych urn zostały wysłane po kraju, aby prochy mogły zostać rozrzucone w rzekach Indii, zgodnie z życzeniem Gandhiego. Ostatnia urna została wysłana do Cuttack, stolicy indyjskiego stanu Orisa. Tam umieszczono ją w skarbcu bankowym w celu przechowania do czasu zorganizowania odpowiedniej ceremonii. Po uzyskaniu przez Indie niepodległości stolica Orisy została przeniesiona z Cuttack do nowej lokalizacji w Bubanshewar. Urna z prochami Gandhiego została w pewnym sensie zapomniana w tym zamieszaniu. W 1997 roku, prawie pięćdziesiąt lat po śmierci Gandhiego, urnę ponownie odkrył pracownik banku. Później tego samego roku ostatni zestaw prochów Gandhiego został rozsypany w indyjskiej rzece Ganges przez jego prawnuka, a Gandhi został ostatecznie pochowany w swojej ojczyźnie.

URODZONY: 13 czerwca 1884 r. Blundellsands, Anglia

ZMARŁY: 12 lutego 1964 r.

Brytyjski przywódca religijny; czarownica; pisarz

"Myślę, że musimy pożegnać się z czarownicą. Obawiam się, że kult jest skazany na zagładę, częściowo z powodu współczesnych warunków, niedoboru mieszkań, małej liczby rodzin i głównie z powodu edukacji. Współczesne dziecko nie jest zainteresowane. Wie, że czarownice to same bzdury".

Gerald B. Gardner, pionier współczesnego ruchu odrodzenia czarostwa, był pisarzem i okultystą. Okultysta to osoba zainteresowana nadprzyrodzonymi mocami i mistyczną wiedzą. Gardner nazywał siebie czarownicą i założył współczesną religię czarostwa w Anglii w latach 50. XX wieku. Później doprowadziło to do powstania Wicca. Wicca to forma białego (życzliwego i miłego) czarostwa, która wywodzi się z przedchrześcijańskich tradycji religijnych, które obejmują magię i skupiają się na rytmach natury. Gardner zebrał wierzenia i obchody z szerokiej gamy źródeł, aby stworzyć to, co stało się znane jako Tradycja Gardneriańska w czarostwie. Inicjował również wiele osób po obu stronach Oceanu Atlantyckiego do swojego sabatu, czyli zgromadzenia czarownic.

Bardzo brytyjski początek

Gardner urodził się jako Gerald Brousseau Gardner 13 czerwca 1884 r. w małym północnoangielskim miasteczku Blundellsands niedaleko Liverpoolu. Pochodził ze średnio zamożnej rodziny, której ojciec był ważnym lokalnym kupcem i sędzią pokoju. Gardner później twierdził, że jego dziadek poślubił czarownicę, a inni członkowie rodziny mieli nadprzyrodzone lub psychiczne moce. Istnieją również twierdzenia o rodzinnym powiązaniu z kobietą o imieniu Grissell Gairdner, która została spalona jako czarownica w 1610 r. Gardner miał astmę jako dziecko i nie bawił się z dwoma braćmi. Zamiast tego opiekowała się nim pełnoetatowa irlandzka niania, która zabierała go w podróże po Europie i w dużej mierze pozwalała młodzieńcowi zaspokajać swoją ciekawość według własnego uznania. Gardner wcześnie rozwinął pasję zarówno do historii, jak i archeologii, która jest badaniem przeszłego życia i kultury ludzkiej. Kiedy jego niania wyszła za mąż i wyjechała na Cejlon (obecnie Sri Lanka), aby zamieszkać ze swoim mężem, Gardner poszedł w jej ślady. Tropikalny klimat był lepszy dla jego astmy. Mając zaledwie szesnaście lat, podjął pracę na plantacji herbaty. Pracował na plantacji przez dziewiętnaście lat, zanim przeniósł się na Borneo, dużą wyspę na wyspach Archipelagu Malajskiego, gdzie został plantatorem drzew kauczukowych. W 1923 roku przeprowadził się do Malezji, gdzie przez następne trzynaście lat był zatrudniony jako inspektor plantacji drzew kauczukowych, urzędnik celny i inspektor zakładów opium (uzależniający narkotyk wytwarzany z maku lekarskiego)

Badacz lokalnej kultury i magii

Podczas lat spędzonych na Wschodzie Gardner zwrócił uwagę na lokalne zwyczaje, religie oraz nadprzyrodzone i magiczne wierzenia. Studiował rytualną broń i malajski kris, rodzaj sztyletu z ostrzem w kształcie fali. Jego pierwsza opublikowana praca, Kris and Other Malay Weapons, była wynikiem tego zainteresowania. Prowadził oryginalne badania nad wczesnymi cywilizacjami Malajów (obecnie Malezja), pisząc dla czasopisma Royal Asiatic Society i stając się ekspertem od rdzennej ludności Malajów. Organizował wyprawy archeologiczne w poszukiwaniu zaginionych miast Wschodu. Gardner był w stanie finansować swoją pracę z dochodów z handlu gumą. Gardner przeszedł na emeryturę w wieku pięćdziesięciu dwóch lat i wrócił do Anglii ze swoją żoną, którą poślubił w 1927 roku. Osiedlili się na południu Anglii, na obszarze znanym jako New Forest. Większość czasu spędzał na prowadzeniu wypraw archeologicznych w całej Europie i Azji Mniejszej. Podczas wizyty na wyspie Cypr odkrył to, co opisał jako miejsca, o których wcześniej marzył. Nabrał przekonania, że żył na Cyprze w innym wcieleniu. Wykorzystał to jako tło i scenerię swojej drugiej książki, powieści z 1939 r. A Goddess Arrives. Książka koncentrowała się wokół kultu bogini Afrodyty 2500 lat wcześniej. Gardner zafascynował się ideą religii bogini, która rzekomo rządziła narodami Europy w epoce kamienia łupanego, najwcześniejszym znanym okresie ludzkiej kultury. Według tej religii, Bogini Matka była twórczynią i centrum władzy religijnej. Ta oparta na kobiecości religia, jak wielu mówi, była podstawową formą wiary religijnej przez wiele stuleci, aż ostatecznie została zastąpiona kilka tysięcy lat temu przez to, co nazywa się Bogiem Nieba lub zdominowanymi przez mężczyzn systemami religijnymi, które są znane obecnie. Istnienie tej religii uznano za niepewne na początku XXI wieku, ale w latach 30. XX wieku wielu ludzi w Anglii i Stanach Zjednoczonych wierzyło w nią. Według legendy, przedchrześcijańska Europa była matriarchalna, czyli kontrolowana przez kobiety, a najwyższą istotą duchową była bogini matka. Jako student lokalnego folkloru, Gardner wkrótce zainteresował się historią regionu, w którym się osiedlił, i odkrył, że ma on głębokie korzenie w czarach. Zaangażował się w grupę okultystyczną, Fellowship of Crotona, którą prowadziła córka jednego z pierwszych członków Theosophical Society. Theosophical Society to mistyczny ruch religijny i filozoficzny założony w Nowym Jorku w 1875 roku. Towarzystwo łączy wierzenia buddyjskie i hinduistyczne i stara się badać wszechświat i miejsce ludzkości w nim. The Fellowship of Crotona praktykowało zarówno teozofię, jak i rytuały różokrzyżowców. Różokrzyżowcy to organizacja poświęcona studiowaniu starożytnych mistycznych, filozoficznych i religijnych zasad. Grupa Crotona twierdziła, że jest linią dziedzicznych czarownic, a tajemna wiedza była im przekazywana przez setki lat. (Współczesne badania wskazują, że grupa miała zaledwie dwie dekady, gdy Gardner się z nimi związał.) Zbudowali teatr, a Gardner pomagał im w wystawianiu sztuk o tematyce okultystycznej. Jeden z członków bractwa twierdził, że znał Gardnera w jego poprzednim życiu na Cyprze. Gardner twierdził, że został inicjowany do kowentu, czyli grupy czarownic, w 1939 roku przez jego liderkę, kobietę, którą nazywał "Starą Dorothy". Historycy uważają, że miał na myśli bardzo pruderyjną i pozornie konserwatywną kobietę o imieniu Dorothy Clutterbuck (1880-1951), która prowadziła mały kowent. (Gardner później twierdził, że nauczył się swojej tradycji czarownic od kowentu, który miał głęboką tradycję historyczną, i że jego pisma były przekazywane z pokolenia na pokolenie. Mały kowent Clutterbuck miał jednak dopiero niedawne korzenie.) Gdy został członkiem kowentu, Gardner zaczął studiować rytuały czarownic z zamiarem opublikowania książki. W Anglii obowiązywały wówczas jeszcze prawa przeciwko czarom, więc napisał w 1949 roku powieść High Magic′s Aid, używając fałszywego nazwiska Scire. Choć była to fikcja, książka ta ujawniła wiele na temat czarów. Część materiału pochodziła ze współpracy Gardnera z Aleisterem Crowleyem (1875-1947), jednym z bardziej znanych praktyków okultyzmu w Anglii w tamtym czasie. Kiedy Gardner poznał Crowleya, krótko przed śmiercią Crowleya, Gardner przekonał go do spisania praktyk kowentu, do którego kiedyś należał. Crowley zainicjował również Gardnera w Ordo Templi Orientis, grupie praktykującej wschodnioazjatycką formę magii zwaną tantryzmem. Tantryzm to ruch duchowy, który obejmuje mantry (formuły słowne), symboliczne pozycje ciała i ruchy dłoni oraz rytuały seksualne. Wersja tantryzmu według Crowleya była wypaczoną formą tantry jogi, hinduskiej dyscypliny mającej na celu obudzenie energii w ciele poprzez rytuały odnoszące się do relacji i seksualności. Gardner wkrótce otworzył własną lożę Ordo Templi Orientis w swoim nowym domu na terenie klubu nudystów, do którego należał. Jego loża składała się głównie z mężczyzn. W rzeczywistości liczba kobiet w grupie była często tak niska, że musiał wynajmować prostytutki z Londynu do przeprowadzenia Wielkiego Rytuału, rytuału, podczas którego od arcykapłanki wymagano odbycia stosunku seksualnego z członkami płci męskiej.

Główna czarownica Anglii

Do 1951 r. w Anglii zniesiono prawa przeciwko czarom, a Gardner mógł publicznie mówić o tej praktyce. Mógł również swobodnie założyć własny kowent. Gardner przeprowadził się na Wyspę Man, gdzie znajomy otworzył Muzeum Magii i Czarostwa. Gardner wkrótce kupił muzeum i sam nim zarządzał. W 1953 r. poznał Doreen Valiente (1922-1999), którą zainicjował do swojego kowentu czarownic. Razem redagowali i rozszerzali to, co Gardner nazwał swoją Księgą Cieni, księgą zasad i rytuałów dotyczących funkcjonowania kowenu. Historycy uważają, że Valiente złagodziła niektóre informacje Crowleya dotyczące praktyk seksualnych, a także pomogła włożyć nacisk na kult bogini. W 1954 r. Gardner opublikował Witchcraft Today, prawdopodobnie swoje najbardziej wpływowe dzieło. W książce tej uznał i czerpał z teorii egiptolog Margaret Murray (1863-1963) i jej Witchcraft: The Witch Cult in Western Europe z 1921 r. Książka Murray przedstawiała teorię, że czary to pozostałe aspekty religii pogańskich, które przetrwały nadejście chrześcijaństwa i stulecia polowań na czarownice, które nastąpiły później. Murray utrzymywała, że praktykowanie czarów sięga czasów starożytnych i było szeroko rozpowszechnione w całej Europie. Te idee zyskały pewną popularność, chociaż wielu jej kolegów po fachu wyśmiewało je. Gardner był zaintrygowany jej teoriami i poprosił Murray o napisanie przedmowy do jego książki. W Witchcraft Today Gardner narzekał, że czary są w niebezpieczeństwie wyginięcia. Napisał: "Myślę, że musimy pożegnać się z czarownicami. Obawiam się, że kult jest skazany na zagładę, częściowo z powodu współczesnych warunków, niedoboru mieszkań, małej liczby rodzin i głównie z powodu wykształcenia. Współczesne dziecko nie jest tym zainteresowane. Wie, że czarownice to same bzdury". Jednak publikacja książki spowodowała odrodzenie zainteresowania w Anglii i doprowadziła do powstania wielu nowych kowentów. Gardner został nazwany przez angielskie media "Brytyjską Naczelną Czarownicą". Rozgniewał niektóre czarownice w kraju, które uważały, że dzieli się zbyt wieloma sekretami praktyki z osobami z zewnątrz. Inni nie pochwalali go, ponieważ Gardner połączył swoje przekonania na temat naturyzmu (nudyzmu) z czarami. Według wszystkich relacji Gardner był trudnym człowiekiem, z którym się współpracowało. Niektórzy uważali go za kontrolującego i aroganckiego. Wielu jego zwolenników, w tym Valiente, która została arcykapłanką jego kowentu, rozstało się z nim z powodu konfliktów osobowości. Rosnące zainteresowanie mediów Gardnerem również nie spodobało się niektórym innym czarownicom. Gardner kontynuował pracę, publikując The Meaning of Witchcraft w 1959 roku. W następnym roku został zaproszony do Pałacu Buckingham, nie ze względu na swoją pracę w czarach, ale za swoją służbę rządową na Dalekim Wschodzie. Żona Gardnera zmarła w tym samym roku. Po krótkiej podróży do Libanu z powodów zdrowotnych, Gardner wracał statkiem do Anglii, gdy zmarł na atak serca 12 lutego 1964 roku. Kapitan statku był jedynym żałobnikiem na jego pogrzebie i został pochowany w Tunisie, stolicy Tunezji, w Afryce. Gardner przekazał swoje muzeum obecnej arcykapłance swojego kowentu, która wraz ze swoim mężem kontynuowała jego prowadzenie przez jakiś czas. Wkrótce jednak sprzedali zawartość muzeum firmie Ripley′s Believe It or Not, a zebrane artefakty zostały rozprowadzone po całym świecie do muzeów Ripley′s. Po śmierci Gardnera jego dokumenty zostały upublicznione i szybko stało się jasne, że jego twierdzenia o inicjacji do tradycji czarów z długim i ustalonym rytuałem były nieprawdziwe. Dokumenty ujawniły, że Gardner sam stworzył znaczną część rytuału, łącząc elementy, których nauczył się od Crowleya, ze średniowiecznymi tekstami, pismami innych mistycznych zakonów i fragmentami azjatyckich praktyk rytualnych i folklorystycznych. Używany przez niego nóż rytualny, athame, został opracowany na podstawie malezyjskiego kris, z którym Gardner był bardzo dobrze zaznajomiony. Wziął osiem różnych starożytnych pogańskich świąt i dni świętych i dostosował je do świętowania czarów, czyli sabatów. Ustanowił również spotkania, zwane Esbatami, co dwa tygodnie. Gardnerowi przypisuje się wprowadzenie koncepcji czarów lub Wicca do Stanów Zjednoczonych, chociaż osobiście nigdy tam nie podróżował. W 1963 roku zainicjował w tej praktyce odwiedzającego Anglika o imieniu Raymond Buckley. Buckley następnie wrócił do Stanów Zjednoczonych, gdzie mieszkał. Zaczął szerzyć nauki Gardnera w Ameryce, które ostatecznie przekształciły się w ruch Wicca, który na początku XXI wieku miał ponad pięćdziesiąt tysięcy wyznawców.

Tradycja Gardneriańska

Gardner napisał o źródłach, których używał do swojego rytuału czarownictwa w swojej Księdze Cieni. Chociaż jest to centralny tekst święty religii Wicca, ta książka nigdy nie została opublikowana ani udostępniona ogółowi społeczeństwa. Zamiast tego każdy kowent posiada własną ręcznie napisaną kopię, a niektóre z nich są zakodowane. Wszystkie rzekomo zawierają podstawowe zasady nauk i rytuałów Gardnera, ale różnią się nieco od kowentu do kowentu, w zależności od lokalnych preferencji. Tradycja Gardneriańska zawiera tajemnice i sekrety, które rzekomo są przekazywane na trzech różnych poziomach lub stopniach. Kiedy osoba osiąga Trzeci Stopień, ma pełną wiedzę o tradycji i może się odłączyć lub utworzyć własny kowen. Idealną liczbą dla kowentu jest trzynaście. Wicca jest religią inicjacji. Oznacza to, że członkostwo nie jest całkowicie dobrowolne, ale obejmuje rytuał inicjacyjny. Sabat musi znaleźć uczniów poważnie podchodzących do nauki rytuałów, aby mogli zostać zaakceptowani. Niektóre czarownice jednak wolą praktykować Wicca na własną rękę i są nazywane samotniczkami. Nie wszyscy Wiccanie praktykują czary. Niektórzy po prostu wierzą w elementy natury tej religii. Wiccanie czczą Boginię, a także mogą czcić Boga, zgodnie z naukami Gardnera, i świętują Sabaty i Esbaty. Sabaty te obejmują przesilenia (dwa najdłuższe dni w roku), równonoce (dwa razy w roku, kiedy dzień i noc są równej długości), Litha latem, Yule zimą, Ostara wiosną i Mabon jesienią. Inne Sabaty obejmują Imbolic 1 lutego, Beltane 1 maja, Lughnasadh 1 sierpnia i Samhain 1 listopada. Ten kalendarz obchodów, zwany również Kołem Roku, jest używany przez większość grup neopogańskich na początku XXI wieku. Gardner opracował rytuały towarzyszące każdemu z tych świętych dni i każdemu stopniowi inicjacji w Wicca. Jednym z głównych rytuałów Tradycji Gardneriańskiej jest "Ściągnięcie Księżyca". Arcykapłanka sabatu wchodzi w trans i staje się Boginią, którą symbolizuje księżyc. Arcykapłan sabatu wzywa lub ściąga Boginię do arcykapłanki. Wiccanie zazwyczaj świętują wewnątrz magicznego kręgu, trzymając się za ręce i modląc się do Bogini i Boga. W Tradycji Gardneriańskiej takie ceremonie są przeprowadzane nago. Pentagram, czyli pięcioramienna gwiazda, jest ogólnym symbolem Wicca i istnieje kilka interpretacji tego, co oznaczają te pięć punktów. Wyznawcy Tradycji Gardneriańskiej zaprzeczają jednak, że mają one jakiekolwiek znaczenie. Podstawowa zasada religii głosi "Jeśli nie dzieje się nic złego, rób, co chcesz". Gardner zastosował również koncepcję karmy do tej zasady. Karma to hinduistyczna i buddyjska wiara w to, że czyny człowieka będą miały na niego pozytywny lub negatywny wpływ na trzy sposoby: fizycznie, psychicznie i duchowo.

URODZONY: 1058 Tus, Persja

ZMARŁY: 1111 Tus, Persja

Perski uczony religijny; pisarz

"To, co mi pozostało, to nie nauka ustna i nauka, ale bezpośrednie doświadczenie i podążanie mistyczną drogą".

Chociaż Abu Hāmid Muhammad al-Ghazālī był uczonym prawa i nauczycielem, najbardziej znany jest ze swoich pism na temat religii i filozofii. W połowie swojego życia Al-Ghazālī porzucił karierę akademicką i poświęcił lata głębokim rozmyślaniom nad religią. Dołączył do sekty sufickiej islamu, mistycznego odłamu, który podkreśla bezpośrednią więź z Bogiem poprzez modlitwę i wyrzeczenia. Al-Ghazālī napisał ponad czterysta dzieł, w tym Ihya Ulum ad-Din (Odrodzenie nauk religijnych), które wprowadziło mistycyzm sufizmu do głównego nurtu islamu. Znany jako Algazel na Zachodzie, Al-Ghazālī i jego pisma wpłynęły nie tylko na myślicieli islamskich, ale także chrześcijańskich.

Okres nauki

Al-Ghazālī urodził się w 1058 r. n.e. w małej wiosce Tus, niedaleko miasta Masshad w Persji (współczesny Iran). Jego imię mogło pochodzić od interesu ojca, ponieważ ghazzali oznacza "kupiec wełny". Jego ojciec był sufim. Miał kilka sióstr i brata, Ahmada, który został sufickim poetą. Ojciec AAl-Ghazālīa zmarł, gdy był bardzo młody, a on i jego brat zostali pozostawieni pod opieką przyjaciela sufi, Ahmada al-Radkhaniego, który obiecał wykształcić chłopców. Warunki ekonomiczne nie były dobre, ale w wieku piętnastu lat poczyniono ustalenia, aby Al-Ghazālī kontynuował naukę u wybitnego uczonego, Abu Nasra al-Isma ili, w regionie Jurgan nad Morzem Kaspijskim. Al-Ghazālī miał później zauważyć w swojej autobiografii, al-Munkidh min al-Dalal (Wyzwolenie od błędu), że jako młody człowiek był bardziej ambitny niż religijny. Początkowo podążał ścieżką uczonej religii, ponieważ było to dostępne dla młodego człowieka z niewielkimi pieniędzmi lub pozycją rodzinną. Tak więc, ucząc się u różnych nauczycieli, robił notatki, ale nie zawracał sobie głowy rozważaniem lub zapamiętywaniem lekcji. Jedna z historii opowiada, jak wracał do rodzinnego Tus z Jurgan, gdy jego grupa została zaatakowana przez bandytów. Kiedy Al-Ghazālī błagał, aby nie kradli mu zeszytów szkolnych, przywódca rabusiów wyśmiał go. Rabuś powiedział, że najwyraźniejAl-Ghazālī nie był wielkim uczonym, skoro całą swoją wiedzę przechowywał w zeszytach, a nie w umyśle. Od tego momentu Al-Ghazālī zapamiętywał lekcje, zamiast po prostu je przepisywać. Kiedy Al-Ghazālī miał dziewiętnaście lat, dostał się do szkoły religijnej, czyli madrasy, w Niszapurze, około 50 mil na zachód od Tus. W Niszapurze studiował u jednego z głównych uczonych religijnych pokolenia Abu al-Malika al-Juwayniego (zm. 1085), znanego również jako Imam al-Haramayn. Al-Juwayni był imamem, czyli przywódcą religijnym, dwóch najświętszych miast islamu, Mekki i Medyny. Al-Ghazālī studiował zarówno prawo islamskie, jak i religię, i zapoznał się z pracami dwóch wcześniejszych myślicieli islamskich, Abu al-Nasra al-Farabiego (870-950) i Ibn Siny (980-1037). Ci ludzie próbowali połączyć użycie rozumu i racjonalnego myślenia rozwinięte przez starożytnych greckich filozofów z islamską wiarą w jedną najwyższą istotę, Allaha. Al-Ghazālī był bystrym uczniem i został ulubieńcem al-Dżuwajniego. Po ukończeniu nauki pozostał przez jakiś czas w szkole i pomagał w nauczaniu. Młody muzułmański uczony wkrótce zwrócił na siebie uwagę potężnego wezyra (urzędnika państwowego), Nizama al-Mulka (1018-1092). Minister zbudował college w Niszapurze, a także kilka innych w Persji i na terenie dzisiejszego Iraku. Po śmierci al-Dżuwajniego, Nizam al-Mulk zaprosił Al-Ghazālī do Bagdadu, w dzisiejszym Iraku, centrum administracyjnym imperium islamskiego.

Błyskotliwa kariera

W Bagdadzie al-Ghazālī służył Nizamowi al-Mulkowi jako doradca prawny, nauczał, pisał i cieszył się towarzystwem innych uczonych. W 1091 roku, mając zaledwie trzydzieści trzy lata, został mianowany głównym profesorem w bagdadzkiej szkole Nizamiyya. Było to jedno z najbardziej prominentnych stanowisk w świecie muzułmańskim. Wykładał przed dużymi tłumami studentów na temat prawa i logiki. Był znany z wygłaszania jasnych i łatwych do zrozumienia prezentacji na temat skomplikowanych kwestii religijnych. Napisał również jedno ze swoich najbardziej znanych dzieł, Niezgodność filozofów, w którym próbował ujawnić błędy w teoriach al-Farabiego i Ibn Siny. Uważał, że ci wcześniejsi myśliciele polegali zbyt mocno na racjonalnym myśleniu, które jego zdaniem nie było wystarczające do zrozumienia takich pojęć jak Allah i nieskończoność lub coś bez granic. Filozofia Al-Ghazālīa została przyjęta przez grupę znaną jako myśliciele Kalam, którzy próbowali udowodnić, że wszechświat miał początek, a zatem został stworzony przez Allaha. Podstawowy argument Kalam przyjmuje następującą formę: Wszechświat miał początek. Wszystko, co ma początek, ma przyczynę. Dlatego wszechświat ma przyczynę, którą jest Allah. W odrzuceniu teorii Arystotelesa (384-322 p.n.e.), że świat materii i ruchu jest wieczny, myśliciele Kalam i Al-Ghazālī mieli wiele wspólnego. Podczas pobytu w Bagdadzie Al-Ghazālī napisał również Fada ih al-Batiniyya (Wulgaryzmy ezoteryki), krytyczny opis między innymi asasynów, radykalnej sekty muzułmanów zorganizowanej pod koniec XI wieku. Asasyni często zabijali swoich wrogów za pomocą noży lub trucizny. Nazwa pochodzi od ich praktyki przygotowywania się do pracy poprzez używanie haszyszu, czyli narkotyku haszysz. Słowo "zabójstwo" później zaczęto używać do opisywania zaplanowanego morderstwa. Asasyni zabili wielu wybitnych muzułmanów w czasie, gdy al-Ghazali przebywał w Bagdadzie, w tym jego sponsora, Nizama al-Mulka. Wzrost popularności Al-Ghazālīi został nagle zatrzymany. Przeżył kryzys wiary, a może nawet załamanie nerwowe. W 1095 roku zaczął się jąkać, co uniemożliwiło mu wygłaszanie wykładów, a ostatecznie uczyniło go niemym lub niezdolnym do mówienia. Chociaż później odzyskał głos i stracił jąkanie, Al-Ghazālī zrezygnował ze stanowiska nauczyciela i opuścił Bagdad. Możliwe, że opuścił miasto częściowo dlatego, że bał się śmierci z powodu opublikowanej krytyki asasynów. W swojej autobiografii al-Ghazālī twierdzi, że nie mógł już znieść nieuczciwości, jaką znalazł u wielu swoich kolegów uczonych. Uważał, że bardziej interesują ich pieniądze i sława niż prawdziwa nauka. Zdecydował również, że prawdziwa religia może przyjść tylko poprzez bezpośrednie doświadczenie z Allahem, a nie poprzez naukę. Jak napisał w swojej autobiografii: "Jasno zrozumiałem, że mistycy to ludzie, którzy mają prawdziwe doświadczenia, a nie ludzie słowa, i że już posunąłem się tak daleko, jak to możliwe, poprzez intelektualne zrozumienie. Pozostało mi nie osiągnąć tego poprzez ustne nauczanie i naukę, ale tylko poprzez bezpośrednie doświadczenie i chodzenie mistyczną drogą".

Wycofuje się ze świata

Al-Ghazālī przeniósł swoją rodzinę z powrotem do Tus. Porzucił swój majątek i zaczął żyć surowym ascetycznym życiem sufiego. Takie życie charakteryzuje się kontemplacją, modlitwą, wyrzeczeniami i ubóstwem. Ostatecznym celem jest zrozumienie i stanie się jednym z Allahem. Dla sufich nauka i edukacja są najmniej ważnymi sposobami, w jakie człowiek może doświadczyć Allaha. Ważniejsze jest fizyczne doświadczenie boskości, takie jak cieszenie się piękną sztuką lub poezją, taniec, post (niejedzenie), a nawet samoumartwianie się lub bicie i biczowanie siebie. Przez następną dekadę al-Ghazālī podróżował po całym Bliskim Wschodzie. Przez pewien czas mieszkał w Damaszku (w dzisiejszej Syrii), odbył pielgrzymkę do Mekki (w dzisiejszej Arabii Saudyjskiej) i odwiedził Egipt. W 1099 r. powrócił do Tus, gdzie założył sufickie odosobnienie i szkołę. Wiódł spokojne życie modlitwy i pisania, stał się znany jako mistyk, ktoś, kto szuka oświecenia lub zrozumienia poprzez religijne misteria. W 1106 roku syn Nizama al-Mulka przekonał al-Ghazālīa do powrotu do nauczania. Po wielu debatach al-Ghazālī ostatecznie zdecydował się nauczać w Nizamiyya w Nishapur, gdzie kiedyś studiował. To właśnie w tych latach ukończył swoje największe dzieło, Ihya Ulum ad-Din. W tej książce al-Ghazālī wyjaśnia zasady i praktyki islamu. Jest to zasadniczo encyklopedia religii. Al-Ghazālī próbuje również pokazać, w jaki sposób oddanie i praktykowanie tradycji islamskich ostatecznie prowadzi wierzącego do wyższego mistycznego poziomu życia. Zasada ta wprowadziła sufizm do ortodoksyjnej, czyli tradycyjnej, praktyki islamu. W innym dziele, Bidayat al-Hidayah (Początek przewodnictwa), Al-Ghazālī przedstawia uproszczoną wersję tego samego tematu. Trzecie ważne dzieło, Michkat al-Anwar (Kąt dla świateł), porównuje mistyczne doświadczenie do innych sposobów myślenia i rozumienia. Po nauczaniu w Niszapurze przez cztery lata, al-Ghazālī powrócił do Tus w złym zdrowiu. Zmarł w 1111 roku, ale jego wpływ przetrwał stulecia. Jest znany jako "Obrońca Wiary" ze względu na swoje nauki i pisma na temat praktyk islamskich. Jego argumenty na temat słabości rozumu w rozumieniu kwestii duchowych zostały później przyjęte przez chrześcijańskich uczonych, takich jak św. Tomasz z Akwinu (ok. 1225-1274), aby ustanowić potęgę chrześcijaństwa katolickiego w Europie. Rzeczywiście, al-Ghazālī odniósł tak wielki sukces w swoich argumentach na rzecz religii, że niektórzy uczeni oskarżyli go o szkodzenie rozwojowi filozofii. Około wieku po śmierci al-Ghazālī, wielki hiszpański filozof muzułmański Ibn Rushd (1126-1198) próbował obalić Niezgodność filozofów w swojej książce Tahafut al-Tahafut (Niezgodność niezgodności). Pomimo dobrego rozumowania w tej pracy, komentarze al-Ghazālī na temat słabości filozofii nadal wpływają na islam. Własne doświadczenia al-Ghazālī dostarczyły przykładów, w jaki sposób bogate życie wewnętrzne i mistyczne dążenie do Allaha można połączyć z pełnym przestrzeganiem zasad islamu. Jego praca położyła kres podejrzeniom islamskich uczonych religijnych co do sufizmu i sprawiła, że spojrzeli oni na tę praktykę bardziej przychylnie. To z kolei ostatecznie ułatwiło zwykłym muzułmanom udział w praktykach sufickich.

URODZONY: 22 grudnia 1666 Patna, Bihar, Indie

ZMARŁY: 7 października 1708 Nanded, Maharashtra, Indie

Indyjski przywódca religijny

"Boski Guru wysłał mnie dla religii / Z tego powodu przyszedłem na świat; / Rozprzestrzeniaj wiarę wszędzie / Złap i zniszcz zło i grzeszników".

Gobind Singh był dziesiątym i ostatnim żyjącym guru, czyli nauczycielem i przywódcą sikhizmu. Sikhizm jest praktykowany przez około dwadzieścia trzy miliony ludzi na całym świecie, z których większość żyje w stanie Pendżab w Indiach. Sikhizm ma na celu stworzenie bliskiej, pełnej miłości relacji z Bogiem, szczególnie poprzez modlitwę i medytację, lub cichą refleksję lub myśl o jednym punkcie. Gobind Singh urodził się jako Gobind Rai Sodhi 22 grudnia 1666 roku w indyjskim mieście Patna i pełnił funkcję guru od 1676 roku aż do swojej śmierci w 1708 roku. Jego ojcem był dziewiąty guru sikhizmu, Teg Bahadur (1621-1675). Gobind Singh jest najlepiej zapamiętany za dwa główne osiągnięcia. Pierwszym było założenie Khalsa, bojowego bractwa, które pomogło zdefiniować sikhizm i dało sikhom siłę do przeciwstawiania się prześladowaniom. (Prześladowanie ma miejsce, gdy osoba lub grupa jest źle traktowana z powodu swoich przekonań lub innych cech). Drugim było ogłoszenie się ostatnim żyjącym guru sikhizmu. Oświadczył, że po jego śmierci święte pismo sikhów, Shri Guru Granth Sahib, będzie reprezentować przywódcę i ostatniego guru wiary sikhów.

Klimat polityczny XVII wieku

Sikhizm został założony w 1499 roku, po tym jak pierwszy guru tej wiary, Nanak Dev (1469-1539), miał objawienie lub wizję boskiej prawdy. Wyruszył na pielgrzymkę, aby szukać oświecenia, ostatecznie powracając do północnych Indii w 1520 roku. Oświecenie jest stanem świadomości i zrozumienia spraw duchowych, który zbliża człowieka do Boga. Zaczął dzielić się swoimi naukami z wyznawcami, których nazywał sikhami. Po śmierci Naneka przywództwo w wierze sikhów przeszło w ręce kolejnych guru w XVI i XVII wieku. Przed powstaniem religii sikhów region Pendżabu w Indiach był zdominowany przez muzułmanów, wyznawców religii islamskiej, którzy przybyli na wschód z Pakistanu i Afganistanu. W czasach pierwszych czterech guru sikhizmu muzułmańscy cesarze pozostawali tolerancyjni wobec sikhizmu i innych wierzeń religijnych praktykowanych w Indiach. Zmieniło się to jednak na początku XVII wieku za panowania cesarza Dżahangira (1569-1627). Dżahangir był zaciekłym przeciwnikiem sikhizmu i postanowił nawrócić jego wyznawców na islam. Jednym z tych wyznawców był piąty guru, Arjan Dev (1563-1606), który odmówił nawrócenia i został skazany na śmierć przez cesarza. Jego następca, Guru Har Gobind (1595-1644), podjął kroki w celu zwiększenia gotowości bojowej sikhów, którzy uzbroili się i przeszkolili w różnych metodach obrony swojej wiary. Często wybuchały wówczas gwałtowne bitwy między armiami sikhów i muzułmanów. W mieście Kaszmir co najmniej połowa populacji, w tym sikhowie i hindusi, została zmuszona do przejścia na islam. W tym klimacie trwającego konfliktu delegacja Kaszmirczyków (tych z regionu Kaszmiru w Indiach) zwróciła się do ojca Gobinda Raia, Guru Tega Bahadura, i poprosiła o ochronę. W odpowiedzi guru udał się do Delhi w Indiach, aby spotkać się z muzułmańskim cesarzem Aurangzebem (1618-1707), mając nadzieję, że przekona go do zaprzestania prześladowań Sikhów i Hindusów. Jego wysiłki nie przyniosły jednak żadnego rezultatu. Cesarz zaoferował guru ten sam wybór, który zaoferował mieszkańcom Kaszmiru i innych miast: mógł albo nawrócić się na islam, albo umrzeć. Nawet po tym, jak został zmuszony do bycia świadkiem brutalnej egzekucji trzech swoich bliskich zwolenników, Guru Teg Bahadur wolał umrzeć, niż wyrzec się swojej religii. Jego ciało pozostawiono wystawione na widok publiczny jako przestrogę dla innych. Spowodowało to, że wielu Sikhów przestraszyło się i wyparło się swojej wiary. Religia zaczęła tracić poczucie tożsamości i celu.

Wczesne życie Gobinda Rai

Jako dziecko Gobind Rai wcześnie interesował się działalnością wojskową, organizując pozorowane bitwy ze swoimi przyjaciółmi. W 1672 roku Gobind Rai został zabrany do miasta Anandpur, aby rozpocząć edukację. W szkole nauczył się nie tylko języka pendżabskiego, ale także hindi, sanskrytu i perskiego. Po śmierci ojca 11 listopada 1675 roku został formalnie zainstalowany jako guru 29 marca 1676 roku. Mając zaledwie dziewięć lat, Gobind był już zdecydowany walczyć z prześladowaniami Sikhów. Utrzymywał tę determinację przez całe życie, później mówiąc słynnie, że "wyszkoli wróbla, aby walczył z jastrzębiem" i "nauczy jednego człowieka, aby walczył z legionem". Niektórzy przywódcy Sikhów chcieli pomścić śmierć Guru Teg Bahadura, ale Gobind wydawał się zadowolony, czekając, aż religia przyciągnie więcej wyznawców i będzie gotowa do obrony. W międzyczasie kontynuował naukę. W wieku szesnastu lat opuścił Anandpur i założył miasto Paonta na brzegach rzeki Jamuny, gdzie pozostał przez cztery lata. W tych latach poświęcił większość swojego czasu zajęciom fizycznym, takim jak pływanie, łucznictwo, zapasy, jazda konna i sztuki walki. Napisał i przetłumaczył również znaczną ilość poezji, która skupiała się na kwestiach religijnych, sprawiedliwości społecznej, równości ludzi i potrzebie prowadzenia etycznego i moralnego życia, czyli życia prowadzonego zgodnie ze standardami właściwego i dobrego zachowania. Duża część jego poezji dotyczyła również tematów wojskowych i wojennych. Chociaż część jego prac wydaje się gloryfikować wojnę, guru postrzegał walkę jako sposób na osiągnięcie zarówno szacunku do samego siebie, jak i boskiej sprawiedliwości, a nie po prostu jako formę agresji.

Sikhizm dobywa miecza

Gdy Gobind stał się bardziej popularny, zaczął niepokoić radżów, czyli lokalnych wodzów, w okolicznych obszarach. Ci radżowie mieli tendencję do wspierania cesarza i wykorzystywali swoją władzę, aby żądać danin w formie pieniędzy od okolicznych społeczności. Ponadto sprzeciwiali się naukom sikhizmu, zwłaszcza sprzeciwowi sikhów wobec kultu bożków (czczenia fizycznego obiektu jako boga); ich naciskowi na równość wszystkich ludzi; i ich odrzuceniu indyjskiego systemu kastowego, który dzieli ludzi na dziedziczne klasy społeczne. Te wierzenia były postrzegane jako zagrożenie dla wcześniej ustanowionych tradycji. Jednym z wodzów, którego rozgniewał Gobind, był Bhim Chand, radża regionu otaczającego Anandpur. Bhim Chand wielokrotnie próbował odsunąć Gobinda od władzy, częściowo żądając, aby społeczność sikhów płaciła "czynsz" za ziemię, którą zajmowała. W odpowiedzi guru przyspieszył rozbudowę sił zbrojnych, jednocześnie uważnie obserwując Bhim Chanda i jego zwolenników. Napięcia między dwiema grupami ostatecznie przerodziły się w konflikt zbrojny, gdy syn Bhima Chanda miał się ożenić, a radża dowiedział się, że Gobind był bliskim przyjacielem ojca panny młodej, Fateh Shaha. Bhim Chand zagroził zerwaniem ślubu, jeśli Fateh Shah nie przyłączy się do niego w bitwie, aby wyeliminować zagrożenie ze strony Sikhów. Następnie dwaj mężczyźni zebrali armię liczącą trzydzieści tysięcy ludzi i stawili czoła Sikhom, których było zaledwie cztery tysiące, w bitwie pod Bhangani w październiku 1686 roku. Pomimo znacznie mniejszej liczby wojowników, siły Sikhów odniosły zwycięstwo.

Powstanie Khalsa

Gobind nadal zdobywał zaufanie ludzi swoją siłą i przywództwem. Grupy pielgrzymów sikhijskich przybywały do Anandpur niemal codziennie, aby szukać jego rady i pomocy. Przywódca jednej z takich grup doniósł, że został zatrzymany w drodze przez grupę żołnierzy cesarza, którzy ich okradli. Żołnierze nawet obcięli włosy niektórym członkom grupy. Kiedy stawiali opór, inni zostali zabici. W odpowiedzi Gobind nakazał sikhom zgromadzić się w Anandpur. Atmosfera na zgromadzeniu była niemal świąteczna, ze śpiewem i muzyką. Następnie guru pojawił się przed swoim ludem z mieczem i ku ich zdziwieniu poprosił o ochotnika, który byłby gotów oddać głowę za wiarę. Wystąpił mężczyzna o imieniu Daya Ram. Guru zaprowadził Daya Ram do namiotu, a kiedy guru wyszedł sam, jego miecz był pokryty krwią. Kiedy poprosił o drugiego ochotnika, chłop o imieniu Dharam Das wystąpił i podążył za guru do namiotu. Ponownie, guru wyszedł z zakrwawionym mieczem. Ludzie zaczęli myśleć, że oszalał. Poprosił o trzeciego ochotnika i Mohkam Chand wystąpił. Dwóch kolejnych ochotników, Sahib Chand i Himmat Rai, zgodziło się umrzeć za swoją wiarę i podążyło za Gobindem do namiotu. Ochotnicy jednak nie zostali zabici; krew na mieczu guru była krwią kozy. Ochotnicy wyszli z namiotu ubrani w pomarańczowe szaty, a Gobind zwrócił się do piątki i powiedział im, że nie ma między nimi żadnej różnicy. Nazwał ich swoimi "pięcioma ukochanymi" i powiedział zgromadzonym Sikhom, że poprzez swoje działania tworzy armię zwaną Khalsa, która będzie podróżować i szerzyć przesłanie pokoju Nanaka. Powiedział, że Khalsa przyniesie wiek pokoju, podnosząc cnotliwych i niszcząc tych, którzy czynili zło. Następnie odbył się rytuał inicjacji pięciu "ukochanych". Piątka, która była członkami różnych kast, a także guru pili z tej samej miski podczas ceremonii, co oznaczało jedność wszystkich Sikhów, niezależnie od ich statusu społecznego i pochodzenia. Ceremonia stała się później znana jako ceremonia amrit, po napoju, którym podzieliło się pięciu członków. Gobind ogłosił, że od tego momentu mężczyźni Sikhowie będą przyjmować imię Singh, co oznacza "lew", a kobiety będą przyjmować imię Kaur, co oznacza "księżniczka". Sikhowie nadal praktykują tę tradycję w XXI wieku.

Pięć K

Tego dnia do Khalsy dołączyło około pięćdziesiąt tysięcy Sikhów. Aby jeszcze bardziej zainspirować Sikhów i wzmocnić ich tożsamość z wiarą, Gobind nakazał swoim ludziom przestrzeganie szeregu zasad. Mieli ćwiczyć swoje umiejętności wojskowe i nigdy nie wycofywać się przed wrogiem; chronić słabych i biednych; traktować wszystkich ludzi jako równych sobie i odrzucać kastę; wierzyć w jednego najwyższego Boga; powstrzymywać się od używania narkotyków lub tytoniu oraz spożywania mięsa ubitego zgodnie z rytuałem islamskim (gdzie zwierzęciu jest upuszczana krew na śmierć, zamiast zabijane jednym szybkim uderzeniem). Co najważniejsze, Sikhowie mieli nosić "pięć K", tak zwane, ponieważ każdy przedmiot zaczyna się na literę K. Pięć K pozostało emblematami lub symbolami wiary, pozwalając Sikhom identyfikować się jako Sikhowie na całym świecie. Pięć K obejmuje następujące elementy:

* Kesh, nieobcięte włosy, które są postrzegane jako dar od Boga i znak woli Boga. Sikhów płci męskiej można często rozpoznać po turbanie ciasno owiniętym wokół głowy, aby utrzymać włosy.
* Kanga, drewniany grzebień, który utrzymuje włosy w czystości i ogólnie symbolizuje czystość.
* Kaccha, bielizna podobna do szortów, noszona, aby sugerować czystość i czystość i służy jako przypomnienie o potrzebie przezwyciężania ziemskich namiętności.
* Kara, stalowa bransoleta noszona na prawym nadgarstku, która będąc idealnym okręgiem, bez początku i końca, symbolizuje połączenie z Bogiem.
* Kirpan, szabla, którą nosi się w gotowości do obrony słabych lub podtrzymywania słuszności. Słowo to dosłownie oznacza "miłosierdzie" lub "łaskę". W czasach współczesnych kirpan nie jest prawdziwą bronią, ale małym symbolicznym przypomnieniem.

Shri Dasam Granth Sahib

Gobind Singh był autorem ważnego tekstu sikhijskiego, Shri Dasam Granth Sahib, 1400-stronicowej kompilacji modlitw, mitycznych narracji, dzieł religijnych i szczegółów autobiograficznych. Fragmenty Shri Dasam Granth Sahib pozostają częścią codziennych nabożeństw sikhów w XXI wieku. Jeden fragment, Jaap Sahib, to modlitwa ku chwale Boga:

Nie masz żadnej formy ani cech,
Żadnej kasty ani rodu;
Nikt nie może opisać Twojego wyglądu,
Koloru, znaku ani stroju.
Jesteś źródłem wszelkiego światła,
I przedmiotem wszelkiej chwały;
Jesteś najwyższym Panem wszystkiego,
I księżycem wszechświata.
Doskonałe jest Twoje rozeznanie.
Wszyscy zwracają się do Ciebie po schronienie.
Jesteś Wielkim Towarzyszem;
Jesteś pewną Opatrznością.

Trwające zmagania

Lata po powstaniu Khalsy były dla Gobinda i jego zwolenników okresem nieustannych zmagań. Od 1703 do 1705 roku miała miejsce seria bitew, zbiorczo określanych jako Bitwa pod Anandpur. Lokalny radża, Ajmer Chand, spiskował z innymi wodzami, aby zabić guru, ale wynajęci zabójcy zostali zabici, zanim mogli wykonać swoją misję. Cesarz Aurangzeb zgodził się wyruszyć przeciwko Sikhom, jeśli lokalni radżowie zgodzili się do niego dołączyć, co zrobili. Sikhowie jednak odparli armię cesarza, która liczyła dziesięć tysięcy ludzi, i zabili jego dowódcę. Liczni wodzowie spotkali się i zgodzili się oblegać Anandpur. Oblężenie trwało miesiącami, miasto głodowało, a wielu Sikhów opuściło miasto, wierząc, że sprawa Sikhów jest beznadziejna. Gobind namawiał pozostałych zwolenników do walki, a z czasem muzułmański dowódca znużył się walką i zaproponował warunki pokoju. Namawiany przez swoich zwolenników, Gobind zgodził się spotkać z dowódcą, ale muzułmański dowódca nie dotrzymał słowa i próbował pojmać guru. Gobind i około czterdziestu jego zwolenników zostało zmuszonych do ucieczki, znajdując schronienie w małej wiosce Chamkaur na początku grudnia 1705 roku. W bitwie, która nastąpiła później, Bitwie pod Chamkaur, dwaj nastoletni synowie Gobinda zgłosili się na ochotnika do walki i zostali zabici. Generałowie Gobinda, obawiając się o życie guru, zjednoczyli się i nalegali, aby on i jego rodzina uciekli z wioski. Niechętnie się zgodził i odszedł, podróżując przez kraj czasami pieszo, czasami konno, a czasami przebrany za lokalnego świętego i niesiony w lektyce lub zamkniętej kanapie. W pewnym momencie podróży członkowie grupy guru zostali rozdzieleni, a w wyniku zamieszania jego dwóch pozostałych synów zostało zidentyfikowanych, schwytanych i uwięzionych w miasteczku o nazwie Sirhind. Kiedy odmówili przejścia na islam, zostali straceni w grudniu 1705 roku przez lokalnego władcę, Wazira Khana. Gobind kontynuował ucieczkę. W pewnym momencie dowiedział się, że władze wiedzą, gdzie się znajduje, więc szukał miejsca, w którym mógłby się bronić. Jego mała grupa została wzmocniona, gdy Sikhowie, którzy porzucili go w Chamkaur, dołączyli do jego zwolenników i wyrazili chęć walki. Kiedy armia muzułmańska zbliżyła się do obozu Sikhów, zostali odparci, a Gobind ponownie wyruszył w podróż. W końcu dotarł do miasta Talwandi Sabor. Wtedy wreszcie pozwolono guru cieszyć się odrobiną spokoju, ponieważ władze islamskie wydały rozkazy nakazujące swoim zwolennikom pozostawienie Gobinda w spokoju. Wazir Khan był jednak zaniepokojony pokojem, który najwyraźniej został zawarty między guru a muzułmańskim cesarzem. Obawiał się, że jeśli obaj zostaną sojusznikami, straci władzę i wpływy. Wysłał zabójców, aby zabili Gobinda. Jeden z zabójców udawał wyznawcę sikhizmu i zdołał wejść do prywatnego apartamentu Gobinda w mieście Nader i dźgnąć go nożem. Guru zatrzymał się tam na chwilę, ale ostatecznie zmarł 7 października 1708 r.

Shri Guru Granth Sahib W jednym z ostatnich aktów jako guru, Gobind Singh złożył niezwykłe oświadczenie. Zbliżając się do śmierci, oświadczył, że jego następca nie będzie żywą osobą. Zamiast tego, ostatnim guru sikhizmu będzie święte pismo sikhów, Shri Guru Granth Sahib. Piąty guru, Arjan Dev, skompilował Granth Sahib, czasami nazywany Adi Granth, w 1603 roku. Zgromadził on hymny i pisma pierwszych pięciu guru sikhizmu, szczególnie te Nanaka, a także pisma różnych hinduistycznych i muzułmańskich świętych. W kolejnych latach Granth Sahib został zaktualizowany, aby uwzględnić pisma późniejszych guru, a Gobind Singh skompilował wszystkie te prace w ostateczną, kompletną wersję tekstu. Shri Guru Granth Sahib pozostaje materialną reprezentacją ostatniego guru i wszystkich poprzednich guru, a jako taki jest zarówno świętą księgą, jak i duchowym przewodnikiem sikhizmu. Chociaż tekst nie jest uważany za bezpośrednie słowo Boga, uważa się, że jest bosko natchniony i stanowi centrum kultu w świątyniach sikhijskich, zwanych gurdwarami.

URODZONY: 27 maja 1332 Tunis, Tunezja

ZMARŁY: 17 marca 1406 Kair, Egipt

Arabski historyk; prawnik

"Ktokolwiek zabiera czyjąś własność, wykorzystuje go do pracy przymusowej lub wywiera na niego nieuzasadnione roszczenie, powinno być wiadome, że to właśnie miał na myśli Prawodawca, gdy zakazał niesprawiedliwości".

Abdahl-Rahman ibn Muhammad ibn Chaldun, lepiej znany po prostu jako Ibn Chaldun, jest powszechnie uważany za jednego z największych arabskich historyków. Chociaż był pobożnym muzułmaninem, czyli wyznawcą wiary islamskiej, Ibn Chaldun nie skupiał się na religii w swojej pracy. Stosował rozum i logikę w swoich badaniach historycznych. Został nazwany ojcem współczesnej socjologii (badania pochodzenia i rozwoju społeczeństwa ludzkiego), ponieważ jako pierwszy zbadał, w jaki sposób czynniki społeczne i historyczne się łączą. Zamiast badać historię przez pryzmat głównych bitew stoczonych przez armie lub rządów królów, badał, w jaki sposób zwykli ludzie ukształtowali świat. Opracował również teorię wzrostu i upadku narodów i imperiów, która jest nadal używana w XXI wieku. Ibn Chaldun uważał, że cywilizacje powstają i upadają w nieustannych cyklach. Twierdził, że ciężka praca i współpraca tworzą cywilizację i przynoszą jej bogactwo i luksus. Ale potem ludzie stają się leniwi, samolubni i nieuczciwi, a cywilizacja upada. Teoria ta została przedstawiona w jego najsłynniejszym dziele, Muqaddima (Wprowadzenie), pierwszym tomie jego siedmiotomowej historii świata arabskiego, Kitab al-ibar (Historia powszechna).

Dzieciństwo i wczesna kariera

Ibn Chaldun urodził się w Tunisie, stolicy współczesnej Tunezji w Afryce Północnej, w 1332 roku. Jego rodzina była dobrze wykształcona i od kilku pokoleń należała do klasy intelektualnej. Jego klan, lub rodzina, pierwotnie pochodził z Jemenu i był częścią plemienia o nazwie Hadhramaut. Ludzie ci przenieśli się do Hiszpanii w VIII wieku, na początku osadnictwa muzułmańskiego w tym regionie. Rodzina Chaldunów osiedliła się w Sewilli, gdzie pozostała do XIII wieku, kiedy imperium islamskie w Hiszpanii zaczęło chylić się ku upadkowi. Następnie rodzina przeniosła się do regionu północno-zachodniej Afryki znanego w świecie arabskim jako Ifriqiyah (współczesna Tunezja i wschodnia Algieria). Ibn Chaldun otrzymał dobre wykształcenie w młodości, studiując język arabski i świętą księgę islamu, Koran. Uczył się również fiqh, czyli prawa islamskiego; hadis, czyli wypowiedzi i czyny proroka Mahometa (ok. 570-632; założyciela islamu; patrz wpis); matematyka; logika; i filozofia. Czytał dzieła znanych muzułmańskich uczonych , którzy byli przed nim, takich jak Ibn Sina i Ibn Rushd. Kiedy miał siedemnaście lat, rodzice Ibn Chalduna zmarli podczas wybuchu zarazy, śmiertelnej choroby zakaźnej, która dotknęła Tunis. Po śmierci rodziców objął stanowisko w rządowym biurze w Tunisie. Jego zadaniem było pisanie wstępnych notatek do oficjalnych dokumentów. Pomimo tej okazji, aby po raz pierwszy zobaczyć wewnętrzne funkcjonowanie rządu, Ibn Chalduna pragnął opuścić swoje rodzinne miasto i udać się do innych części świata muzułmańskiego. Dostał taką możliwość, gdy rywalizujący władca, emir, czyli gubernator Konstantyna (miasta w Algierii) najechał Tunis. Ibn Chaldun opuścił miasto i udał się do Fezu w Maroku, w części Afryki Północnej znanej jako Maghrib, czyli współczesna Tunezja, Maroko i Algieria. Fez był stolicą kilku dynastii, czyli rodzin rządzących, i osiągnął swój szczyt za czasów sułtanów, czyli władców, z dynastii Merinidów, w połowie XIV wieku. Ibn Chaldun wkrótce zdobył stanowisko pisarza królewskich proklamacji (ogłoszeń) dla sułtana Merinidów, Abu Inana, ale czuł, że praca ta nie była dla niego godna. Więcej czasu spędzał na wykładach w madrasie islamskiej, czyli szkoły, w mieście, gdzie przyjeżdżali wybitni uczeni z całego świata muzułmańskiego, aby przemawiać. Jednocześnie podejrzewano go o spiskowanie przeciwko sułtanowi i został uwięziony na dwa lata, aż do śmierci Abu Inana. Ibn Chaldun został zwolniony z więzienia w 1358 r. i mianowany sekretarzem nowego sułtana. Został również sędzią w sądzie islamskim w Fezie. Ponownie jednak pojawili się nowi zazdrośni wrogowie i Ibn Chaldun postanowił przenieść się do Hiszpanii, gdzie kiedyś mieszkała jego rodzina.

Hiszpania i Afryka

Podczas pobytu w Fezie Ibn Chaldun zaprzyjaźnił się z sułtanem Granady w Hiszpanii, Nasridem Muhammadem V, który został wygnany (zmuszony do opuszczenia) swojej ojczyzny. Ibn Chaldun pomógł Nasridowi odzyskać pozycję, więc wiedział, że będzie mile widziany w Granadzie. Znalazł posadę na dworze u rodziny rządzącej i do 1364 roku stał się na tyle ważny, że został wysłany jako przedstawiciel Granady, aby podpisać traktat pokojowy z chrześcijanami, z którymi walczyli. Udał się do Sewilli, pierwotnego domu swojej rodziny, gdzie udał się, aby porozmawiać z królem Kastylii (regionu środkowej i północnej Hiszpanii). Król był znany jako Pedro Okrutny (1334-1369) ze względu na jego brutalne traktowanie wrogów, z którymi walczył. Ibn Chaldunowi udało się zapewnić traktat pokojowy między ludem Pedra a Grenadą, a Pedro był tak pod wrażeniem muzułmańskiego uczonego i urzędnika, że zaoferował zwrot swoich rodzinnych majątków, jeśli Ibn Chaldun dołączy do jego dworu. Ibn Chaldun grzecznie odmówił i wrócił do Grenady. Po powrocie główny doradca sułtana stał się wobec niego nieufny i zazdrosny, więc Ibn Chaldun opuścił Hiszpanię. Wrócił do Afryki Północnej i osiedlił się w Bougie (dzisiejsza Bejaia, Algieria), ważnym porcie i ośrodku kulturalnym w tamtym czasie. W Bougie Ibn Chaldun spotkał starego przyjaciela, Abu Abdallaha, który był z nim w więzieniu w Fezie. Abu Abdallah był teraz sułtanem i uczynił Ibn Chalduna swoim premierem, czyli głównym administratorem politycznym. Na swoim nowym stanowisku Ibn Chaldun zyskał zaufanie wielu plemion berberyjskich, rdzennych mieszkańców północnej Afryki. Berberowie ci stali się muzułmanami, gdy islam rozprzestrzenił się w Afryce Północnej, ale sprzeciwili się rządom Arabów, utrzymując swoją niepodległość. Ibn Chaldunowi udało się zebrać od nich topory, co było wielkim osiągnięciem. Ponownie jednak zmiana przywództwa w Bougie zmusiła Ibn Chaldun do zmiany lojalności politycznej. Był coraz bardziej zmęczony wszystkimi tymi zakłóceniami w swojej karierze politycznej. Tęsknił za pokojem i możliwością realizacji naukowych celów intelektualnych.

Berberowie

Temat kilku tomów Kitab al- ibar Ibn Chaldūn, Berberowie to niearabskie plemiona pochodzące z Afryki Północnej, gdzie jest ich około dwudziestu milionów. Berberów można spotkać również poza kontynentem afrykańskim. Duża koncentracja Berberów występuje w Maroku i Algierii, a szacunkowo milion we Francji. Berberowie mówią własnym językiem, zwanym tamazight, oprócz języków regionów, które zamieszkują. Nikt nie jest pewien, gdzie pierwotnie mieszkali Berberowie, ale przebywali w Afryce Północnej tak długo, jak pokazują jakiekolwiek zapisy. Są kaukazoidalni, czyli biali, w przeciwieństwie do czarnych Afrykanów, którzy mieszkają na południe od Sahary. Kiedy armie islamskie wkroczyły do Afryki Północnej w VII wieku n.e., Berberowie, z których wielu było wówczas chrześcijanami, szybko przeszli na islam. Następnie Berberowie dołączyli do armii i pomogli rozprzestrzenić islam, szczególnie w Hiszpanii, gdzie stworzyli dwie silne dynastie muzułmańskie. Almorawidzi rządzili Marokiem i muzułmańską Hiszpanią w XI i XII wieku, a Almohadzi rządzili tymi samymi obszarami w XII i XIII wieku. Po upadku tych dynastii Berberowie, którzy żyli na równinach, stopniowo stali się częścią głównego nurtu kultury arabskiej. Inne plemiona berberyjskie odmówiły podporządkowania się i migrowały w obszary górskie, takie jak góry Atlas. Podtrzymywały swoje tradycje przez stulecia. Na początku XXI wieku stosunki między Berberami a Arabami w Maroku i Algierii nadal są czasami napięte.

Lata w Qalat ibn Salama

Ibn Chaldun znalazł okazję do takich naukowych zajęć, gdy pracował dla kolejnego księcia w regionie. Został wysłany na misję do plemienia koczowniczych Arabów, ludzi, którzy nie mieli stałych domów, ale zamiast tego podróżowali ze swoimi stadami zwierząt w poszukiwaniu pożywienia i wody. Podczas tej misji został powitany przez odłam plemienia i postanowił przyjąć gościnność, którą mu zaoferowali. On i jego rodzina zostali zaproszeni do zamieszkania w odizolowanym zamku o nazwie Qalat ibn Salama. Przez kolejne cztery lata Ibn Chaldun mieszkał w zamku i rozpoczął obszerne studium historii świata i ludu arabskiego. Był to punkt zwrotny w jego życiu, a jego uwaga przeniosła się z chaosu zaangażowania politycznego na tworzenie Muqaddimy. W tej pracy Ibn Chaldun rozwinął swoją teorię wzrostu i upadku cywilizacji. Swoje wnioski oparł na koncepcji asabiyya, czyli poczucia grupowego i solidarności grupowej (razem). Asabiyya może być badana u nomadów, takich jak plemiona Beduinów. Ci Beduini (po arabsku "mieszkańcy pustyni") mają takie samo pochodzenie rasowe i etniczne jak inni Arabowie i są silnymi wyznawcami islamu. Jednak ich styl życia izoluje ich od większości populacji. Lojalność grupowa jest dla nich niezwykle ważna, ponieważ polegają na sobie nawzajem, aby przetrwać na pustyni. Według Ibn Chalduna cywilizacja była odwiecznym konfliktem między typem "Beduina" a mieszkańcem miasta lub pustynią kontra miasto. Dla Ibn Chalduna typ Beduina reprezentował zasadę nieporządku i niepokoju, podczas gdy mieszkaniec miasta reprezentował ideę uporządkowanego zachowania. Uważał, że cywilizacja jest zawsze walką między tymi dwiema siłami żywiołów. Ibn Chalduin uważał, że solidarność grupowa umożliwia ustanowienie dynastii. Grupa, rodzina lub plemię z najsilniejszym poczuciem takiej solidarności przejmuje kontrolę. Tę solidarność można zwiększyć dzięki powszechnie wyznawanej religii, jak w przypadku islamu, lub dzięki wspólnym cechom społecznym lub kulturowym. Wtedy współpraca umożliwia podział pracy w społeczeństwie, a różni ludzie podejmują się różnych zadań. Praca tworzy dobra i usługi wykraczające poza codzienne potrzeby każdej osoby. To z kolei prowadzi do większej ilości wolnego czasu i rozwoju zajęć intelektualnych, takich jak nauki ścisłe, sztuka i muzyka. Ibn Chaldun kontynuował jednak w Muqaddimie, mówiąc, że produkcja takich luksusów również tworzy sytuację, która powoduje zniszczenie solidarności grupowej. Jednostki odrywają się od grupy, niektórzy ludzie stają się nieproduktywni lub leniwi, a cywilizacja zaczyna się rozpadać. Ostatecznie imperium zostaje przejęte przez inną grupę, zwykle mniej cywilizowaną, z większą solidarnością grupową i energią. Następnie proces zaczyna się od nowa. Ta teoria sprawiła, że Ibn Chaldun stał się przedmiotem dużej uwagi, ponieważ śledzi znaczenie ludzi, a nie wydarzeń, w tworzeniu historii. Ponadto przyjrzał się organizacji społeczeństwa w odniesieniu do polityki; życia w mieście; i ekonomii, czyli produkcji, dystrybucji i użytkowania dóbr i usług w społeczeństwie. Ta analiza znaczenia ekonomii w historii była jednym z pierwszych takich badań.

Ostatnie lata

Ibn Chaldun w końcu opuścił zamek i powrócił do rodzinnego Tunisu w 1378 roku, gdzie mógł znaleźć więcej zasobów, aby ukończyć kolejne sześć tomów swojego Kitab al- ibar. Podczas gdy Muqaddima służyła jako wstęp do całego dzieła, kolejne tomy koncentrowały się na historii świata i historii Berberów. W tym celu Ibn Chaldun potrzebował bibliotek, w których mógłby prowadzić badania. W Tunisie trzymał się z dala od polityki i koncentrował się na pisaniu. Do 1382 roku ukończył większość pracy, ale jego wpływy u władcy i popularność wśród studentów wywołały zazdrość na dworze, co naraziło go na niebezpieczeństwo. Przyjął zaproszenie egipskiego sułtana Barquqa, aby przyjechać i zamieszkać w Kairze. Po raz pierwszy w życiu Ibn Chaldun doświadczył stabilnego państwa islamskiego, rządzonego przez dynastię Mameluków (1250-1517), w której byli byli niewolnicy i żołnierze. W Kairze Ibn Chaldun odnalazł spokój, wysoki poziom kultury i bogactwo ekonomiczne. Został profesorem w jednej z głównych uczelni islamskich i był mianowany kadim, czyli sędzią prawa islamskiego, kilkakrotnie w ciągu czternastu lat spędzonych w mieście. Jednak jego późniejsze lata również były wypełnione smutkiem. Jego żona i córki zginęły w katastrofie statku u wybrzeży Aleksandrii w Egipcie, w drodze do niego. Po śmierci Barquqa w 1401 r. władzę objął syn sułtana, Faraj. Niedługo potem nastąpiła inwazja na Bliski Wschód dokonana przez Mongołów, wojowników z Azji Środkowej, dowodzonych przez wielkiego zdobywcę Timura (ok. 1336-1405). Timur i jego mongolscy żołnierze maszerowali do Damaszku w Syrii, a Egipcjanie obawiali się, że wojska zaatakują również ich kraj. Faraj zabrał swoją armię, aby pomóc w obronie Damaszku, a sześćdziesięciodziewięcioletni Ibn Chaldun towarzyszył mu jako dyplomata. Jednak po przybyciu do Damaszku Faraj otrzymał wiadomość o planowanym buncie przeciwko niemu w Kairze i pośpieszył do domu, zostawiając Ibn Chalduna i małą grupę. Kiedy przybyli Timur i Mongołowie, Ibn Chaldun działał jako negocjator między mieszkańcami Damaszku a mongolskim wojownikiem, uzyskując korzystny pokój dla miasta. Pozostał w obozie Timura przez pięć tygodni, prowadząc rozmowy i robiąc notatki na temat życia wśród Mongołów. Po powrocie do Kairu napisał opis tego doświadczenia. Następne pięć lat życia Ibn Chalduna było stosunkowo spokojne, ponieważ pełnił funkcję sędziego i pracował nad różnymi projektami naukowymi. Zmarł w Kairze 17 marca 1406 roku. Jego dzieła pozostały aktualne przez stulecia, a jego teorie dotyczące historii i społeczeństwa wykazują wiele podobieństw do tych omawianych przez współczesnych historyków i socjologów.

URODZONY: 27 sierpnia, ok. 1700 Okop, Polska

ZMARŁY: 22 maja 1760 Międzyboże, Polska

Polski przywódca religijny

"Nie ma czynu, słowa ani myśli, w których istota boskości nie byłaby ograniczona i ukryta. I tak, gdy patrzysz i widzisz okiem umysłu... Nie zobaczysz niczego poza boską mocą wewnątrz wszystkich rzeczy, która daje im życie, byt i istnienie w każdej chwili".

Izrael ben Eliezer nadał nową energię judaizmowi w Europie Wschodniej w XVIII wieku, ponownie łącząc zwykłych ludzi z religią. Był założycielem chasydyzmu, żydowskiego ruchu mistycznego, który podkreśla bezpośrednią więź z Bogiem poprzez modlitwę i radosne doświadczenia, takie jak udział w sztuce. Dla ben Eliezera, znanego również jako Baal Szem Tow ("Mistrz Dobrego Imienia"), czyste serce było bardziej przyjemne dla Boga niż wielki intelekt. Nauczał, że wszyscy Żydzi mogą zbliżyć się do Boga poprzez stałe skupianie się na Nim w codziennym życiu człowieka, a nie poprzez studiowanie Tory, która jest zbiorem żydowskiej literatury i prawa. Dla ben Eliezera proste i szczere oddanie religijne było prawdziwą drogą do Boga. Oznaczało to, że zarówno niewykształceni, jak i intelektualiści mogli doświadczyć Boga i odkupienia, czyli odpuszczenia grzechów. Dzięki temu zyskał wielu zwolenników w Europie Środkowej i Wschodniej, a ben Eliezer stał się jednym z najbardziej wpływowych przywódców duchowych tamtego okresu. Stał się również tematem wielu opowieści i legend, co utrudnia oddzielenie faktów z jego życia od fikcji.

Wczesne lata

Tradycja głosi, że Israel ben Eliezer urodził się we wsi Okop (zwanej też Okopami) na Podolu, od dawna będącym częścią Ukrainy. W momencie narodzin ben Eliezera, w 1700 roku, obszar ten był w trakcie powrotu do Polski po długiej okupacji tureckiej. Z tego powodu opinie na temat narodowości ben Eliezera są różne. Większość źródeł nazywa go Polakiem, choć niektóre podają, że miał ukraińskie pochodzenie. Istnieje również zamieszanie co do jego rodziny. Większość źródeł zgadza się, że jego rodzice, Eliezer i Sara, byli dość starzy, gdy mieli Israela. Niektórzy historycy twierdzą jednak, że jego ojciec był rabinem (osobą przeszkoloną w prawie, rytuałach i tradycji żydowskiej), podczas gdy inni twierdzą, że rodzina, choć bardzo religijna, była biedna. Ben Eliezer był jeszcze małym dzieckiem, gdy zmarł jego ojciec, ale był już wystarczająco duży, by zrozumieć ostatnie słowa Eliezera, które brzmiały albo "Izraelu, mój synu, masz bardzo świętą duszę, nie bój się niczego oprócz Boga" albo "Nie bój się niczego, ponieważ Bóg zatroszczy się o wszystko". Niedługo potem zmarła również jego matka, a młody ben Eliezer został oddany pod opiekę społeczności. Była to typowa praktyka w ówczesnych społecznościach żydowskich w Polsce. Podole i cały region polskiej Ukrainy były obszarem zdominowanym przez judaizm od czasów średniowiecza (ok. 500-ok. 1500). W ciągu dwóch stuleci poprzedzających narodziny ben Eliezera populacja żydowska wzrosła z zaledwie pięćdziesięciu tysięcy w 1500 roku do około pięciuset tysięcy w 1650 roku. Społeczności żydowskie w tym regionie cieszyły się pewnym stopniem samorządności i wolności od reszty chrześcijańskiej Polski i Ukrainy. Począwszy od 1648 r. chrześcijanie w Polsce i Rosji dokonywali pogromów, czyli masakr Żydów. Pogromy te były organizowane przez rząd Rosji w celu skierowania niezadowolenia politycznego odczuwanego przez robotników w regionie z dala od carów (władców) na Żydów, których nieznane praktyki religijne niepokoiły wielu. W ciągu następnego półwiecza zamordowano ponad sto tysięcy Żydów, a zniszczono ponad siedemset społeczności. Ci, którzy przeżyli, zostali wysoko opodatkowani przez władze chrześcijańskie i zagrożeni atakami ze strony wędrownych bandytów, jeśli nie mogli zapłacić, aby odzyskać wolność. W rezultacie judaizm na Podolu znajdował się w kryzysie w czasie narodzin Ben Eliezera. Społeczność intelektualna uczonych i nauczycieli talmudycznych (nauczycieli Talmudu, zbioru świętych pism o wierze żydowskiej) uciekła na Litwę, pozostawiając niższe klasy i biedniejszych Żydów bez dostępu do naukowych zajęć judaizmu. Ponadto, podczas gdy Żydzi w innych regionach żyli w gęsto zaludnionych obszarach miejskich blisko centrów żydowskiej nauki i nauczania, Żydzi w Polsce i na Ukrainie mieli tendencję do życia w rozproszonych wioskach z dala od ośrodków intelektualnych. W Polsce pojawił się podział klasowy, w którym bogatsi Żydzi i uczeni talmudyczni przewodzili społecznościom, ale nie płacili swojej uczciwej części podatków społecznościowych. Stanowiło to obciążenie finansowe dla biedniejszych Żydów. Ponieważ praktyka ta nie była krytykowana przez rabinów, zwykli ludzie zaczęli nie ufać uznanym przywódcom judaizmu w regionie. Ten konflikt doprowadził do wielu niezwykłych praktyk religijnych w Polsce i na Ukrainie. Niektórzy żydowscy zwykli ludzie i chłopi zwrócili się ku kabale, mistycznemu ruchowi w judaizmie, który rozwinął się w średniowieczu. Tradycja ta twierdziła, że pochodzi od proroka Abrahama (ok. 2050-ok. 1950 p.n.e.) i dostarczała tajnej interpretacji pism świętych lub ksiąg. Inni zostali wprowadzeni w błąd przez mistyków twierdzących, że są prorokami (ludźmi, przez których wyrażana jest wola Boga), zbawicielami i cudotwórcami. To było kulturowe i historyczne tło regionu, w którym urodził się i dorósł Ben Eliezer. Po adopcji przez społeczność, kształcił się w wiejskiej szkole żydowskiej. Nauczył się czytać po hebrajsku w wieku czterech lat, przetłumaczył Biblię w wieku pięciu lat i rozpoczął poważne studia Talmudu w wieku ośmiu lat. Jako uczeń, Ben Eliezer, jak się wydaje, zwracał na siebie uwagę tylko z powodu częstych nieobecności w szkole. Czuł się znacznie bardziej komfortowo w lasach i na polach otaczających Okop niż w klasie. Już we wczesnym wieku zaczął dostrzegać Boga w naturze, nie tylko w naukach Tory (pierwszych pięciu ksiąg pism hebrajskich) i Talmudu. Gdy wkroczył w okres dojrzewania, Ben Eliezer nie był już uważany za osobę zależną od społeczności i nadszedł czas, aby zdecydował o swojej drodze życiowej. Jego nauczyciele uznali, że z jego braku zainteresowania nauką wynika, że nigdy nie zostanie rabinem, więc został zatrudniony jako asystent w szkole. Do jego obowiązków należało odprowadzanie dzieci do i ze szkoły oraz nauczanie ich piosenek i modlitw. Uwielbiał opowiadać dzieciom przypowieści lub historie, które zawierały dla nich naukę moralną. Później został dozorcą w lokalnej synagodze, czyli żydowskim budynku kultu, gdzie do jego obowiązków należało sprzątanie i utrzymywanie ksiąg w porządku. To stanowisko dawało mu mnóstwo czasu na samodzielną naukę, którą wykorzystywał na badanie pism kabały i kształcenie się w prawie żydowskim. Nauka ta odbywała się jednak w tajemnicy, a mieszkańcy jego wioski nadal uważali go za prostego młodzieńca. Ben Eliezer ożenił się w wieku osiemnastu lat, ale jego żona zmarła wkrótce po ceremonii. Następnie opuścił Okop, podróżując i pracując w całym regionie Galicji, zanim osiedlił się we wsi niedaleko miasta Brody. W Brodach pracował jako asystent w szkole, a także jako mediator lub negocjator między ludźmi mającymi spory prawne. W wyniku swoich wysiłków jako mediatora zwrócił na siebie uwagę rabina Efraima z Brodów, który był tak pod wrażeniem inteligencji i uczciwości ben Eliezera, że obiecał mu swoją córkę, Hannę, jako swoją narzeczoną. Niestety, Ephriam zmarł przed zawarciem związku małżeńskiego, a jego syn, brat Hanny, był przeciwny małżeństwu, postrzegając ben Eliezera jako szorstkiego i niewykształconego chłopa. Hannah jednak była zakochana w ben Eliezerze, a oboje ostatecznie pobrali się i przeprowadzili do wsi w Karpatach, daleko od Brodów. Tutaj ben Eliezer zaczął pracować jako robotnik fizyczny, kopiąc glinę i wapno.

Staje się Baal Szem Tow

Czas spędzony w Karpatach przez Ben Eliezera poświęcony był dalszym mistycznym spekulacjom i eksploracji lasów i lasów tego obszaru. Stał się ekspertem w dziedzinie roślinności regionu i nauczył się stosowania ziołowych leków na choroby. Ostatecznie Ben Eliezer porzucił pracę robotnika i został rzeźnikiem. On i Hannah, z którą miał już dwójkę dzieci, prowadzili również zajazd lub tawernę. Wkrótce Ben Eliezer został Baal Szem, czyli uzdrowicielem, który używał ziół leczniczych i służył zarówno Żydom, jak i Chrześcijanom. Zaczął również odprawiać ceremonie wypędzania duchów i demonów. Mówiono, że miał anioła, Achiyah Ha Shaloni, który nauczył go tajemnic Tory i pomógł mu wyleczyć ciała i dusze jego pacjentów. Jego sława zaczęła się rozprzestrzeniać, a ben Eliezer stał się znany jako Baal Szem Tow, z dodanym do tytułu tow, co oznacza "dobry", aby odróżnić go od wszystkich innych uzdrowicieli. Czasami był również znany jako Beszt, imię utworzone z pierwszych liter jego honorowego imienia. W wieku około trzydziestu sześciu lat ben Eliezer przeszedł głębokie doświadczenie duchowe i zaczął formułować podstawowe zasady ruchu, który stał się znany jako chasydyzm lub chasydyzm ("pobożni"). Zasady te były bezpośrednią komunią z Bogiem, przekonaniem, że nawet najprostsze wszystko, a zatem każdy człowiek ma Boga w sobie i jest dobry. Grzechy i występki były wynikiem błędu, a nie zła. Inna z lekcji ben Eliezera głosiła, że powszechna praktyka ascezy, czyli osiągnięcie wyższego rozwoju duchowego poprzez wyrzeczenia i samokaranie, nie była faworyzowana przez Boga. Zamiast tego ben Eliezer nauczał, że Bóg preferuje radość od smutku lub płaczu. Dodał taniec i śpiew do swoich modlitw i podkreślił znaczenie utrzymania zdrowego ciała. Powiedział, że obecność Boga jest w każdym otoczeniu i człowiek powinien służyć Bogu każdym swoim czynem i słowem. Ben Eliezer zaczął dzielić się tymi pomysłami z innymi, przekazując swoje przesłanie w krótkich opowieściach i przypowieściach, tak jak robił to z dziećmi w szkole, których kiedyś uczył. Jego przesłanie zostało przyjęte z zadowoleniem przez zwykłych ludzi wśród Żydów w Polsce. Aby pomóc tym ludziom w ich życiu religijnym, dodał nowego funkcjonariusza lub urzędnika w judaizmie, cadyka. Tłumaczy się to jako "sprawiedliwy". Osoba ta miała wysoce rozwiniętą świadomość duchową i mogła służyć jako przywódca w ruchu chasydzkim. Ben Eliezer lubił mówić, że wszystko, co osiągnął, było dzięki modlitwie, a nie studiom. Nie używał modlitwy, aby prosić o specjalne prośby, ale po prostu, aby komunikować się z Bogiem i czuć, że jest z Nim jednością. Ben Eliezer wierzył, że ta jedność, gdy człowiek porzuca swoje odrębne istnienie i łączy się z Bogiem, tworzy prawdziwą radość i jest podstawą każdego prawdziwego kultu. Te przekonania przysporzyły mu zwolenników, ale także przyniosły mu krytykę i zaciekłe ataki z wielu stron. Rabini i uczeni talmudyczni uznali jego zachętę do tańca i picia za nieświętą i sprzeczną z tradycją, a także uważali, że jego brak nacisku na naukę stanowił zagrożenie dla intelektualnego aspektu judaizmu. Jednak chociaż ben Eliezer nauczał, że studiowanie Tory nie jest jedynym sposobem na zbliżenie się do Boga, nigdy nie głosił, że takie studiowanie jest nieistotne lub niepotrzebne.

Chasydyzm w Stanach Zjednoczonych

Chociaż chasydyzm rozprzestrzenił się na cały świat, około 200 000 z szacowanych 250 000 jego wyznawców mieszka w Stanach Zjednoczonych. Połowa z nich mieszka w stanie Nowy Jork, a większość w dzielnicach Brooklynu: Crown Heights, Williamsburg i Boro Park. Reprezentowanych jest kilka odłamów chasydyzmu, z których jednym jest chasydyzm Lubavitch. Crown Heights jest centralnym miejscem tej grupy, która liczy około piętnastu tysięcy członków. Inny odłam, Satmar, mocno trzyma się tradycyjnych wierzeń, a między nimi występuje pewien stopień tarcia, szczególnie w kwestiach dotyczących przyczyn II wojny światowej i odmiennych poglądów na państwo Izrael. Podczas gdy Holokaust w Polsce był głównym powodem opuszczenia tego obszaru przez Żydów chasydzkich, w Stanach Zjednoczonych istniały już zgromadzenia na długo przed tym czasem. W 1875 roku rabin Joshua Segal, zwany także "Sherpser Rov", przybył do Nowego Jorku. Wkrótce został przywódcą około dwudziestu kongregacji chasydzkich, znanych jako Kongregacje Izraela, Mężczyzn Polski i Austrii. W latach 60. liczba Żydów chasydzkich w tym stanie wzrosła do czterdziestu do pięćdziesięciu tysięcy. Czterdzieści lat później liczba ta się podwoiła. Taki wzrost był spowodowany częściowo imigracją, a częściowo wysokim wskaźnikiem urodzeń wśród Żydów w Nowym Jorku, którzy mieli średnio pięcioro lub sześcioro dzieci na rodzinę.

Ostatnie lata

W 1740 roku ben Eliezer przeprowadził się do miasta Międzyboże na Podolu. Mieszkał w Międzybożu do końca życia, szerząc wieść o chasydyzmie i kontynuując pracę jako uzdrowiciel. Przyciągnął nowych zwolenników, w tym rabina Josepha, rabina Dova Baera z Merzeritz i rabina Pinchasa, którzy pomogli szerzyć chasydyzm po śmierci ben Eliezera. Niektórzy z jego zwolenników, tacy jak Baer z Merzeritz, byli talmudystami, co dowodzi, że nauki ben Eliezera docierały również do intelektualistów i uczonych, a nie tylko do zwykłych ludzi. Osobiście nauczał odwiedzających świeckich (członków niebędących duchownymi) i rabinów nauk chasydyzmu. Ben Eliezer zmarł w 1760 roku, wkrótce po tym, jak zachorował w drodze na debatę religijną. Ruch chasydzki nadal się rozwijał po jego śmierci, a jego zwolennicy opublikowali wiele jego powiedzeń i nauk w swoich dziełach. Jednym z dobrze znanych przykładów jest Shivhei ha-Besht (W pochwale Baal Szem Towa), zbiór opublikowany w 1815 r., który zawiera ponad dwieście legend i opowieści o ben Eliezerze. Israel ben Eliezer dał nowe życie judaizmowi w Polsce dzięki swoim popularnym naukom. Przez dwieście lat po jego śmierci społeczność chasydzka w Polsce nadal rosła i prosperowała. W wyniku Holokaustu, masowej rzezi milionów Żydów dokonanej przez rząd niemiecki podczas II wojny światowej (1939-45; wojny, w której Wielka Brytania, Francja, Stany Zjednoczone i ich sojusznicy pokonali Niemcy, Włochy i Japonię), społeczności chasydzkie zostały przesiedlone na cały świat, a wiele z nich przeniosło się do Brooklynu w Nowym Jorku. Duża i żywotna społeczność chasydzka nadal funkcjonowała tam na początku XXI wieku.

URODZONY: 30 września 1207 Balkh, Persja

ZMARŁY: 17 grudnia 1273 Konya, Turcja

Perski poeta; prawnik; teolog

''Prorok zawołał donośnym głosem: 'Ufaj Bogu, ale przywiąż nogę wielbłąda.' . . . / Jeśli naprawdę ufasz Bogu, wysil się, / I staraj się, nieustannie polegając na Wszechmogącym.''

Dżalāl ad-Din ar-Rūmī był trzynastowiecznym poetą mistycznym i członkiem sekty sufickiej, lub odłamu, islamu. Jego imię jest czasami podawane jako Dżalāl ad-Din ar-Rūmī. Często jest określany jako Mawlvi w języku arabskim, Mawlana w języku perskim lub Mevlana w języku tureckim. Wszystkie te tytuły oznaczają "nasz pan" lub "nasz przewodnik". Dżalāl jest powszechnie uważany za największego poetę, który pisał w języku perskim, języku starożytnej Persji i współczesnego Iranu. Pod koniec XX i na początku XXI wieku jego poezja stała się szeroko popularna na Zachodzie (kraje Europy i Ameryki). Jego imię jest również kojarzone z Wirującymi Derwiszami. To imię opisuje mistycznych muzułmanów sufickich zwanych Mawlawiyah, którzy słyną z radosnych tańców, gdy śpiewają liczne imiona Allaha, jak Bóg jest nazywany przez muzułmanów.

Narodziny i wczesne życie

Dżalal urodził się około 30 września 1207 r. w mieście Balkh, części imperium Ghurydów, która później stała się częścią Afganistanu. Jego ojciec, Baha ad-Din Walad, był wysoko cenionym nauczycielem, autorem i teologiem, czyli ekspertem religijnym, którego prace miały silne mistyczne motywy. ("Mistycyzm" ma wiele znaczeń i często jest kojarzony z magią. W sensie religijnym odnosi się ogólnie do pojęcia bezpośredniej, tajemniczej komunikacji z Bogiem). Na początku XIII wieku siły z Mongolii dokonały inwazji na Azję Środkową. Baha ad-Din dostrzegł zagrożenie, jakie stanowiły, więc około 1218 r. opuścił Balkh wraz ze swoją rodziną i przeniósł się do Persji. Legenda głosi, że w mieście Niszapur w Persji rodzina spotkała perskiego mistycznego autora o imieniu Farid od-Din Attar (ok. 1142-ok. 1220), który udzielił osiemnastoletniemu Dżalālowi swojego błogosławieństwa. To spotkanie z Attarem wywarło głębokie wrażenie na Dżalālu, a kiedy sam zaczął pisać poezję, myślał o Attarze jako o jednej z osób, które go zainspirowały. Rodzina kontynuowała podróże, uważając, aby unikać zarówno Mongołów na wschodzie, jak i chrześcijańskich krzyżowców w Palestynie na zachodzie. (Krzyżowcy byli żołnierzami, którzy próbowali podporządkować Ziemię Świętą Palestyny chrześcijanom). Podróżowali po całym Bliskim Wschodzie i odbyli pielgrzymkę do Mekki, najświętszego miasta islamu i miejsca narodzin założyciela religii, proroka Mahometa (ok. 570-632). Mekka znajduje się we współczesnej Arabii Saudyjskiej. Rodzina przybyła następnie do Anatolii, części współczesnej Turcji, znanej również jako Azja Mniejsza. W 1228 roku przenieśli się do stolicy, Konyi, gdzie Baha ad-Din dostał pracę nauczyciela w szkole religijnej. Dżalāl został wysłany do syryjskich miast Damaszek i Aleppo, aby zdobyć wykształcenie religijne. Po śmierci Baha ad-Dina w 1231 roku, Dżalāl przejął po ojcu stanowisko nauczyciela. Miał wówczas dwadzieścia cztery lata i zyskał już dobrą reputację za swoje naukowe, czyli intelektualne, zrozumienie islamu. Dżalāl poświęcił się studiom przez lata, ale przestały mu odpowiadać zwyczajowe nauki o Allahu i religii. Uznał standardowe teksty za niewystarczające. Doszedł do wniosku, że tradycyjny islam kładzie zbyt duży nacisk na subtelne punkty doktryny lub zasady. Jego zdaniem ta metoda oddawania czci była sucha i pozbawiona głębszego znaczenia. Pragnął czegoś, co pomogłoby mu nawiązać głębszą relację z Allahem i nie wierzył, że znajdzie tę relację w akceptowanych tekstach, które kładą nacisk na prawo i tradycję. Próbując osiągnąć swój cel, Dżalāl nawiązał kontakt z wieloma znanymi nauczycielami mistycyzmu. W 1232 roku jeden z wcześniejszych zwolenników Baha ad-Dina, Burhan ad-Din Muhaqqiq, przybył do Konyi. Podzielił się z Rumim mistycznymi teoriami, które rozwinął w Persji. Burhan ad-Din opuścił Konyę w 1240 roku, co skłoniło Dżalāla do podróży do Syrii. Tam spotkał innych mistyków sufickich, w tym Ibn al-Arabiego i jego pasierba, Sadra ad-Dina al-Qunawiego, który został przyjacielem Dżalāla na całe życie. 30 listopada 1244 roku Dżalāl spotkał obdartego, wędrownego derwisza, czyli świętego człowieka, imieniem Szams (czasami pisanego jako Szems) ad-Din. W Szams Dżalāl zdał sobie sprawę, że znalazł to, czego szukał: osobę posiadającą mistyczną wiedzę o pięknie i wielkości Allaha. Obaj natychmiast nawiązali bardzo bliską relację. Dżalāl mieszkał z Szamsem i zaniedbywał jego zwolenników i rodzinę. Zwolennicy Dżalāla stali się tak zazdrośni o Szamsa, że zmusili derwisza do opuszczenia miasta na początku 1246 roku. Dżalāl był tak załamany stratą przyjaciela, że jego syn, Walad, udał się do Syrii, aby sprowadzić Szamsa z powrotem. Zazdrość zarówno rodziny, jak i społeczności, jednak rosła i pewnej nocy Szams zniknął. Przez wiele lat źródło tego zniknięcia pozostawało tajemnicą. Niektórzy wierzyli, że Szams po prostu znowu wyjechał, prawdopodobnie do Syrii. Inni wierzyli, że niektórzy zwolennicy Dżalāla zamordowali Shamsa. Niektórzy twierdzili nawet, że zamordowali go jego synowie. Dopiero niedawno udowodniono, że Shams został rzeczywiście zamordowany i pochowany w pobliżu studni, która nadal istnieje w Konya. Nie wiadomo, kto był odpowiedzialny za jego śmierć.

Islam suficki

Sufizm jest często określany jako sekta lub podgrupa islamu. Jest to tylko częściowo prawdą. Sufizm jest mniej sektą niż sposobem podejścia do islamu. Członkowie dwóch głównych odłamów islamu, sunnici i szyici, mogą być również sufi. Sufizm jest ezoterycznym odłamem islamu, co oznacza, że jego członkowie wierzą w mistyczną wiedzę posiadaną przez mały, ograniczony krąg ludzi. Sufich można rozpoznać po charakterystycznych długich szatach i turbanach na głowach. Sufizm pojawił się we wczesnych latach islamu w siódmym i ósmym wieku, gdy religia się rozwijała, a bogactwo napływało do imperium islamskiego w całym Bliskim Wschodzie. Sufi uważali, że islam kładzie zbyt duży nacisk na światowe troski, rytuały i prawa. Chcieli formy religii, która prowadziłaby do wewnętrznej ekstazy lub intensywnych emocji i komunii z Allahem. Sufi wierzą, że oddany muzułmanin może doświadczyć Allaha tylko poprzez stałe śpiewanie, medytację (skupione i skoncentrowane myśli), miłość do innych ludzi, samodyscyplinę i samozaparcie. Wierzą również, że sposobem na osiągnięcie duchowego bogactwa jest posiadanie niewielu dóbr materialnych. Nadmierne dobra materialne, jak wierzą, mogą zepsuć duszę. Sufi są dobrze znani ze swojej działalności charytatywnej. Praktykują cierpliwość, całkowite poleganie na wiedzy Allaha o przyszłości i wdzięczność Allahowi.

Mistyczny poeta

Dżalāl pogrążył się w żalu. Jego poczucie straty i żałoby było iskrą, która uczyniła z niego poetę. Tak silnie utożsamiał się z Szamsem, że podpisywał się jego imieniem na końcu większości swoich wczesnych wierszy. Wielu uczonych uważa, że Dżalāl skomponował większość z tych i późniejszych wierszy, będąc w stanie mistycznej ekstazy, intensywnej radości lub zachwytu. Sugerują, że Dżalāl pisał, słuchając dźwięku bębnów lub fletów, lub odgłosu młyna wodnego, a nawet po prostu ciesząc się naturą ze swoimi przyjaciółmi i zwolennikami. Często śpiewał swoje wiersze, biorąc udział w "wirujących" tańcach mistyków sufickich, którzy stali się znani jako Wirujący Derwisze. W kolejnych latach Dżalāl miał relacje z innymi mężczyznami podobne do tych, które miał z Szamsem. Jednym z tych mężczyzn był złotnik o imieniu Salah ad-Din Zarkub, którego córka ostatecznie poślubiła najstarszego syna Dżalāla. Jego związek z Salah ad-Dinem zachęcił go do kontynuowania pisania poezji. Legenda głosi, że Dżalāl słyszał dźwięk młota Salah ad-Dina i zaczynał swój wirujący taniec na ulicy, śpiewając przy tym swoje wersety. Po śmierci Salah ad-Dina, Dżalāl znalazł kolejnego duchowego towarzysza w osobie Husana ad-Dina Czelebiego. Husan ad-Din zainspirował Dżalāla do napisania jego najsłynniejszego dzieła, Masnaviye Ma′anavi, często nazywanego po prostu Masnavi lub Mathnawa. Masnavi było pisane przez długi okres czasu. Mówi się, że Dżalāl pisał w nim wersety przy każdej okazji, na przykład gdy brał kąpiel lub po prostu szedł drogą. Zawsze towarzyszył mu Husan ad-Din, który zapisywał wersety. Dżalāl prawdopodobnie ukończył pracę około 1270 roku. W międzyczasie stał się szanowanym członkiem społeczeństwa Konya. Wielu studentów, nauczycieli, a nawet księży chrześcijańskich odwiedzało go, zarówno aby oddać mu hołd, jak i dowiedzieć się, co mogliby wiedzieć o mistycyzmie sufickim. Dżalāl zmarł 17 grudnia 1273 roku. Był tak znany i szanowany, że przedstawiciele wszystkich religii w mieście uczestniczyli w jego pogrzebie. Rumi został pochowany w mauzoleum (budynku, w którym znajdują się miejsca pochówku) zwanym Zieloną Kopułą w Konya. Mauzoleum jest również muzeum i co roku odwiedzają je tysiące ludzi. Syn Dżalāla, Walad, zorganizował zwolenników Dżalāla w Mawlawiyah, część Wirujących Derwiszów. Choć Dżalāl nie stworzył Wirujących Derwiszy (którzy działali w Bagdadzie w Iraku co najmniej sto lat przed jego śmiercią), jego imię i nauki są kojarzone z tą grupą, która wkrótce po jego śmierci stała się odrębną sektą.

Dzieła Dżalāla

Najwcześniejsze dzieło Dżalāla nosiło tytuł Diwan-e Shams-e Tabriz-i (Dzieła Szamsa z Tabrizu). Był to zbiór około czterdziestu tysięcy wersetów nazwanych na cześć towarzysza i duchowej inspiracji Dżalāla, Szamsa. Wiersze w tym zbiorze zostały napisane głównie głosem Szamsa. Wiele z wierszy to ody, które są formą poezji naznaczoną intensywnymi uczuciami i emocjami. Niektóre czytają się niemal jak wiersze miłosne do Allaha, ale wielu czytelników uważa, że zostały napisane na cześć Szamsa tak samo, jak do Allaha. Głównym dziełem Dżalāla jest Masnavi (Dwuwiersze duchowe). (Dwuwiersz to dwuwierszowy werset poetycki.) Napisana w trzech tomach książka zawiera ponad dwadzieścia pięć tysięcy wersów poezji. Zawiera podania ludowe, bajki, filozofię, poezję liryczną i przypowieści, które są prostymi historiami ilustrującymi moralne lub religijne lekcje. Tematyka książki obejmuje świętych islamu, komentarze do Koranu (świętego tekstu islamu) i mistyczne interpretacje dużej liczby tematów, zarówno religijnych, jak i niereligijnych. Masnavi jest najpopularniejszym poematem wśród muzułmanów. W rzeczywistości wśród tekstów muzułmańskich jest uważany przez niektórych za drugi co do ważności po Koranie. Czasami jest nawet nazywany Qur′an-e Farsi (Koran w języku perskim). Fihi Ma Fih to zbiór przemówień Dżalāla. Zostały spisane i zebrane przez jego syna, Wahada. Majalis-i Sab-a to zbiór siedmiu kazań Dżalāla. Głównym tematem, który przewija się w całej twórczości Dżalāla, zwłaszcza w jego poezji, jest tawhid, co oznacza "jedność". Jedność, której szukał, była mistyczną jednością z Allahem i ze wszystkimi stworzeniami Allaha. W poezji dominuje poczucie tęsknoty za całkowitą miłością do Allaha i od Allaha. Dżalāl wierzył, że ta miłość jest w centrum wszystkiego, od najmniejszych szczegółów życia po najbardziej złożone teorie filozoficzne. Duża część poezji ma podwójne znaczenie. Słowa Dżalāla można odnieść do jego intensywnych uczuć do Szamsa i innych jego towarzyszy, ale odnoszą się również do jego miłości do Allaha. Jednym z powodów, dla których poezja Dżalāla stała się i pozostała tak popularna, jest to, że nie zajmuje się doktryną ani formalnymi naukami. Dżalāl, podobnie jak większość muzułmanów, wierzył w prawdę Koranu, ale nie interesowały go spory o jego znaczenie lub o to, które z jego praw muzułmanie powinni przestrzegać. Wielu czytelników lubi jego poezję, ponieważ wykorzystuje ona liczne proste, łatwe do zrozumienia symbole. Często używał obrazów wina i tawern, na przykład, aby zasugerować, że życie jest jak wielka uczta, podczas której ludzie świętują z czystej radości. Mówił o pijaństwie, aby zasugerować, jak ludzie mogą się czuć, gdy doświadczają bliskości z Allahem. Inne proste symbole, których używał Dżalāl, to słowik, który reprezentuje duszę; słońce, które reprezentuje naukę i oświecenie; i zima, która sugeruje duszę, która jest w jakiś sposób odcięta od Allaha i radości z jego stworzeń. Reprezentatywny przykład poezji Dżalāl może pochodzić z praktycznie każdej strony jego dzieł. W Diwan-e Shams-e Tabriz-i napisał beztytułową odę o śmierci. Tematem wiersza, reprodukowanego na Poetseers.org, jest to, że śmierci nie należy się bać ani żałować, ponieważ reprezentuje ona jedność z Allahem, "zjednoczenie". Chociaż śmierć może wyglądać jak więzienie, tak naprawdę jest uwolnieniem, które pozwala doświadczyć piękna Allaha.

W dniu mojej śmierci, kiedy będę
prowadzony do grobu, nie płacz.
Nie mów: "Odszedł! Odszedł!"
Śmierć nie ma nic wspólnego z odejściem.
Słońce zachodzi i księżyc zachodzi,
ale oni nie odeszli. Śmierć
to zejście się razem.
Grób wygląda jak więzienie,
ale tak naprawdę jest to uwolnienie do Jedności.
Ludzkie nasienie spada w ziemię
jak wiadro do studni, w której jest Józef.
Rośnie i wychodzi pełne
jakiegoś niewyobrażalnego piękna.
Twoje usta zamykają się tutaj
i natychmiast otwierają
tam z okrzykiem radości.

"Przemysł" Dżalāla

Dżalāl i jego poezja stały się w pewnym sensie przedsięwzięciem komercyjnym na Zachodzie pod koniec XX i na początku XXI wieku. Wielu zachodnich czytelników odnalazło sens w poezji Dżalāla ze względu na jej prostotę i wysiłki zmierzające do znalezienia bezpośredniego połączenia z Bogiem. W 1995 roku duży wydawca w Stanach Zjednoczonych wydał zbiór jego wierszy pod tytułem The Essential Rumi, a książka sprzedała się w nakładzie około 250 000 egzemplarzy. Wydawcy uważają to za zadziwiająco dużą liczbę jak na tomik poezji, który zwykle jest publikowany przez mniejsze firmy i wydawnictwa akademickie. Późniejszy zbiór zatytułowany The Soul of Rumi również stał się bardzo popularny wśród czytelników anglojęzycznych. Mistyk suficki stał się popularny również poza światem wydawniczym. Madonna (1958 - ) skomponowała muzykę do poezji Dżalāla na płycie kompaktowej z 1998 roku. Projektantka mody Donna Karan (1948- ) włączała recytacje poezji Dżalāla do niektórych swoich pokazów mody, a reżyser filmowy Oliver Stone (1946- ) mówił o nakręceniu filmu o życiu Dżalāla. Ludzie mogą kupić wszelkiego rodzaju produkty Dżalāla, w tym modlitewniki, zbiory jego wierszy na różne tematy i kalendarze. Dostępne są również ilustrowane wydania jego wierszy, a czytania ustne można znaleźć na płytach kompaktowych.

URODZONY: ok. 6 p.n.e. Betlejem, Judea

ZMARŁY: ok. 30 n.e. Jerozolima, Judea

przywódca religijny

Ojcze, przebacz im, bo nie wiedzą, co czynią.''

Jezus Chrystus, pierwotnie znany jako Jezus z Nazaretu, jest założycielem chrześcijaństwa i centralną postacią wczesnych pism tej religii. Żydowski uzdrowiciel, przewodnik duchowy i nauczyciel, który żył w pierwszym wieku naszej ery, Jezus jest zarówno postacią historyczną, jak i członkiem chrześcijańskiego boskiego triumwiratu (grupy trzech, lub Trójcy). Jest uważany za Syna Bożego, posłanego na Ziemię, aby odpokutować lub naprawić grzechy ludzkości. Bóg i Duch Święty dopełniają Trójcę. Urodzony około 6 r. p.n.e., Jezus zmarł w wieku około trzydziestu trzech lat po zaledwie trzech latach głoszenia kazań. W tym czasie zebrał dwunastu naśladowców, którzy byli znani jako jego uczniowie, i przyciągnął uwagę dużej części populacji w swoim rodzinnym regionie Palestyny. Oprócz głoszenia kazań o uniwersalnej miłości i wiecznym życiu, chrześcijanie wierzą, że Jezus dokonał wielu cudów w ciągu swojego życia. Ostatecznie został ukrzyżowany lub zabity przez przybicie do krzyża przez Rzymian, którzy okupowali Palestynę i bali się władzy, jaką Jezus zyskiwał nad ludnością. Trzy dni po swojej śmierci Jezus miał powstać z martwych, a później powrócić do nieba. Jego uczniowie rozgłaszali wieści o jego życiu i cudownym zmartwychwstaniu. Te nauki stanowiły rdzeń religii chrześcijańskiej, która miała stać się największą na świecie. Życie Jezusa zostało zapisane w Ewangeliach ("dobrych nowinach"), czyli księgach Mateusza, Marka, Łukasza i Jana w Nowym Testamencie. Nowy Testament to druga połowa Biblii, główny święty tekst chrześcijaństwa. Pierwsza połowa Biblii jest nazywana przez chrześcijan Starym Testamentem. Dla Żydów (wyznawców judaizmu) jest znana jako Tanach, a przez nie-Żydów może być nazywana Biblią Hebrajską.

Historyczny Jezus

Pomimo jego znaczenia w zachodniej historii religijnej, Jezus jest w dużej mierze tajemnicą. Większość jego życia nie została odnotowana, a znaczna część rzeczywistości jego posługi i pracy została zaciemniona przez mity, które powstały po jego śmierci. Główne punkty jego życia są szczegółowo opisane w pierwszych czterech Ewangeliach Nowego Testamentu, ale ponieważ te relacje koncentrują się bardziej na jego naukach niż na jego osobistych działaniach, ujawniają niewiele na temat tego, jakim był człowiekiem. Chociaż tysiące autorów pisało o Jezusie, nadal istnieją szerokie obszary niezgody. Niektórzy skupiają się na cudach, które rzekomo uczynił, podczas gdy inni zaprzeczają, że posiadał jakiekolwiek nadprzyrodzone moce i podkreślają jego przesłanie miłości. Niektórzy nazywają go pacyfistą lub osobą, która wierzy, że spory powinny być rozstrzygane pokojowo. Inni widzą w jego słowach postawę wojownika, jak na przykład w Ewangelii Mateusza, rozdział 10, werset 34 (10:34): "Nie sądźcie, że przyszedłem, aby przynieść pokój na ziemię; Przyszedłem nie po to, by przynieść pokój, ale miecz. "Rzeczywiście, w słowach zapisanych w Ewangeliach Jezus często wydaje się zaprzeczać samemu sobie, co jeszcze bardziej utrudnia pracę biografa. Jezus żył w epoce niepokojów politycznych. Palestyna, która rzekomo była Ziemią Obiecaną, którą Bóg dał dzieciom Izraela, została najechana przez Greków, a następnie przez Rzymian. W 63 r. p.n.e. Rzymianie uczynili pewne obszary Palestyny, takie jak Judea i Galilea, półniezależnymi królestwami, których władcy odpowiadali przed Rzymem. Jednak gdy Jezus był nastolatkiem, cały region stał się prowincją Rzymu i utracił całą swoją niepodległość. Jednak ludność żydowska Palestyny często buntowała się przeciwko panowaniu Rzymu. Z czynności pasterzy zapisanych w Ewangeliach wynika, że Jezus urodził się wiosną lub latem. Data urodzenia 25 grudnia jest powszechnie uznawana za późniejszy wynalazek jego zwolenników, którzy chcieli połączyć jego urodziny ze znacznie starszym świętem przesilenia zimowego, najkrótszym dniem w roku, ponieważ święto to było już powszechnie obchodzone. Szacunkowy rok jego narodzin ustanowił jednak zachodni system kalendarzowy. Datowanie rozpoczęło się od 1 r. n.e., gdzie AD oznacza anno Domini, co po łacinie oznacza "w roku Pańskim". Daty przed narodzinami Jezusa były oznaczane jako BC lub "przed Chrystusem". Oznaczenia te zostały od tego czasu szeroko zastąpione bardziej akademickimi terminami CE, oznaczającymi "Erę Narodową" i BCE, oznaczającymi "Przed Erą Narodową". Według Ewangelii Jezus urodził się w Betlejem, z Marii, dziewicy (kogoś, kto nigdy nie miał stosunków seksualnych). Była zaręczona ze znacznie starszym mężczyzną, Józefem, który rzekomo był spokrewniony z Dawidem, drugim królem Izraela. Józef i Maria udali się do Betlejem, ponieważ było to rodzinne miasto Józefa i musiał on być obecny na rzymskim spisie ludności (liczeniu ludności). Po przybyciu do miasta Józef i Maria odkryli, że nie ma już pokoi do wynajęcia, więc zatrzymali się w stajni za gospodą. Tam Maria urodziła Jezusa. Znaki zapowiadały jego przybycie. Nad Betlejem wzniosła się Gwiazda Dawida, a anioł ukazał się pasterzom w pobliżu, aby powiedzieć im, że narodził się Zbawiciel. Mędrcy ze Wschodu również byli prowadzeni do stajni przez gwiazdę. Stary Testament w wielu miejscach odnosi się do mesjasza, zbawiciela, który miał przyjść, aby pomóc Żydom w trudnych czasach. W czasie narodzin Jezusa władcą Judei był Herod Agryppa I (ok. 10 p.n.e.-44 n.e.). Herod obawiał się przyjścia mesjasza, myśląc, że wywoła to niepokój wśród ludu, którym rządził. Gdy dotarła do niego wieść, że przybył Zbawiciel, rozkazał zabić wszystkich chłopców poniżej drugiego roku życia w Betlejem. Gdy usłyszał o tym rozkazie, Józef wyruszył z Marią i Dzieciątkiem Jezus do Egiptu, gdzie pozostali aż do śmierci Heroda. Następnie wrócili do Palestyny, do miasta Nazaret. Józef i Maria mieli liczną rodzinę. Oprócz Jezusa mieli co najmniej dwie córki i czterech innych synów. Niektórzy chrześcijańscy uczeni twierdzą, że te inne dzieci były kuzynami lub być może dziećmi Józefa z innego małżeństwa, a Maria pozostała dziewicą przez całe życie. Jako młodzieniec Jezus studiował żydowskie pisma święte. Niewiele więcej wiadomo o jego dzieciństwie, poza jednym wydarzeniem. Kiedy miał dwanaście lat, towarzyszył rodzicom w podróży do Jerozolimy na Paschę, ważne tygodniowe żydowskie święto obchodzone wiosną. Był to prawdopodobnie pierwszy raz, kiedy Jezus odbył tak długą podróż (nie licząc tych, które odbył w dzieciństwie) lub odwiedził tak duże miasto. Po uroczystości Józef i Maria udali się do domu, tylko po to, by odkryć, że Jezusa z nimi nie ma. Pośpiesznie wracając do Jerozolimy, znaleźli swojego syna w świątyni, słuchającego i omawiającego kwestie religijne z żydowskimi uczonymi. Tradycja głosi, że Józef był cieślą, a Jezus przyjął ten sam zawód. Po śmierci Józefa Jezus przejął rolę utrzymywania swojej rodziny. Niektóre opowieści głoszą również, że Jezus został rabinem samoukiem, czyli żydowskim uczonym i nauczycielem religii, i każdego dnia poświęcał wiele godzin na naukę.Maryja Dziewica . Maryja, matka Jezusa z Nazaretu, stała się jedną z głównych postaci Kościoła chrześcijańskiego. Kult maryjny, mniejsza grupa w chrześcijaństwie, która szczególnie koncentruje się na Maryi, jest silny od dwóch tysięcy lat. Znana również jako Mariam lub Miriam, Maryja jest "najbardziej znaną postacią religijną w tradycji chrześcijańskiej" według historyczki Elizabeth A. Johnson, piszącej w U.S. Catholic. Jednak niewiele wiadomo o tej słynnej kobiecie. Historie, które zostały zachowane, można znaleźć głównie w Ewangeliach Biblii, podobnie jak wydarzenia z życia jej syna, Jezusa. Uważa się, że Maryja urodziła się około 22 r. p.n.e., a rok jej śmierci jest nieznany. Tradycja głosi, że była dzieckiem świętego Joachima i świętej Anny i że została poczęta bez grzechu pierworodnego. (Grzech pierworodny odnosi się do grzechu Adama i Ewy, którzy nie posłuchali Bożego rozkazu i zjedli z Drzewa Poznania Dobra i Zła w Ogrodzie Eden; jest to pojęcie, że wszyscy ludzie rodzą się grzeszni.) Narodziny Maryi bez tego grzechu pierworodnego nazywane są Niepokalanym Poczęciem. Ze względu na swoje Niepokalane Poczęcie Maryja była w stanie urodzić czystego Syna Bożego, bez grzechu, pozostając jednocześnie dziewicą. Często nazywa się ją Dziewicą Maryją lub Błogosławioną Dziewicą. Jako młoda kobieta Maryja była zaręczona z Józefem, cieślą. W tym czasie odwiedził ją anioł Gabriel, który powiedział jej, aby się nie bała, ponieważ pocznie z niej syn, który będzie Synem Bożym. Kiedy Józef odkrył, że jego przyszła żona jest już w ciąży, postanowił zerwać zaręczyny. Następnie odwiedził go we śnie anioł i nakazał poślubić Marię. Maryja odgrywa ważną rolę w wielu wydarzeniach w Nowym Testamencie, w tym w narodzinach Jezusa; czasie, gdy Jezus zaginął na kilka dni w wieku dwunastu lat; małżeństwo w mieście Kanie, kiedy Jezus zamienił wodę w wino; ukrzyżowanie jej syna, kiedy pozostała u jego boku; jej wizyta przy grobie Chrystusa po jego zmartwychwstaniu; i Pięćdziesiątnica, siódma niedziela po Wielkanocy, kiedy Duch Święty zstąpił na dwunastu apostołów. W V wieku n.e. powstała tradycja, że Maryja została wzięta, lub wzięta, bezpośrednio do nieba po swojej śmierci, wciąż jako dziewica. Wydarzenie to zaczęto obchodzić 15 sierpnia jako Wniebowzięcie. Tradycja katolicka utrzymuje, że Maryja pozostała dziewicą przez całe swoje życie. Doprowadziło to do wielu spekulacji uczonych na temat nie tylko cudownych narodzin Jezusa, ale także jego braci i sióstr. W 1854 roku Kościół rzymskokatolicki uczynił Niepokalane Poczęcie artykułem wiary, podczas gdy w 1950 roku papież Pius XII ogłosił, że ciało Maryi nie uległo rozkładowi w grobie. Zamiast tego, jak twierdził, Bóg zabrał zarówno jej ciało, jak i duszę bezpośrednio do nieba.

Zostaje uzdrowicielem i kaznodzieją

W wieku około trzydziestu lat Jezus spotkał proroka i kaznodzieję Jana Chrzciciela, który nakazał ludziom, aby pokutowali za swoje grzechy i zostali ochrzczeni, czyli oczyszczeni duchowo przez zanurzenie lub zanurzenie w wodzie. Jezus był wśród tłumu, który przyszedł do Jana nad rzeką Jordan i został ochrzczony. W tym momencie Jezus miał usłyszeć głos z nieba, który powiedział mu, że jest Synem Bożym. Udał się na pustynię, poszcząc (nie jedząc) i medytując (głęboko myśląc) przez czterdzieści dni. W tym czasie diabeł miał próbować przekonać Jezusa, aby oddał mu cześć, ale Jezus się temu sprzeciwił. Po powrocie odkrył, że Jan Chrzciciel został aresztowany, więc podjął się pracy Jana, głosząc pokutę i nadejście królestwa Bożego. Początkowo głosił w pobliżu Nazaretu, ale przyciągnął niewielu zwolenników, ponieważ ludzie tam znali go od dzieciństwa. Przeniósł się do różnych miejsc w Palestynie i wkrótce znalazł zwolenników wśród rybaków i zwykłych robotników. Z czasem zebrał dwunastu uczniów, których osobiście wykształcił. Uczniowie ci również twierdzili, że Jezus jest Mesjaszem i nadano mu tytuł Chrystusa, który pochodzi od greckiego słowa christos. Christos, podobnie jak słowo mesjasz, oznacza "namaszczony". Jezus i jego uczniowie założyli siedzibę w mieście Kafarnaum nad Jeziorem Galilejskim i stamtąd wyruszyli, aby propagować miłość i przebaczenie. Jezus nauczał za pomocą przypowieści, czyli historii z naukami moralnymi. Relacje twierdzą, że uzdrawiał chorych, przywracał zdolność chodzenia chromym i leczył tych z przerażającą chorobą skóry, trądem. Jezus nie miał zamiaru zostać wojownikiem-mezjaszem żydowskiej tradycji. Nie chciał gromadzić wokół siebie armii i pokonywać Rzymian. Zamiast tego chciał poprawić społeczeństwo, zmieniając sposób, w jaki jednostki traktowały się nawzajem i tworząc społeczność zbudowaną na miłości i zaufaniu. Wkrótce radykalne kazania Jezusa zaczęły gniewać Rzymian, którzy okupowali Palestynę. Faryzeusze, żydowska grupa religijna, która nalegała na ścisłe przestrzeganie prawa żydowskiego, również byli coraz bardziej zaniepokojeni. Uważali, że Jezus stanowił zagrożenie dla ich pozycji władzy, zwłaszcza że coraz więcej ludzi uważało go za Mesjasza. Około 30 r. n.e. Jezus wjechał do Jerozolimy na tydzień Paschy, a tłumy składały przed nim liście palmowe i nazywały go synem Dawida i Mesjaszem. W świątyni wywrócił stoły kupców, którzy w dużej mierze opanowali miejsce święte. W ciągu następnych dni wdał się w ożywioną debatę z faryzeuszami i innymi uczonymi religijnymi. Te działania i nieporozumienia jeszcze bardziej rozgniewały kapłanów, którzy następnie starali się wyeliminować Jezusa. W czwartkową noc tygodnia Paschy Jezus i jego uczniowie zjedli razem ostatni posiłek, którego odtworzenie stało się jednym z głównych sakramentów lub rytuałów religijnych chrześcijaństwa: Komunią Świętą, znaną również jako Msza lub Eucharystia. Po posiłku Jezus udał się do Ogrodu Getsemani, aby się modlić. Uczeń Jezusa, Judasz Iskariota, zdradził Jezusa, zdradzając jego miejsce pobytu wrogom. To właśnie w Getsemani Jezus został aresztowany i postawiony przed sądem za bluźnierstwo, czyli słowa i czyny, które świadczą o braku szacunku dla Boga. Jezus został skazany na śmierć i zabrany do rzymskich władz, aby wykonać wyrok. Rzymski namiestnik Judei, Poncjusz Piłat, próbował zaspokoić żądania wrzeszczącego tłumu, wydając rozkaz ukrzyżowania Jezusa. Kara została wykonana w piątek, później nazwany Wielkim Piątkiem w tradycji chrześcijańskiej, na wzgórzu Golgoty, znanym również jako Kalwaria. Wśród ostatnich słów Jezusa znalazły się, jak zacytowano w Ewangelii Łukasza 23:24, "Ojcze, odpuść im, bo nie wiedzą, co czynią".

Zmartwychwstanie

W następną niedzielę, obchodzoną później jako Niedziela Wielkanocna, gdy wyznawcy udali się do grobu, w którym pochowano Jezusa, odkryli, że kamień zasłaniający wejście został odsunięty na bok, a Jezus zniknął. Jego uczniowie rzekomo spożyli z nim posiłek po tym, jak zmartwychwstał. Inni, w tym jego matka, Maria, mieli go widzieć po tym cudownym zmartwychwstaniu. Czterdzieści dni później, po tym, jak powiedział swoim uczniom, aby rozpowszechniali jego nauki daleko i szeroko, Jezus został wzięty do nieba. Z czasem życie i śmierć Jezusa przybrały głębszą symboliczną formę. Chociaż historycy debatują, czy Jezus nazywał siebie Synem Bożym, jego wyznawcy wkrótce uczynili to twierdzenie faktem rozwijającej się religii chrześcijaństwa, nazwanej na cześć Jezusa Chrystusa. W tym kontekście był postrzegany jako ofiara ze strony kochającego Boga, Ojca, który złożył w ofierze swojego jedynego Syna, aby odkupić grzechy ludzkości. Ukrzyżowanie Jezusa i jego późniejsze zmartwychwstanie stały się głównymi elementami wiary chrześcijańskiej i odzwierciedlają ideę, którą głosił sam Jezus: że wierząc w Boga, można mieć życie wieczne. Jezus wiódł proste, skromne życie, które głosił, że inni również powinni prowadzić. Żył według swoich słów, a jego życie stało się przykładem tego, co można osiągnąć, kochając bliźnich i wybaczając im ich przewinienia. Religia chrześcijańska naucza, że mając wiarę w Jezusa Chrystusa zarówno jako Syna Bożego, jak i jako człowieka, który kiedyś chodził wśród innych ludzi, można osiągnąć osobiste zbawienie i mieć życie wieczne.

URODZONA: ok. 555 Mekka, Arabia

ZMARŁA: 619 Mekka, Arabia

Arabski przywódca religijny

"A ktokolwiek czyni dobre uczynki, czy to mężczyzna, czy kobieta, i jest wierzący - tacy wejdą do ogrodu i nie spotka ich żadna krzywda". - Święty Koran, 4:124

Chadidża była pierwszą żoną Mahometa (ok. 570-632), założyciela wiary islamskiej. Była jego pierwszą konwertytką na nową religię i pomogła mu szerzyć jej nauki, wykorzystując swoje bogactwo i wpływy. Chadidża miała czterdzieści lat, gdy poślubiła Mahometa. W tym czasie był zatrudniony w międzynarodowym systemie handlowym, którym zarządzała. Wspierała go, gdy oświadczył, że otrzymał wizję od Allaha i ogłosił się prorokiem, czyli boskim posłańcem nowej religii. Chadidża była postrzegana jako odgrywająca znaczącą rolę w historii islamu ze względu na swoją lojalność wobec męża. Jest również fascynującą postacią samą w sobie. Mimo że w czasach, w których żyła, kobiety były postrzegane jako obywatelki drugiej kategorii, stała się jedną z pierwszych na świecie odnoszących sukcesy międzynarodowych bizneswoman.

Kobieta na własną rękę

Khadijah al-Kubra, lub tul Kubra, urodziła się około 555 r. n.e. w mieście Mekka w Arabii (współczesna Arabia Saudyjska). W tamtym czasie Mekka była ważnym ośrodkiem handlowym na skrzyżowaniu głównych szlaków handlowych, takich jak indyjski Szlak Przypraw i arabski Szlak Kadzideł. Przyprawy z Indii, jedwab z Chin i produkty rolne ze wschodniej Afryki przybywały do portu w Jemenie, a następnie były przewożone karawaną wielbłądów do Mekki. Stamtąd towary były transportowane do Syrii, a następnie do reszty świata śródziemnomorskiego. Mekka była uważana za stolicę handlową regionu, a jej głównymi obywatelami byli kupcy. Najważniejszą grupą kupiecką było plemię starożytnych i potężnych Beduinów ("mieszkańców pustyni" po arabsku) zwanych Kurajszytami. Oprócz handlu Kurajszyci przejęli opiekę nad Ka aba w V wieku. Ka aba była centralnym sanktuarium dla przedislamskich Arabów. Znajdowały się tam bożki, czyli wizerunki używane jako przedmioty kultu, oraz Czarny Kamień, święty kamień, o którym mówiono, że pochodzi z nieba. Kaaba była głównym miejscem świętym ludu arabskiego, a Kurajszyci zarabiali na licznych pielgrzymach, którzy przybywali, aby się modlić. Khadijah pochodziła z plemienia Kurajszytów. Jej ojcem był Khuwalid bin Asad bin Abdul Uzza bin Qusayy. Khuwalid był członkiem Kurajszytów z Mekki i dalekim krewnym członków klanu Bani Hashim. Bani Hashim był klanem Muhammada Mustafy, który później został prorokiem Mahometem. Podobnie jak inni Kurajszyci z Mekki, Khuwalid zbił majątek na handlu. Wysyłał dwie karawany każdego roku: jedną do Jemenu zimą, aby odebrać towary, i jedną do Syrii latem, aby dostarczyć towary. W wieku piętnastu lat Khadijah po raz pierwszy wyszła za mąż za Abu Halah Hind ibn Zarah, członka klanu Makhzumi. Para miała trzech synów o imionach al-Tahir, Halah i Hind. Historycy uważają, że pierwszy mąż Khadijah zmarł, a ona sama wyszła za mąż po raz drugi, za Ateeqa ibn Aaitha, również z klanu Makhzumi. Los jej drugiego męża jest niejasny, niektóre źródła podają, że on również zmarł, a inne, że on i Khadijah się rozwiedli. Matka Khadijah zmarła w 575 roku, gdy Khadijah miała około dwudziestu lat. Jej ojciec zmarł dekadę później, a dzieci odziedziczyły rodzinny majątek. Tylko Khadijah odziedziczyła również umiejętności handlowe ojca. Jej bracia najwyraźniej nie byli zainteresowani biznesem karawanowym, więc Khadijah przejęła jego prowadzenie. Doradzał jej wujek, ale podejmowała decyzje sama. Było to bardzo niezwykłe dla kobiety w ówczesnym społeczeństwie arabskim, ponieważ kobiety były generalnie uważane za znacznie mniej ważne i inteligentne niż mężczyźni. Zazwyczaj tylko dzieci płci męskiej mogły dziedziczyć ziemie lub firmy po rodzicach. Kobiety nie miały żadnych praw i uważano, że przynoszą pecha. Czasami ojcowie, którzy byli rozczarowani, że nie mają syna, grzebali żywcem niemowlęta płci żeńskiej. Khadijah okazała się godną następczynią swojego ojca, ostatecznie organizując karawany tak duże, jak wszystkie jej konkurentki w Mekce razem wzięte. Miała sprytny zmysł biznesowy i potrafiła kupować i sprzedawać towary we właściwym czasie, aby zarobić jak najwięcej pieniędzy. Była również wykwalifikowanym sędzią mężczyzn, zatrudniając agentów karawan lub przewodników, którzy później wykazali się doskonałymi umiejętnościami nawigacyjnymi na pustyni. Biznes prosperował pod jej przywództwem. Khadijah była znana w Mekce jako "Czysta", "Księżniczka Kurajszytów" i "Księżniczka Mekki" ze względu na jej szlachetne pochodzenie i dobre uczynki, które wykonywała. Pomagała w utrzymaniu biednych w mieście i wspierała finansowo wszystkich swoich krewnych. Historycy uważają, że Khadijah, w przeciwieństwie do innych członków swojej rodziny i większości Arabów tamtych czasów, nie czciła bożków. Przedislamski świat miał wielu bóstw (bogów i bogiń), do których ludzie się modlili, a ponad trzysta z nich znajdowało się w Kaaba. Spośród tych bóstw Allah był uważany przez większość Arabów za najwyższego boga. Khadijah była najprawdopodobniej religijnie pod wpływem dalekiego kuzyna o imieniu Waraqah ibn Nawfal. Był uczonym religijnym i wierzącym w jedność stwórcy lub w istnienie jednej istoty najwyższej. Waraqah twierdził, że Arabowie nie powinni czcić wielu różnych bożków i bóstw. Historycy uważają, że nauki Waraqah spowodowały, że Khadijah odrzuciła politeizm, czyli wiarę w wiele bóstw, na rzecz monoteizmu, czyli wiary w jedno bóstwo.

Żona Muhammada

Chociaż wielu mężczyzn chciało poślubić Khadiję po zakończeniu jej drugiego małżeństwa, ona poświęciła się swoim dzieciom i biznesowi. Jednym z najważniejszych obowiązków Khadiji jako właścicielki karawany był wybór agentów karawan. Agenci ci byli niezbędni dla jej biznesu, ponieważ ich obowiązkiem było przekroczenie pustyni do Syrii latem, prowadząc ogromne karawany wielbłądów. Latem 595 r. Khadiji miała trudności ze znalezieniem agenta. Jej krewny, Abu Talib, dowiedział się o jej problemie od gildii kupców. Abu Talib udał się do niej, aby zaoferować usługi swojego młodego siostrzeńca, Muhammada, za którego stał się odpowiedzialny po śmierci rodziców Muhammada. Chociaż młody mężczyzna nigdy nie prowadził karawany sam, towarzyszył swojemu wujowi w podróżach i był uważany za godnego zaufania. Khadiji zatrudniła młodego mężczyznę na próbę, a karawana okazała się ogromnym sukcesem. Muhammadowi towarzyszył w karawanie sługa Khadijah o imieniu Maysara. Podróżowali nocą, aby uniknąć upału w ciągu dnia i dotarli do Syrii w ciągu miesiąca. Sprzedawali swoje towary, w tym rodzynki, suszone daktyle, perfumy, skóry zwierząt i tkane przedmioty, za gotówkę lub wymieniali je na inne towary, które mogli przywieźć z powrotem na sprzedaż w Mekce. Służąca Maysara obserwowała negocjacje prowadzone przez Muhammada i była zadowolona. Muhammadowi udało się zarobić dwa razy więcej niż zwykle w karawanie. Kiedy Muhammad wrócił do Mekki kilka miesięcy później, Khadijah była pod wrażeniem historii, które Maysara o nim opowiadała. Maysara opowiedziała Khadijah, jak Muhammad dobrze radził sobie w interesach i jak zupełnie obcy ludzie szybko zaczęli go szanować. Khadijah przydzieliła mu stanowisko kierownicze do zimy, kiedy to zatrudniła go, aby poprowadził zimową karawanę do Jemenu i zapłaciła mu trzy razy więcej niż zwykle. Druga podróż również zakończyła się sukcesem. Szacunek najwyraźniej przerodził się w miłość, ponieważ Khadijah poprosiła swojego sługę lub bliskiego przyjaciela, aby zapytał Muhammada, czy byłby zainteresowany poślubieniem jej. Miała wtedy czterdzieści lat; Muhammad dwadzieścia pięć. Zgodził się na propozycję i oboje pobrali się w 595 roku. Według wszystkich relacji małżeństwo było szczęśliwe. Oboje mieszkali w rezydencji Khadijah, która znajdowała się przy głównym bazarze, czyli targowisku, w Mekce. Niedługo po ślubie bogata Khadijah wycofała się z handlu karawanami i skupiła się na mężu i rodzinie. Muhammad, który zawsze był zamyślonym młodym człowiekiem, również opuścił świat biznesu i zaczął medytować nad naturą świata. Para miała dwóch synów, Qasima i Abdullaha, którzy obaj zmarli w dzieciństwie. Wiele źródeł twierdzi, że wszystkie cztery córki Khadijah, w tym najmłodsza, Fatima (ok. 605-633), urodziły się Khadijah i Muhammadowi. Ponieważ Chadidża miała czterdzieści lat w momencie swojego trzeciego małżeństwa, możliwe jest, że niektóre z tych córek pochodziły z jej drugiego małżeństwa. W 606 roku para stała się odpowiedzialna za wychowanie Ali ibn Abī Tāliba (ok. 600-661), sześcioletniego syna Abu Taliba. Ali był znacznie młodszym kuzynem Mahometa, ale został wychowany jako jego syn. Później został jednym z najsłynniejszych zwolenników Mahometa i poślubił jego córkę, Fatimę. Gdy dorósł, Mahomet stawał się coraz bardziej zamyślony i refleksyjny, i udał się na wyprawy na górę Hira, niedaleko Mekki, aby medytować. Podczas jednej z takich wypraw w 610 roku doświadczył potężnej wizji, w której anioł Dżabra il, czyli Gabriel, ukazał mu się i kazał mu wyrecytować słowa, które później stały się częścią Koranu, muzułmańskiej świętej księgi:

Recytuj w imię swego Pana, który stworzył
Człowieka z krwi skrzepniętej.
Recytuj! Pan jest cudownie łaskawy
Który piórem nauczył ludzkość
Rzeczy, których nie znali.

Wstrząśnięty tym doświadczeniem, Mahomet wrócił do swojej żony, Chadidży, która zapewniła go, że nie jest szalony. Przekonała go, że rzeczywiście otrzymał wiadomość od Allaha. Jej kuzyn, Waraqah ibn Nawfal, rozmawiał z Mahometem i również przekonał się, że był on posłańcem Allaha, i powiedział, że jego przyjście zostało przepowiedziane w pismach żydowskich i chrześcijańskich. Mahomet nadal miał wizje, opowiadając o nich tylko tym, którzy byli mu najbliżsi.

Położna islamu

Wsparcie Khadiji pomogło Mahometowi uwierzyć w swoje wizje i ustanowić nową wiarę, którą nazwał Islamem, co po arabsku oznacza "poddanie się". Jej wyznawcy byli nazywani muzułmanami lub "tymi, którzy się poddają". Mahomet zaczął podróżować i szerzyć słowo Islamu w całej Mekce. Głosił wiarę w jednego boga, Allaha, który, jak twierdził, stworzył świat i zasiadał na sądzie nad ludzkością. Mahomet mówił o życiu po śmierci i o bogu, który jest sprawiedliwy i nagradza dobre uczynki na Ziemi. Wielu biednych mieszkańców Mekki i niektórzy kupcy odpowiedzieli na wezwanie Mahometa, ale nowa religia szybko przysporzyła Mahometowi i Khadiji wrogów. Wielu mieszkańców Mekki nie znosiło Mahometa, mówiąc, że tradycyjni bogowie i boginie mają zostać zastąpieni przez jego Allaha. Byli zadowoleni z życia takiego, jakie było. Potężni Kurajszyci walczyli z nową religią, ponieważ obawiali się, że Mahomet zniszczy Kaabę, zamiast przyjąć ją dla Islamu. Khadijah i jej mąż stali się coraz bardziej odizolowani w Mekce, ponieważ wielu nowych konwertytów muzułmańskich opuściło miasto i wyjechało do Abisynii (współczesna Etiopia). Abu Talib, wujek Muhammada, jasno dał do zrozumienia mieszkańcom miasta, że Muhammad jest pod ochroną klanu Bani Hashim i że nie powinno mu się stać nic złego. Ostatecznie jednak Muhammad, Khadijah, ich rodzina i pozostali zwolennicy musieli ukryć się przed potężnymi Kurajszytami w dzikiej górskiej dolinie. Żyli w ponurym i trudnym życiu, a Khadijah była zmuszona wydać większość swoich pieniędzy na zakup wody i zaopatrzenia dla wiernych. Ta izolacja trwała kilka lat, aż do 619 roku. Ostatecznie jednak walka z Muhammadem i klanem Bani Hashim została przerwana, a Muhammad i jego rodzina wrócili do Mekki. Wyczerpana trudnymi warunkami, w jakich żyła, Khadijah zmarła wkrótce po powrocie do domu. Abu Talib również zmarł wkrótce potem. Mahomet pozostał w Mekce przez kolejne trzy lata, zanim wyjechał do Medyny, gdzie został przyjęty jako Prorok, a islam zaczął się rozwijać. Khadijah poprowadziła religię islamu przez jej wczesne trudności dzięki miłości i oddaniu mężowi. Jej wiara w wizje Mahometa pomogła mu zdobyć wiarę, aby stworzyć nową religię. Bezinteresownie wykorzystała również swój majątek, aby zapewnić przetrwanie zarówno ich rodzinie, jak i nowej wierze. Khadijah od dawna jest czczona w świecie muzułmańskim jako symbol cnoty i lojalności.

URODZONY: ok. 604 p.n.e. Chu, Chiny

chiński filozof

"Dao, które można wypowiedzieć, nie jest wiecznym Dao; / Imię, które można nazwać, nie jest wiecznym imieniem. / Bezimienne jest początkiem Nieba i Ziemi".

Laozi (pisany również jako Lao Tzu lub Lao-tzu) jest założycielem systemu filozoficznego zwanego taoizmem, jednej z trzech głównych religii Chin. Pozostałe dwie to konfucjanizm i buddyzm. Niewiele wiadomo o Laozi, który żył w VI wieku p.n.e. W rzeczywistości wielu historyków twierdzi, że był on w rzeczywistości postacią mityczną lub mieszanką kilku osób. Mimo to Laozi jest tradycyjnie uznawany za autora podstawowego tekstu taoizmu, Dao De Jing (znanego również jako Tao Te Ching), często tłumaczonego jako "Księga Drogi i Jej Cnoty". Tekst ten naucza, że należy naśladować prostotę i spokój natury oraz starać się zharmonizować swoje życie z Dao (Tao), odwieczną ścieżką wszechświata, często nazywaną Drogą.

Historyczny i mityczny Laozi

Istnieje kilka źródeł informacji o Laozi. Jednym z nich, od którego zaczyna się większość biografii, jest Shiji (Shih-chi), czyli Zapiski historyka, napisane przez nadwornego historyka dynastii Han, Sima Qiana (Ssu-ma Ch′ien). Wielu kwestionuje jednak dokładność informacji Sima Qiana, ponieważ jego książka została napisana kilka wieków po śmierci Laozi. Według Sima Qiana Laozi urodził się około 604 r. p.n.e. w małej wiosce w stanie Chu, który jest współczesną chińską prowincją Henan (Honan). Jego oryginalne nazwisko, czyli nazwisko rodowe, brzmiało rzekomo Li, a jego imię brzmiało Er, ale czasami nazywano go również Dan (Tan). Li Er lub Li Dan później stał się znany jako wielki myśliciel i otrzymał honorowy tytuł Laozi, co oznacza "stary człowiek" lub "stary mistrz". Źródłem tej informacji, którą podał Sima Qian, wydaje się być nauczyciel rodziny cesarskiej, którego nazwisko rodowe brzmiało Li i który wywodził swoje pochodzenie od Laozi. W tym momencie mit i legenda próbują wypełnić niektóre z historycznych luk. Mówi się, że Laozi miał cudowne narodziny. W jednej historii jego matka nosiła go w swoim łonie przez sześćdziesiąt dwa lata. W innej historii było to siedemdziesiąt dwa lata (magiczna liczba w chińskiej wierze ludowej). Jedna z legend głosi, że matka Laozi urodziła go, opierając się o drzewo śliwkowe, a przy narodzinach był już siwowłosy i mądry. Pierwsze słowa dziecka rzekomo odnosiły się do jego pochodzenia: oświadczył, że weźmie nazwisko rodowe od słowa oznaczającego śliwkę (li po chińsku), a następnie doda imię od słowa oznaczającego ucho (er lub erh), ponieważ jego uszy były już bardzo duże, jak uszy wszystkich mędrców. Sima Qian zauważył, że Laozi udał się do stolicy dynastii Zhou (Chou) (1025-250 p.n.e.), Luoyang (Loyang), która została założona w 770 r. p.n.e. W mieście został opiekunem archiwalnych zapisów na dworze Zhou. Oprócz gromadzenia dokumentów historycznych, wykonywał również obliczenia astrologiczne i dbał o święte księgi chińskiej myśli. Z tego powodu większość historyków zakłada, że Laozi znał wszystkie dawne tradycje religijne Chin. Laozi ożenił się w Luoyang, a on i jego żona mieli syna o imieniu Tsung. Reputacja Laoziego jako mądrego człowieka zaczęła się rozprzestrzeniać, a ludzie ze wszystkich części Chin wkrótce zaczęli szukać jego wskazówek. Tradycja głosi, że Laozi spotkał się kiedyś z innym wielkim chińskim filozofem, Konfucjuszem (ok. 551-ok. 479 p.n.e). Zostało to odnotowane przez Simę Qiana, a także w Zhuangzi, innym ważnym wczesnym tekście taoistycznym. Według tych źródeł Laozi i Konfucjusz spotkali się dwa razy. Pod koniec drugiego wywiadu Laozi odprawił młodszego filozofa słowami, które kwestionowały wszystkie jego przekonania na temat rodziny, porządku społecznego, rytuału i edukacji. Jak zauważył Sima Qian, Laozi rzekomo powiedział Konfucjuszowi: Człowiek inteligentny i jasnowidzący wkrótce umrze, ponieważ jego krytyka innych jest słuszna; człowiek uczony i wnikliwy ryzykuje życie, ponieważ ujawnia błędy innych. Człowiek, który jest synem, nie należy już do siebie; człowiek, który jest poddanym, nie należy już do samego siebie.'' Konfucjusz miał później powiedzieć swoim uczniom, że wiedział, jak złapać dzikie zwierzę i jak zarzucić sieć na rybę, ale Laozi był smokiem i nie wiedział, jak złapać lub zrozumieć smoka. Kilkakrotnie, według Zhuangzi, Konfucjusz konsultował się z Laozi w sprawie Dao, czyli Drogi, i za każdym razem opuszczał towarzystwo starszego mistrza zdezorientowany i oszołomiony. Dalsze dowody na to, że te dwie rzeczy mogły być powiązane, można znaleźć w jednym z klasycznych chińskich tekstów, Liji (Zapis rytuałów). Mówi on o Lao Danie, czyli "Starym Danie", który był mentorem lub nauczycielem Konfucjusza. Dan było jednym z imion, pod którymi znany był Laozi.

Podróż na zachód

Według relacji Sima Qiana, Laozi był coraz bardziej niezadowolony ze stanu społeczeństwa i upadku władzy Zhou. VI wiek p.n.e. był okresem niepokojów w Chinach, w którym lokalni arystokraci rzucali wyzwania sobie nawzajem i centralnej władzy Zhou. Wojna była niemal stałym elementem życia. Ten spadek wartości społecznych skłonił Konfucjusza do rozwinięcia swojej filozofii etycznej, dzięki której miał nadzieję na moralną rekonstrukcję społeczeństwa. Jednak Laozi nie uważał takiej rekonstrukcji za możliwą. Zamiast tego legenda głosi, że zrezygnował ze swojej pozycji na dworze i udał się na zachód, jadąc na grzbiecie bawołu wodnego, w poszukiwaniu lepszego królestwa. Przejechał przez pustynne regiony państwa Qin (Ch′in) i przekroczył centralne równiny do przełęczy Hangu, na granicy oddzielającej Chiny od świata zewnętrznego. Tam zatrzymał go strażnik graniczny Yin Xi (Yin Hsi). Świadomy sławy Laoziego, Yin Xi prosił starego filozofa, aby spisał swoją mądrość przed opuszczeniem ojczystego kraju. Laozi robił to przez kilka dni, tworząc dzieło składające się z pięciu tysięcy chińskich znaków, podzielone na osiemdziesiąt jeden rozdziałów. To dzieło stało się znane jako Dao De Jing. Po ukończeniu książki Laozi podobno opuścił Chiny i nigdy więcej o nim nie słyszano. Chociaż Sima Qian nigdy nie zasugerował, że Laozi ma boskie moce, zapisał żywotność filozofa na 160-200 lat. Sima Qian twierdził, że niezwykle długie życie Laoziego było wynikiem jego przekonań i praktyk medytacyjnych. Niektórzy historycy uważają, że mityczna postać Laoziego to w rzeczywistości trzy postacie historyczne połączone w jedną. Pierwszą z nich jest Li Er Simy Qiana. Drugą jest ktoś o podobnym imieniu, Lao Laizi (Lao Lai-tzu), również urodzony w Chu. Niewiele wiadomo o tym człowieku, poza tym, że był mniej więcej w tym samym wieku co Konfucjusz i że jest autorem książki o naukach taoistycznych. Trzecia osoba urodziła się ponad sto lat po śmierci Konfucjusza. Historyk Zhou, znany jako Dan (Tan).

Dao De Jing

Dao De Jing jest głównym tekstem taoistycznym. Najwcześniejsze odkryte kopie, które zostały napisane na paskach bambusowych, pochodzą z około 300 r. p.n.e. Jest to jedna z najczęściej tłumaczonych książek w literaturze światowej, a także jedna z najbardziej mylących. Zgodnie z tradycją, księga została skomponowana przez Laoziego w VI wieku p.n.e., gdy miał opuścić Chiny na zawsze. Badania wykazały jednak, że dzieło prawdopodobnie nie było dziełem jednej osoby, ale wielu. Naukowcy zajmujący się literaturą zauważyli, że można oczekiwać, że książka napisana przez jedną osobę będzie wykazywać spójny styl pisania, ale w Dao De Jing istnieje wiele różnych stylów. Ponadto zebrane w nim powiedzenia niekoniecznie odzwierciedlają okres historyczny VI wieku p.n.e. Uczeni utrzymują kilka różnych opinii na temat daty i autorstwa Dao De Jing, od III wieku p.n.e. do V lub VI wieku p.n.e. Większość uczonych zgadza się jednak, że tekst został ułożony przez kilka osób. Dao De Jing jest podzielony na dwie części. Rozdziały od pierwszego do trzydziestego siódmego dotyczą Dao, podczas gdy rozdziały od trzydziestego ósmego do osiemdziesiątego pierwszego dotyczą de, czyli "cnoty". Praca jest trudna do zrozumienia, częściowo z powodu podwójnego znaczenia wielu jej kluczowych pojęć i terminów. Na przykład sam tytuł jest jednym z problemów. Dao oznacza "ścieżkę" lub "drogę", ale Dao jest również istotnym i nienazwanym procesem wszechświata. De może oznaczać "cnotę" lub "sprawiedliwość", ale może również odnosić się do "mocy". Jing, przynajmniej po prostu oznacza "doktrynę", "książkę", "pismo" lub "klasykę". Istnieje ponad sto tłumaczeń tej pracy w samym języku angielskim. Książka jest krótka. Każdy rozdział ma około ośmiu do dwudziestu wersów, które są napisane jak proza, ale są bliższe poezji. Poza Dao tekst zajmuje się koncepcjami nicości; wiecznego powrotu lub cyklu natury; i oderwania, lub bycia powściągliwym i nie nadmiernie zaangażowanym w próby kontrolowania życia. Tekst koncentruje się również na yin, lub pasywnej energii, często używając metafor wody, aby pokazać zdolność adaptacji i trwałą siłę Dao. Samopoznanie jest innym wspólnym tematem.

Nauki Laoziego

Termin dao był używany w odniesieniu do sposobu myślenia nauczanego przez wiele szkół w chińskiej tradycji przed Laozi. W tych przypadkach słowo to odnosiło się po prostu do ich doktryny lub sposobu nauczania. W Dao De Jing podjęto próbę nadania temu słowu większego znaczenia. W tekście mówi się, że Dao, czyli Droga, ma kilka poziomów. Na najwyższym poziomie jest niewidzialną siłą stojącą za całym stworzeniem. Ta stała siła jest początkiem i końcem wszystkiego. Dao tworzy wszystko, a wszystko powraca do Dao w wiecznym cyklu. Na innym poziomie jest Dao natury, rytm świata naturalnego i wszechświata. Trzeci poziom to sposób, w jaki Dao istnieje w każdej osobie i w jaki sposób jej wewnętrzna energia, czyli qi (ch′i), jest utrzymywana w równowadze. Laozi, podobnie jak wielu wcześniejszych chińskich myślicieli, zauważył siłę między przeciwieństwami i potrzebę zrównoważenia aktywnej energii męskiej, czyli yang, z nieaktywną energią żeńską, czyli yin. Dla Laoziego, zjednoczenie się z Dao było oznaką oświeconej osoby. Dla Laoziego inną ważną zasadą w taoizmie jest koncepcja de, która tłumaczy się jako "cnota" lub czasami jako "moc". Kilka rozdziałów w Dao De Jing poświęconych jest wyjaśnieniu, jak de, a konkretnie cnotliwe zachowanie i inteligentne działanie, są znaczące w życiu człowieka. Ważną taoistyczną koncepcją dotyczącą zachowania osobistego jest wu wei, którą można przetłumaczyć jako "bezczynność" lub nawet "bezczynne działanie". Wu wei mówi, że działanie powinno być podejmowane we właściwym czasie i z właściwych powodów i powinno być bezwysiłkowe. Z koncepcją de wiążą się trzy rodzaje cnoty: współczucie, umiarkowanie i pokora. Praktykując te trzy cnoty, osoba może zbliżyć się do zjednoczenia z Dao, z którego wszyscy ludzie wyszli i do którego wszyscy powrócą. Prostota i spontaniczność (impulsywność; działanie bezmyślne) są podstawowymi wierzeniami systemu taoistycznego. Przestrzeganie wszystkich tych zasad prowadzi do życia w harmonii z Dao. Z czasem filozofia taoizmu, czyli Dao jia (chia), rozwinęła się w Dao jiao (chiao), religię związaną z wieloma istotami boskimi i nieśmiertelnymi.

URODZONA: 3 września 1905 Ryga, Łotwa

ZMARŁA: 12 kwietnia 1997 Jerozolima, Izrael

Łotewska biblistka

Światło, które zostało zredukowane do niczego więcej niż maleńkiej kropki w świecie ciemności, teraz świeci coraz jaśniej. . . . Teraz widzimy spokojny świat ozdobiony tęczą . . . jako znak pewności życia i pokoju dla przyszłych pokoleń.''

Nechama Leibowitz była znaną biblistką, nauczycielką i komentatorką radiową w Izraelu. Była profesorem na Uniwersytecie w Tel Awiwie i napisała wiele książek o judaizmie, religii narodu żydowskiego. Była najbardziej znana ze swoich cotygodniowych lekcji o Torze (pierwszych pięciu księgach Biblii) i ze swoich wysiłków na rzecz edukacji Żydów na temat ich religii. Tworzyła gilyonot, czyli strony do nauki, z informacjami o wierze, które były drukowane i wysyłane pocztą do tysięcy studentów judaizmu na całym świecie. W 1956 roku otrzymała Izraelską Nagrodę Edukacyjną i jest uznawana za jedną z czołowych nauczycielek Tory XX wieku. Tora odnosi się do pierwszych pięciu ksiąg Tanachu, znanego również jako Biblia Hebrajska, święty tekst judaizmu. Dla chrześcijan Tanach jest znany jako Stary Testament.

Z Łotwy do Izraela

Leibowitz urodziła się w 1905 roku w Rydze na Łotwie, w kraju w północno-środkowej Europie. Jej rodzina była ortodoksyjnymi Żydami, odłamem judaizmu, który trzyma się tradycyjnych praktyk wiary. Ortodoksyjny judaizm obejmuje oddanie Torze i jej studiowanie, zasady dietetyczne, takie jak unikanie wieprzowiny, i codzienne uczęszczanie do synagogi, żydowskiego domu modlitwy. Nechama była młodszą siostrą znanego filozofa Jeszajahu Leibowitza (1903-1994). Filozof to ktoś, kto studiuje sztukę, naukę i inne przedmioty, aby lepiej zrozumieć funkcjonowanie świata. Rodzina opuściła Łotwę w 1919 roku i osiedliła się w Berlinie w Niemczech, gdzie studiowała Leibowitz. Uzyskała doktorat na Uniwersytecie Berlińskim w 1930 roku, po ukończeniu swojej pracy magisterskiej lub długiej pracy na temat tłumaczeń Biblii. Biblia zawiera Stary Testament, święty tekst w wierze żydowskiej, oraz Nowy Testament, który jest akceptowany przez wiarę chrześcijańską obok Starego Testamentu. Klimat polityczny w Niemczech w 1930 roku nie sprzyjał Żydom. Naziści, członkowie Narodowosocjalistycznej Partii Robotniczej pod przywództwem Adolfa Hitlera (1889-1949), obwiniali Żydów za wiele problemów kraju. Antysemityzm, czyli dyskryminacja Żydów, stawał się coraz powszechniejszy. W rezultacie, po uzyskaniu doktoratu Leibowitz wyemigrowała do Palestyny, która wówczas znajdowała się pod kontrolą brytyjską. Wielu Żydów uważa Palestynę za ojczyznę swoich przodków. Tam wykładała przez dwadzieścia pięć lat w szkole kształcącej nauczycieli religii. Jej przedmiotem była metodologia (techniki) nauczania języka hebrajskiego i Biblii hebrajskiej.

Rozpoczyna swoje cotygodniowe lekcje

Leibowitz zaczęła również udzielać lekcji poza szkołą na różne tematy z Biblii. W 1942 roku poproszono ją o nauczanie grupy kobiet z kibucu, kolektywu rolniczego lub komuny, które miały przerwę w celach edukacyjnych. Zgodziła się poprowadzić sześciomiesięczne zajęcia. Kiedy się skończyły, kobiety były tak zainteresowane nauką, że zapytały Leibowitz, czy mogą kontynuować zajęcia pocztą. Zaczęła wysyłać im cotygodniowe lekcje, pytania, które wymagały od kobiet zbadania i przeanalizowania fragmentów Biblii. Następnie otrzymywała ich odpowiedzi pocztą zwrotną, poprawiała je i oceniała, a następnie odsyłała do kibucu. Nazywała te lekcje po prostu gilyonot, czyli "stronami". Wkrótce inni zaczęli prosić o te cotygodniowe lekcje. W 1943 roku w wysyłce wzięło udział pięćdziesiąt osób. W następnym roku lista wzrosła do trzystu, a Leibowitz nadal osobiście przygotowywała cotygodniowe arkusze ćwiczeń, przepisywała je, wysyłała pocztą, a następnie poprawiała każdy z nich. W 1954 roku Leibowitz zaczęła publikować serię "Studies", która zawierała wiele pytań z jej cotygodniowych lekcji. W 1971 roku przestała pisać nowe materiały, ale nadal korespondowała z osobami, które pisały do niej z własnymi badaniami religijnymi. W tych lekcjach, tłumaczonych na wiele języków i wysyłanych do krajów na całym świecie, uczestniczyło wiele osób. Zanim ostatecznie zrezygnowała z cotygodniowych lekcji w 1992 roku, Leibowitz oszacowała, że poprawiła około czterdziestu tysięcy takich lekcji, a niektórzy z jej uczniów byli z nią przez ponad trzydzieści lat. Przykład jednego z jej gilyonot dotyczy pierwszej księgi Tory, zwanej Bereshit. Omawiając wielki potop, który Bóg zesłał na Ziemię, a który Noe przetrwał, budując arkę i zaludniając ją po jednym zwierzęciu i człowieku każdej płci, Liebowitz dostarcza komentarza i interpretacji. Zwraca uwagę na symbolikę w tej historii, od ciemności deszczów, które zabiły wszystkich oprócz tych w arce z Noem, po odnowę życia, która następuje po ustaniu deszczu. Wyjaśnia, że potop zmył grzechy człowieka, takie jak upadek moralnego zachowania i rosnąca gloryfikacja takich rzeczy jak wojna i inna przemoc. Żydowska Agencja dla Izraela odtworzyła jej lekcje online, gdzie mówi:

Światło, które zostało zredukowane do niczego więcej niż małej kropki w świecie ciemności, teraz świeci coraz jaśniej, aż ponownie oświetli całe nasze płótno. Teraz widzimy spokojny świat ozdobiony tęczą, odbijającą swoje spektrum kolorów przez chmury, jako znak pewności życia i pokoju dla przyszłych pokoleń.

Państwo Izrael zostało utworzone w 1948 roku z dużej części ziemi, która była Palestyną. Leibowitz została regularną komentatorką w stacji radiowej Głos Izraela, a w 1956 roku zdobyła Nagrodę Izraela za swoje wysiłki w edukacji religijnej. W następnym roku zaczęła wykładać na Uniwersytecie w Tel Awiwie, a w 1968 roku została tam profesorem zwyczajnym. Jednak zawsze wolała skromniejszy tytuł, morah, czyli "nauczyciel".

Pierwsza kobieta-rabinka

Pierwszą kobietą, która została wyświęcona lub oficjalnie mianowana rabinem (głównym urzędnikiem w synagodze), była Regina Jonas (1902-1944). Jonas, w przeciwieństwie do Nechamy Leibowitz, była niemal zapomnianą postacią w judaizmie XX wieku. Była ofiarą Holokaustu, masowego mordu Żydów dokonanego przez nazistów podczas II wojny światowej (1939-45; wojny, w której Wielka Brytania, Francja, Stany Zjednoczone i ich sojusznicy pokonali Niemcy, Włochy i Japonię) i zginęła w obozie koncentracyjnym Auschwitz. Obozy koncentracyjne były obozami, w których więziono Żydów i innych. Miliony tych więźniów zostało zabitych lub zmarło z powodu chorób i braku pożywienia. Po upadku Niemieckiej Republiki Demokratycznej (Niemcy Wschodnie) w 1989 r. otwarto tajne archiwa państwowe i odkryto nowe informacje na temat tej pierwszej kobiety-rabinki. Jonas urodziła się w Berlinie w 1902 roku, a po latach nauki przez pewien czas uczyła. Następnie uczęszczała do Wyższego Instytutu Studiów Żydowskich w Berlinie i ukończyła go w 1930 roku. Uczęszczała na dalsze zajęcia w seminarium, szkoły dla osób zamierzających wykonywać zawody religijne. W końcu zdecydowała, że chce zostać rabinem, ale żadna kobieta nigdy tego nie zrobiła. Ukończyła wszystkie kursy niezbędne do zostania rabinem i napisała pracę dyplomową lub długą pracę badawczą, niezbędną do uzyskania dyplomu. Tematem jej pracy było to, czy kobieta może zostać rabinem zgodnie z Talmudem, zbiorem prawa i tradycji żydowskich. Doszła do wniosku, że zgodnie z prawem żydowskim kobieta może zostać rabinem. Początkowo jednak nie mogła znaleźć żadnych żydowskich uczonych ani rabinów, którzy by ją wyświęcili i oficjalnie nadali jej ten tytuł. Wielu obawiało się negatywnych reakcji bardziej konserwatywnych Żydów ortodoksyjnych. W końcu znalazła rabina, który wyświęcił ją w 1935 r., ale Jonas nadal nie mogła znaleźć synagogi, w której mogłaby pełnić funkcję rabina. Zamiast tego pracowała jako kapelan lub doradca religijny w żydowskich klubach towarzyskich i instytucjach. Gdy zbliżała się II wojna światowa i prześladowania (złe traktowanie i nękanie) Żydów nasiliły się, wielu rabinów opuściło Niemcy. Jonas postanowił zostać i z powodu braku rabinów płci męskiej w końcu mógł głosić w synagodze. W 1942 r. została wysłana przez nazistów do obozu koncentracyjnego w Theresienstadt, a w 1944 r. przeniesiona do Auschwitz, gdzie została zamordowana w komorach gazowych. Jonas pozostawiła po sobie kilka wykładów na temat historii kobiet żydowskich i innych tematów. Dopiero w 1972 r. mniej tradycyjne grupy żydowskie w Stanach Zjednoczonych ponownie zaczęły wyświęcać kobiety na rabinów. Pierwsza rabinka od czasów Jonasa została wyświęcona w Niemczech w 1995 r.

Metodologia

Leibowitz twierdziła, że podczas studiowania religii należy osiągnąć kilka celów. Uważała, że pierwszym i najmniej ważnym jest zdobycie wiedzy na temat faktów. Kolejnym jest rozwój umiejętności samodzielnego uczenia się. Dla Leibowitz najważniejsze były miłość do nauki i miłość do Biblii. Aby osiągnąć te cele, Leibowitz zaproponowała metodę zwaną aktywnym uczeniem się. W tym rodzaju nauczania nie ma formalnego wykładu ani wprowadzenia do materiału, który ma być studiowany. Leibowitz uważała, że nauczyciele nie powinni zadawać pytań, na które są oczywiste odpowiedzi, które można zapamiętać. Uważała również, że nauczyciele powinni unikać lekcji, które są zawsze organizowane w ten sam sposób. Twierdziła, że obie te metody prowadzą jedynie do tego, że uczniowie uczą się na pamięć, a nie naprawdę myślą samodzielnie. Zamiast tego, powiedziała, że uczniowie powinni być zachęcani do samodzielnego myślenia i faktycznej analizy materiału, którego się uczą, a nie tylko do zapamiętywania go. Wreszcie Leibowitz uważała, że nauczyciel powinien być wzorem do naśladowania i powinien okazywać rodzaj miłości do nauki, którą chce zaszczepić lub umieścić u swoich uczniów. Leibowitz stosowała tę metodę aktywnego uczenia się w swoim gilyonot i na kursach, które prowadziła na uniwersytecie. Pomogła wychować nowe pokolenie uczonych religijnych i dała głębsze zrozumienie dzieł religijnych judaizmu na wszystkich poziomach społeczeństwa izraelskiego. Kiedy zmarła w Jerozolimie w 1997 roku, została pochowana z nagrobkiem, na którym widniał po prostu napis "Nechama Leibowitz 'Morah'". Jak zauważył Moshe Sokolow na stronie internetowej Remembering Nehama Leibowitz, "Nehama Leibowitz nie otwierała nowych okien w Torze; po prostu wypolerowała szkło, abyśmy wszyscy mogli zobaczyć wnętrze znacznie wyraźniej".

URODZONY: 24 grudnia 1491 Azpeitia, Guipuzcoa, Hiszpania

ZMARŁY: 31 lipca 1556 Rzym, Włochy

Hiszpański przywódca religijny; żołnierz

"Na większą chwałę Boga".

Ignacy Loyola był hiszpańskim szlachcicem, który rozpoczął karierę jako wojskowy. Po tym, jak został ranny w bitwie, nawrócił się na katolicyzm, odłam chrześcijaństwa i został "żołnierzem" papieża, przywódcy Kościoła katolickiego. Wojny, w których wówczas walczył, nie toczyły się na polu bitwy, ale przeciwko reformacji protestanckiej, ruchowi religijnemu XVI wieku, który rozpoczął się jako próba reformy Kościoła rzymskokatolickiego i doprowadził do powstania kościołów protestanckich. Twierdził, że jedyną drogą do zbawienia, czyli życia po śmierci, jest całkowite posłuszeństwo kościołowi. W 1534 r. założył Towarzystwo Jezusowe, znane również jako zakon jezuitów. Jego książka, Ćwiczenia duchowe, służyła jako przewodnik po życiu jezuickim w szczególności i chrześcijańskim w ogóle. Za swoją służbę dla kościoła został ogłoszony świętym po swojej śmierci i jest często nazywany św. Ignacym Loyolą.

Od żołnierza do religijnego konwertyty

Ignacy Loyola urodził się w 1491 roku w rodzinnym zamku w pobliżu małej wioski Azpeitia w północnej Hiszpanii. Był najmłodszym z trzynaściorga dzieci, a jego imię przy urodzeniu brzmiało Iñigo. Jego ojciec był żołnierzem. Jego matka zmarła, gdy był jeszcze niemowlęciem. Ponieważ jego ojciec często wyjeżdżał na kampanie wojskowe, młodym Ignacym często opiekowała się sąsiadka, która wpoiła mu podstawowe cechy wiary i lojalności. Jako dziecko Ignacy chciał zostać wojskowym, tak jak jego ojciec, ale duża rodzina nie miała niezbędnych zasobów, aby umożliwić mu otrzymanie dobrego przeszkolenia. Zamiast tego, gdy miał szesnaście lat, Ignacy został wysłany do służby w rezydencji skarbnika królestwa Kastylii. Ten człowiek, Juan Velasquez, był przyjacielem ojca Ignacego i obiecał pomóc młodzieńcowi znaleźć karierę. Podróż z domu Ignacego do domu Velasquezów była trudna. Ignacy pokonał 644 km na grzbiecie muła. Po przybyciu został wyedukowany w zakresie stroju i ceremonii hiszpańskiego dworu. Nauczył się posługiwać mieczem, tańczyć i grać w karty. Hazard stał się ulubioną rozrywką młodego człowieka. Lubił eleganckie ubrania i jazdę na drogich koniach. Po śmierci swojego sponsora, Velasqueza, w 1517 roku Ignacy wstąpił do armii hiszpańskiej. Książę Najery (Najera to prowincja Hiszpanii) przyjął młodego mężczyznę na swojego osobistego adiutanta, chociaż Ignacy nigdy nie miał formalnego przeszkolenia wojskowego. Kiedy w 1520 roku wybuchła wojna z Francją o terytorium na północy Hiszpanii, które Francja rościła sobie, Ignacy musiał szybko nauczyć się nowego zawodu. W 1521 roku, w wieku trzydziestu lat, był oficerem pomagającym bronić miasta Pampeluna w północnej Hiszpanii przed Francuzami. Hiszpanie byli w mniejszości i chcieli się poddać, ale Ignacy przekonał ich, by kontynuowali walkę dla chwały swojego kraju. Podczas bitwy francuska kula armatnia przeszła między jego nogami, miażdżąc mu prawą piszczel i rozrywając skórę na lewej nodze. Miasto padło pod naporem Francuzów, ale Ignacy był traktowany z szacunkiem. Francuzi zrobili wszystko, co mogli, by nastawić jego złamane kości, a on został odesłany do domu, by wyzdrowiał. Po powrocie do zamku swojej rodziny Ignacy rozpoczął długi proces leczenia. Jego obrażenia były tak poważne, że kości musiały zostać ponownie złamane i nastawione dwa razy. Prawie umarł w trakcie tego procesu. Aby zabić czas, czekając na wyleczenie nóg, czytał. Jedynymi dostępnymi mu książkami były książki religijne, które traktowały o Jezusie Chrystusie (ok. 6 p.n.e.-ok. 30 n.e.; patrz wpis) i różnych świętych. Książki te, Życie Chrystusa i Kwiat świętych, dały mu nowy zestaw celów. Zainspirowały go losy mężczyzn w tych książkach, mężczyzn, którzy starali się poprawić świat. Przez następne pięć miesięcy Ignatius czytał te książki wiele razy. Kiedy jego rany się zagoiły, postanowił zrezygnować z żołnierstwa i poświęcić swoje życie Bogu.

Lata tułaczki

Do marca 1522 roku Ignacy wyzdrowiał na tyle, że mógł opuścić rodzinny zamek i wyruszyć w podróż religijną, która miała trwać do końca jego życia. Najpierw udał się do klasztoru, czyli ośrodka religijnego do nauki, w Montserrat w Hiszpanii, gdzie położył zbroję wojskową i miecz przed wizerunkiem Matki Boskiej, matki Jezusa Chrystusa. Następnie ubrał się w sandały i szorstką koszulę lub szatę. Przez kilka miesięcy mieszkał w jaskini niedaleko miasta Manresa w Hiszpanii, praktykując to, co jest znane jako asceza religijna. Asceci prowadzą proste życie modlitwy, często poszczą (nie jedzą) i poświęcają cały swój czas sprawom religijnym. W tym czasie Ignacy zaczął pisać swoje Ćwiczenia duchowne. Pisma te ostatecznie przybrały formę przewodnika po trzydziestodniowym programie modlitwy i skupienia się na Bogu, który jest nadal stosowany przez zakon jezuitów na początku XXI wieku. Ignacy był często zapraszany do domów innych szlachciców, ponieważ mimo że rozdał cały swój majątek, aby podążać ścieżką Boga, szlachta nadal uważała go za jednego ze swoich. Udzielał lekcji religii niektórym z tych szlachciców, ale zawsze spał w ich stodołach lub w domach biednych ludzi. Po wielu miesiącach podróży Ignacy postanowił udać się do Ziemi Świętej w Jerozolimie, gdzie Chrystus żył i został ukrzyżowany (zabity przez przybicie do krzyża). Kiedy dotarł pieszo do Barcelony w Hiszpanii, udało mu się wsiąść na statek płynący do Włoch i Jerozolimy, mimo że nie miał pieniędzy. Ignacy stał się niczym wędrowny święty człowiek, a ludzie często dawali mu jedzenie i próbowali mu pomóc. Nie pozostał długo w Jerozolimie, ponieważ miasto i region znajdowały się pod kontrolą muzułmanów, wyznawców religii islamu. Ignacy rzekomo otrzymał znak, że jest na boskiej misji, gdy próbował wrócić do Włoch i odmówiono mu przejścia dwoma statkami. Statki te później zatonęły w burzy. Trzeci statek w końcu zabrał go z powrotem do Wenecji we Włoszech. Ignacy, mający teraz trzydzieści trzy lata, postanowił, że chce studiować, aby zostać księdzem w Kościele katolickim. Aby to zrobić, najpierw musiał nauczyć się łaciny, języka używanego przez wykształconych ludzi tamtych czasów. Wrócił do Barcelony i uczył się łaciny, żebrząc o jedzenie i schronienie. Zgromadził również tłumy, aby omawiać kwestie religijne i uczyć ich, jak modlić się z uczuciem. Było to jednak w okresie reformacji protestanckiej, w okresie, gdy zwolennicy ruchu reformatorskiego, który rozpoczął się w Niemczech, próbowali zmienić niektóre praktyki Kościoła katolickiego. Ruch ten starał się oddać więcej władzy w ręce pojedynczego wierzącego, a nie w ręce urzędników kościoła z siedzibą w Rzymie. Dlatego też wszelkie zewnętrzne nauczanie religijne, które miało miejsce, niepokoiło przywódców Kościoła. Inkwizycja, urząd ustanowiony przez Kościół katolicki w celu karania tych, którzy sprzeciwiali się jego naukom, aresztowała Ignacego i wysłała go do więzienia na sześć tygodni. Kiedy został zwolniony, powiedziano mu, aby nie nauczał, dopóki nie zostanie księdzem. Przeniósł się do Salamanki w Hiszpanii, gdzie ponownie został wrzucony do więzienia za nauczanie. Nie próbował się bronić, gdy został aresztowany i nigdy się nie skarżył. W rzeczywistości, pewnego razu wszyscy inni więźniowie uciekli z więzienia, ale Ignacy pozostał. W 1528 roku Ignacy przeniósł się do Paryża we Francji i rozpoczął studia kapłańskie. Pozostał w Paryżu przez siedem lat. Oprócz uczęszczania na zajęcia, próbował nauczać innych studentów swoich Ćwiczeń Duchowych. Jego współlokatorzy, Franciszek Ksawery i Piotr Faber, stali się bliskimi przyjaciółmi jego i jego pierwszych konwertytów. Zaczął nauczać tych dwóch swojego systemu modlitwy i wkrótce zgromadził wokół siebie sześciu bliskich zwolenników. Ci młodzi mężczyźni wszyscy rozdawali swoje dobra, tak jak Ignacy, i żebrali o jedzenie i zakwaterowanie. Razem założyli Towarzystwo Jezusowe, czyli zakon jezuitów, 15 sierpnia 1534 roku. Celem zakonu była służba w szpitalach lub jako misjonarze (ludzie, którzy próbowali nawracać niewierzących) lub robienie wszystkiego, o co papież w Rzymie mógłby ich poprosić. Lata ascezy Ignacego zrujnowały jednak jego zdrowie. Wrócił do domu w Hiszpanii, aby wyzdrowieć, odbywając trudną podróż na ośle. W Azpeitia zatrzymał się w przytułku dla ubogich, a nie w zamku swojej rodziny. Jego zdrowie wkrótce nieco się poprawiło, chociaż nigdy nie był już całkowicie zdrowy. W 1535 r. przyciągał duże tłumy swoimi naukami o Biblii (świętym tekście chrześcijaństwa) i swoimi Ćwiczeniami Duchowymi. Niedługo potem opuścił Hiszpanię i spotkał się ze swoimi współbraćmi jezuitami we Włoszech. Chociaż jezuici zebrali się we Włoszech, aby przygotować się do podróży do Jerozolimy, wojny w regionie uniemożliwiły grupie podróż tam. Pozostali we Włoszech, wykonując pracę charytatywną i głosząc kazania. W tym momencie zmienił swoje imię, In?igo, na Ignatius, na cześć św. Ignacego Antiocheńskiego (50- ok. 107), który oddał życie za wiarę. W 1537 roku papież Paweł III (1468-1549) usłyszał o jezuitach i wyraził ustną aprobatę dla ich misji. Po przeczytaniu Ćwiczeń duchownych Ignacego papież był przekonany, że jezuici mogą być pomocni w walce z reformacją. Na przykład jedna z sekcji Ćwiczeń duchownych to lista zasad, których muszą przestrzegać jezuici. Jak zacytowano na stronie internetowej Medieval Sourcebook Uniwersytetu Fordham, reguła trzynasta mówi w części: "Aby mieć rację we wszystkim, powinniśmy zawsze uważać, że biel, którą widzę, jest czarna, jeśli... Kościół o tym decyduje." To zachęcanie do bezwzględnego posłuszeństwa Kościołowi katolickiemu było atrakcyjne dla papieża.

Zostanie świętym

W chrześcijaństwie świętym jest ktoś, kto jest uważany za szczególnie świętego i godnego. Wielu wczesnych świętych, takich jak św. Ignacy Antiocheński, było męczennikami lub ludźmi, którzy oddali swoje życie za wiarę. Inni święci, tacy jak Loyola, byli ludźmi, którzy byli silnymi zwolennikami religii. Słowo święty pochodzi od łacińskiego sanctus, oznaczającego "święty". Ludzie stają się świętymi poprzez długi i złożony proces zwany kanonizacją. Najpierw musi minąć co najmniej pięć lat od chwili śmierci osoby do rozpoczęcia postępowania. Następnie wzywani są świadkowie, aby wykazać, że dana osoba wykazała się heroicznymi cnotami chrześcijańskimi, takimi jak wiara, nadzieja i miłość, oraz wartościami, takimi jak poczucie sprawiedliwości i ostrożności. Po tym etapie osoba jest nazywana Sługą Bożym. Następnie osoba musi zostać beatyfikowana lub błogosławiona. Aby to nastąpiło, należy wykazać, że Sługa Boży dokonał cudu po swojej śmierci. Następnie Sługa Boży przyjmuje nowy tytuł, Błogosławionego. Aby zostać w pełni kanonizowanym, musi nastąpić drugi cud po beatyfikacji. Wtedy Błogosławiony oficjalnie staje się świętym.

Głowa jezuitów

Ignacy przedstawił papieżowi konstytucję, czyli podstawowy zbiór zasad dla swojego nowego zakonu religijnego w 1538 roku. W 1540 roku nowy zakon został zaakceptowany jako prawowita grupa katolicka, a Ignacy został wybrany na jego pierwszego Przełożonego Generalnego lub Ojca Generalnego. Następnie wysłał swoich zwolenników po Europie i innych regionach, aby znaleźli nowych rekrutów, pracowali w szpitalach i szkolili miejscową ludność w prawidłowych praktykach religijnych, zgodnie z wytycznymi Ćwiczeń Duchownych. Mottem jezuitów stało się "dla większej chwały Bożej". Jezuici nieco różnią się od innych katolickich zakonów religijnych, takich jak benedyktyni, franciszkanie czy dominikanie. Wykazują bezwarunkową lojalność wobec papieża i ślubują podjąć się każdej pracy, o jaką ich poprosi. Było to szczególnie ważne w latach tego, co stało się znane jako kontrreformacja, czyli ruch reformatorski, który rozwijał się w Kościele katolickim w celu przeciwdziałania reformacji. Jezuici zobowiązują się również służyć światu, zamiast żyć z dala od społeczeństwa, np. w klasztorach, aby skupić się na modlitwie. Ignacy ostatecznie musiał poświęcić się w pełni kierowaniu rozwijającym się Towarzystwem Jezusowym, ponieważ jego misjonarze byli wysyłani na cały świat. Zamieszkał w Rzymie, gdzie w ciągu następnych piętnastu lat napisał tysiące listów w imieniu organizacji. Otworzył szkoły we Włoszech, Portugalii, Holandii, Hiszpanii, Niemczech i Indiach. Szkoły te były jednak przeznaczone głównie do kształcenia nowych jezuitów, którzy mogliby zostać zrekrutowani w tych krajach, ponieważ Ignacy nigdy nie myślał o swoim stowarzyszeniu jako o zakonie nauczycielskim. Pomimo tego władcy i urzędnicy kościelni w całej Europie wkrótce zaczęli domagać się szkół jezuickich na swoich terenach, aby nauczać tego, co uważali za właściwe zasady chrześcijaństwa. Doprowadziło to do tego, że jezuici zyskali reputację edukatorów katolicyzmu. Ignacy pracował dwadzieścia godzin dziennie pomimo ciągłego złego stanu zdrowia. Od czasu swoich dni szkolnych w Paryżu cierpiał na bóle żołądka i gorączkę. (Po jego śmierci chirurg odkrył, że przyczyną były nagromadzenia minerałów, zwane kamieniami, w jego nerkach i innych organach.) Latem 1556 roku jego zwykle słabe zdrowie pogorszyło się jeszcze bardziej i 31 lipca tego roku zmarł. Jego dziedzictwo przetrwało w Towarzystwie Jezusowym, wciąż jednym z najsilniejszych zakonów w Kościele katolickim na początku XXI wieku. W 1609 roku został beatyfikowany, czyli ogłoszony błogosławionym, a w 1622 roku został kanonizowany, czyli ogłoszony świętym. Były żołnierz znalazł swoje miejsce nie na froncie armii, ale w zapisach historii Kościoła.

URODZONY: 10 listopada 1483 Eisleben, Saksonia-Anhalt, Niemcy

ZMARŁ: 18 lutego 1546 Eisleben, Saksonia-Anhalt, Niemcy
Niemiecki teolog; mnich; reformator religijny

"Moje sumienie jest więźniem Słowa Bożego. Nie mogę i nie odwołam niczego, ponieważ sprzeciwianie się sumieniu nie jest ani słuszne, ani bezpieczne".

Marcin Luter był mnichem katolickim, którego nauki pomogły zainspirować i zdefiniować protestancką reformację w Europie XVI wieku. Ruch, który zapoczątkował, przyniósł ogromne zmiany polityczne i religijne na kontynencie i uczynił go ważną postacią w historii Zachodu. Ci, którzy znali go osobiście, uważali go jednak za osobę całkowicie niesympatyczną. Był niegrzeczny, zarozumiały, obrażał przeciwników i miał straszne wybuchy złości. Wielu jego uczniów uważało go za zabawnego, ponieważ przerywał wykłady w klasie żartami i obrzydliwymi odgłosami ciała. Członkowie Kościoła luterańskiego na całym świecie czczą jego pamięć i szanują jego nauki, ale niewielu, być może, chciałoby go u siebie gościć.

Zmiana kursu

Marcin Luter urodził się w niemieckim mieście Eisleben 10 listopada 1483 r. W tamtym czasie Niemcy były luźnym zbiorem niezależnych państw, z których każde było rządzone przez szlachcica. Niedługo po narodzinach Lutra jego ojciec, Hans, przeniósł rodzinę do Mansfeld i zajął się handlem miedzią. Hans i jego żona, Margaretha, chcieli, aby Marcin odniósł sukces w służbie cywilnej, więc wysłali go do szkół w Mansfeld, Magdeburgu i Eisenach. W 1501 r. Luter wstąpił na Uniwersytet w Erfurcie, gdzie w 1502 r. uzyskał tytuł licencjata, a w 1505 r. tytuł magistra. Następnie zapisał się na wydział prawa uniwersytetu. 2 lipca 1505 r. uporządkowane życie Lutra nagle się zmieniło. Według legendy wracał do szkoły po wizycie w domu, gdy uderzyła burza i został strącony z konia przez piorun. Wdzięczny, że jego życie zostało ocalone, zawołał: "Pomocy, święta Anno! Zostanę mnichem". Ku wielkiemu gniewowi i rozczarowaniu rodziców, Luter wstąpił do klasztoru augustianów w Erfurcie, zakonu założonego w 1256 roku i formalnie nazywanego Pustelnikami Świętego Augustyna. Klasztor to miejsce oddalone od rozproszeń świata, do którego udaje się, aby skupić się na duchowych dążeniach. Kiedy Luter został uczniem klasztoru, jego pogodna natura zaczęła się zmieniać, gdy szukał zrozumienia Boga. Poświęcił się postom (pozbawianiu się jedzenia), modlitwom, spowiedziom z grzechów, pielgrzymkom i samobiczowaniu lub chłostaniu się jako karze. Jego przełożony uznał, że jego nadmierna pobożność była wynikiem zbyt małej ilości zajęć, więc nakazano Lutrowi kontynuować karierę akademicką. Po otrzymaniu święceń (obdarzeniu autorytetem) na księdza katolickiego w 1507 r. Luter uzyskał tytuły licencjata teologii w 1508 i 1509 r. oraz doktorat z teologii w 1512 r. (Teologia jest nauką o religii). Niedługo po ukończeniu doktoratu dołączył do wydziału Uniwersytetu w Wittenberdze. Oprócz nauczania teologii pełnił funkcję proboszcza w kościele zamkowym w Wittenberdze.

Kontrowersje

Przez następne pięć lat Luter zaczął wierzyć, że Kościół katolicki stał się nieuczciwy i nadmiernie zaangażowany w sprawy światowe, a nie duchowe. Uważał również, że zbłądził w kwestii szeregu podstawowych zasad teologicznych. Głównym punktem teologii Kościoła, z którym Luter się nie zgadzał, było to, w jaki sposób ludzie osiągają zbawienie, czyli życie po śmierci, w niebie. Kościół katolicki nauczał, że człowiek może zasłużyć na miejsce w niebie częściowo poprzez dobre uczynki, ale Luter uważał, że to nieprawda. Opierając się na swojej lekturze Biblii, świętej księgi chrześcijaństwa, podkreślał usprawiedliwienie z łaski przez wiarę, często określane prościej jako usprawiedliwienie przez wiarę. Ta doktryna lub zasada mówi, że zbawienie jest bezwarunkowym darem miłości i łaski Bożej, który otrzymuje się przez Jego syna Jezusa Chrystusa, i że dar ten opiera się wyłącznie na wierze. Ta doktryna stała się jedną z najważniejszych w reformacji protestanckiej, ruchu, który odrzucił wiele nauk katolicyzmu i doprowadził do powstania wielu różnych kościołów protestanckich, w tym Kościoła luterańskiego. Jednak poglądy Lutra dotyczące odpustów przyciągnęły uwagę władz kościelnych. Zgodnie z teologią katolicką, gdy osoba spowiada się z grzechu księdzu i otrzymuje rozgrzeszenie lub przebaczenie od Boga za pośrednictwem księdza, grzech zostaje usunięty. Osoba ta znajduje się wówczas w stanie łaski i ostatecznie jest uprawniona do wejścia do nieba po śmierci. Kościół katolicki naucza jednak, że plama grzechu nie jest całkowicie usuwana, nawet po spowiedzi. Zamiast tego, po śmierci dusza osoby musi spędzić czas w czyśćcu, miejscu pośrednim między ziemią a niebem. W czyśćcu ludziom odmawia się obecności Boga, dopóki nie odkupią się za przeszłe grzechy i nie staną się godni wejścia do nieba. Odpusty udzielane przez kościół, zazwyczaj w formie modlitw, mogą skrócić czas, jaki dusza człowieka musi spędzić w czyśćcu. Odpust zupełny lub całkowity zabiera cały czas, jaki dusza człowieka w przeciwnym razie spędziłaby w czyśćcu. W czasach Lutra praktyka udzielania odpustów była bardzo nadużywana. Kościół katolicki często po prostu je sprzedawał, przyznając listy odpustowe tym, którzy przekazali pieniądze. Jednym z najgorszych przestępców był dominikański zakonnik o imieniu Johann Tetzel (ok. 1465-1519), który podróżował i sprzedawał odpusty, aby zebrać fundusze na renowację Bazyliki Świętego Piotra w Rzymie we Włoszech. Tetzel miał często mówić: "Gdy tylko moneta w szkatule zadzwoni, dusza z czyśćca wyskoczy". Luter był głęboko urażony tą praktyką, a także innymi oznakami, że kościół stał się chciwy, i wygłaszał przeciwko niej kazania. Obawiał się, że katolicy poczują, że nie muszą spowiadać się ze swoich grzechów i prosić Boga o przebaczenie, podczas gdy mogą po prostu kupić sobie drogę do nieba.

Dziewięćdziesiąt pięć tez

W 1517 roku Luter napisał szereg oświadczeń, zwanych Dziewięćdziesięcioma tezami, na temat sprzedaży odpustów i innych kwestii dotyczących wiary i zbawienia. Według legendy, 31 października tego roku Luter przybił Dziewięćdziesiąt pięć tez do drzwi kościoła zamkowego, prawdopodobnie mając nadzieję na rozpoczęcie publicznej debaty na ten temat. Wiele osób później uzna ten dramatyczny, buntowniczy akt za symboliczny początek reformacji protestanckiej. Jednak większość historyków twierdzi, że faktycznie nie przybił dokumentu do drzwi kościoła, ale zamiast tego wysłał go niewielkiej liczbie biskupów. Co ważne, żadna z Dziewięćdziesięciu pięciu tez nie kwestionowała prawa papieża (głowy Kościoła rzymskokatolickiego) do udzielania odpustów, ani w żaden sposób nie kwestionowała autorytetu papieża. Wkrótce dzieło Lutra zostało przetłumaczone z łaciny i rozpowszechnione w całych Niemczech i całej Europie, co stało się możliwe dzięki niedawnemu wynalezieniu prasy drukarskiej. Publikacja Dziewięćdziesięciu pięciu tez zapoczątkowała wielką debatę w Kościele katolickim. Papież w tym czasie, Leon X (1475-1521; pełnił urząd w latach 1513-1521), uważał Lutra za po prostu "pijanego Niemca" i nakazał znanemu włoskiemu teologowi, Sylwesterowi Mazzoliniemu (1460-1523), zbadanie tej sprawy. Mazzolini doszedł do wniosku, że wypowiedzi Lutra były sprzeczne z doktryną Kościoła na temat odpustów, która została ustalona przez papieża Klemensa VI (1291-1352) w 1343 r. w bulli papieskiej, czyli oficjalnym liście papieża. Nazwał Lutra heretykiem, czyli osobą, która nie zgadza się z oficjalnymi naukami Kościoła. Jako heretyk Luter mógł zostać ekskomunikowany lub zmuszony do opuszczenia Kościoła. Papież zażądał, aby Luter podporządkował się jego autorytetowi, wycofując swoje heretyckie wypowiedzi. W tym celu papież wysłał przedstawiciela, aby skonfrontował się z Lutrem w Augsburgu w Niemczech w październiku 1518 r. W odpowiedzi na przybycie przedstawiciela papieża, Luter postanowił zaprzeczyć absolutnej władzy papieża nad Kościołem katolickim. W ciągu następnych dwóch lat nieporozumienie stało się bardziej intensywne. W swoich pismach i debatach teologicznych Luter stwierdził, że papiestwo, czyli instytucja papieża i jego autorytet, nie były częścią pierwotnego, fundamentalnego składu kościoła. Zaczął więc głosić to, co miało stać się kolejną kluczową doktryną reformacji protestanckiej: że kapłaństwo kościelne nie znajduje się w rękach hierarchii kościelnej - księży, biskupów, kardynałów i papieża - ale wspólnoty wiernych. W poglądzie Lutra ludzie nie musieli już polegać na autorytecie kościoła, jeśli chodzi o wskazówki w sprawach duchowych. Zamiast tego mogli uzyskać takie wskazówki na własną rękę ze świętego pisma, jedynego źródła objawionej prawdy. Ponownie, wynalezienie prasy drukarskiej odegrało kluczową rolę. Po raz pierwszy w historii stosunkowo niedrogi egzemplarz Biblii był dostępny dla niemal wszystkich, którzy go chcieli. W latach 1519 i 1520 pisma Lutra były nadal publikowane, a jego nazwisko stało się szeroko znane w całej Europie. W różnych książkach i kazaniach otwarcie kwestionował szereg podstawowych doktryn Kościoła katolickiego. Zaprzeczał, że osoba musi być członkiem Kościoła rzymskokatolickiego, aby osiągnąć zbawienie. Wprowadził szereg zmian do rytuału chrztu Kościoła katolickiego (rytuału obejmującego symboliczne użycie wody, które skutkuje przyjęciem osoby do wspólnoty kościelnej) i Eucharystii, czyli Komunii Świętej, w której chleb i wino, jak się wierzy, zostają przemienione w ciało i krew Chrystusa, podczas ceremonii kościelnej znanej jako msza. W szczególności nalegał, aby świeccy mogli uczestniczyć w kielichu wina, a nie tylko w chlebie, co jest praktyką sprzeczną z praktyką Kościoła katolickiego. Świeckimi są ci, którzy są zwykłymi czcicielami i nie są częścią kapłaństwa. Twierdził, że konfirmacja (rytuał następujący po chrzcie, dopuszczający osobę do pełnego członkostwa w kościele), małżeństwo, święcenia kapłańskie (święcenie księży) i ostatnie namaszczenie (nakładanie oleju lub maści na umierających) nie były prawdziwymi obrzędami religijnymi ani rytuałami, postrzegając je zamiast tego jako proste rozszerzenie rytuału chrztu, ponieważ były kontynuacją łaski Bożej udzielonej podczas chrztu. Luter kwestionował również to, co uważał za nadużycia Kościoła. Chciał, aby Kościół zmniejszył liczbę kardynałów, którzy byli najwyższymi rangą członkami Kościoła poza papieżem. Wezwał do reformy uniwersytetów i święceń kapłańskich. Uważał, że Kościół powinien promować ludzi na podstawie ich zdolności, a nie na podstawie ich osobistych powiązań, zajmować się tylko sprawami duchowymi i nie ekskomunikować wszystkich, którzy nie zgadzają się z doktryną Kościoła. Wezwał również do zakończenia celibatu, wymogu, że księża nie mogą odbywać stosunków seksualnych. Wezwał do całkowitej wolności myśli i sumienia ze strony chrześcijan. Luter napisał do papieża: "Nie poddaję się żadnym prawom dotyczącym interpretacji Słowa Bożego".

Sejm w Wormacji

W 1520 roku papież zagroził Lutrowi ekskomuniką, jeśli nie odwoła lub nie zaprzeczy swoim poglądom. W odpowiedzi Luter spalił papieską bullę zawierającą ostrzeżenie. 3 stycznia 1521 roku papież w końcu wydał bullę ekskomunikującą Lutra. W tym samym miesiącu Karol V (1500-1588), cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego, luźnej grupy narodów, której częścią były państwa i miasta niemieckie, zwołał Sejm w Wormacji. Sejm to zgromadzenie podobne do parlamentu, podczas gdy Wormacja to małe niemieckie miasto nad Renem. 16 kwietnia Luter pojawił się przed sejmem i stanął przed stołem pokrytym swoimi książkami i pismami. Zapytano go, czy nadal wierzy w to, czego nauczają. Luter poprosił o czas na rozważenie odpowiedzi. Gdy pojawił się następnego dnia, podobno odpowiedział sejmowi: "Jeśli nie zostanę skazany przez Pismo Święte i zwykły rozum - nie uznaję autorytetu papieży i soborów, ponieważ są one sprzeczne ze sobą - moje sumienie jest jeńcem Słowa Bożego. Nie mogę i nie odwołam niczego, ponieważ sprzeciwianie się sumieniu nie jest ani słuszne, ani bezpieczne". Następnie powiedział: "Oto stoję. Nie mogę zrobić nic innego. Boże, pomóż mi. Amen". 25 maja 1521 r. sejm w Wormacji wydał edykt wormacyjny. Ten edykt, lub orzeczenie, nazwał Lutra heretykiem i wyjętym spod prawa. Jako taki podlegałby karom cywilnym, w tym uwięzieniu, a nawet spaleniu na stosie. Opuścił jednak Wormację i schronił się w zamku Wartburg w Eisenach, gdzie mieszkał przez następny rok pod ochroną niemieckiego księcia. Zajmował swój czas tłumaczeniem Nowego Testamentu, drugiej połowy Biblii, na prosty niemiecki, zrozumiały dla zwykłych ludzi. Był to kolejny krok w jego staraniach o uwolnienie wiernych od zależności od autorytetu kościelnego. Wędrował do pobliskiego miasta, aby podsłuchiwać rozmowy ludzi, dzięki czemu mógł uchwycić słowa i rytmy zwykłej mowy w swoim tłumaczeniu. Wielu historyków i studentów języka przypisuje Lutrowi standaryzację języka niemieckiego za pośrednictwem swojej Biblii, która została opublikowana w całości w 1534 r.

Późniejsze lata Lutra

Podczas pobytu w zamku Wartburg Luter otrzymywał listy od grup z całej Europy, które prosiły go o skomentowanie różnych kwestii doktryny kościelnej lub o udzielenie wsparcia ich własnym ruchom reformatorskim. Reformizm zdawał się rozprzestrzeniać szybko. W wielu krajach europejskich, szczególnie w Niemczech, różne grupy odrzucały doktrynę kościelną i tworzyły nowe odłamy protestanckie. Luter jednak zaczął się obawiać, że rewolucja, którą wywołał, wymknie się spod kontroli. Namawiał swoich zwolenników, aby postępowali ostrożniej, zwłaszcza po opuszczeniu zamku Wartburg i zamieszkaniu w Wittenberdze w Niemczech. W ostatnich latach swojego życia Luter kontynuował kazania i pisanie. Cierpiał na wiele problemów zdrowotnych i stał się bardziej uparty, niegrzeczny, obraźliwy i porywczy. Śmierć jednej z jego córek w 1542 roku była ciosem, po którym nigdy się nie otrząsnął. Niektórzy historycy uważają, że jego niespokojny stan umysłu sugerują tytuły niektórych z jego późnych dzieł: O Żydach i ich kłamstwach (1543) i Przeciwko papiestwu w Rzymie założonemu przez diabła (1545). W styczniu 1546 roku Luter udał się do swojego rodzinnego Eisleben, aby pomóc swojej rodzinie wynegocjować porozumienie z grupą niemieckich hrabiów, którzy próbowali przejąć rodzinny interes miedziowy. Zaczął narzekać na bóle w klatce piersiowej i zmarł wczesnym rankiem 18 lutego 1546 roku. 22 lutego został pochowany w kościele zamkowym w Wittenberdze.

Fragmenty z Dziewięćdziesięciu pięciu tez

Marcin Luter rozpowszechnił Dziewięćdziesiąt pięć tez, aby rozpocząć dyskusję na temat praktyk Kościoła katolickiego, które jego zdaniem były sprzeczne z wiarą i jak powinny być praktykowane. Wśród nich była ważna kwestia jego czasów, odpusty. Odpusty były udzielane przez kapłaństwo w celu odpuszczenia ludziom grzechów. W czasach Lutra odpusty stały się czymś, co można było kupić. Luter uważał, że jeśli ludzie uwierzyliby, że mogą kupić sobie drogę wyjścia z grzechu, nigdy nie pokutowaliby i nie uzyskaliby zbawienia w niebie. Mocno wypowiadał się na ten temat w swoich Dziewięćdziesięciu pięciu tezach.

1. Nasz Pan i Mistrz Jezus Chrystus, kiedy powiedział Poenitentiam agite [''Pokutujcie''], chciał, aby całe życie wierzących było pokutą.
6. Papież nie może odpuścić żadnej winy, chyba że oświadczy, że została ona odpuszczona przez Boga i wyrazi zgodę na Boże odpuszczenie; chociaż, dla pewności, może udzielić odpuszczenia w przypadkach zastrzeżonych dla jego osądu. Gdyby jego prawo do udzielania odpuszczenia w takich przypadkach zostało zlekceważone, wina pozostałaby całkowicie nieprzebaczona.
7. Bóg nie odpuszcza winy nikomu, kogo jednocześnie nie upokorzy we wszystkim i nie podporządkuje swojemu wikariuszowi, kapłanowi. 16. Piekło, czyściec i niebo wydają się różnić tak samo, jak rozpacz, niemal rozpacz i pewność bezpieczeństwa.
21. Dlatego też kaznodzieje odpustów są w błędzie, którzy mówią, że przez odpusty papieskie człowiek jest uwolniony od wszelkiej kary i zbawiony;
22. Podczas gdy nie odpuszcza on duszom w czyśćcu żadnej kary, którą według kanonów musiałyby zapłacić w tym życiu.
31. Tak jak rzadki jest człowiek, który jest prawdziwie pokutujący, tak rzadki jest również człowiek, który prawdziwie kupuje odpusty, tj. tacy ludzie są najrzadsi.
36. Każdy prawdziwie pokutujący chrześcijanin ma prawo do całkowitego odpuszczenia kary i winy, nawet bez listów odpustowych.
44. Ponieważ miłość wzrasta przez uczynki miłości, a człowiek staje się lepszy; ale przez odpusty człowiek nie staje się lepszy, tylko bardziej wolny od kary. 45. Chrześcijan należy nauczać, że ten, kto widzi człowieka w potrzebie, a omija go i daje [swoje pieniądze] na odpusty, nabywa nie odpustów papieża, ale oburzenie Boga.
52. Zapewnienie zbawienia przez listy odpustowe jest daremne, nawet gdyby komisarz, a nawet sam papież, postawili na to swoją duszę.
94. Chrześcijan należy napominać, aby byli pilni w naśladowaniu Chrystusa, swojej Głowy, przez kary, śmierć i piekło;
95. I w ten sposób bądźcie pewni, że wejdziecie do nieba raczej przez wiele udręk, niż przez zapewnienie pokoju.

Wpływy Lutra

Konflikty Lutra z Kościołem Katolickim pomogły zainspirować Wojnę Chłopską w latach 1524-25. Przez całe życie Lutra Europa była w stanie niepokoju. Europejscy chłopi buntowali się przeciwko swoim panom od co najmniej XIV wieku. Uważali atak Lutra na Kościół za atak na porządek społeczny, który ich uciskał lub źle traktował. Wierzyli, że jeśli się zbuntują, protestanccy reformatorzy, tacy jak Luter, ich wesprą. Chłopom pomagali również biedni szlachcice, którzy nie mieli jak spłacić długów zaciągniętych u Kościoła Katolickiego. Luter wspierał chłopów, dopóki bunty nie przerodziły się w krwawą wojnę. Wielu krytyków Lutra obwiniało go o powstania. W rezultacie czuł coraz większą presję, aby krytykować chłopów, co uczynił w 1525 roku w dziele Against the Murderous, Thieving Hordes of Peasants. Częściowo motywowała go chęć wsparcia niemieckiej szlachty, która podobnie jak on sprzeciwiała się autorytetowi papieża i oferowała mu ochronę. Bunt został stłumiony w 1525 r., chociaż grupy chłopów nadal rabowały kościoły, porywały urzędników kościelnych i popełniały inne przestępstwa. Wojna chłopska była dopiero początkiem długiego konfliktu. Przez stulecia po reformacji protestanckiej katolicyzm i protestantyzm walczyły ze sobą. Przemoc wybuchła w 1606 r., gdy katolicy i protestanci starli się w niemieckim mieście Donauworth. Gdzie indziej większość narodów europejskich - wiele z nich, takich jak Hiszpania i Włochy, nadal katolickich - patrzyło na rosnące wpływy protestanckich Niemców ze strachem i nieufnością. W 1618 r. napięcia te doprowadziły do wybuchu wojny trzydziestoletniej. Wojna objęła większość Europy i doprowadziła do śmierci prawie jednej trzeciej ludności niemieckiej. Tego rodzaju starcia nadal miały miejsce. W Anglii powstanie w XVII wieku zakończyło się, gdy katolicki król Karol I został ścięty przez protestanckich rewolucjonistów w 1649 roku. Później, w 1688 roku, katolicki Jakub II uciekł z Anglii na wygnanie i został zastąpiony przez króla Wilhelma i królową Marię, oboje protestantów. Katolikom w Anglii nie wolno było piastować urzędów publicznych ani uczęszczać na uniwersytety aż do XIX wieku. Podobne uprzedzenia antykatolickie były powszechne w w większości protestanckich Stanach Zjednoczonych przez cały XIX wiek i większą część XX wieku. Nawet na początku XXI wieku katolicy i protestanci w Irlandii Północnej nadal atakowali się nawzajem, dokonując zamachów bombowych i zabójstw. Pomimo rozlewu krwi, konfliktów i uprzedzeń, które miały miejsce podczas reformacji protestanckiej, historycy zgadzają się, że rewolucja zapoczątkowana przez Lutra i innych w znacznym stopniu przyczyniła się do rozwoju Europy. Narody kontynentu zostały uwolnione spod żelaznego uścisku, jaki Kościół katolicki miał nad większością aspektów życia, w tym rządem, edukacją, badaniami naukowymi i publikacją książek. Nacisk na osobiste przekonania, a nie na autorytet kościoła, doprowadził do odnowionego zainteresowania nauką. Z kolei to nowe zainteresowanie przyczyniło się do szybkiego intelektualnego, społecznego i artystycznego postępu Europy.

URODZONY: ok. 1199 Pajakaksetra, Karnataka, Indie

ZMARŁY: ok. 1276

Indyjski przywódca religijny

"Jest jeden Bóg, ucieleśnienie pozytywnej Boskości. . . . Możesz zwracać się do Niego dowolnym imieniem".

Sri Madhvacharya urodził się pod imieniem Vasudeva. Ostatecznie przyjął imię Madhva i później stał się znany jako Madhvacharya, jeden z wielkich aczarjów, czyli szanowanych nauczycieli hinduizmu. W XIII wieku założył sektę (oddział religijny) hinduizmu zwaną Madhvism, której wyznawcy znani są jako Sad-Vaisnavowie. Ta sekta istniała nadal na początku XXI wieku, skupiając się w klasztorze w Udupi w Indiach, a także w dwóch innych indyjskich klasztorach w Madhyatala i Subrahmanya, niedaleko Mangalore.

Narodziny i wczesne życie

Uczeni nie są zgodni co do daty narodzin Wasudewy, niektórzy umieszczają ją najwcześniej w 1197 lub 1199 roku, a inni twierdzą, że najpóźniej w 1238 roku. Urodził się we wsi Pajakaksetra, niedaleko miasta Udupi, w regionie Karnataka w południowo-zachodnich Indiach. Jego ojciec nazywał się Madhyageha Bhatta, a matka Vedavati. Jako dziecko Wasudewa miał wiele talentów. Miał dobrą pamięć i potrafił szybko uczyć się swoich lekcji. Był również silnym sportowcem i spędzał dużo czasu na pływaniu, podnoszeniu ciężarów, bieganiu, wędrówkach i zapasach. Miał przyjemny głos, a wiele osób lubiło słuchać, jak wygłaszał religijne kazania w lokalnej świątyni. Niektóre legendy przypisują mu również cudowne moce. Jedna z opowieści głosi, że uciszył fale oceanu, aby móc kąpać się w spokoju. Wasudewa interesował się sprawami duchowymi od najmłodszych lat. Kiedy powiedział rodzicom, że chce zostać mnichem, byli rozczarowani, ponieważ był ich jedynym żyjącym synem i mieli nadzieję, że zaopiekuje się nimi na starość. Uszanował ich życzenie i czekał, aż urodzi się kolejny syn, zanim skupił się na sprawach duchowych i przyjął imię Madhva. Młodszy brat, Vishnuchitta, opiekował się rodzicami, a później sam został mnichem. Stał się jednym z najważniejszych nauczycieli poglądów religijnych swojego starszego brata. W czasie narodzin Madhvy w pobliskim mieście Kalyanpur mieszkała społeczność chrześcijan. Grupa ta stanowiła pierwszych wyznawców chrześcijaństwa w Indiach. W młodości Madhva mógł wchłonąć niektóre nauki i tradycje tych chrześcijan. Wielu uczonych zauważa szereg istotnych podobieństw między wczesnym życiem Madhvy a historią Jezusa Chrystusa (ok. 6 p.n.e.-ok. 30 n.e.), zapisaną w Biblii, świętym tekście chrześcijaństwa. Na przykład legenda głosi, że narodziny Madhvy zostały przepowiedziane przez posłańca, tak jak archanioł Michał odwiedził matkę Jezusa, Marię, aby poinformować ją o nadchodzących narodzinach jej dziecka. Inna opowieść głosi, że jako dziecko Madhva zniknął na trzy dni, zanim jego rodzice znaleźli go głoszącego kazanie starszym w świątyni, historia podobna do tej opowiedzianej o Jezusie. Inne historie mające paralele w chrześcijańskiej Biblii obejmują zdolność Madhvy do chodzenia po wodzie i rozmnażania żywności dla swoich wyznawców, tak jak Jezus, gdy rozmnożył ryby i bochenki chleba, aby nakarmić tłum, który zebrał się, aby go posłuchać. Madhva podzielał również chrześcijańskie wierzenia w wieczne potępienie i koncepcję nieba. Co najważniejsze, Madhva był uważany za wcielenie lub żywą formę Vayu, syna hinduskiego boga Kryszny, tak jak Jezus był uważany za syna chrześcijańskiego Boga. Madhva uczył się u słynnego guru, Achyutaprekshy. Podczas swojego religijnego szkolenia zaczął kwestionować powszechnie przyjęte idee dotyczące natury Boga. Po sformułowaniu własnego zbioru przekonań, udał się w podróż po Indiach, aby podzielić się nimi z ludźmi. Przyciągnął wielu słuchaczy i konwertytów ze względu na jasność swoich poglądów i umiejętności jako mówcy publicznego. Słuchacze Madhvy uważali jego poglądy za pocieszające, szczególnie te dotyczące kasty. System kastowy w Indiach klasyfikuje ludzi według klasy społecznej zgodnie z rodziną, w której się urodzili. Na szczycie są bramini, którzy są głównie kapłanami, nauczycielami i intelektualistami. Następnie są Kshatriyas, czyli wojownicy i władcy; Vaishyas, czyli kupcy i właściciele ziemscy; i Sudras, czyli robotnicy i rolnicy. Ponadto, piąta kasta, "niedotykalni", obejmuje wyrzutków, którzy wykonują "nieczystą" pracę, taką jak usuwanie odchodów i martwych zwierząt. Madhva uważał, że kastę należy ustalać nie na podstawie statusu rodziny, ale na podstawie własnej natury lub zachowania. Wierzył, że duchowo oświecony Nietykalny jest lepszy niż ignorancki Bramin, pogląd, z którym zgadzali się jego zwolennicy. Jego idee uważano za dość radykalne, a Madhva narobił sobie wrogów w czasie swojej podróży. Często brał udział w debatach z lokalnymi przywódcami religijnymi, a ponieważ jego poglądy były sprzeczne z ich poglądami, wpadli w złość, a niektórzy nawet zagrozili mu śmiercią. W pewnym momencie zawartość jego biblioteki została skradziona, chociaż teksty zostały później zwrócone po interwencji lokalnego księcia.

Święci mężowie hinduizmu

Różne tytuły szacunku nadawane wybitnym praktykującym hinduizm mogą być mylące dla tych, którzy nie są z nimi zaznajomieni. Znaczenia niektórych z tych terminów nakładają się na siebie.

•  shri: Wywodzące się z sanskryckiego słowa oznaczającego "piękno" lub "majestat", shri może być zarówno ogólnym terminem szacunku, podobnym do "pana", jak i tytułem o głębszym znaczeniu religijnym, podobnym do "świętego". Czasami jest używane przed nazwami przedmiotów, książek i miejsc.
•  sadhu: Sadhu to asceta, oznaczający osobę, taką jak mnich, która rezygnuje z ziemskich przyjemności i prowadzi życie pełne wyrzeczeń i samotności.
•  sage: Wśród Hindusów mędrzec to uczony i filozof, o którym uważa się, że został obdarzony boską wiedzą. Historycznie mędrcy byli autorami poematów epickich i byli uważani za nosicieli starożytnych hinduskich wartości i wierzeń. Sage jest w rzeczywistości słowem angielskim; w Indiach mędrcy są nazywani rishis.
•  guru: Guru to sanskryckie słowo, które dosłownie oznacza "czcigodny", ale może również oznaczać "ciężki". W hinduizmie guru to osobisty nauczyciel lub przewodnik duchowy, pod którego okiem inni studiują teksty i zasady hinduizmu.
•  acharya: Acharya dosłownie oznacza "nauczyciel". Słowo to zostało dodane do imion własnych jako przyrostek, tak że na przykład Madhva stał się znany jako Madhvacharya.
•  swami: Termin swami pochodzi od sanskryckiego słowa oznaczającego "pan" lub "właściciel". Swami to uczeni i filozofowie, a termin ten jest zwykle zarezerwowany dla przywódców sekt lub szkół myślowych. Wielu swami prowadzi instytucje edukacyjne lub społeczne.

Powrót do Udupi

Po kilku latach głoszenia kazań w całych Indiach Madhva powrócił do Udupi. Tam założył osiem mathas, czyli klasztorów. Klasztor to religijne miejsce samotności i nauki, do którego mogą udać się mnisi i mniszki. Każdy klasztor był prowadzony przez jednego z uczniów Madhvy, czyli zwolenników. Madhva zainstalował również wizerunek Kryszny w świątyni w Udupi. (Kryszna jest uważany albo za boga, albo za boskiego bohatera w hinduizmie i jest czczony jako wcielenie lub forma Wisznu, boga-ochroniarza. Wszyscy bogowie w hinduizmie są uważani za reprezentacje jednego Boga, Brahmy.) Według legendy, u wybrzeży w pobliżu miasta Malpe doszło do katastrofy statku. Madhva miał sen, w którym zobaczył wizerunek Kryszny na pokładzie statku, który, jak uważał, musiał zostać odzyskany. Poprosił o pomoc miejscowych rybaków, zanurkował w morze i uratował wizerunek Kryszny dla świątyni. Poglądy religijne Madhvy stały się popularne w całych Indiach, szczególnie na południu i zachodzie. Wielu hinduskich świętych z tego regionu podążało za jego naukami, a niektórzy z jego uczniów sami stali się bardzo szanowani. Madhva napisał około trzydziestu siedmiu książek na liściach palmowych. Większość z nich to komentarze do hinduskich tekstów świętych, takich jak Upaniszady, Rygweda, Bhagawadgita i inne. Napisał również książkę o ikonografii, czyli badaniu obrazów i symboli związanych z pewnymi tematami, zwłaszcza religijnymi, a także książkę o matematyce. Pod koniec życia Madhva wyruszył na pielgrzymkę z Udupi do miasta Badari. Jedna z legend głosi, że wyszedł w środku kazania, aby rozpocząć tę pielgrzymkę. Podczas podróży zniknął i nigdy więcej o nim nie słyszano. Tradycyjnie podaje się, że jego śmierć nastąpiła w 1276 r.

Nauki Madhvy

Jedna z głównych debat religijnych, jakie miały miejsce w Indiach za życia Madhvy, dotyczyła natury Boga i relacji między Bogiem a światem materialnym. Nauczyciele hinduistyczni mieli tendencję do podzielania się na dwa obozy. Jeden obóz głosił "monistyczny" pogląd na Boga. Monizm odnosi się do wiary w podstawową jedność lub jedność Boga z duszą ludzką, a w zasadzie z całym istnieniem, w tym materią. Monizm głosił inny znany aczarja, Sankara (788-820), i był najpopularniejszym poglądem wśród Hindusów w czasie narodzin Madhvy. Monizm był również doktryną nauczaną przez guru, pod którego kierunkiem Madhva studiował jako młodzieniec. Ta szkoła myślenia nazywa się Advaita Vedanta. Słowo Vedanta oznacza "koniec Wed", odnosząc się do Upaniszad, które są końcowymi częściami głównego świętego tekstu hinduizmu, Wed. Upaniszady zawierają esencję nauk Wed. "Wedanta" jest zatem używana w nazwie różnych szkół myśli hinduskiej w odniesieniu do ich interpretacji Upaniszad. Drugi obóz składał się z tych, którzy wyznawali "dualistyczny" pogląd na świat. Ten dualistyczny pogląd, którego nauczał Madhva, był określany jako Dvaita, a szkoła myśli, którą założył, nazywa się Dvaita Vedanta. Termin ten jest bardziej ogólny niż nazwa jego konkretnej sekty, Madhvism. Madhva opierał swoje przekonania na swoich interpretacjach Upaniszad i innych tekstów hinduistycznych. On i jego uczniowie nauczali pięciu głównych punktów: że Bóg jest oddzielony od duszy ludzkiej; że Bóg jest oddzielony od wszechświata fizycznego; że dusza ludzka i materia fizyczna są różne; że poszczególne dusze ludzkie są różne; i że różne rodzaje materii są różne. Chociaż te rozróżnienia mogą nie wydawać się zaskakujące dla współczesnych czytelników, były one zaskakujące w XIII wieku. Do tego czasu hinduizm nauczał jedynie podstawowej jedności Boga, duszy ludzkiej i materii fizycznej. Madhva nauczał również poglądu na stworzenie, który był w opozycji do tradycji hinduskiej. Nie wierzył, że stworzenie zostało nakazane przez boga Wisznu, jak głosiła powszechna teoria. Przeciwnie, wierzył, że materia istniała przed Wisznu i ewoluowała w odpowiedzi na jego wolę. Wierzył, że nikt nie może udowodnić istnienia Wisznu, ale że można go zrozumieć poprzez studiowanie świętych tekstów hinduistycznych. Studiując te teksty, ludzie mogli przygotować swoje umysły do uzyskania boskiej łaski i zwiększyć swoje szanse na osiągnięcie zbawienia. Madhva dzielił się ze swoimi zwolennikami wieloma przemyśleniami na temat natury Boga i relacji ludzkości z nim. Jak zacytowano na stronie internetowej Potpourri Kamata, miał on powiedzieć: "Jest jeden Bóg, ucieleśnienie pozytywnej Boskości. Jest on "Narayana". Jest również Ishwara Brahmą, Wisznu i ma wiele innych imion. Możesz zwracać się do Niego jakimkolwiek imieniem.'' Stwierdził również, że ''cała natura wychwala Boga. Jego istnienie jest widoczne w dźwiękach morza, w wietrze, w śpiewie ptaków i wyciu zwierząt. Wszystko to oddaje cześć Bogu. Jego istnienie powinno być rozpoznane, co jest możliwe po samokształceniu."

URODZONY: ok. 599 p.n.e. Kundagrama, Bihar, Indie

ZMARŁY: ok. 527 p.n.e. Papa, Bihar, Indie

Indyjski filozof; przywódca religijny

"Niezależnie od tego, czy chodzę, czy stoję nieruchomo/czy śpię, czy czuwam,/najwyższa wiedza i intuicja/są ze mną stale i nieprzerwanie".

Mahavira był indyjskim filozofem, który żył życiem skrajnej pobożności lub oddania. Uważa się go za założyciela religii zwanej dżinizmem, która jest praktykowana głównie w Indiach. Dżiniści powiedzieliby jednak, że Mahavira nie "odkrył" dżinizmu. Powiedzieliby zamiast tego, że na nowo odkrył lub ożywił zasady i wierzenia dżinizmu, które zawsze istniały. Istnieje niewiele zapisów biograficznych Mahaviry, a większość tego, co wiadomo o jego życiu, jest bardziej mityczne niż faktyczne. Termin hagiografia, pochodzący od greckiego słowa hagios, oznaczającego "święty", jest czasami używany w odniesieniu do biografii, która idealizuje święte postacie. Legendy otaczające życie Mahaviry wpisują się w kategorię hagiografii.

Narodziny i wczesne życie

Jedną z głównych niewiadomych jest to, kiedy dokładnie żył Mahavira. Niektóre dowody sugerują, że jego życie pokrywało się z życiem Buddy Siddharthy Gautamy (563-483 p.n.e.), założyciela buddyzmu. Jeśli to prawda, mógł urodzić się około 490 r. p.n.e. i umrzeć około 410 r. p.n.e. Wiele źródeł podaje jednak inne daty urodzenia i śmierci. Niektórzy zachodni uczeni uważają, że urodził się około 540 r. p.n.e., wierzą, że Mahavira urodził się "siedemdziesiąt pięć lat przed czwartym okresem zstępującym obecnej ery", odnosząc się do dżinijskich pomiarów czasu historycznego. Oznaczałoby to, że jego data urodzenia to 599 r. p.n.e., a data śmierci to 527 r. p.n.e. Mahavira urodził się w Kundagrama, wiosce w Biharze, współczesnym indyjskim stanie na północnym wschodzie, którego stolicą jest Patna. Jego imię nadane mu przy narodzinach brzmiało Vardhamana, co oznacza "prosperujący". Otrzymał je, ponieważ wkrótce po poczęciu jego rodzina i ludzie wokół niego zaczęli doświadczać szczęścia. Vardhamana pochodził z rodziny królewskiej i był uważany za członka kasty wojowników, zwanej Kshatriya. Kasty to dziedziczne indyjskie klasy społeczne. Jego matka, Trishala, była spokrewniona z władcą pobliskiego miasta Vaisali, a jego ojciec, Siddhartha, był lokalnym królem. Według legendy Vardhamana został pierwotnie poczęty przez bramińską matkę, Devanandę. (Bramini są najwyższą indyjską kastą i zwykle są kapłanami, nauczycielami religijnymi i intelektualistami). Następnie zarodek został przeniesiony do łona Trishali. Legendy głoszą również, że poczęcie Vardhamany zostało przepowiedziane jego matce w serii snów. Te sny, zwane "snami pomyślnymi" (snami pomyślnymi lub szczęśliwymi), obejmowały obrazy lwa, pełni księżyca, wschodzącego słońca, oceanu mleka, białego byka i białego słonia. Sny te są opisane w literaturze dżinijskiej i często przedstawiane w świątyniach. Jako dziecko Vardhamana otrzymał wykształcenie odpowiednie dla księcia. Według jednej z dwóch głównych sekt lub podziałów dżinizmu, poślubił księżniczkę o imieniu Yasoda, a para miała córkę. Inna główna sekta dżinizmu zaprzecza, że ożenił się i miał dziecko. Ta sekta uważa, że nie miał żadnych powiązań z innymi ludźmi na świecie.

Wyrzeczenie

Najważniejszym wydarzeniem w życiu Vardhamany była jego decyzja, podjęta w wieku około trzydziestu lat, o wyrzeczeniu się lub porzuceniu ziemskich dóbr. Po śmierci rodziców rozdał cały swój majątek, wyrywał sobie włosy i stał się wędrownym ascetą, czyli sadhaną, co oznaczało, że żył życiem całkowitej samodyscypliny i pobożności. Podróżował po kraju, żebrząc o jedzenie. Początkowo jego jedynym dobytkiem była pojedyncza szata, ale ostatecznie zrezygnował nawet z niej i chodził nago. Nigdy nie przebywał w jednej wiosce dłużej niż jeden dzień i odmawiał schronienia się przed zimnem lub upałem. Kiedy chodził lub siedział, uważał, aby nigdy nie skrzywdzić żadnej żywej istoty. Z tego powodu podróżował mniej w porze deszczowej, kiedy ścieżki były wypełnione formami życia, których nie chciał skrzywdzić. W ramach tej determinacji Vardhamana był wegetarianinem, czyli osobą, która nie je mięsa. Nawet przecedził wodę pitną, aby upewnić się, że nie żyją w niej żadne stworzenia. Vardhamana rzekomo żył w ten ascetyczny sposób przez dwanaście lat, sześć miesięcy i piętnaście dni. Następnie, pewnej letniej nocy, usiadł na brzegu rzeki Rjupalika pod drzewem i osiągnął wszechwiedzę, czyli wiedzę o wszystkim. Uzyskał pełne zrozumienie świata, w tym jego przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Według jednego świętego tekstu dżinijskiego, widział wszystko o wszystkich istotach żywych, w tym to, o czym myślały, co mówiły lub robiły. W tym momencie Vardhamana przyjął imię Mahavira, co oznacza "wielki bohater". Zaczął przyciągać wielu zwolenników. Głosił kazania dużym tłumom i angażował innych przywódców religijnych w debaty na tematy duchowe. Zorganizował religię dżinijską w stowarzyszenia zakonnic, mnichów, świeckich kobiet i świeckich mężczyzn. Termin "świeccy" odnosi się do zwykłych członków religii lub tych, którzy nie są mnichami, księżmi ani zakonnicami. Według tradycji dżinijskiej, w chwili swojej śmierci Mahavira założył wspólnotę składającą się z około 14 000 mnichów, 36 000 mniszek, 159 000 świeckich mężczyzn i 318 000 świeckich kobiet. Mahavira zmarł w mieście Papa, niedaleko Patny. Jego zwolennicy uważają, że był wtedy sam, recytując teksty religijne. Dżiniści podają, że jego śmierć nastąpiła w 527 r. p.n.e. Jak zauważono wcześniej, uczeni podają różne daty tego wydarzenia. Niektórzy umieszczają je na 467 r. p.n.e., inni na około 477 lub 476 r. p.n.e., a jeszcze inni na 490 r. p.n.e.

Sekty dżinizmu

Istnieją dwie główne sekty, lub podziały, w dżinizmie: Digambara, co tłumaczy się jako "odziani w niebo" i Svetambara, co tłumaczy się jako "odziani na biało". Pierwotny podział między tymi dwiema sektami wynikał ze sporów o to, które z nauk Mahaviry są prawdziwe i jak należy je interpretować. Problem ten pojawił się częściowo dlatego, że nauki Mahaviry nie zostały spisane aż do długo po jego śmierci, więc wyznawcy nie mieli wiarygodnych tekstów, do których mogliby się odwołać. Digambara to bardziej surowa, lub moralnie ścisła, sekta dżinizmu. W przeciwieństwie do Svetambara, Digambara nie wierzą, że kobiety mogą osiągnąć wolność, dopóki nie odrodzą się jako mężczyźni. Dzieje się tak częściowo dlatego, że mnisi Digambara nie noszą ubrań. Ponieważ wierzą, że pozostawanie nago byłoby dla kobiet bardziej niepraktyczne, twierdzą, że kobiety muszą odrodzić się jako mężczyźni, aby prowadzić całkowicie surowe życie. Obie sekty mają również różne poglądy na temat natury Jinas, którzy są boskimi oświeconymi istotami. W przeciwieństwie do Svetambaras, Digambaras wierzą, że Jinas nie potrzebują jedzenia, nie mają funkcji cielesnych, ani nie pełnią żadnych funkcji na świecie. Ponadto wizerunki religijne obu sekt różnią się. Obrazy Digambara przedstawiające Tirthankarę, szanowanych nauczycieli dżinizmu, zawsze mają spuszczone oczy, co oznacza medytację (głębokie i skoncentrowane myślenie). Postacie są zawsze proste i nagie. Natomiast wizerunki Svetambara są zawsze bogato zdobione, a posągi Tirthankary mają szeroko wpatrzone oczy, co oznacza kazanie. Kolejną różnicą między dwiema sektami są ich poglądy na dobra doczesne. Digambaras wierzą, że człowiek może osiągnąć wolność duchową tylko poprzez całkowite porzucenie dóbr doczesnych. Mnisi z tej sekty nie mają nawet pozwolenia na posiadanie miski do jedzenia. Wszystkie przyjmowane przez nich prezenty muszą mieścić się w dłoniach. Mnichowi ze wspólnoty Svetembara wolno nosić prostą, białą szatę, a także posiadać miskę żebraczą, miotłę do zamiatania owadów ze swojej drogi oraz przybory do pisania.

Mahavira jako Tirthankar

Dżiniści uważają Mahavirę za dwudziestego czwartego Tirthankara. Ten tytuł, którego liczba mnoga to Tirthankara, oznacza coś w rodzaju "twórcy brodu" lub "twórcy przeprawy przez ocean". Odnosi się do budowania lub tworzenia dróg do przekroczenia "oceanu" odrodzenia. W ten sposób Tirthankara można postrzegać jako podobnego do proroka (boskiego posłańca) w innych religiach, takich jak chrześcijaństwo, judaizm, islam lub zoroastryzm. Aby zrozumieć znaczenie Tirthankary w historii dżinizmu, należy zrozumieć dżinistyczną koncepcję czasu. Dżiniści wierzą, że zasady ich religii istniały zawsze. Czasami jednak zasady te stają się mniej ważne w umysłach ludzi, a religia na jakiś czas zanika, zanim się odrodzi. Dlatego dla dżinistów koncepcja czasu jest cykliczna i można ją sobie wyobrazić podobnie jak obrót koła. Obrót obejmuje serię ruchów w górę, utsarpini, i w dół, avarsarpini. Pełny obrót koła nazywa się kalpą i obejmuje ogromny okres czasu. Według wierzeń dżinistów kalpa to jednostka czasu równa około 4,32 miliona lat. Każdy z tych cykli, czyli kalp, jest podzielony na sześć epok, które można postrzegać jako podziały między szprychami koła. Trzy z tych epok uważa się za rodzaj złotej ery, po której następuje upadek, który trwa aż do wygaśnięcia dżinizmu. Następnie proces ten jest odwracany, ponieważ religia odradza się i ostatecznie osiąga nowy złoty wiek. Dżiniści wierzą, że w obecnym cyklu czasu świat przeszedł przez pierwsze cztery epoki cyklu i obecnie znajduje się w środku piątej epoki, a przed nim szósta i ostatnia epoka. Każda pełna kalpa jest wystarczająco długa, aby żyło dwudziestu czterech Tirthankarów. Te dwadzieścia cztery tworzą "zestaw" Tirthankarów, których czczą dżiniści. Mówi się, że obecny cykl był świadkiem odejścia wszystkich dwudziestu czterech oświeconych, przy czym Mahavira był ostatnim. Żadne zapisy historyczne nie potwierdzają istnienia pierwszych dwudziestu dwóch. Niektóre dowody sugerują, że dwudziesty trzeci Tirthankar, Parshva, istniał i żył około 250 lat przed Mahavirą. Mahavira nie sprzeciwiał się ani nie zmieniał nauk Parshvy. Jainiści wierzą raczej, że przybył na Ziemię, aby dokończyć i wypełnić te nauki oraz odnowić dżinizm. Jainiści wierzą, że niektórzy oświeceni ludzie mogą osiągnąć doskonałość boga. Ci ludzie są nazywani Jina, co oznacza "zdobywca" i jest źródłem słowa Jain. Jainiści uważają Mahavirę za jednego z Jina. Jina są doskonale szczęśliwi, pokonawszy ziemskie pragnienia, a ich duchy żyją wiecznie, więc są czczeni jako "bogowie". Chociaż Jina są uważani za bogów, nie są ani twórcami, ani niszczycielami. Nie wpływają na prawa fizycznego wszechświata. Ludzie również nie istnieją z powodu działań Jina i nie mogą mieć z nimi żadnego związku, ponieważ Jina nie ingerują w sprawy ludzi. Nie nagradzają ludzi za dobre uczynki ani nie wybaczają im grzechów. Ludzie uważają ich jedynie za źródło inspiracji. Z powodu tych cech, dżiniści są czasami określani jako ateiści, co oznacza, że nie wierzą w żadnych bogów, ale jest to prawdą tylko w ograniczonym sensie.

Nauki Mahaviry

Mahavira jest określany dwoma tytułami. Jako Tirthankar był jednym z wielkich nauczycieli dżinizmu. Oczyścił i zorganizował religię w obecnych czasach. Był również Jina, osobą, która osiągnęła oświecenie i zrozumienie do takiego stopnia, że należy ją czcić. Mahavira osiągnął tę pozycję w dużej mierze dzięki życiu i nauczaniu Pięciu Ślubów Dżinizmu. Śluby te są nadal praktykowane przez dżinistów na początku XXI wieku. Pięć Ślubów jest następujących:

1. Ahimsa: nie zabijanie ani nie krzywdzenie żadnej żywej istoty.
2. Satya: mówienie tylko prawdy.
3. Asteya: niekradzenie rzeczy ani niebycie chciwym.
4. Brahmacharya: praktykowanie celibatu, czyli nieuprawianie seksu i rezygnacja ze wszystkich przyjemności zmysłowych.
5. Aparigraha: bycie oderwanym i niebycie ani zachwyconym, ani niespokojnym przez żadne zewnętrzne doświadczenia.

Innym centralnym przekonaniem dżinizmu, związanym z ahimsą, czyli niestosowaniem przemocy, jest to, że ponieważ wszystkie stworzenia zawierają żywe dusze, wszystkie zasługują na traktowanie z szacunkiem. Pięć ślubów można postrzegać jako nieco podobne do Dziesięciu Przykazań judaizmu i chrześcijaństwa oraz do Pięciu Filarów Islamu, które zapewniają wyznawcom tych religii podstawowe wytyczne lub prawa dotyczące życia. Śluby dostarczają dżinistom moralnego i etycznego kodeksu do przestrzegania. Zasada, która jest szczególnie związana z dżinizmem, to pierwsza, ahimsa, ślubowanie niekrzywdzenia ani nie zabijania żadnej żywej istoty. Ten ślub nie tylko zakazuje tak ekstremalnych działań, jak morderstwo i napaść, ale także rozciąga się na codzienne życie. Wszyscy dżiniści są wegetarianami, tak jak Mahavira, a surowi dżiniści dokładają wszelkich starań, aby nie skrzywdzić niczego, co żyje. Niektórzy dżiniści unikają nawet jedzenia po zmroku, aby mieć pewność, że przypadkowo nie zjedzą małych żywych stworzeń, których nie widzą. Mahavira przyjął hinduską wiarę w reinkarnację, czyli odrodzenie się w innym żywym ciele po śmierci. Nauczał, że jiva, czyli dusza, jest świadoma, niematerialna i wieczna. Ponieważ dusza jest wieczna, podlega ciągłemu cyklowi narodzin, śmierci i odrodzenia. Mahavira nauczał również hinduistycznej koncepcji karmy. Karma odnosi się do skutków działań danej osoby w jednym życiu na naturę jej następnego życia. Osoba, która zarabia pozytywną karmę, czyniąc dobre uczynki, może odrodzić się na wyższym poziomie istnienia, podczas gdy osoba, która zarabia złą karmę, będąc niemoralną lub nieetyczną, prawdopodobnie odrodzi się na niższym poziomie istnienia. Mahavira nauczał, że karma reprezentuje rodzaj niewoli lub pułapki. Celem każdej osoby jest zaprzestanie zarabiania nowej karmy i pozbycie się przeszłej karmy. Rezultatem tego jest siddhi, czyli doskonałość. Głosił, że dusza, która pozbyła się całej karmy, może stać się duchowo czysta. W przeciwieństwie do hinduistów, dżiniści wierzą, że karma jest rzeczywistą substancją fizyczną, taką jak kurz, która przyczepia się do duszy. Mahavira ostrzegał, że uwolnienie duszy od karmy nie jest łatwe i można to osiągnąć jedynie poprzez opanowanie "trzech klejnotów". Podobnie jak Pięć Ślubów, trzy klejnoty tworzą kodeks etyczny. Są to właściwa wiara, właściwa wiedza i właściwe postępowanie. Pierwszy z nich, właściwa wiara, lub samyak darshana, oznacza jasne widzenie. Czasami jest tłumaczony jako "właściwe postrzeganie". Termin ten odnosi się do unikania przesądów i uprzedzeń (opinii uformowanych przed odpowiednią wiedzą) i bycia zdeterminowanym, aby znaleźć prawdę. Drugi klejnot, właściwa wiedza, lub samyak jnana, odnosi się do poznania i zrozumienia wszechświata. Trzeci, samyak charitra, lub właściwe postępowanie, odnosi się do etycznego prowadzenia swojego życia. Osoba etyczna unika wyrządzania krzywdy istotom żywym i uwalnia się od nieczystych pragnień, postaw i myśli, przestrzegając Pięciu Ślubów. Niezależnie od niepewności otaczających fakty z życia Mahaviry, był on ważną postacią religijną w Indiach w wiekach poprzedzających początek ery nowożytnej. Chociaż jego rodzinna wioska Kundagrama już nie istnieje, w 1956 r. rząd Biharu utworzył pomnik Mahaviry w pobliżu jej dawnej lokalizacji. Pomnik jest siedzibą Instytutu Badawczego Prakrit, Ahimsa i Jainology, instytucji, w której badane są zasady dżinizmu.

URODZONY: 30 marca 1135 Kordoba, Hiszpania

ZMARŁY: 13 grudnia 1204 Kair, Egipt

Hiszpański rabin; lekarz; filozof; pisarz

"Majmonides jest najbardziej wpływowym żydowskim myślicielem średniowiecza, a prawdopodobnie także wszech czasów". - Shlomo Pines cytowany na stronie internetowej Jewish Virtual Library.

Mojżesz Majmonides, jeden z najbardziej znanych uczonych i teologów (osób studiujących religię) w historii żydowskiej, urodził się 30 marca 1135 r. Najczęściej jego imię brzmi po prostu Maimonides, co po grecku oznacza "syn Majmona". Często nazywa się go również Rambamem, co jest luźnym akronimem lub skróconą formą jego tytułu i imienia, Rabbi Moshe ben Maimon.

Wczesne życie i wędrówki

Majmonides urodził się w Kordobie w Hiszpanii. Jego ojciec był sędzią w sądzie żydowskim i dzielił się z synem swoją ogromną wiedzą na temat Talmudu. Talmud to zbiór zasad religijnych, który wyjaśnia i interpretuje Pismo Święte Hebrajskie, część chrześcijańskiej Biblii zwaną Starym Testamentem. Zasady te zostały po raz pierwszy spisane w II wieku w tekście zwanym Miszna. Od najmłodszych lat Majmonides był zafascynowany Talmudem. Jego ojciec zachęcał go również do studiowania nauk ścisłych i filozofii, a jego najwcześniejszym marzeniem było zostanie lekarzem, choć na jakiś czas zrezygnował z tego marzenia w obliczu nieszczęścia rodzinnego. Gdy był nastolatkiem, Majmonides zdobył szerokie wykształcenie, obejmujące nie tylko prawo i historię żydowskie, ale także dzieła klasycznych greckich filozofów, którzy starają się zrozumieć podstawowe przekonania o wartościach i rzeczywistości. Wczesne lata życia Majmonidesa pokrywały się ze szczytem złotego wieku judaizmu w średniowiecznej Hiszpanii, kiedy żydowska nauka, sztuka, architektura, nauka i filozofia osiągnęły szczyt. Region Hiszpanii, w którym mieszkał Majmonides, znajdował się pod rządami muzułmańskimi (islamskimi). Prześladowania miały miejsce czasami, na przykład w 1066 r., kiedy Żydzi zostali zmuszeni do opuszczenia miasta Granada, a wiele rodzin żydowskich zostało zabitych. Prześladowanie ma na celu nękanie osoby lub ludzi z powodu ich przekonań. Jednak ogólnie rzecz biorąc Żydzi byli akceptowani w ekonomicznym, kulturalnym i społecznym życiu regionu. Wiele rodzin żydowskich cieszyło się znacznym bogactwem. Sytuacja zmieniła się gwałtownie w 1148 r., kiedy radykalna sekta islamu zwana Almohadami zdobyła Kordobę. Almohadzi przejęli własność żydowską, zamknęli szkoły żydowskie, zniszczyli świątynie żydowskie, a także porwali żydowskie kobiety i dzieci i sprzedali je w niewolę. Żydzi, podobnie jak chrześcijanie, otrzymali wybór: mogli przejść na islam, zostać zmuszeni do wygnania (opuszczenia swoich domów bez możliwości powrotu) lub, jeśli pozostali w Kordobie i odmówili zostania muzułmanami, stanąć w obliczu śmierci. Niektórzy pozostali i udawali muzułmanów, jednocześnie potajemnie praktykując judaizm. Większość wybrała wygnanie. Przez następne dziesięć lat Majmonides i jego rodzina wędrowali od miasta do miasta w Hiszpanii, wyprzedzając o krok Almohadów, którzy przejmowali kontrolę nad innymi miastami i regionami. W końcu Majmonides i jego rodzina dołączyli do grupy Żydów, którzy wyruszyli do Afryki Północnej w 1159 roku. Osiedlili się w mieście Fez, stolicy współczesnego Maroka, gdzie pozostali przez pięć lat. W Fezie Majmonides i jego rodzina nadal byli prześladowani. W końcu wyjechali i przenieśli się do Palestyny, gdzie przebywali w takich miastach jak Jerozolima i Hebron. Klimat polityczny i społeczny w Palestynie nie był przyjazny dla Żydów, głównie z powodu niepokojów i zniszczeń spowodowanych przez krucjaty (dwa stulecia nieustającego konfliktu między muzułmanami a europejskimi chrześcijanami walczącymi o kontrolę nad Palestyną). Rodzina Majmonidesa przeprowadziła się raz jeszcze, podróżując na południe do Egiptu. Przez jakiś czas mieszkali w Aleksandrii, zanim osiedlili się w Fostat, pierwszej stolicy Egiptu pod rządami Arabów, która w czasach nowożytnych jest częścią dzielnicy "Starego Egiptu" w Kairze. W Fostat rodzina w końcu znalazła dom. Chociaż Egipt znajdował się pod kontrolą muzułmanów, dynastia Fatamidów (909-1171), która wówczas rządziła Egiptem, była tolerancyjna wobec innych grup religijnych i pozwalała Żydom praktykować swoją religię z całkowitą swobodą. Nieszczęście nadeszło wkrótce po tym, jak rodzina dotarła do Egiptu. Najpierw zmarł ojciec Majmonidesa. Majmonides był zdecydowany kontynuować tradycję stypendiów w swojej rodzinie. Jego ojciec i pokolenia przodków były uczonymi przed nim, więc pozostał oddany swoim studiom. Tymczasem jego brat, Dawid, jubiler, stał się odpowiedzialny finansowo za rodzinę. Rodzina napotkała kolejne nieszczęścia, gdy Dawid zmarł na morzu podczas podróży do Indii w celu zakupu klejnotów. Majmonides był tak dotknięty śmiercią Dawida, że zachorował i musiał leżeć w łóżku przez kilka miesięcy. Kiedy wyzdrowiał, zdał sobie sprawę, że musi utrzymać rodzinę. Nie wierzył jednak, że powinien zarabiać na studiach teologicznych, ponieważ zdobył swoją rozległą wiedzę na temat Pism Hebrajskich, czyli świętych tekstów, wyłącznie z miłości do Boga. Dlatego też wznowił studia medyczne, które kiedyś rozpoczął i został lekarzem. Z czasem odniósł taki sukces, że został mianowany osobistym lekarzem wielkiego wezyra, czyli władcy Egiptu, a także innych ważnych osobistości w stolicy.

Lekarz i uczony

Poza prowadzeniem praktyki lekarskiej Majmonides pełnił również funkcję szanowanego rabina. Rabin to osoba przeszkolona w prawie żydowskim, rytuałach i tradycji, która często jest głową synagogi lub żydowskiego domu modlitwy. Wkrótce został nieoficjalnym przywódcą społeczności żydowskiej w Egipcie. Jako taki był odpowiedzialny za nadzorowanie administracji społeczności i darowizn na cele charytatywne. Pełnił również funkcję sędziego, wszystko to bez pobierania wynagrodzenia. W 1177 roku został oficjalnie mianowany głową społeczności żydowskiej w Kairze. Przez resztę swojego życia Majmonides starał się pogodzić pracę lekarza ze swoim zainteresowaniem judaizmem. Napisał liczne komentarze i prace teologiczne. W 1187 roku urodził się jego syn Awraham. Sam Awraham kontynuował godną uwagi karierę jako głowa społeczności żydowskiej w Kairze i napisał kilka prac, które poszerzyły wiedzę jego ojca. Majmonides zmarł 13 grudnia 1204 roku

Trzynaście zasad wiary

W XXI wieku, prawie tysiąc lat po swojej śmierci, Majmonides jest nadal uważany za jedną z czołowych postaci żydowskiej teologii i filozofii. Być może pozostaje najbardziej znany ze swoich "trzynastu zasad wiary", jednej z najwcześniejszych prób zdefiniowania znaczenia bycia Żydem. Zasady te obejmują następujące:

1. Bóg istnieje.
2. Bóg ma jedność; to znaczy, że Bóg nie ma części ani różnych personifikacji, ale istnieje jako pojedyncza istota.
3. Bóg jest duchowy i bezcielesny; to znaczy, że nie ma materialnego istnienia ani ciała.
4. Bóg jest wieczny. Istniał zawsze, odkąd stworzył wszechświat i będzie istniał po końcu czasu.
5. Tylko Bóg powinien być przedmiotem czci (pomysł przedstawiony przez Majmonidesa w celu zniechęcenia do kultu bożków lub kultu obiektów fizycznych jako bogów).
6. Bóg objawiał swoje intencje za pośrednictwem swoich proroków (boskich posłańców), a ich proroctwa zostały objawione w Pismach Hebrajskich, głównie w części zwanej Prorocy (Nevi′im). Ta część składa się z dwudziestu jeden ksiąg, w tym 1 Królewska, 2 Królewska, Izajasza i Jeremiasza.
7. Mojżesz (ok. 1392-ok. 1272 p.n.e.; patrz wpis) był największym spośród proroków. Mojżesz był dominującą postacią w biblijnej Księdze Wyjścia, która szczegółowo opisuje historię powstania narodu żydowskiego po wyprowadzeniu go z niewoli w Egipcie. Mojżesz był również tradycyjnie uważany za autora Tory, pierwszych pięciu ksiąg Pism Hebrajskich, chociaż współcześni bibliści kwestionują to przekonanie.
8. Bóg dał swoje prawo człowiekowi w formie Dziesięciu Przykazań i innych zasad. Prawo Boże zostało po raz pierwszy objawione Mojżeszowi w Księdze Wyjścia. Prawo jest szczegółowo opisane w biblijnej Księdze Kapłańskiej, chociaż Księgi Wyjścia, Liczb i Powtórzonego Prawa również zawierają zasady, które pozostają częścią prawa żydowskiego.
9. Tora, jako prawo Boże, jest niezmienna. (Majmonides wysunął tę ideę w odpowiedzi na rosnące przekonanie, że prawo Boże może ewoluować lub zmieniać się w zależności od obecnych warunków. Jest to prawdopodobnie jedna z trzynastu zasad wiary, która była i pozostaje najbardziej kwestionowana.)
10. Bóg ma wcześniejszą wiedzę o ludzkich czynach.
11. Bóg nagradza dobro i karze zło.
12. Pewnego dnia pojawi się żydowski mesjasz, czyli zbawiciel.
13. Umarli zostaną wskrzeszeni (przywróceni do życia) na końcu czasu.

Zasady te nie były powszechnie akceptowane wśród Żydów, szczególnie w pierwszych kilku wiekach po ich stworzeniu przez Majmonidesa. W czasach nowożytnych zostały jednak przerobione na poetyckie modlitwy pojawiające się w żydowskim modlitewniku. Pozostają ważne, ponieważ definiują podstawowe wierzenia judaizmu. Te trzynaście zasad wiary jest nadal przestrzeganych przez ortodoksyjnych Żydów, którzy ściśle przestrzegają praw religijnych i wierzeń zgodnie z tradycją.

Miszna

Poganie, czyli osoby niebędące Żydami, mogą czasami uważać terminy używane w odniesieniu do żydowskich pism i tradycji za mylące. Najważniejszym żydowskim pismem jest Stary Testament Biblii, który Żydzi nazywają Tanachem. ("Stary Testament" to termin używany przez chrześcijan). Najważniejszą częścią Tanachu jest Tora, pierwsze pięć ksiąg Tanachu: Rodzaju, Wyjścia, Kapłańska, Liczb i Powtórzonego Prawa. Księgi te szczegółowo opisują zasady prawa żydowskiego, powstanie narodu żydowskiego oraz przymierze lub umowę Boga z Izraelitami jako jego "wybranym ludem". Te pięć ksiąg jest często określane jako "pisemna Tora". Oprócz pisemnej Tory istnieje "ustna Tora", która składa się z interpretacji pisemnej Tory i metod stosowania jej praw. Ustną Torę, pierwszą część Talmudu, spisano w II wieku i nazwano Miszną. Miszna składa się z sześciu sekcji, zwanych sederami, co oznacza "rozkazy". Są to:

1. Zeraim, czyli "Nasiona", zajmuje się prawami rolnymi.
2. Moed, czyli "Święto", dotyczy świąt i przestrzegania szabatu. Szabat przypada w sobotę, uważaną w judaizmie za siódmy dzień tygodnia i dzień odpoczynku i czci.
3. Nashim, czyli "Kobiety", omawia takie kwestie, jak małżeństwo i rozwód.
4. Nezikin, czyli "Szkody", szczegółowo opisuje prawa dotyczące spraw finansowych i czynów niedozwolonych, czyli czynów niedozwolonych, które ranią lub szkodzą innym.
5. Kodshim, czyli "Święte rzeczy", zajmuje się czcią świątynną i ofiarami.
6. Tohorot, czyli "Czystości", zawiera prawa dotyczące czystości rytualnej.

Każdy z sederów obejmuje dalsze podziały zwane traktatami lub masekhtots. Łączna liczba traktatów wynosi sześćdziesiąt trzy. Każdy traktat dotyczy konkretnych kwestii w prawie żydowskim. Tak więc, gdy rabini chcą zbadać i orzec w konkretnej kwestii dotyczącej dowolnego aspektu życia żydowskiego, zwracają się po wskazówki do traktatu, który omawia tę kwestię.

Komentarz do Miszny

Chociaż trzynaście zasad wiary ma ogromne znaczenie, najważniejszymi dziełami Majmonidesa, szczególnie dla uczonych talmudycznych, są Komentarz do Miszny, Miszne Tora i Przewodnik błądzących. Napisanie pierwszego z nich, komentarza, zajęło Majmonidesowi około 1158 do 1168 roku. Napisał dzieło po arabsku i zostało przetłumaczone na hebrajski w częściach w ciągu następnych dwóch stuleci. Z tego powodu nie miało ono natychmiastowego wpływu na myśl żydowską. W późniejszych wiekach jednak Komentarz stał się punktem wyjścia dla praktycznie każdego studium Miszny, pierwszej części Talmudu, która wyjaśnia tradycję żydowską. Komentarz składa się z dogłębnej analizy Miszny i dyskusji na temat szerokiego zakresu problemów teologicznych. Centralnym problemem, który został poruszony, jest natura prawa ustnego, które powstało na Górze Synaj, kiedy Bóg ustanowił swoje przymierze lub porozumienie z narodem żydowskim poprzez Dziesięć Przykazań i inne zasady. Majmonides był szczególnie zainteresowany tym, jak to prawo miało być przekazywane i interpretowane. Innym problemem omawianym przez Majmonidesa w Komentarzu są proroctwa Starego Testamentu, w szczególności to, czy słowa proroków po Mojżeszu można uznać za mające moc prawa w judaizmie. Majmonides uważał, że nie można. W innym miejscu tekstu próbuje pogodzić (uczynić zgodnymi lub spójnymi) ustalenia nauki z biblijnym opisem stworzenia w Księdze Rodzaju. Podobnie próbuje pogodzić pojęcia wolnej woli z wiarą w przeznaczenie lub los. Odrzuca wszelkie dziedziny studiów, takie jak astrologia, które, jak twierdzi, podważają lub odbierają wolną wolę. (Astrologia to nauka o ruchu gwiazd i ich wpływie na wydarzenia na Ziemi.) W Komentarzu Majmonides zastanawia się również nad naturą nagrody, kary i nieśmiertelności w życiu pozagrobowym, przedstawiając swoje przemyślenia na temat etyki w części zatytułowanej "Etyka ojców". W tej części wyjaśnia swoją ideę złotego środka, czyli równowagi między skrajnościami. Jego teoria złotego środka doprowadziła go do odrzucenia ascetyzmu (życia bez dóbr ziemskich lub przyjemności ziemskich) i do krytyki Żydów, którzy rezygnowali z radości życia, które uważał za dary od Boga. Pisał również o takich kwestiach, jak medycyna, magia, historia religii i natura cudów.

Miszna Tora i Przewodnik

Majmonides ukończył swoje drugie ważne dzieło, Miszna Tora, około 1178 roku. Miszna Tora to szczegółowe, kompletne wyjaśnienie prawa żydowskiego, napisane w prostym stylu, który może być zrozumiany przez osoby niebędące ekspertami w dziedzinie studiów talmudycznych. Współcześni uczeni i teologowie są nadal pod wrażeniem bogatego połączenia etyki, filozofii i teologii w tym dziele. Praktycznie wszystkie studia nad prawem żydowskim w jakiś sposób obejmują Miszna Torę. Przewodnik błądzących Majmonidesa został napisany między 1185 a 1190 rokiem. Podczas gdy jego wcześniejsze prace dotyczą prawa żydowskiego, Przewodnik ma głównie charakter filozoficzny. Majmonides omawia szeroki zakres złożonych kwestii, w tym związek między wiarą religijną a rozumem; związek między filozofią a pismem świętym; naturę Boga i Jego związek ze światem; objawienie jako środek komunikacji między Bogiem a człowiekiem; wolną wolę; i naturę ludzkiego przeznaczenia. Praca ta miała znaczący wpływ na późniejszych myślicieli, takich jak włoski teolog Tomasz z Akwinu (ok. 1225-1274). Wpłynęła również na zwolenników scholastyki, metody filozoficznej, która dążyła do pogodzenia myślenia starożytnych filozofów klasycznych ze średniowieczną teologią chrześcijańską. Filozofowie i teologowie scholastyczni dokładnie badali teksty, takie jak Biblia, i próbowali rozwiązywać sprzeczności, badając język wersji oryginalnej. Historycy filozofii uważają Majmonidesa za jednego z najważniejszych twórców myśli scholastycznej.

URODZONY: 5 maja 1818 r. Trewir, Prusy

ZMARŁY: 14 marca 1883 r. Londyn, Anglia

Pruski filozof; ekonomista; pisarz

"Religia jest jękiem uciśnionych, uczuciem bezdusznego świata, a jednocześnie duchem stanu pozbawionego duchowości. Jest opium ludu".

Karl Marx był ekonomistą, dziennikarzem, historykiem, filozofem i ateistą (osobą, która nie wierzy w Boga ani bogów), który odegrał ważną rolę w kształtowaniu intelektualnej atmosfery końca XIX i początku XX wieku. Urodził się w Trewirze w Prusach 5 maja 1818 roku jako syn Hirschela i Henrietty Marx. Prusy były odrębnym królestwem, które później stało się częścią zjednoczonych Niemiec. Państwową religią Prus był protestancki luteranizm, odłam chrześcijaństwa, ale rodzina Marksa była żydowska, a jego przodkowie obejmowały rabinów (osoby przeszkolone w prawie, rytuałach i tradycji żydowskiej) po obu stronach rodziny. Około 1816 lub 1817 roku parlament pruski uchwalił rozporządzenie, że Żydzi nie mogą wykonywać zawodu prawnika. Hirschel, który był prawnikiem, przeszedł na luteranizm i zmienił imię na Heinrich. Jego syn, Karl, został ochrzczony jako luteranin w 1824 roku.

Wczesne lata i edukacja Marksa

Marx dorastał w domu, który z nazwy był luterański, ale zasadniczo niereligijny. Podobnie jak wielu liberalnych protestantów tamtej epoki i regionu, rodzina nie miała silnych przekonań religijnych. Z kulturowego punktu widzenia konwersja rodziny na religię protestancką wyobcowała ich z ich żydowskiego pochodzenia i społeczności. Młody Karl nie uważał się ani za protestanta, ani za Żyda. Uczęszczał do szkół religijnych jako dziecko, ale tylko dlatego, że jego rodzice wierzyli, że otrzyma lepsze wykształcenie niż w szkole niereligijnej. Po uczęszczaniu do szkoły w Trewirze w latach 1830-1835, Marks zapisał się na Uniwersytet w Bonn (Niemcy), aby studiować prawo. Ku rozczarowaniu ojca jednak większość czasu spędzał na socjalizacji i zadłużaniu się. Zdeterminowany, aby jego syn otrzymał dobre wykształcenie, Heinrich spłacił długi syna i zmusił go do przeniesienia się na Uniwersytet Friedricha Wilhelma w Berlinie, szkołę o większych wymaganiach akademickich. W ciągu następnych kilku lat Marks porzucił swoje złe nawyki i odniósł sukces w nauce. Początkowo skupił się na prawie, ale wkrótce zaczął bardziej interesować się historią i filozofią pod wpływem jednego ze swoich nauczycieli, radykała politycznego Brunona Bauera (1809-1882). Radykał polityczny to ktoś, kto popiera skrajne zmiany poglądów, warunków i instytucji. Bauer zapoznał Marksa z pracami niemieckiego filozofa Georga Wilhelma Friedricha Hegla (1770-1831). Marks dołączył do grupy uniwersyteckiej o nazwie Młodzi Hegelianie, która spotykała się, aby dyskutować i debatować nad poglądami filozofa. Marksa szczególnie pociągał heglowski pogląd na historię i postęp historyczny, który opierał się na jego teorii "dialektyki". Zgodnie z tą teorią, w każdej dziedzinie ludzkiej działalności, takiej jak historia, prawo i ekonomia, rzecz nie może istnieć bez swojego przeciwieństwa. Na przykład klasy wyższe nie mogą istnieć bez klas niższych, ubóstwo nie może istnieć bez bogactwa, a klasa uciskana (utrzymywana w ryzach przez niesprawiedliwą siłę lub władzę) nie może istnieć bez klasy ciemiężycieli. Według Hegla historia ludzkości składała się ze zderzenia tych przeciwieństw. Jedna rzecz, którą Hegel nazywał "tezą", zawsze kłóciła się ze swoim przeciwieństwem, "antytezą", aby stworzyć nowy porządek społeczny, "syntezę". Ten pogląd na postęp historii miał później wpłynąć na wiele pism samego Marksa.

Wyobcowany dziennikarz i pisarz

W 1838 roku zmarł Heinrich Marx, a Karl musiał sam się utrzymać. Jego pierwszym celem było zostanie nauczycielem uniwersyteckim. Miał nadzieję, że po ukończeniu doktoratu z filozofii na Uniwersytecie w Jenie, Bruno Bauer pomoże mu znaleźć posadę nauczyciela. Bauer jednak nie był w stanie mu pomóc, ponieważ jego radykalizm doprowadził do jego zwolnienia z własnej pracy. Ponieważ nie udało mu się zapewnić sobie stanowiska nauczyciela, Marx postanowił spróbować swoich sił w dziennikarstwie. Większość redaktorów magazynów i gazet nie chciała jednak publikować jego prac ze względu na jego radykalne poglądy polityczne. Po zmaganiach jako dziennikarz Marx przeprowadził się do Kolonii w Niemczech, gdzie dołączył do licznej populacji liberałów i radykałów i zaangażował się w grupę znaną jako Koło Kolońskie. Wśród tych buntowników politycznych był Moses Hess (1812-1875), który organizował spotkania socjalistyczne i przedstawił Marksa klasie robotniczej miasta. Socjalizm to system ekonomiczny, w którym produkcja i dystrybucja dóbr jest wspólną własnością ludu lub scentralizowanego rządu. Marks opublikował artykuł w niemieckiej gazecie Rheinische Zeitung, a czytelnicy byli nim tak pod wrażeniem, że w 1842 roku został mianowany redaktorem gazety. Marks zaczął pisać artykuły, które ostro krytykowały rząd. W reakcji na to cenzorzy rządowi zamknęli gazetę w 1843 roku. W połowie XIX wieku niższe klasy Europy zaczęły buntować się przeciwko bogatszym obywatelom. Te starcia czasami przeradzały się w przemoc. Wiele osób, szczególnie tych w rządzie i członków wyższych klas, żyło w codziennym strachu przed możliwością tego, co nazywali "rządami tłumu". Władze rządowe próbowały stłumić radykałów, wolnomyślicieli, socjalistów i wszystkich innych, którzy stanowili zagrożenie dla ustalonego porządku. Wolnomyśliciel to ktoś, kto formułuje opinie w zależności od autorytetów.

Kapitalizm kontra socjalizm

Każda dyskusja o życiu i myśli Karla Marksa wiąże się z odniesieniem do pewnych głównych systemów ekonomicznych. Systemem, któremu Marks się sprzeciwiał, był kapitalizm. Kapitał w tym przypadku odnosi się do bogactwa zgromadzonego w rękach jednostek. W kapitalistycznym systemie gospodarczym jednostki są właścicielami metod produkcji dóbr, takich jak fabryki i surowce. Pracownicy dostarczają pracę kapitalistom za wynagrodzenie, które jest ustalane przez siły rynkowe podaży i popytu. Jeśli podaż danego produktu jest wysoka, ale popyt na niego niski, kapitalista nie zarobi dużo pieniędzy i zapłaci swoim pracownikom mniej. Jeśli jednak podaż jest niska, a popyt wysoki, kapitalista będzie miał więcej bogactwa do przekazania pracownikom. Dziewiętnastowieczni liberałowie i radykałowie wzywali do zakończenia kapitalizmu, który ich zdaniem powodował bezrobocie i ubóstwo. Liberał to ktoś, kto jest otwarty na nowe metody i nie polega na tradycji, aby kierować poglądami lub działaniami. Radykał to ktoś, kto opowiada się za ekstremalnymi zmianami w poglądach, organizacjach i sposobach działania. Popierali inną formę organizacji gospodarczej zwaną socjalizmem. W socjalistycznym systemie gospodarczym rząd przejmuje metody produkcji i zapewnia ludziom szeroki zakres świadczeń socjalnych, takich jak opieka zdrowotna i edukacja. Celem jest zmniejszenie różnic między bogatymi i biednymi, zwłaszcza pod względem dochodów. Komunizm można postrzegać jako skrajną formę socjalizmu. W komunistycznym systemie gospodarczym nie ma własności prywatnej. Fabryki, towary, surowce i ziemia są uważane za własność zbiorową ludzi i są rozdawane przez rząd zgodnie z potrzebami ludzi.

Partnerzy z Engelsem

Jako jeden z tych wolnomyślicieli, Marks obawiał się aresztowania. Po ślubie ze swoją długoletnią ukochaną, Jenny von Westphalan, uciekł do Paryża. Biorąc pod uwagę rosnący radykalizm poglądów politycznych Marksa, jego małżeństwo wydaje się dziwne, ponieważ Jenny była członkinią arystokratycznej lub uprzywilejowanej społecznie rodziny. W rzeczywistości małżeństwo to spotkało się ze sprzeciwem obu rodzin. W Paryżu Marks objął stanowisko redaktora nowego czasopisma politycznego. Poznał również Friedricha Engelsa (1820-1895), radykalnego komunistę, syna bogatego przemysłowca (właściciela przemysłu wytwórczego), który miał zostać jego przyjacielem i współautorem na całe życie. Komunista popiera system ekonomiczny, w którym wszystkie dobra są własnością ludu i zarządzane przez rząd według potrzeb. Engels zwiększył świadomość Marksa na temat ubóstwa i nędzy francuskiej klasy robotniczej, a Marks uznał komunistyczne poglądy Engelsa za zgodne z jego własnymi. Po raz kolejny przekonania polityczne Marksa naraziły go na niebezpieczeństwo, a rząd francuski ostatecznie nakazał mu opuścić kraj. W 1845 roku on i Engels przeprowadzili się do Brukseli w Belgii, kolejnej europejskiej stolicy, która przyciągnęła wielu radykalnych myślicieli. Tam Marks napisał niektóre ze swoich najwcześniejszych głównych dzieł, w tym O kwestii żydowskiej i Nędza filozofii. Napisał również Ideologię niemiecką, w której przedstawił swoją teorię materializmu, która była jego przekonaniem, że wydarzenia historyczne nie były wynikiem niejasnych, teoretycznych (nie praktycznych) koncepcji, ale konkretnej działalności człowieka. Idee te stanowiły podstawę jego ateizmu, czyli niewiary w Boga. W 1845 roku Marks i Engels odwiedzili Anglię. Obserwowali przemysłowe miasto Manchester, gdzie duża liczba robotników żyła w slumsach, w których powszechne były ubóstwo, choroby, bezrobocie, alkoholizm i przemoc domowa. W następnym roku Marks założył Komunistyczny Komitet Korespondencyjny, aby połączyć socjalistycznych i komunistycznych przywódców w całej Europie. Po tym, jak radykałowie w Londynie założyli tajną organizację zwaną Ligą Komunistyczną, Marks utworzył oddział Ligi w Brukseli. W 1847 roku powrócił do Londynu, aby wziąć udział w spotkaniu Komitetu Centralnego Ligi Komunistycznej, gdzie opisał cel ruchu, cytowany na stronie internetowej Spartacus Educational, jako "obalenie burżuazji [klas posiadających własność], dominację proletariatu [klasy robotniczej], zniesienie starego społeczeństwa burżuazyjnego opartego na antagonizmach klasowych i ustanowienie nowego społeczeństwa bez klas i bez własności prywatnej". Mieszkając jeszcze w Brukseli, Marks i Engels opublikowali swoje najsłynniejsze dzieło, broszurę liczącą dwanaście tysięcy słów zatytułowaną Manifest komunistyczny. Engels napisał wcześniejszy szkic broszury zatytułowany Zasady komunizmu, a Marks przerobił ją do ostatecznej formy. Manifest zaczyna się od słynnych słów: "Historia wszystkich dotychczasowych społeczeństw jest historią walk klasowych". Marks i Engels nakreślili nowy sposób badania historii, argumentując, że historia nie była tworzona przez działania wielkich jednostek ani przez starcia między państwami, ale przez konflikty między klasami społecznymi. Marks i Engels wierzyli, że w XIX wieku istniały dwie takie główne klasy: burżuazja, czyli bogaci właściciele fabryk, surowców i środków produkcji; oraz proletariat, czyli osoby bez pieniędzy i dóbr, które były zmuszane do pracy dla kapitalistów i często żyły w ubóstwie. Marks i Engels oczekiwali rewolucyjnej przyszłości, w której proletariat obali burżuazję, burżuazja zniknie, nierówności dochodowe znikną, a powstanie społeczeństwo bezklasowe. Rok 1848 był rokiem wielkiego niepokoju politycznego w wielu miastach w całej Europie. We Francji rewolucjoniści z klasy robotniczej obalili króla Ludwika Filipa (1773-1793) i zaprosili Marksa z powrotem do Paryża. Przyjął zaproszenie częściowo dlatego, że rząd belgijski zmusił go do opuszczenia tego kraju. Nowy rząd francuski jednak upadł i w 1849 roku Marks został zmuszony do ponownego opuszczenia Paryża. Wrócił do Kolonii, gdzie wskrzesił swoją starą gazetę jako Neue Rheinische Zeitung i relacjonował rewolucyjne wydarzenia w całej Europie. Założył również Komitet Bezpieczeństwa Publicznego w odpowiedzi na to, co uważał za brutalność policji skierowaną przeciwko społeczeństwu. Jednak bez względu na to, gdzie się udał, Marks był uciskany lub źle traktowany przez władze z powodu swoich radykalnych poglądów. W 1849 roku został wydalony z Niemiec i wrócił do Paryża, ale wkrótce nakazano mu również opuścić Francję. Następnie osiedlił się w jedynym kraju, który pozwolił mu na wjazd, Anglii. Władze francuskie próbowały przekonać rząd brytyjski, aby odmówił Marksowi wjazdu do kraju, ale brytyjski premier John Russell (1792-1878) był zdecydowanym obrońcą prawa do wolności słowa i odrzucił prośby Francuzów.

Marks w Anglii

Marx spędził resztę życia w Anglii ze swoją powiększającą się rodziną. Mieli mało pieniędzy i w 1850 roku zostali eksmitowani z mieszkania w londyńskiej dzielnicy Chelsea, ponieważ nie mogli płacić czynszu. Przenieśli się do dzielnicy Soho, gdzie mieszkali przez sześć lat w tańszych mieszkaniach. Marx spędzał większość czasu w czytelni British Museum, gdzie studiował czasopisma ekonomiczne, próbując zrozumieć działanie kapitalizmu. Jego długi rosły, a w kwestii wsparcia finansowego polegał na Engelsie, który wrócił do Niemiec, aby pracować dla swojego ojca. Przez lata Engels wysyłał pieniądze pocztą do swojego przyjaciela w Anglii. Aby zapobiec kradzieży funduszy podczas procesu pocztowego, kupował przekazy pieniężne, przecinał je na pół i wysyłał połówki w oddzielnych kopertach. Losy Marxa zmieniły się na lepsze w 1852 roku, kiedy redaktor New York Daily Tribune, Charles Dana (1819-1897), zaoferował Marksowi możliwość przesyłania artykułów. Przez następną dekadę Marks dostarczył Danie prawie pięćset artykułów, z których część została napisana przez Engelsa. Inny wydawca w Stanach Zjednoczonych, George Ripley (1802-1880), zapłacił Marksowi za pisanie dla New American Cyclopedia. Praca ta, w połączeniu z niewielkim spadkiem po matce Jenny Marks, pozwoliła rodzinie przeprowadzić się do wygodniejszego mieszkania w Kentish Town, niedaleko Londynu. Szczęście Marksa nie trwało jednak długo. W 1856 roku Jenny urodziła martwe dziecko, a następnie ogłuchła i została poważnie poraniona ospą, wysoce zakaźną chorobą. Przez większość swojego życia sam Marks zmagał się z wieloma problemami zdrowotnymi, w tym z ciężkim przypadkiem czyraków, zapalenia skóry. Pocieszał się, określając ten problem jako chorobę "proletariacką". W latach 60. XIX wieku problemy finansowe Marksa powróciły, gdy zakończył pracę dla New York Daily Tribune. Engels nadal wysyłał mu pieniądze, a także otrzymał wsparcie od Ferdinanda Lassalle′a (1825-1864), bogatego socjalisty z Niemiec, który chciał, aby Marks redagował nowe socjalistyczne czasopismo, które planował. Marks nie chciał jednak wracać do Niemiec, więc odrzucił tę pracę. Niemniej jednak Lassalle nadal przyczyniał się do wsparcia Marksa aż do swojej śmierci w 1864 roku. Pomimo różnych problemów Marks kontynuował pracę. W 1867 roku opublikował pierwszy tom swojego drugiego ważnego dzieła, Das Kapital, krytykę kapitalistycznego systemu gospodarczego. W tej książce Marks przedstawił teorię, że kapitalizm z czasem doprowadzi do własnego upadku. Powiedział, że bogactwo zostanie skoncentrowane w bardzo małej liczbie przedsiębiorstw. Jednocześnie wzrośnie ubóstwo i nędza klasy robotniczej. Marks z utęsknieniem wyczekiwał czasu, gdy klasa robotnicza zorganizuje się i obali system kapitalistyczny. W 1871 roku Marks uważał, że jego wizja nowego porządku gospodarczego nadchodzi wraz z powstaniem Komuny Paryskiej. W marcu tego roku socjaliści powstali i ustanowili rząd rewolucyjny w Paryżu, który wprowadził szereg socjalistycznych reform. Jednak w maju wojska francuskie stłumiły rebelię i zabiły trzydzieści tysięcy rewolucjonistów w ataku na miasto. Później stracono kolejne pięćdziesiąt tysięcy. Marks był przygnębiony wynikiem, ale kontynuował pracę nad drugim tomem Kapitału. Postęp okazał się powolny, a w 1881 roku zarówno Karl, jak i Jenny byli chorzy. W grudniu 1881 roku Jenny zmarła. Dwa lata później zmarła również najstarsza córka Marksa. Marks nie otrząsnął się po tych stratach i sam zmarł 14 marca 1883 roku. Nigdy nie ukończył ani drugiego tomu, ani planowanego trzeciego tomu Kapitału. Engels później zebrał tomy z notatek Marksa.

Marks i ateizm

Karl Marks był ateistą przez niemal całe swoje życie. Jako bardzo młody człowiek uważał się za dziecko Oświecenia, zwanego również Wiekiem Rozumu, okresu coraz bardziej postępowego intelektualizmu w Europie, który obejmował mniej więcej XVIII wiek. Myśliciele w tym okresie woleli rozum i metodę naukową od wiary, zwłaszcza wiary religijnej. W artykule napisanym na Uniwersytecie w Jenie Marks skomentował pogląd, że koncepcja Boga nie miałaby miejsca w "kraju rozumu": "Zabierz papierowe pieniądze do kraju, w którym takie zastosowanie papierowych pieniędzy nie jest znane, a wszyscy będą się śmiać z twojego subiektywnego przedstawienia. Udaj się ze swoimi bogami do kraju, w którym czczeni są inni bogowie, a okaże się, że jesteś ofiarą fantazji i abstrakcji. I słusznie". Później, w książce z 1844 roku zatytułowanej Krytyka heglowskiej filozofii prawa publicznego, Marks słynnie stwierdził: "Człowiek tworzy religię, religia nie tworzy człowieka... . Cierpienie religijne jest jednocześnie wyrazem prawdziwego cierpienia i protestem przeciwko niemu. Religia jest jękiem uciśnionych, uczuciem bezdusznego świata, a jednocześnie duchem stanu pozbawionego duchowości." Zakończył ten fragment prawdopodobnie najczęściej cytowanymi słowami: "[Religia] jest opium ludu". Innymi słowy, Marks uważał religię za narkotyk, który ludzie stworzyli, aby pomóc sobie ukryć własną nędzę i ucisk. Marks oparł swój ateizm na trzech zasadach. Pierwszą z nich, związaną z koncepcją heglowską, nazwał "materializmem dialektycznym". Marks uważał, że materia fizyczna, a nie nieokreślone idee, takie jak duch czy myśl, powodują wszystko, co dzieje się na świecie. Druga zasada, związana z pierwszą, krążyła wokół jego poglądu na historię, który opierał się na materialistycznych pojęciach ekonomii i podziałach klasowych w społeczeństwie stworzonych przez systemy ekonomiczne. Trzecią zasadą był humanizm, system myślowy, który mówi, że stan ludzkości jest najważniejszy. Jak wyraził to Marks w swojej Krytyce, "Krytyka religii prowadzi do doktryny, zgodnie z którą człowiek jest dla człowieka istotą najwyższą". Ateizm Marksa opierał się również na bardziej praktycznych rozważaniach. W swoich pracach pisemnych często potępiał kościoły jako sojuszników rządu. Widział wiele religii jako część systemu, który tworzył uprzywilejowane klasy mistrzów przemysłowych, którzy wykorzystywali swoją religię do uzasadniania swojego światowego sukcesu. Jego zdaniem rewolucja proletariacka zmiecie wszystkie takie instytucje, które przyczyniały się do nierówności. W dużej mierze pod wpływem poglądów Marksa na temat religii, państwa komunistyczne XX wieku były oficjalnie ateistyczne.

URODZONY: 6 września 1729 Dessau, Anhalt-Dessau, Niemcy

ZMARŁ: 4 stycznia 1786 Berlin, Niemcy

Niemiecki filozof; pisarz

"Niech każdemu wolno mówić tak, jak myśli, wzywać Boga na swój własny sposób".

Moses Mendelssohn, XVIII-wieczny niemiecki filozof, jest często nazywany "ojcem żydowskiego oświecenia". Filozof to ktoś, kto stara się zrozumieć wartości i rzeczywistość. Był autorem wielu dzieł literackich i filozoficznych. Mendelssohn wzywał do polegania na rozumie, a nie na ślepej wierze i mistycyzmie (bezpośredniej, tajemniczej komunikacji z Bogiem) podczas poszukiwania prawdy religijnej. Odegrał również ważną rolę w zjednoczeniu kultury żydowskiej i świeckiej (niereligijnej) w czasach, gdy wielu europejskich Żydów pragnęło edukacji, ale było wykluczonych z życia publicznego i zawodowego. W literaturze niemieckiej jest zapamiętany jako wzór dla szlacheckiej postaci tytułowej w Natanie Mądrym (1779) Gottholda Lessinga (1729-1781), dramatycznym poemacie, który jest w istocie apelem o tolerancję religijną. Niektórzy Żydzi nazywają Mendelssohna "trzecim Mojżeszem" judaizmu, po starotestamentowym proroku (posłańcu boskim) i Mojżeszu Majmonidesie (1135-1204), szanowanym uczonym judaizmu.

Wczesne życie

Mojżesz Mendelssohn urodził się 6 września 1729 r. w Dessau, mieście w ówczesnym niemieckim kraju związkowym Anhalt-Dessau. Ponieważ jego ojciec, biedny skryba lub kopista rękopisów i innych dokumentów, nazywał się Mendel, Moses przyjął nazwisko Mendelssohn, co oznacza "syn Mendla". Jako dziecko cierpiał na chorobę, która spowodowała u niego skrzywienie kręgosłupa, a przez całe życie mówił jąkając się. Chociaż Mendelssohn był w dużej mierze samoukiem, brał również udział w formalnej nauce u lokalnego rabina o imieniu David Fränkel. Rabin to osoba przeszkolona w prawie, rytuałach i tradycji żydowskiej, która często jest głową synagogi lub żydowskiego domu modlitwy. Fränkel uczył Mendelssohna Pism Hebrajskich, czyli świętych tekstów, powszechnie nazywanych przez chrześcijan Starym Testamentem; Talmud, który zawiera tradycje wyjaśniające i interpretujące Torę, pięć pierwszych ksiąg Pism Hebrajskich; oraz dzieła Mojżesza Majmonidesa. Jedno z najważniejszych dzieł Majmonidesa, Przewodnik błądzących, zostało wznowione po raz pierwszy od dwóch stuleci, gdy Mendelssohn miał trzynaście lat. Publikacja tej książki była sygnałem rosnącego zainteresowania myślą żydowską. W 1743 roku Fränkel otrzymał nominację na rabina w Berlinie w Niemczech, a Mendelssohn, wówczas czternastoletni, poszedł w jego ślady, aby uczyć się w jego jesziwie, czyli szkole żydowskiej. Życie Mendelssohna w Berlinie było skrajnym ubóstwem i chociaż zarabiał niewielkie sumy pieniędzy jako korepetytor, zmuszony był przyjmować posiłki od sąsiadujących rodzin. Otrzymał jednak bardzo gruntowne wykształcenie w jesziwie. Oprócz studiowania teologii żydowskiej (nauka religii), stał się biegły w matematyce, filozofii, astronomii (nauka o gwiazdach i planetach) i logice. Studiował francuski, angielski, włoski, grecki i łacinę. Swoje niewielkie dochody przeznaczył na zakup łacińskiego egzemplarza Essay Concerning Human Understanding, ważnego dzieła angielskiego filozofa Johna Locke′a (1632-1704). W 1750 roku Mendelssohn podjął pracę jako korepetytor dzieci Isaaca Bernharda, kupca jedwabiu. Szybko zdobył zaufanie Bernharda, który z czasem uczynił młodego uczonego swoim księgowym, a następnie swoim partnerem. W 1754 roku Bernhard przedstawił Mendelssohna wielkiemu niemieckiemu filozofowi, dramatopisarzowi i krytykowi literackiemu Gottholdowi Lessingowi (1729-1781). Lessing był jedną z ważnych postaci oświecenia w Niemczech. Oświecenie było ruchem filozoficznym w Europie w XVIII wieku, który kładł nacisk na rozum ponad ślepą wiarę i tradycję. Idee te zostały wyrażone w pismach Lessinga. Był również silnym zwolennikiem tolerancji religijnej w czasach, gdy europejscy Żydzi byli zmuszeni mieszkać w odizolowanych częściach miast i padali ofiarą powszechnej dyskryminacji. Żydom odmawiano obywatelstwa i edukacji, wykluczano ich z większości zawodów, uważano ich za nieinteligentnych i chciwych oraz obwiniano o wszelkiego rodzaju problemy społeczne. Sztuka Lessinga z 1749 r. Żydzi była wówczas niezwykła ze względu na przedstawienia Żydów działających moralnie i życzliwie. Relacje między Mendelssohnem i Lessingiem zostały nawiązane po raz pierwszy podczas gry w szachy, którą obaj uwielbiali. Wkrótce Mendelssohn uznał poglądy Lessinga za całkowicie zgodne z jego własnymi i obaj mężczyźni zostali przyjaciółmi na całe życie. Mendelssohn zaprzyjaźnił się również ze znanym niemieckim filozofem Immanuelem Kantem (1724-1804). Chociaż obaj byli zawodowymi rywalami, Kant stał się jednym z wielbicieli Mendelssohna.

Mendelssohn filozof

W latach 50. i 60. XVIII wieku Mendelssohn stał się jednym z czołowych filozofów w Europie i znalazł się w centrum lub bardzo blisko centrum niektórych z najbardziej zaciekłych debat filozoficznych epoki. Po napisaniu swojej pierwszej książki, Philosophical Conversations, podzielił się rękopisem z Lessingiem, który opublikował go anonimowo w 1755 roku, nie mówiąc o tym swojemu przyjacielowi. Za namową Lessinga Mendelssohn kontynuował pisanie traktatów filozoficznych (artykułów; raportów), z których wiele opublikowano anonimowo w latach 50. XVIII wieku. W 1759 roku Mendelssohn zaczął pisać eseje i listy do czasopisma Literaturbriefe. W wielu z tych tekstów Mendelssohn bronił niemieckiej filozofii, zwłaszcza dzieł filozofa i matematyka Gottfrieda Leibniza (1646-1716). Leibniz był racjonalistą, ale wierzył również w dobrotliwego (łaskawego) Boga, który urządził świat jako harmonijne i zorganizowane miejsce. Mendelssohn uważał, że Leibniz został niesprawiedliwie zaatakowany przez angielskich i francuskich filozofów. Na przykład francuski filozof Voltaire (1694-1778) brutalnie wyśmiał Leibniza w swoim najsłynniejszym dziele, Kandydzie (1759), a Mendelssohn bronił swojego rodaka. Mendelssohn napotkał kłopoty w 1760 r., kiedy opublikował bardzo nieprzychylną recenzję tomu poezji napisanego przez pruskiego króla Fryderyka Wielkiego (1712-1786; panował w latach 1740-86). Krytykował wiersze króla, ponieważ wydawały się one zaprzeczać nieśmiertelności duszy. Mendelssohn krytykował również króla za pisanie w filozofii francuskiej, która zajmuje się rzeczywistością leżącą poza zmysłami. Po tym, jak esej zdobył pierwszą nagrodę akademii, Fryderyk przyznał Mendelssohnowi status "Żyda pod nadzwyczajną ochroną". Dzięki temu Mendelssohn cieszył się prawem do niezakłóconego życia w Berlinie. W 1767 roku opublikowano główne dzieło Mendelssohna, Fadon. Mendelssohn napisał tekst w odpowiedzi na rosnący materializm epoki, czyli skupienie się na świecie fizycznym, a nie duchowym. Ustrukturyzował książkę jako filozoficzny dialog wzorowany na Fedonie, starożytnym greckim filozofie Platonie (427-347 p.n.e.; patrz wpis). Fadon, który został napisany po niemiecku, odniósł ogromny sukces. Wkrótce został przetłumaczony na niemal wszystkie języki europejskie i dał początek "ruchowi Fadon", czyli szeregowi opublikowanych traktatów na ten sam temat autorstwa różnych autorów. Wielu ludzi nazywało Mendelssohna "niemieckim Platonem" lub "niemieckim Sokratesem". Stał się popularną postacią, a każdy, kto miał intelektualną pozycję i odwiedzał Berlin, poświęcał czas, aby go odwiedzić.

Przypowieść o pierścieniu

Akcja sztuki Gottholda Lessinga Natan Mądry rozgrywa się podczas Trzeciej Krucjaty, która miała miejsce na początku lat 90. XII wieku jako część wysiłków chrześcijańskiej Europy, aby utrzymać kontrolę nad Palestyną, Ziemią Świętą, a zwłaszcza Jerozolimą. Sztuka przedstawia przedstawicieli walczących stron, w tym Natana, żydowskiego kupca; Saladyna, muzułmańskiego generała; i rycerza templariusza (chrześcijańskiego wojownika). Strony są przedstawione w trakcie rozwiązywania różnic między judaizmem, islamem i chrześcijaństwem. W centrum sztuki znajduje się przypowieść o pierścieniu, którą Nathan opowiada po tym, jak Saladyn pyta go, która religia jest prawdziwa. (Przypowieść to prosta historia ilustrująca lekcję moralną lub religijną.) W przypowieści pierścień jest wielokrotnie przekazywany z ojca na najbardziej uprzywilejowanego syna, z przekonaniem, że pierścień sprawi, że syn będzie miły w oczach Boga. Z czasem pierścień trafia do ojca, który ma trzech synów, których kocha jednakowo. W związku z tym każe zrobić dwie kopie pierścienia, aby móc dać po jednym pierścieniu każdemu synowi. Po śmierci ojca synowie kłócą się o to, kto jest właścicielem prawdziwego pierścienia. Sprawę kierują do sędziego, który wydaje następującą decyzję: Jeśli zamiast wyroku przyjmiecie radę, Oto moja rada dla was, abyście podjęli sprawę tam, gdzie ona jest. Jeśli każdy z was otrzymał pierścień od swojego ojca, niech każdy uwierzy, że posiada prawdziwy pierścień. Możliwe, że ojciec nie zdecydował się dłużej tolerować tyranii jednego pierścienia; I z pewnością, ponieważ bardzo was wszystkich kochał, I kochał was wszystkich jednakowo, nie mogło mu się podobać, Aby faworyzować jednego z dwóch, aby był ciemiężycielem. Niech każdy poczuje się zaszczycony tym wolnym uczuciem. Nieskażony uprzedzeniami; niech każdy stara się Rywalizować z oboma braćmi w okazywaniu Cnoty swego pierścienia; wspieraj jego potęgę Łagodnością, życzliwością, wyrozumiałością, Wewnętrznym poddaniem się Bogu, A jeśli cnoty pierścienia będą nadal się ukazywać wśród dzieci twoich dzieci, Po tysiącu tysięcy lat stań Przed tym tronem sędziowskim - większym niż ja na nim zasiądę i wydam wyrok. Trzy pierścienie, oczywiście, reprezentują judaizm, islam i chrześcijaństwo, wszystkie dary od Boga Ojca w niebie.

Kontrowersje z Lavaterem

Do tego momentu swojej kariery Mendelssohn poświęcał judaizmowi niewiele uwagi w swoich opublikowanych pismach. W rzeczywistości w większości swoich prac angażował się w te same debaty naukowe, które zaprzątały praktycznie wszystkich filozofów oświecenia, niezależnie od religii. Od wczesnych lat niepokoiła go popularność żydowskiego mistycyzmu w Niemczech, zwłaszcza ruchu znanego jako chasydyzm, założonego przez rabina Israela ben Eliezera (1700-1760). Ruch ten charakteryzował się mistycznym poglądem na judaizm, a jego zwolennicy skupiali się bardziej na osobistych doświadczeniach niż na rozumie i formalnej edukacji. Mendelssohn, racjonalista, sprzeciwiał się takiemu mistycyzmowi, który uważał za odrzucenie ludzkiego rozumu. W dużej mierze świeckie podejście Mendelssohna do filozofii uległo jednak transformacji po sierpniu 1769 r. W tym miesiącu szwajcarski teolog Johann Kaspar Lavater (1741-1801) opublikował niemieckie tłumaczenie eseju szwajcarskiego teologa i przyrodnika (osoby badającej historię naturalną) Charlesa Bonneta (1720-1793) zatytułowanego Christian Evidences. Esej ten dowodził, że chrześcijaństwo jest lepsze od innych religii. Lavater uważał, że chrześcijanie będą mogli osiągnąć zbawienie tylko wtedy, gdy w jakiś sposób uda im się nawrócić Żydów na chrześcijaństwo. Był centralną postacią w grupie religijnych entuzjastów nieformalnie znanych jako Schwarmer, czyli "fanatycy". We wstępie do tekstu Bonneta Lavater, chociaż bardzo podziwiał Mendelssohna, rzucił mu wyzwanie: obal twierdzenie Bonneta

Oświecenie żydowskie

Mendelssohn uważał, że głównym problemem, z jakim borykali się Żydzi w Niemczech i w całej Europie, była ich izolacja. Byli oddzieleni od otaczającej ich kultury chrześcijańskiej, ponieważ ich dzieci chodziły do szkół żydowskich, a oni sami prowadzili swoje sprawy w jidysz, formie języka niemieckiego pisanego po hebrajsku i używanego głównie przez północnoeuropejskich Żydów. Aby poprawić status kulturowy, społeczny i ekonomiczny niemieckich Żydów, Mendelssohn podjął kroki, aby wmieszać ich w otaczającą kulturę. W tym celu jednym z głównych projektów, którymi zajmował się w późniejszych latach, było nowe tłumaczenie Tory, a także innych części Biblii, na język niemiecki. Podczas przygotowywania tłumaczenia Mendelssohn przyciągnął wielu pomocników, z których wszyscy pracowali nad różnymi częściami projektu. Tłumaczenie zostało opublikowane w 1783 roku. Ze względu na swoją wdzięk i przejrzystość, tłumaczenie to często uważano za w dużej mierze odpowiedzialne za standaryzację języka niemieckiego. Co ważniejsze, dzięki spisaniu pism w lokalnym języku, niemieccy Żydzi zaczęli postrzegać siebie jako Niemców, a nie jako przybyszów wędrujących po obcym kraju. Niemieccy Żydzi zaczęli angażować się w niemiecką kulturę i społeczeństwo, reformując edukację, studiując świeckie dyscypliny, takie jak nauki ścisłe, i dodając swój głos do myśli oświeceniowej. Okres niemieckiego oświecenia żydowskiego jest określany jako Haskala, dosłownie "oświecenie" w języku hebrajskim. Z czasem ruch ten rozprzestrzenił się na większą część Europy. Mendelssohn nadal publikował prace, które zapraszały do debaty, które były wówczas zarówno polityczne, jak i filozoficzne. Ludzie w Europie zwracali uwagę na walkę Amerykanów o uzyskanie niepodległości od Imperium Brytyjskiego. Rosnące niezadowolenie we Francji doprowadziło do rewolucji francuskiej pod koniec lat osiemdziesiątych XVIII wieku. W 1781 roku Mendelssohn opublikował O cywilnej poprawie sytuacji Żydów, apel o tolerancję religijną i wezwanie do wolności narodu żydowskiego od ograniczeń kulturowych, które ich tłumiły. Jego najważniejszym dziełem w tym okresie była Jerozolima; lub O władzy religijnej i judaizmie (1783). Jerozolima była stanowczym dziełem, które potwierdzało wolność sumienia i pogląd, że państwo nie powinno odgrywać żadnej roli w określaniu przekonań religijnych swoich obywateli. Doktryna ta stała się częścią Pierwszej Poprawki do Konstytucji Stanów Zjednoczonych, która ustanowiła "rozdział kościoła i państwa" w rządzie amerykańskim. W Jerozolimie Mendelssohn zajmuje stanowisko, że istnieje wiele prawd. Tak jak rządy mogą się różnić w zależności od potrzeb swoich ludzi, tak sami ludzie mogą różnić się w swoim rozumieniu prawd religijnych w zależności od własnej sytuacji. W późniejszych latach Mendelssohn stał się otwartym aktywistą na rzecz żydowskich praw politycznych. Z czasem jego pisma, a także pisma innych wybitnych postaci z czasów Haskali, zaczęły mieć daleko idące skutki. Prowadził kampanię na rzecz Patentu Tolerancji, wydanego w Austrii 19 października 1781 r. Ta proklamacja wzywała do "lepszego nauczania i oświecenia [żydowskiej] młodzieży oraz jej zatrudnienia w naukach, sztukach i rzemiośle". Józef II (1741-1790), cesarz Austrii, doszedł do przekonania, że jedynym sposobem na poprawę warunków życia Żydów jest zapewnienie im takich samych praw politycznych jak innym obywatelom imperium. Mendelssohn dożył publikacji Morning Hours; or, Lectures about God's Existence w 1785 r. Jego ostatnią pracą była książka broniąca Lessinga, który był szeroko i zaciekle krytykowany za The Jews and Nathan the Wise, w której wzywał do tolerancji wobec Żydów w czasach, gdy duża liczba ludzi w Europie bardzo ich nie lubiła. Mendelssohn zaniósł dzieło do swoich wydawców, przeziębił się i zmarł z powodu powikłań 4 stycznia 1786 r. Pozostawił żonę Fromet Gugenheim, którą poślubił w 1762 r. Para miała sześcioro żyjących dzieci, z których kilka zrobiło później wybitne kariery. Poglądy Mendelssohna spotkały się z ostrą krytyką za jego życia i później, zarówno ze strony Żydów, jak i nie-Żydów. Mendelssohn jest powszechnie uważany za iskrę stojącą za współczesnym judaizmem reformowanym, który nie akceptuje wielu tradycyjnych żydowskich wierzeń, takich jak to, że Bóg dał Mojżeszowi Torę, ale przestrzega centralnych praktyk religii. W związku z tym konserwatywni Żydzi ortodoksyjni obawiali się, że reformy Mendelssohna odsuną Żydów od ich tradycyjnej kultury i prawa. Mieli częściowo rację. W odpowiedzi na Haskalę wielu europejskich Żydów zaprzestało praktykowania prawa żydowskiego. Wielu nawróciło się na chrześcijaństwo, w tym wszystkie dzieci Mendelssohna i jego wnuk, pianista i kompozytor Felix Mendelssohn (1809-1847). Wielu wyemigrowało do Stanów Zjednoczonych, podczas gdy inni zainicjowali ruch syjonistyczny, który ostatecznie doprowadził do powstania państwa żydowskiego w Izraelu. Judaizm w Europie zmienił się na zawsze dzięki pracy Mosesa Mendelssohna. URODZONY: 6 września 1729 Dessau, Anhalt-Dessau, Niemcy

ZMARŁ: 4 stycznia 1786 Berlin, Niemcy

Niemiecki filozof; pisarz

"Niech każdemu wolno mówić tak, jak myśli, wzywać Boga na swój własny sposób".

Moses Mendelssohn, XVIII-wieczny niemiecki filozof, jest często nazywany "ojcem żydowskiego oświecenia". Filozof to ktoś, kto stara się zrozumieć wartości i rzeczywistość. Był autorem wielu dzieł literackich i filozoficznych. Mendelssohn wzywał do polegania na rozumie, a nie na ślepej wierze i mistycyzmie (bezpośredniej, tajemniczej komunikacji z Bogiem) podczas poszukiwania prawdy religijnej. Odegrał również ważną rolę w zjednoczeniu kultury żydowskiej i świeckiej (niereligijnej) w czasach, gdy wielu europejskich Żydów pragnęło edukacji, ale było wykluczonych z życia publicznego i zawodowego. W literaturze niemieckiej jest zapamiętany jako wzór dla szlacheckiej postaci tytułowej w Natanie Mądrym (1779) Gottholda Lessinga (1729-1781), dramatycznym poemacie, który jest w istocie apelem o tolerancję religijną. Niektórzy Żydzi nazywają Mendelssohna "trzecim Mojżeszem" judaizmu, po starotestamentowym proroku (posłańcu boskim) i Mojżeszu Majmonidesie (1135-1204), szanowanym uczonym judaizmu.

Wczesne życie

Mojżesz Mendelssohn urodził się 6 września 1729 r. w Dessau, mieście w ówczesnym niemieckim kraju związkowym Anhalt-Dessau. Ponieważ jego ojciec, biedny skryba lub kopista rękopisów i innych dokumentów, nazywał się Mendel, Moses przyjął nazwisko Mendelssohn, co oznacza "syn Mendla". Jako dziecko cierpiał na chorobę, która spowodowała u niego skrzywienie kręgosłupa, a przez całe życie mówił jąkając się. Chociaż Mendelssohn był w dużej mierze samoukiem, brał również udział w formalnej nauce u lokalnego rabina o imieniu David Fränkel. Rabin to osoba przeszkolona w prawie, rytuałach i tradycji żydowskiej, która często jest głową synagogi lub żydowskiego domu modlitwy. Fränkel uczył Mendelssohna Pism Hebrajskich, czyli świętych tekstów, powszechnie nazywanych przez chrześcijan Starym Testamentem; Talmud, który zawiera tradycje wyjaśniające i interpretujące Torę, pięć pierwszych ksiąg Pism Hebrajskich; oraz dzieła Mojżesza Majmonidesa. Jedno z najważniejszych dzieł Majmonidesa, Przewodnik błądzących, zostało wznowione po raz pierwszy od dwóch stuleci, gdy Mendelssohn miał trzynaście lat. Publikacja tej książki była sygnałem rosnącego zainteresowania myślą żydowską. W 1743 roku Fränkel otrzymał nominację na rabina w Berlinie w Niemczech, a Mendelssohn, wówczas czternastoletni, poszedł w jego ślady, aby uczyć się w jego jesziwie, czyli szkole żydowskiej. Życie Mendelssohna w Berlinie było skrajnym ubóstwem i chociaż zarabiał niewielkie sumy pieniędzy jako korepetytor, zmuszony był przyjmować posiłki od sąsiadujących rodzin. Otrzymał jednak bardzo gruntowne wykształcenie w jesziwie. Oprócz studiowania teologii żydowskiej (nauka religii), stał się biegły w matematyce, filozofii, astronomii (nauka o gwiazdach i planetach) i logice. Studiował francuski, angielski, włoski, grecki i łacinę. Swoje niewielkie dochody przeznaczył na zakup łacińskiego egzemplarza Essay Concerning Human Understanding, ważnego dzieła angielskiego filozofa Johna Locke′a (1632-1704). W 1750 roku Mendelssohn podjął pracę jako korepetytor dzieci Isaaca Bernharda, kupca jedwabiu. Szybko zdobył zaufanie Bernharda, który z czasem uczynił młodego uczonego swoim księgowym, a następnie swoim partnerem. W 1754 roku Bernhard przedstawił Mendelssohna wielkiemu niemieckiemu filozofowi, dramatopisarzowi i krytykowi literackiemu Gottholdowi Lessingowi (1729-1781). Lessing był jedną z ważnych postaci oświecenia w Niemczech. Oświecenie było ruchem filozoficznym w Europie w XVIII wieku, który kładł nacisk na rozum ponad ślepą wiarę i tradycję. Idee te zostały wyrażone w pismach Lessinga. Był również silnym zwolennikiem tolerancji religijnej w czasach, gdy europejscy Żydzi byli zmuszeni mieszkać w odizolowanych częściach miast i padali ofiarą powszechnej dyskryminacji. Żydom odmawiano obywatelstwa i edukacji, wykluczano ich z większości zawodów, uważano ich za nieinteligentnych i chciwych oraz obwiniano o wszelkiego rodzaju problemy społeczne. Sztuka Lessinga z 1749 r. Żydzi była wówczas niezwykła ze względu na przedstawienia Żydów działających moralnie i życzliwie. Relacje między Mendelssohnem i Lessingiem zostały nawiązane po raz pierwszy podczas gry w szachy, którą obaj uwielbiali. Wkrótce Mendelssohn uznał poglądy Lessinga za całkowicie zgodne z jego własnymi i obaj mężczyźni zostali przyjaciółmi na całe życie. Mendelssohn zaprzyjaźnił się również ze znanym niemieckim filozofem Immanuelem Kantem (1724-1804). Chociaż obaj byli zawodowymi rywalami, Kant stał się jednym z wielbicieli Mendelssohna.

Mendelssohn filozof

W latach 50. i 60. XVIII wieku Mendelssohn stał się jednym z czołowych filozofów w Europie i znalazł się w centrum lub bardzo blisko centrum niektórych z najbardziej zaciekłych debat filozoficznych epoki. Po napisaniu swojej pierwszej książki, Philosophical Conversations, podzielił się rękopisem z Lessingiem, który opublikował go anonimowo w 1755 roku, nie mówiąc o tym swojemu przyjacielowi. Za namową Lessinga Mendelssohn kontynuował pisanie traktatów filozoficznych (artykułów; raportów), z których wiele opublikowano anonimowo w latach 50. XVIII wieku. W 1759 roku Mendelssohn zaczął pisać eseje i listy do czasopisma Literaturbriefe. W wielu z tych tekstów Mendelssohn bronił niemieckiej filozofii, zwłaszcza dzieł filozofa i matematyka Gottfrieda Leibniza (1646-1716). Leibniz był racjonalistą, ale wierzył również w dobrotliwego (łaskawego) Boga, który urządził świat jako harmonijne i zorganizowane miejsce. Mendelssohn uważał, że Leibniz został niesprawiedliwie zaatakowany przez angielskich i francuskich filozofów. Na przykład francuski filozof Voltaire (1694-1778) brutalnie wyśmiał Leibniza w swoim najsłynniejszym dziele, Kandydzie (1759), a Mendelssohn bronił swojego rodaka. Mendelssohn napotkał kłopoty w 1760 r., kiedy opublikował bardzo nieprzychylną recenzję tomu poezji napisanego przez pruskiego króla Fryderyka Wielkiego (1712-1786; panował w latach 1740-86). Krytykował wiersze króla, ponieważ wydawały się one zaprzeczać nieśmiertelności duszy. Mendelssohn krytykował również króla za pisanie w filozofii francuskiej, która zajmuje się rzeczywistością leżącą poza zmysłami. Po tym, jak esej zdobył pierwszą nagrodę akademii, Fryderyk przyznał Mendelssohnowi status "Żyda pod nadzwyczajną ochroną". Dzięki temu Mendelssohn cieszył się prawem do niezakłóconego życia w Berlinie. W 1767 roku opublikowano główne dzieło Mendelssohna, Fadon. Mendelssohn napisał tekst w odpowiedzi na rosnący materializm epoki, czyli skupienie się na świecie fizycznym, a nie duchowym. Ustrukturyzował książkę jako filozoficzny dialog wzorowany na Fedonie, starożytnym greckim filozofie Platonie (427-347 p.n.e.; patrz wpis). Fadon, który został napisany po niemiecku, odniósł ogromny sukces. Wkrótce został przetłumaczony na niemal wszystkie języki europejskie i dał początek "ruchowi Fadon", czyli szeregowi opublikowanych traktatów na ten sam temat autorstwa różnych autorów. Wielu ludzi nazywało Mendelssohna "niemieckim Platonem" lub "niemieckim Sokratesem". Stał się popularną postacią, a każdy, kto miał intelektualną pozycję i odwiedzał Berlin, poświęcał czas, aby go odwiedzić.

Przypowieść o pierścieniu

Akcja sztuki Gottholda Lessinga Natan Mądry rozgrywa się podczas Trzeciej Krucjaty, która miała miejsce na początku lat 90. XII wieku jako część wysiłków chrześcijańskiej Europy, aby utrzymać kontrolę nad Palestyną, Ziemią Świętą, a zwłaszcza Jerozolimą. Sztuka przedstawia przedstawicieli walczących stron, w tym Natana, żydowskiego kupca; Saladyna, muzułmańskiego generała; i rycerza templariusza (chrześcijańskiego wojownika). Strony są przedstawione w trakcie rozwiązywania różnic między judaizmem, islamem i chrześcijaństwem. W centrum sztuki znajduje się przypowieść o pierścieniu, którą Nathan opowiada po tym, jak Saladyn pyta go, która religia jest prawdziwa. (Przypowieść to prosta historia ilustrująca lekcję moralną lub religijną.) W przypowieści pierścień jest wielokrotnie przekazywany z ojca na najbardziej uprzywilejowanego syna, z przekonaniem, że pierścień sprawi, że syn będzie miły w oczach Boga. Z czasem pierścień trafia do ojca, który ma trzech synów, których kocha jednakowo. W związku z tym każe zrobić dwie kopie pierścienia, aby móc dać po jednym pierścieniu każdemu synowi. Po śmierci ojca synowie kłócą się o to, kto jest właścicielem prawdziwego pierścienia. Sprawę kierują do sędziego, który wydaje następującą decyzję: Jeśli zamiast wyroku przyjmiecie radę, Oto moja rada dla was, abyście podjęli sprawę tam, gdzie ona jest. Jeśli każdy z was otrzymał pierścień od swojego ojca, niech każdy uwierzy, że posiada prawdziwy pierścień. Możliwe, że ojciec nie zdecydował się dłużej tolerować tyranii jednego pierścienia; I z pewnością, ponieważ bardzo was wszystkich kochał, I kochał was wszystkich jednakowo, nie mogło mu się podobać, Aby faworyzować jednego z dwóch, aby był ciemiężycielem. Niech każdy poczuje się zaszczycony tym wolnym uczuciem. Nieskażony uprzedzeniami; niech każdy stara się Rywalizować z oboma braćmi w okazywaniu Cnoty swego pierścienia; wspieraj jego potęgę Łagodnością, życzliwością, wyrozumiałością, Wewnętrznym poddaniem się Bogu, A jeśli cnoty pierścienia będą nadal się ukazywać wśród dzieci twoich dzieci, Po tysiącu tysięcy lat stań Przed tym tronem sędziowskim - większym niż ja na nim zasiądę i wydam wyrok. Trzy pierścienie, oczywiście, reprezentują judaizm, islam i chrześcijaństwo, wszystkie dary od Boga Ojca w niebie.

Kontrowersje z Lavaterem

Do tego momentu swojej kariery Mendelssohn poświęcał judaizmowi niewiele uwagi w swoich opublikowanych pismach. W rzeczywistości w większości swoich prac angażował się w te same debaty naukowe, które zaprzątały praktycznie wszystkich filozofów oświecenia, niezależnie od religii. Od wczesnych lat niepokoiła go popularność żydowskiego mistycyzmu w Niemczech, zwłaszcza ruchu znanego jako chasydyzm, założonego przez rabina Israela ben Eliezera (1700-1760). Ruch ten charakteryzował się mistycznym poglądem na judaizm, a jego zwolennicy skupiali się bardziej na osobistych doświadczeniach niż na rozumie i formalnej edukacji. Mendelssohn, racjonalista, sprzeciwiał się takiemu mistycyzmowi, który uważał za odrzucenie ludzkiego rozumu. W dużej mierze świeckie podejście Mendelssohna do filozofii uległo jednak transformacji po sierpniu 1769 r. W tym miesiącu szwajcarski teolog Johann Kaspar Lavater (1741-1801) opublikował niemieckie tłumaczenie eseju szwajcarskiego teologa i przyrodnika (osoby badającej historię naturalną) Charlesa Bonneta (1720-1793) zatytułowanego Christian Evidences. Esej ten dowodził, że chrześcijaństwo jest lepsze od innych religii. Lavater uważał, że chrześcijanie będą mogli osiągnąć zbawienie tylko wtedy, gdy w jakiś sposób uda im się nawrócić Żydów na chrześcijaństwo. Był centralną postacią w grupie religijnych entuzjastów nieformalnie znanych jako Schwarmer, czyli "fanatycy". We wstępie do tekstu Bonneta Lavater, chociaż bardzo podziwiał Mendelssohna, rzucił mu wyzwanie: obal twierdzenie Bonneta

Oświecenie żydowskie

Mendelssohn uważał, że głównym problemem, z jakim borykali się Żydzi w Niemczech i w całej Europie, była ich izolacja. Byli oddzieleni od otaczającej ich kultury chrześcijańskiej, ponieważ ich dzieci chodziły do szkół żydowskich, a oni sami prowadzili swoje sprawy w jidysz, formie języka niemieckiego pisanego po hebrajsku i używanego głównie przez północnoeuropejskich Żydów. Aby poprawić status kulturowy, społeczny i ekonomiczny niemieckich Żydów, Mendelssohn podjął kroki, aby wmieszać ich w otaczającą kulturę. W tym celu jednym z głównych projektów, którymi zajmował się w późniejszych latach, było nowe tłumaczenie Tory, a także innych części Biblii, na język niemiecki. Podczas przygotowywania tłumaczenia Mendelssohn przyciągnął wielu pomocników, z których wszyscy pracowali nad różnymi częściami projektu. Tłumaczenie zostało opublikowane w 1783 roku. Ze względu na swoją wdzięk i przejrzystość, tłumaczenie to często uważano za w dużej mierze odpowiedzialne za standaryzację języka niemieckiego. Co ważniejsze, dzięki spisaniu pism w lokalnym języku, niemieccy Żydzi zaczęli postrzegać siebie jako Niemców, a nie jako przybyszów wędrujących po obcym kraju. Niemieccy Żydzi zaczęli angażować się w niemiecką kulturę i społeczeństwo, reformując edukację, studiując świeckie dyscypliny, takie jak nauki ścisłe, i dodając swój głos do myśli oświeceniowej. Okres niemieckiego oświecenia żydowskiego jest określany jako Haskala, dosłownie "oświecenie" w języku hebrajskim. Z czasem ruch ten rozprzestrzenił się na większą część Europy. Mendelssohn nadal publikował prace, które zapraszały do debaty, które były wówczas zarówno polityczne, jak i filozoficzne. Ludzie w Europie zwracali uwagę na walkę Amerykanów o uzyskanie niepodległości od Imperium Brytyjskiego. Rosnące niezadowolenie we Francji doprowadziło do rewolucji francuskiej pod koniec lat osiemdziesiątych XVIII wieku. W 1781 roku Mendelssohn opublikował O cywilnej poprawie sytuacji Żydów, apel o tolerancję religijną i wezwanie do wolności narodu żydowskiego od ograniczeń kulturowych, które ich tłumiły. Jego najważniejszym dziełem w tym okresie była Jerozolima; lub O władzy religijnej i judaizmie (1783). Jerozolima była stanowczym dziełem, które potwierdzało wolność sumienia i pogląd, że państwo nie powinno odgrywać żadnej roli w określaniu przekonań religijnych swoich obywateli. Doktryna ta stała się częścią Pierwszej Poprawki do Konstytucji Stanów Zjednoczonych, która ustanowiła "rozdział kościoła i państwa" w rządzie amerykańskim. W Jerozolimie Mendelssohn zajmuje stanowisko, że istnieje wiele prawd. Tak jak rządy mogą się różnić w zależności od potrzeb swoich ludzi, tak sami ludzie mogą różnić się w swoim rozumieniu prawd religijnych w zależności od własnej sytuacji. W późniejszych latach Mendelssohn stał się otwartym aktywistą na rzecz żydowskich praw politycznych. Z czasem jego pisma, a także pisma innych wybitnych postaci z czasów Haskali, zaczęły mieć daleko idące skutki. Prowadził kampanię na rzecz Patentu Tolerancji, wydanego w Austrii 19 października 1781 r. Ta proklamacja wzywała do "lepszego nauczania i oświecenia [żydowskiej] młodzieży oraz jej zatrudnienia w naukach, sztukach i rzemiośle". Józef II (1741-1790), cesarz Austrii, doszedł do przekonania, że jedynym sposobem na poprawę warunków życia Żydów jest zapewnienie im takich samych praw politycznych jak innym obywatelom imperium. Mendelssohn dożył publikacji Morning Hours; or, Lectures about God's Existence w 1785 r. Jego ostatnią pracą była książka broniąca Lessinga, który był szeroko i zaciekle krytykowany za The Jews and Nathan the Wise, w której wzywał do tolerancji wobec Żydów w czasach, gdy duża liczba ludzi w Europie bardzo ich nie lubiła. Mendelssohn zaniósł dzieło do swoich wydawców, przeziębił się i zmarł z powodu powikłań 4 stycznia 1786 r. Pozostawił żonę Fromet Gugenheim, którą poślubił w 1762 r. Para miała sześcioro żyjących dzieci, z których kilka zrobiło później wybitne kariery. Poglądy Mendelssohna spotkały się z ostrą krytyką za jego życia i później, zarówno ze strony Żydów, jak i nie-Żydów. Mendelssohn jest powszechnie uważany za iskrę stojącą za współczesnym judaizmem reformowanym, który nie akceptuje wielu tradycyjnych żydowskich wierzeń, takich jak to, że Bóg dał Mojżeszowi Torę, ale przestrzega centralnych praktyk religii. W związku z tym konserwatywni Żydzi ortodoksyjni obawiali się, że reformy Mendelssohna odsuną Żydów od ich tradycyjnej kultury i prawa. Mieli częściowo rację. W odpowiedzi na Haskalę wielu europejskich Żydów zaprzestało praktykowania prawa żydowskiego. Wielu nawróciło się na chrześcijaństwo, w tym wszystkie dzieci Mendelssohna i jego wnuk, pianista i kompozytor Felix Mendelssohn (1809-1847). Wielu wyemigrowało do Stanów Zjednoczonych, podczas gdy inni zainicjowali ruch syjonistyczny, który ostatecznie doprowadził do powstania państwa żydowskiego w Izraelu. Judaizm w Europie zmienił się na zawsze dzięki pracy Mosesa Mendelssohna.

URODZONY: ok. 1392 p.n.e.

ZMARŁ: ok. 1272 p.n.e.

prorok; przywódca religijny

Niech moja nauka spadnie jak deszcz, a moja mowa spłynie jak rosa... / Bo będę głosił imię Pana. / Oddaję wielkość naszemu Bogu.''

Mojżesz jest jednym z głównych przywódców, proroków (boskich posłańców) i prawodawców w tradycjach żydowskiej i chrześcijańskiej. Jest najlepiej pamiętany za wyprowadzenie Izraelitów, czyli narodu żydowskiego, z niewoli egipskiej około XIII wieku p.n.e. Opis tej podróży jest szczegółowo opisany w Pismach Hebrajskich w Księdze Wyjścia. Chrześcijanie często nazywają Pisma Hebrajskie, czyli święte teksty Starym Testamentem Biblii. Żydzi nazywają je Tanachem. Żydzi odnoszą się do pierwszych pięciu ksiąg Tanachu, którymi są Wyjścia, Rodzaju, Kapłańska, Liczb i Powtórzonego Prawa, jako do Tora. Ortodoksyjni Żydzi i konserwatywni chrześcijanie tradycyjnie wierzą, że te pięć ksiąg zostało napisanych przez samego Mojżesza, chociaż wielu współczesnych biblistów kwestionuje tę koncepcję. Wierzą, że Tora została napisana przez wielu autorów na przestrzeni czasu. Jako prawodawca wśród Izraelitów, Mojżesz przekazał wiele wierzeń, tradycji i instytucji, które miały stać się częścią fundamentów zachodniego rządu, prawa i religii. Był jednym z pierwszych zwolenników monoteizmu, czyli wiary w jednego najwyższego Boga. Oficjalne religie większości imperiów w regionie w tamtym czasie były politeistyczne, co oznacza, że czciły wielu bogów, a duża liczba ludzi praktykowała kult bożków, czyli czczenie fizycznych obiektów jako bogów. Ze względu na ten monoteistyczny pogląd, islam czci również Mojżesza jako wielkiego proroka, jednego z pierwszych w linii proroków kończącej się na Mahomecie (ok. 570-632; patrz wpis), założycielu islamu, który również głosił wiarę w jednego Boga.

Informacje biograficzne o Mojżeszu

Praktycznie wszystko, co wiadomo o Mojżeszu i jego życiu, pochodzi z Tory. Nie istnieją żadne inne zapisy historyczne ani biograficzne. Potwierdzenie wydarzeń opisanych w tych księgach jest trudne, jeśli nie niemożliwe. Za odtworzenie życia Mojżesza odpowiadają przede wszystkim żydowscy uczeni rabini, chociaż wielu innych również przyczyniło się do tego wysiłku. Uczeni rabini to osoby studiujące na rabinów lub osoby przeszkolone w zakresie rytuału, prawa i tradycji żydowskiej. Oprócz Tanachu uczeni ci czerpali z różnych źródeł interpretacji biblijnej i szczegółowych, krytycznych analiz pism hebrajskich. Talmud, autorytatywny zbiór tradycji żydowskiej, zawiera wiele takich analiz. Talmud składa się z dwóch części: Miszny, która składa się z ustnych interpretacji Tory sporządzonych około II wieku, oraz Gemary, która składa się z komentarzy do Miszny. Zamiast po prostu wierzyć, że biblijne relacje o życiu Mojżesza są prawdziwe lub nieprawdziwe, rabiniczni uczeni analizują tekst na różne sposoby, aby wyrobić sobie bardziej wykształconą opinię. Biorą pod uwagę geografię opisaną w piśmie; ogólną atmosferę kulturową za życia Mojżesza; historię innych systemów religijnych, które pojawiły się przed, w trakcie i po życiu Mojżesza; oraz ustalenia archeologów (ludzi, którzy badają pozostałości dawnych kultur), którzy zlokalizowali ruiny, artefakty i inne przedmioty, które można powiązać z biblijną relacją. Pomimo tego wszystkiego dowody faktyczne są skąpe, a oddzielenie prawdziwych historii z życia Mojżesza od legend jest bardzo trudnym zadaniem.

Narodziny i wczesne życie Mojżesza

Mojżesz urodził się około 1392 r. p.n.e. jako syn Amrama i jego żony Jochebed. Według legendy Mojżesz dożył 120 lat i zmarł w roku 2488 kalendarza hebrajskiego, czyli w 1272 r. p.n.e. Historia jego narodzin i dzieciństwa jest jedną z najbardziej znanych opowieści z Pism Hebrajskich. W tym okresie Egipt był potężnym narodem. Górny Egipt i Dolny Egipt zostały zjednoczone pod nową linią faraonów, czyli królów. Przez większą część XIII wieku p.n.e. Egiptem rządził Ramzes II (ok. 1304-ok. 1237 p.n.e.), a wielu historyków uważa, że Ramzes jest faraonem, o którym mowa w Pismach Hebrajskich. Podczas swojego panowania Ramzes podjął się dużego programu budowlanego w regionie delty, gdzie rzeka Nil wpada do Morza Śródziemnego. Wcześniej Izraelici znaleźli schronienie przed poważnym niedoborem żywności w Egipcie wzdłuż rzeki Nil. Roczne powodzie rzeki nawadniały pobliską ziemię i odżywiały ją bogatym mułem, tworząc 4000-milowy obszar ziemi uprawnej otoczony surową pustynią. Egipcjanie uważali Izraelitów za Cyganów, bezdomnych włóczęgów, którzy byli utrapieniem i hańbili swój naród. Ramzes nie wiedział, co zrobić z Izraelitami, dopóki nie rozpoczął się program budowy. Ponieważ potrzebował dużej liczby robotników do kopania błota i wytwarzania cegieł na nowe budynki, zniewolił Izraelitów i zmusił ich do wykonywania pracy fizycznej. Częścią jego zamiaru było zapracowanie na śmierć jak największej liczby z nich, aby zmniejszyć ich liczbę. Pomimo jego wysiłków populacja Izraelitów nadal rosła. Rozczarowany Ramzes nakazał, aby wszyscy synowie urodzeni przez pary izraelskie zostali wrzuceni do Nilu i utopieni. Amram i Jochebed byli Izraelitami mieszkającymi w Egipcie. Należeli do plemienia Lewitów, które tradycyjnie było źródłem izraelskiej klasy kapłańskiej. Aby uratować swoje dziecko, Jochebed je ukryła, ale po trzech miesiącach, gdy nie mogła go już dłużej ukrywać, puściła je na Nilu w wodoodpornym koszyku zrobionym z trzciny, wysokiej trawy rosnącej na wilgotnych terenach. Córka faraona przypadkiem znalazła koszyk i dziecko, wciąż żywe. Uratowała niemowlę, nadała mu imię Mojżesz, co oznacza "wyciągać", i wychowała go jak własnego syna. Siostra Mojżesza, Miriam, podążyła za koszykiem, gdy płynął w dół rzeki. Kiedy córka faraona znalazła dziecko, Miriam zaproponowała, że znajdzie izraelską kobietę, która wykarmi dziecko; w ten sposób Jochebed, prawdziwa matka Mojżesza, została jego piastunką. Córka faraona najprawdopodobniej nie była księżniczką z królewskiego rodu, ale raczej córką jednej z konkubin (kobiet, które mają stosunki seksualne z mężczyzną, z którym nie są w związku małżeńskim) w haremie faraona lub grupie kobiet, które uważał za swoje. Młoda kobieta prawdopodobnie zabrała Mojżesza z powrotem do haremu, gdzie wychowywał się pod opieką wszystkich kobiet. Tam nauczył się czytać i pisać egipskie hieroglify (starożytne pismo obrazkowe) i prawdopodobnie otrzymał szkolenie w innych umiejętnościach społecznych, administracyjnych i wojskowych. Dzieci z zagranicy były powszechnie wychowywane w ten sposób, co umożliwiało im rozpoczęcie kariery w wojsku lub służbie cywilnej. W ten sposób Mojżesz dorósł do wieku męskiego. Pewnego dnia podobno był świadkiem znęcania się Egipcjanina nad izraelskim niewolnikiem. Rozgniewany zabił Egipcjanina i zakopał jego ciało w piasku, myśląc, że nikt tego nie odkryje. Później jednak, gdy próbował rozdzielić walczących między dwoma Izraelitami, jeden z nich drwił z niego z powodu zabitego przez niego Egipcjanina. Mojżesz zaczął się obawiać o swoje życie, szczególnie po tym, jak odkrył, że faraon również dowiedział się o jego morderczym czynie. Uciekł na pustynie Półwyspu Synaj, gdzie mieszkał przez czterdzieści lat z Midianitami, którzy byli potomkami proroka Abrahama (ok. 2050-ok. 1950 p.n.e.; patrz wpis). Mojżesz poślubił Seforę, córkę kapłana Midianu, i żył życiem pasterza, ucząc się, jak przetrwać na surowych pustyniach. Z tego związku narodził się jego syn, Gerszom.

Polecenie Mojżesza od Boga

Pewnego dnia Mojżesz pasł swoje stado na górze Horeb w Egipcie, której dokładna lokalizacja jest niepewna, ale może być to współczesna góra Synaj. Zobaczył krzak, który płonął, ale nie został zniszczony. Kiedy Mojżesz zbliżył się do płonącego krzaka, Bóg ogłosił swoją obecność i nakazał Mojżeszowi służyć jako jego posłaniec do faraona i wyprowadzić Żydów z niewoli w Egipcie. To zaskoczyło skromnego pasterza, a Mojżesz wyraził wielką niechęć. Powiedział Bogu, że nie będzie w stanie wyjaśnić tożsamości Boga ludziom, że ludzie mu nie uwierzą i że nie będzie w stanie wykonać tak ogromnego zadania. Bóg odpowiedział na wszystkie obiekcje Mojżesza, a Mojżesz ostatecznie ustąpił. Następnie Mojżesz wrócił do Egiptu. Po przybyciu spotkał swojego starszego brata, Aarona, którego Bóg już poinformował o powrocie Mojżesza. Obaj spotkali się ze starszymi Izraelitów i, podczas gdy Aaron mówił większość czasu, poinformowali ich o zamiarach Boga. Aaron później został naczelnym generałem Mojżesza. Starsi ci próbowali przekonać faraona, aby uwolnił Izraelitów, ale on odmówił. Aby okazać swoje poparcie dla Izraelitów, Bóg zesłał na Egipt serię plag w ciągu roku. Woda w Nilu zamieniła się w krew, zabijając ryby; żaby zostały wypędzone z rzeki i wtargnęły do domów; komary i muchy pokryły ziemię; infekcje skórne wybuchły zarówno u ludzi, jak i u ich bydła; grad i burze zniszczyły plony; wiatr przyniósł roje szarańczy; a słońce zostało zgaszone na trzy dni. Faraon i jego magowie nie byli w stanie powstrzymać tych plag, które zakończyły się śmiercią wszystkich pierworodnych synów Egipcjan. (Żydowskie święto Paschy upamiętnia to wydarzenie, kiedy Bóg "ominął" domy Izraelitów i oszczędził ich synów). Egipcjanie byli tak przerażeni, że nie tylko uwolnili Izraelitów, ale także nakazali im opuścić Egipt.

Exodus

Historią dominującą w Księdze Wyjścia jest historia wędrówki Izraelitów po pustyni po ucieczce z Egiptu. Według Księgi Wyjścia liczba mężczyzn izraelskich wynosiła około sześciuset tysięcy; dodanie kobiet i dzieci dałoby łącznie około dwóch milionów podróżników. Pod przewodnictwem Mojżesza Izraelici podążali trasą na południowy wschód do miasta Sukkot, następnie na północny wschód do Przesmyku Sueskiego, ponownie na południowy wschód wzdłuż Półwyspu Synaj do Góry Synaj i wreszcie na północny wschód do Hebronu w Palestynie. Podróż ta trwała czterdzieści lat. Na początku ucieczki Izraelitów, zwanej Exodusem, faraon najwyraźniej zmienił zdanie co do wydania rozkazu Izraelitom i wysłał swoją armię w pościg. Izraelici odnieśli wielkie zwycięstwo nad Morzem Czerwonym, które rzekomo cudownie się rozstąpiło, pozwalając im bezpiecznie przejść przez nie, a następnie zalewając ścigającą ich armię egipską. Innym kluczowym wydarzeniem był głód i pragnienie ludzi na pustyni. Zaczęli narzekać i wypytywać Mojżesza, ale Bóg zaspokoił ich potrzeby, zapewniając wodę i jedzenie. Źródłem wody była prawdopodobnie porowata (mająca pory lub otwory, które pozwalają na przepływ cieczy) skała wapienna. Nie przedstawiono żadnego satysfakcjonującego wyjaśnienia źródła pożywienia, zwanego manną, chociaż spekulowano, że był to sok z rośliny lub być może porost, rodzaj mchu.

Przymierze Boga z Izraelitami

Po przekroczeniu przez Izraelitów granicy Egiptu Mojżesz stał się ich głównym prawodawcą. Na górze Synaj wspiął się na zbocza i spotkał Boga. Następnie Bóg dał Mojżeszowi Dziesięć Przykazań, zapisanych na dwóch kamiennych tablicach. W części Księgi Wyjścia zwanej "Księgą przymierza" Bóg za pośrednictwem Mojżesza nakreślił swoje przymierze, czyli umowę, z Izraelitami i ustanowił podstawowy kodeks prawny. Kodeks ten zawierał instrukcje dotyczące oddawania czci i szeregu innych kwestii. Kodeks zawierał wiele praw cywilnych, takich jak te dotyczące praw niewolników; zabójstwa i innych obrażeń ciała; kradzieży i uszkodzenia mienia; obowiązków społecznych i religijnych; oraz sprawiedliwości i praw człowieka. Zawierał również prawa dotyczące głównych świąt, takie jak wymóg, aby Żydzi jedli przaśny chleb, czyli chleb zrobiony bez drożdży, aby uczcić święto Paschy i wyjście Żydów z Egiptu. (Przypuszczalnie odeszli zbyt szybko, aby móc przynieść zakwas do chleba.) Księga następująca po Księdze Wyjścia, Księga Kapłańska, wymienia bardziej szczegółowo prawa Boże dla Jego ludu. Prawa te regulowały większość aspektów życia, jakie prowadzono w społeczeństwie rolniczym, obejmując takie kwestie, jak zasady dla kapłanów, traktowanie żywności, higienę, medycynę, zachowania seksualne i inne tematy. Podczas gdy Księga Kapłańska jest główną księgą prawa, Księgi Liczb i Powtórzonego Prawa przedstawiają dodatkowe prawa żydowskie. Izraelici pozostali na Synaju przez około rok. W tym czasie Mojżesz często komunikował się z Bogiem. Jako znak przymierza ze swoim ludem, Bóg dał Mojżeszowi instrukcje dotyczące budowy przybytku, wyszukanego namiotu, który służył jako sanktuarium i oznaczał, że Bóg mieszka pośród nich. Ostatnie rozdziały Księgi Wyjścia szczegółowo opisują dalsze wędrówki Izraelitów. Z Synaju Mojżesz poprowadził lud do Kadesz w dzisiejszym północnym Libanie. Stamtąd, na prośbę ludu, wysłał zwiadowców do obiecanej ziemi Kanaan, po drugiej stronie rzeki Jordan, która była ostatecznym celem Izraelitów. Ziemia obiecana była ziemią, którą Bóg obiecał Abrahamowi, że będzie należeć do jego ludu, Żydów. Zwiadowcy jednak wrócili z przerażającymi opowieściami o tym, co zaobserwowali, takimi jak to, że Kanaan był ziemią olbrzymów, którzy pożerali swój lud, a Izraelici odmawiali ruszenia dalej. Następnie Izraelici pozostali w okolicy Kadesz przez trzydzieści osiem lat. W ciągu tych lat Mojżesz stanął w obliczu wyzwań dla swojego przywództwa, w tym jednego ze strony swojego brata, Aarona, i jednego ze strony swojej siostry, Miriam. Przetrwał te wyzwania, dopóki jego lud nie wznowił podróży. Okrążyli królestwo Edomitów i ziemię Moabu, które odmówiły przejścia Izraelitom. Kiedy napotkali ziemię Amorytów, walczyli, podbijając Amorytów i zajmując ich terytorium. Bóg ostrzegł Mojżesza, że nigdy nie będzie w stanie poprowadzić swego ludu na ostatnim etapie podróży, kiedy przekroczą rzekę Jordan i wejdą do ziemi obiecanej. Gdy lud zbliżał się do końca swojej podróży, lud zgromadził plemiona Izraelitów i wygłosił przemówienie pożegnalne, zapisane w Księdze Powtórzonego Prawa, rozdział 32, wersety 1-3, które zaczyna się następująco:

Słuchajcie, niebiosa, a przemówię:
i niech ziemia usłyszy słowa moich ust.
Niech moja nauka spadnie jak deszcz, a moja mowa spłynie
jak rosa, jak łagodny deszcz na delikatną trawę,
i jak deszcz na zioła.
Bo ogłoszę imię Pana.
Oddajcie wielkość naszemu Bogu.
Mojżesz wspiął się następnie na górę Nebo, skąd rozglądał się po kraju przed sobą i umarł.

URODZONY: ok. 570 Mekka, Arabia Saudyjska

ZMARŁ: 8 czerwca 632 Medyna, Arabia Saudyjska

Arabski prorok; przywódca religijny

"Miłosiernym okazuje się miłosierdzie Wszechmiłosierny. Okaż miłosierdzie tym na ziemi, a Bóg okaże miłosierdzie tobie".

Miliard muzułmanów na świecie wierzy, że Mahomet, założyciel islamu, został wysłany na Ziemię przez Allaha (Boga) jako jego ostatni prorok lub boski posłaniec. Jego imię można również zapisać jako Mohammad, Mohammed lub Mahomet, ale ogólnie jest nazywany Prorokiem. Urodził się jako Muhammad ibn Abdullah w mieście Mekka, w regionie Hidżaz w dzisiejszej Arabii Saudyjskiej. Dokładna data jego narodzin jest niepewna. Niektórzy uważają, że urodził się 20 kwietnia, ale muzułmanie należący do sekty lub odłamu szyickiego uważają, że data ta to 26 kwietnia. Rok ten jest różnie podawany jako 570 lub 571 n.e., chociaż niektórzy uczeni argumentowali zarówno za wcześniejszą, jak i późniejszą datą, odpowiednio 567 i 573.

Informacje biograficzne

Uczeni islamscy nie są pewni wielu szczegółów z życia Mahometa. Głównymi źródłami informacji na ten temat są święte pisma islamu, Koran; wypowiedzi Mahometa, zwane hadisami, które zostały spisane przez jego najbliższych zwolenników; oraz sira, bardziej formalnie nazywana sirat nabawiyya. Sira to tradycyjne muzułmańskie biografie Mahometa, spisane w złotym wieku islamu, od około 750 do 1500 roku. Istnieją problemy ze wszystkimi tymi źródłami. Koran nie ma być biograficzny, chociaż zawiera pewne szczegóły biograficzne. W epoce, w której spisano hadisy, islam rozpadał się na różne sekty i szkoły myślenia, z których każda miała własne tradycje. To prowadzi współczesnych uczonych muzułmańskich do zgody, że niektóre hadisy mogą być niewiarygodne. Muzułmanie Koranowi, znani również jako muzułmanie "tylko Koran", całkowicie odrzucają autentyczność hadisów. Najsłynniejszy kompilator hadisów, Muhammad ibn Isma il Bukhari (810-870), zebrał 600 000 domniemanych wypowiedzi Mahometa, ale był w stanie potwierdzić autentyczność tylko około 2600 z nich. Wreszcie, niektóre siry zostały napisane ponad sto lat po śmierci Mahometa, więc ustalenie, co jest faktem, a co opiera się na prawdopodobnie niewiarygodnej tradycji ustnej, jest trudne.

Wczesne życie Muhammada

Muhammad urodził się w stosunkowo zamożnej rodzinie mekkańskiej. Jego ojciec, Abdullah, zmarł przed jego narodzinami, a wychowywał go dziadek ze strony ojca, Abd al-Mattalib. Jego matka, Amina, która nadal mieszkała z własną rodziną po ślubie z Abdullahem, zmarła, gdy Muhammad miał sześć lat. Po śmierci dziadka Muhammada, gdy miał osiem lat, odpowiedzialność za jego opiekę spadła na jego wuja, Abu T&smacr;liba. Abu Tūlib niedawno został przywódcą najpotężniejszego plemienia w Mekce, Kurajszytów. W VI wieku Mekka była ważnym ośrodkiem na szlakach handlowych wschód-zachód. Wielu kupców i przedsiębiorców zatrzymywało się w Mekce, aby odwiedzić Kaabę, świątynię kontrolowaną przez Kurajszytów, w której czczono wiele bożków. Bożki to przedmioty, takie jak posągi, które są czczone jako dzielone lub podobne do bogów. Mekkańczycy mieli interes finansowy w zachęcaniu do tego bałwochwalczego kultu, ponieważ utrzymywał on podróżnych w mieście, gdzie składali datki i wydawali pieniądze na jedzenie i nocleg. Podczas tych pielgrzymek wojny między plemionami były zakazane, aby kupcy mogli odwiedzać Kaabę i bezpiecznie prowadzić interesy. W rezultacie, gdy dorastał, Muhammad miał kontakt z ludźmi pochodzącymi z wielu różnych kultur i praktykującymi wiele różnych religii. Będąc jeszcze nastolatkiem, Muhammad sam został kupcem. Szybko zyskał reputację całkowicie uczciwego, a jego przydomek stał się al-Amin, co oznacza "zaufany". Jednym z jego pracodawców była bogata wdowa, Khadijah, która mogła być od niego starsza nawet o piętnaście lat. Khadijah zaproponowała Muhammadowi swoją rękę, a oboje pobrali się w 595 roku. To właśnie to małżeństwo uczyniło Muhammada bogatym człowiekiem, ponieważ jako nieletnie dziecko nie mógł odziedziczyć po swoim ojcu. Niektóre historie mówią, że Chadidża urodziła Muhammadowi cztery córki i syna, który zmarł w dzieciństwie. Muzułmanie szyiccy twierdzą jednak, że jedyną córką z tego małżeństwa była Fatima, a pozostałe urodziły się w poprzednim małżeństwie lub były dziećmi siostry Chadidży.

Nasiona islamu

Mahomet często wycofywał się do pobliskiej jaskini zwanej Hira, aby medytować (oddawać się cichej i skupionej refleksji) i modlić się o wskazówki w sprawach religijnych. Po spędzeniu nocy w jaskini około 610 r. Mahomet wrócił do swojej rodziny z zadziwiającą historią. Powiedział, że w nocy odwiedził go archanioł Jabra il. Powiedział również, że usłyszał głos mówiący: "Czytaj w imię swojego Pana, Stwórcy. Czytaj, a twój Pan jest Najczcigodniejszy. Nauczył człowieka piórem; nauczył go wszystkiego, czego nie wiedział". Inne wizje i wizyty tego typu rzekomo trwały aż do śmierci Mahometa. Początkowo Mahomet był zdezorientowany tymi objawieniami i nie był pewien, czy chce przyjąć rolę proroka. Jednak za namową żony ostatecznie przyjął swoją misję. Podczas tych wizyt Mahomet twierdził, że istnieje tylko jeden prawdziwy bóg, Allah, i że on, Mahomet, był ostatnim z kilku proroków, z którymi Allah się komunikował. Według Mahometa, kiedy poprzedni prorocy nie zastosowali się do instrukcji Allaha, aby zreformować wierzenia religijne i społeczne swoich narodów, narody te zostały zniszczone. Chadidża została pierwszą konwertytką na nową religię Mahometa, która nazywała się Islam. Drugą była dziesięcioletnia kuzynka, a trzecią najbliższy przyjaciel Mahometa, Abu Bakr (ok. 543-634). Począwszy od około 613 roku Mahomet zaczął głosić swoje przekonania i recytować wersety ze swoich objawień. Te wersety stały się Koranem, słowem, które dosłownie oznacza "recytację". Z czasem przyciągnął małą, ale rosnącą liczbę zwolenników. Wielu członków społeczności wyśmiewało Mahometa i jego zwolenników, często bijąc ich i rzucając w nich śmieciami. Zdecydowanie nie zgadzali się z poglądami Mahometa na temat sprawiedliwości społecznej, w tym z jego twierdzeniem, że warunki niewolników muszą zostać poprawione. Sprawiedliwość społeczna to ideał, w którym wszyscy ludzie mają takie same prawa i możliwości. Sprzeciwiali się również jego przekonaniu, że ludzie powinni zastąpić głęboko zakorzenioną lojalność plemienną i klanową wiarą islamską. Był postrzegany jako zagrożenie przez lokalnych przywódców religijnych, którzy zależeli od Kaaby pod względem swojej władzy i dochodów. Gdyby ludzie postępowali tak, jak głosił Mahomet i przestali czcić bożki w świątyni, miasto straciłoby handel z wędrownymi kupcami. Sytuację Mahometa utrudniał fakt, że jego własne plemię zajmowało stanowisko strażnika Kaaby. Pomimo tych nacisków ze strony społeczności, Abu Tālib, wujek Mahometa, nadal go wspierał, chociaż próbował nieco powstrzymać swojego siostrzeńca. W 620 roku, dekadę po pierwszym objawieniu Mahometa, podobno ogłosił on coś swoim zwolennikom. Powiedział, że poprzedniej nocy Jabra il ukazał mu się ze skrzydlatym koniem zwanym Buraq i eskortował go w cudownej podróży. Pierwsza część jego podróży, Isra, zaprowadziła go do świętego miasta Jerozolimy i do Kopuły na Skale na Świątynnej Górze miasta. Podczas drugiej części podróży, Miraj, został zabrany do nieba, gdzie zwiedził raj i rozmawiał z Allahem i kilkoma poprzednimi znanymi prorokami. Tradycja głosi, że Allah nakazał Mahometowi, aby powiedział swoim wyznawcom, aby modlili się pięćdziesiąt razy dziennie. Prorok Mojżesz powiedział jednak Mahometowi, że nikt nie zgodzi się modlić tak często i że powinien wrócić do Allaha i zapytać, czy liczba modlitw może zostać zmniejszona. Mahomet przekonał Allaha, aby zmniejszył wymóg do pięciu razy dziennie, praktykę, którą muzułmanie nadal stosują na początku XXI wieku.

Wyjazd z Mekki

Mahomet i jego zwolennicy znosili prześladowania przez ponad dekadę, a życie dla nich stawało się coraz bardziej niebezpieczne. Prześladowania mają miejsce, gdy osoba lub osoby są prześladowane z powodu swoich przekonań. Wiele rozdziałów Koranu, często nazywanych objawieniami mekkańskimi, pochodzi z tego okresu i dokumentuje to złe traktowanie. W 615 r. Mahomet nakazał kilku rodzinom muzułmańskim emigrację do Etiopii dla ich bezpieczeństwa. Sześć lat później, po tym, jak dowiedział się o spisku mającym na celu jego zabicie, Mahomet postanowił przenieść się do Jasribu, około 186 mil (299 kilometrów) na północ, gdzie mieszkało wielu konwertytów na islam. Miasto to później nazwano Medyną. Muzułmanie nazywają to wydarzenie hidżrą, co tłumaczy się jako "emigracja" lub "ucieczka". Kalendarz muzułmański zaczyna się od tego wydarzenia. Muzułmańskie daty obejmują litery AH, oznaczające anno hegirae, czyli "rok hidżry". Po ucieczce Mahometa i jego zwolenników Mekkańczycy przejęli cały pozostawiony przez nich majątek. Życie w Jasrib było dla Mahometa poprawą. Delegacja z tego miasta zwróciła się do niego z prośbą o przeprowadzkę, aby pomóc w rozstrzyganiu sporów między plemionami. Mając znaczny autorytet, położył kres nieporozumieniom i wchłonął plemiona do islamu, zabraniając muzułmanom przelewania krwi innych muzułmanów. Jasrib był również domem dla wielu plemion żydowskich, które Mahomet miał nadzieję nawrócić na islam, ale jego wysiłki nie przyniosły skutku. Tradycja głosi, że w tym czasie muzułmanie zaczęli zwracać się do Mekki podczas modlitwy, a nie do historycznej ojczyzny Żydów, Jerozolimy. Zakładając swoją społeczność islamską w Jatribie i wokół niego, Mahomet nauczał, że tolerancję należy rozszerzyć na wszystkich "ludzi księgi". Termin ten był używany w odniesieniu do Żydów i chrześcijan, a księgą, do której się odwoływano, była Biblia, w tym jej dwie części, Stary i Nowy Testament. W przeciwieństwie do wielu imperiów regionu, islam był tolerancyjny wobec innych wyznań religijnych, chociaż ich członkowie byli wysoko opodatkowani. Mahomet ustanowił szczegółowe warunki, na jakich Żydzi i inni mogli żyć w jego państwie islamskim, w konstytucji napisanej w latach 622-623. Chadidża, pierwsza żona Mahometa, zmarła w 619 roku, a w Jatribie Mahomet poślubił Aiszę, córkę swojego przyjaciela Abu Bakra. Abu Bakr miał przejąć przywództwo nad islamem jako kalif, co oznacza "następca" Mahometa po jego śmierci. Mahomet wziął sobie także drugą żonę, Hafsę, córkę mężczyzny o imieniu Umar, który z czasem został następcą Abu Bakra. Córka Mahometa, Fatima, poślubiła kuzyna Mahometa, Al ibn Ab Tāliba (ok. 600-661; patrz wpis), który również został przywódcą islamu po Mahomecie. W ten sposób Mahomet stworzył sieć powiązań rodzinnych, które nie tylko wzmocniły jego własną pozycję, ale, jak wierzył, zapewniły kontynuację religii, którą założył.

Wojna

Relacje między mieszkańcami Mekki i Jasribu nadal się pogarszały. Chociaż Mahomet wzmocnił swoją władzę wokół Jasribu, podpisując traktaty z różnymi innymi plemionami, muzułmanie, którzy przenieśli się z Mekki, nie mieli żadnego źródła dochodu. Polegali na jałmużnie i pewnej zapłacie otrzymywanej za pracę fizyczną. W końcu zaczęli atakować karawany zmierzające w kierunku Mekki i przejmować kontrolę nad przewożonymi towarami. W marcu 624 roku sam Mahomet poprowadził grupę trzystu zwolenników podczas jednego z takich napadów, ale zostali oni odparci. Mekkańczycy wysłali wówczas armię liczącą osiemset osób, aby wyeliminować ciągłe zagrożenie dla karawan. Pomimo znacznej przewagi liczebnej muzułmanie odnieśli zwycięstwo w bitwie, która miała miejsce 15 marca. Było to pierwsze z długiej serii zwycięstw militarnych islamu. Konflikt trwał nadal i w 625 roku generał z Mekki o imieniu Abu Sufyan poprowadził siły ośmiu tysięcy ludzi przeciwko Jasribowi. 23 marca w Uhud rozegrała się bitwa, która nie wyłoniła zwycięzcy. W 627 Abu Sufyan zaatakował ponownie, ale Mahomet nakazał wykopać rów wokół miasta, a muzułmanie skutecznie odparli najeźdźców z Mekki. W tym czasie okoliczne plemiona i miasta zrozumiały, że islam jest źródłem siły. Religia ta szybko się rozwijała, ponieważ coraz więcej ludzi się nawracało. W 628 roku siły Mahometa były już wystarczająco silne, aby odzyskać Mekkę. Mahomet wkroczył do miasta z 1600 żołnierzami. Przywódcy Mekki spotkali go na granicy i wynegocjowali traktat, który miał położyć kres działaniom wojennym. Jednak zaledwie dwa lata później Mekka złamała traktat. Mahomet wkroczył do miasta z dziesięcioma tysiącami ludzi. Stając w obliczu tak przytłaczającej siły, przywódcy miasta poddali się bez walki. Muzułmanie zdobyli miasto, wyrzucili bożków z Ka-ba i nawrócili większość mieszkańców miasta na islam. Kaba została przekształcona w miejsce kultu islamskiego. Nadal centralną częścią islamu pozostaje to, że wszyscy muzułmanie są zobowiązani do odbycia hadżdżu, czyli pielgrzymki do Mekki, przynajmniej raz w życiu.

Ostatnie lata

W kolejnych latach Mahomet zapewnił sobie władzę nad całym Półwyspem Arabskim. Autorytet Mahometa nie był wynikiem formalnych porozumień ani traktatów. Rządził poprzez osobiste relacje, a islam był instytucją, która scementowała rosnące imperium. Pod koniec życia Mahomet wziął sobie więcej żon. Oprócz Aishy i Hafsy (oraz zmarłej Khadijah) poślubił osiem innych kobiet, w sumie jedenaście, z których dziesięć żyło w chwili jego śmierci. Niektóre z tych kobiet były wdowami po zwolennikach Mahometa, którzy zginęli w bitwie. Inne były córkami sojuszników politycznych. Małżeństwa Mahometa były przedmiotem znacznej debaty. Niektórzy historycy uważają, że A isha miał zaledwie dziewięć lat, kiedy ją poślubił. Inni zauważyli, że złamał prawo islamskie, poślubiając byłą żonę jednego ze swoich adoptowanych synów i biorąc więcej niż cztery żony dozwolone w Koranie. Mahomet zmarł niespodziewanie około południa 8 czerwca 632 r. w Jatribie. Jego śmierć wywołała spór o to, kto miałby go zastąpić. Według sunnitów, którzy stanowią największą sektę islamu, Abu Bakr został wybrany na kalifa (następcę przywódcy) swobodnie i otwarcie przez przywódców społeczności islamskiej. Członkowie sekty szyickiej kwestionują to, twierdząc, że Mahomet obiecał przywództwo Alemu, mężowi swojej córki Fatimy, a Abu Bakr i inni spiskowali, aby odmówić Alemu tej pozycji. Spór nadal dzieli muzułmanów sunnickich i szyickich w XXI wieku.

URODZONY: 16 lutego 1222 Kominato, Awa, Japonia

ZMARŁY: 13 października 1282 Ikegami, Japonia

Japoński przywódca religijny

"Jeśli chcesz uwolnić się od cierpienia narodzin i śmierci, które znosiłeś przez wieczność i osiągnąć najwyższe oświecenie w tym życiu, musisz obudzić się do mistycznej prawdy, która zawsze była w twoim życiu".

Nichiren był buddyjskim prorokiem (boskim posłańcem) i mnichem, który żył w XIII-wiecznej Japonii. Dał swoje imię sekcie lub podgrupie buddyzmu zwanej Nichirenshu lub sektą Nichirena. Nie uważał się jednak za jej założyciela. Nichiren jest najbardziej znany ze swojej wiary w znaczenie jednego ze świętych tekstów buddyzmu, Sutry Lotosu. Tekst ten opisuje cnoty Buddy i naucza, że wszyscy ludzie mogą osiągnąć oświecenie. (Oświecenie jest realizacją prawdziwej natury rzeczywistości i wszechświata). Pomógł zjednoczyć buddystów w Japonii, wzywając do ustanowienia buddyzmu, zwłaszcza buddyzmu Nichirena, jako japońskiej religii państwowej. W XXI wieku wiele szkół buddyzmu nadal praktykuje formę religii nauczanej przez Nichirena.

Narodziny i wczesne życie

Urodzony w 1222 roku, Nichiren był synem rybaka, który mieszkał w wiosce Kominato w prowincji Awa w Japonii. Przy urodzeniu miał na imię Zennichimaru (lub czasami po prostu Zennichi). Oprócz rybołówstwa ojciec Nichirena pracował w dworze, czyli domu zajmowanym przez właściciela majątku rolnego. Nichiren był tak utalentowanym uczniem, że pan dworu zachęcił go do rozpoczęcia formalnej edukacji w klasztorze Tendai zwanym Kiyosumidera w 1233 roku. Tendai odnosi się do sekty lub podgrupy buddyzmu praktykowanej przez mnichów, którzy tam mieszkali, i ich wyznawców. Po otrzymaniu święceń, czyli oficjalnym mianowaniu mnichem, w 1237 roku, Nichiren zmienił swoje imię rodowe na Rencho. Opuścił klasztor i udał się do miasta Kamakura, gdzie kontynuował naukę, skupiając się na innych formach buddyzmu. Przeniósł się z Kamakury na górę Hiei, centrum sekty buddyzmu Tendai, a następnie na górę Koya, centrum innej szkoły buddyzmu. Studiował w każdym z tych miejsc, dowiadując się więcej o buddyzmie i jego różnych praktykach w Japonii. W 1253 roku powrócił do Kiyosumidera, gdzie rozpoczął misję, aby przynieść do Japonii to, co uważał za prawdziwy buddyzm. W tym czasie przyjął imię Nichiren. Imię Nichiren pochodzi od japońskiego słowa nichi, oznaczającego "słońce". Zinterpretował to imię jako oznaczające "stojący na rzecz Światła Prawdy, a także Kraju Wschodzącego Słońca", gdzie Krajem Wschodzącego Słońca była Japonia. Sylaba ren oznacza "lotos" i odnosi się zarówno do kwiatu lotosu, jak i do Sutry Lotosu. 28 kwietnia 1253 roku Nichiren publicznie oświadczył, że wszystkie inne formy buddyzmu są fałszywe. Twierdził, że tylko przestrzegając nauk Sutry Lotosu można praktykować prawdziwy buddyzm. Sutra Lotosu jest najpopularniejszym tekstem mahajany. Buddyzm mahajany jest jedną z dwóch głównych gałęzi buddyzmu. Buddyzm Nichirena jest podgrupą mahajany. Sutra Lotosu omawia znaczenie uświadomienia sobie własnej, istotnej natury Buddy. Natura Buddy jest obecna w każdej osobie i pozwala jej wzrastać, zdobywać większe zrozumienie i ostatecznie osiągnąć oświecenie. W tym samym roku Nichiren został wygnany z Kiyosumidera i udał się do Kamakury, aby szerzyć swoje nauki. To oznaczało początek życia wypełnionego wygnaniami i ułaskawieniami. Nichiren spędził resztę swojego życia podróżując po Japonii, w konflikcie z innymi szkołami buddyzmu i z rządem.

Wygnanie

W 1260 r. Nichiren przedstawił rządowi traktat lub esej zatytułowany "Ustanów właściwe prawo i ocal nasz kraj". Napisał dokument w formie dialogu między zwykłym obywatelem a przybyszem. Dialog badał charakter czasów w Japonii. Nichiren twierdził, że powodzie, głód, konflikty polityczne i inne trudności nasilały się z powodu odmowy rządu przyjęcia prawdziwych nauk Buddy, szczegółowo opisanych w Sutrze Lotosu. Zaproponował, aby jego wersja buddyzmu stała się religią państwową Japonii. Ostrzegał również, że jeśli rząd nie przyjmie prawdziwego buddyzmu, dojdzie do buntów i inwazji zagranicznych. W traktacie Nichiren podzielił historię Japonii na trzy epoki od czasów Buddy, Siddharthy Gautamy (563-483 p.n.e.; patrz wpis), założyciela buddyzmu. Nichiren postrzegał świat XIII wieku jako trzeci wiek, wiek upadku zwany końcem prawa. On wierzył, że tylko przestrzegając nauk Sutry Lotosu Japonia może przetrwać i prosperować. Rząd odpowiedział w 1261 r. wygnaniem Nichirena do prowincji Izu, na głównej japońskiej wyspie Honsiu. Jednak dwa lata później został ułaskawiony i kontynuował głoszenie swojej formy buddyzmu. Od 1264 do 1268 r. Nichiren podróżował po Japonii, głosząc i pozyskując konwertytów, ale nadal miał konflikty z władzami rządowymi. W 1268 r. Mongołowie z Azji Środkowej przybyli do Japonii i zażądali daniny, czyli płatności, które jeden rząd płaci innemu rządowi za ochronę lub za potwierdzenie poddaństwa wobec drugiego kraju, od mongolskiego władcy Kubilaj-chana (1215-1294). Nichiren przewidział w swoim eseju z 1260 r., że takie wydarzenie będzie miało miejsce. Po raz kolejny wezwał rząd do ustanowienia jego formy buddyzmu jako religii państwowej. Wierzył, że w ten sposób rząd może zjednoczyć naród japoński i chronić się przed zagranicznymi najeźdźcami, takimi jak Mongołowie. Rząd ignorował zarówno Nichirena, jak i Mongołów. Wielu Japończyków było jednak zaniepokojonych, że Japonia jest zagrożona przez zagranicznych najeźdźców. Coraz częściej zwracali się ku naukom Nichirena. W 1271 roku został aresztowany po tym, jak buddyjscy mnisi z innych grup wnieśli przeciwko niemu oskarżenia. Został osądzony, skazany i ponownie skazany na wygnanie. W grudniu tego roku został zabrany na wyspę Sado, gdzie pozostał do 1274 roku. Podczas pobytu na Sado Nichiren napisał Kaimoku Sho (Otwieranie oczu lub Wyzwolenie ze ślepoty), w którym nadal wyrażał swoje poglądy na temat religii i państwa. W książce złożył trzy śluby: że będzie filarem lub podporą Japonii; że będzie oczami Japonii; i że będzie "naczyniem" Japonii, co oznaczało, że będzie zawierał prawdę w formie swoich nauk.

Praktyki Nichirena

Buddyści Nichirena nadal praktykują wiele z jego nauk. Na przykład wierzą, że korzyści płynące z tej sekty buddyzmu można osiągnąć, intonując tytuł Sutry Lotosu, "Myoho Renge Kyo". Dzięki tym i innym słowom z Sutry Lotosu osoba może rzekomo osiągnąć "stan Buddy", który jest przebudzeniem do prawdziwej natury życia. Wtedy może zobaczyć, jak całe stworzenie jest połączone i jak ludzie mają zdolność do zmieniania i wpływania na świat. Ponadto buddyści Nichirena szanują Gohonzon. Jest to zwój, napisany chińskimi znakami, który zawiera prawa sekty. Wiele osób ma taki zwój w swoich domach i staje się on punktem centralnym ich codziennych rytuałów i modlitw. Gohozon jest uważany za duchowe lustro. Siedząc przed nim i intonując słowa z Sutry Lotosu, osoba jest rzekomo w stanie rozpoznać swój własny stan Buddy. Pobożny buddysta Nichirena śpiewa tę modlitwę każdego ranka i wieczora.

Ostatnie lata

Nichiren został uwolniony z Sado w 1274 roku. Wrócił do Kamakury, gdzie kontynuował głoszenie swoich poglądów na temat Sutry Lotosu i potrzeby bardziej bojowej religii państwowej. Rząd Kamakury w tym czasie był skłonny być wobec niego bardziej tolerancyjny, więc został sam. Osiedlił się w pobliżu góry Fuji i w ostatnich latach życia zbudował tam i w innych miejscach świątynie. Świątynie te nadal są świętymi miejscami dla buddystów Nichirena do początku XXI wieku. Zmarł w 1282 roku w mieście Ikegami, gdy recytował wersety z Sutry Lotosu. 12 października 1922 roku cesarz Japonii nadał Nichirenowi pośmiertny (pośmiertny) tytuł Rissho Daishi, co można przetłumaczyć jako "Mistrz Ustanowienia Prawości" lub "Wielki Nauczyciel Prawej Dharmy". "Dharma" odnosi się do ścieżki do oświecenia szczegółowo opisanej w naukach Buddy. Nichiren jest również nazywany Daishonin, co oznacza "Wielki Święty Człowiek".

Buddyzm Nichirena

Aby zrozumieć znaczenie Nichirena i jego nauk, konieczne jest zrozumienie sekt buddyjskich w Japonii i miejsca Sutry Lotosu w myśli buddyjskiej. Za życia Buddy żadne z jego nauk nie zostało spisane. Po jego śmierci jego zwolennicy zebrali się co najmniej trzy razy, aby odświeżyć pamięć o tych naukach. Dopiero po upływie stulecia słowa Buddy zaczęto zapisywać w tekstach zwanych sutrami. Ponieważ nauki były przekazywane ustnie przez tak długi czas, każda z sutr zaczyna się od słów "Tak usłyszałem". We wczesnych wiekach buddyzmu ludzie zaczęli interpretować nauki Buddy na różne sposoby. To był kolejny powód, dla którego buddyści byli zdecydowani spisać nauki Buddy, aby uniknąć reinterpretacji. Niemniej jednak różnice, które już się pojawiły, doprowadziły do rozłamu w religii i wyłoniły się dwa główne nurty. Są to therawada i mahajana. Chociaż każdy indywidualny buddysta jest inny, można dokonać pewnych ogólnych rozróżnień między tymi dwoma nurtami. Buddyzm therawady jest najbardziej tradycyjną formą buddyzmu. Jego praktyki i wierzenia opierają się na dosłownej interpretacji pierwotnych, wczesnych nauk Buddy. Therawada kładzie duży nacisk na samoświadomość i medytację. Mnisi therawady jako pierwsi spisali nauki Buddy i uważają je za najdokładniejsze opisy jego lekcji. Inna główna gałąź buddyzmu nazywa się buddyzmem mahajany. Buddyści mahajany są mniej rygorystyczni w interpretacji nauk Buddy i uznają więcej sutr, czyli kazań, niż buddyści therawady. Podczas gdy buddyści therawady oddają cześć lub wielki szacunek tylko Buddzie, buddyści majahany uznają wiele oświeconych istot, zwanych bodhisattwami, którzy pomagają ludziom na ścieżce do oświecenia. Buddyzm Nichirena jest podgrupą Mayahana, podobnie jak inne szkoły buddyzmu, które Nichiren studiował zanim zaczął szerzyć nauki Sutry Lotosu. Te inne szkoły obejmują Buddyzm Czystej Krainy, którym rządzi Budda Amitabha. Buddyści, którzy nie osiągną nirwany, czyli końca cierpienia, po śmierci mogą odrodzić się w Czystej Krainie, gdzie otrzymają pomoc na swojej ścieżce. Inną podgrupą studiowaną przez Nichirena jest buddyzm zen. Zen kładzie duży nacisk na medytację i prostotę. Buddyści zen uczą się poprzez sesje pytań i odpowiedzi między mistrzami i uczniami, zwane koanami. Koany często wydają się nielogiczne i wymagają intensywnej refleksji i samooceny, aby je zrozumieć. Uważa się, że pomagają ludziom osiągnąć większą wiedzę duchową i zbliżyć się do oświecenia. Sutra Lotosu, która jest skrótową nazwą tego tekstu, jest świętym pismem buddystów mahajany, chociaż różne podgrupy mahajany mogą kłaść większy nacisk na inne nauki. W oryginalnym języku sanskryckim Sutra Lotosu nazywana jest Sutrą Suddharma-Pundarika. W języku japońskim nazywa się ją Myohorengekyo, często zapisywaną jako oddzielne słowa: Myoho-renge-kyo. Ta nazwa jest często skracana do Hokekyo. W języku angielskim tłumaczenie tytułu brzmiałoby "Biały Lotos Prawdziwej Dharmy". Nichiren uważał, że Sutra Lotosu zawiera esencję mądrości Buddy. Przyjął nauki buddyzmu Tendai, sekty spopularyzowanej przez chińskiego filozofa i nauczyciela Chih-i (538-597). Buddyści Tendai twierdzą, że nauki Buddy, a zatem sutry, można podzielić na pięć grup, od najwcześniejszych do najnowszych. Wcześniejsze sutry są przestrzegane przez buddystów theravedyjskich, ale odłam mahajany uważa, że tylko późniejsze sutry, w tym Sutra Lotosu, zawierają prawdę, którą Budda chciał, aby ludzie przestrzegali. Jedną z głównych doktryn lub zasad Sutry Lotosu jest to, że każda osoba może osiągnąć "stan Buddy". Oznacza to, że oświecenie i zbawienie są otwarte nie tylko dla mnichów, ale dla każdej osoby, która podąża za naukami Sutry Lotosu i innych późniejszych sutr. Jednym z powodów, dla których Nichiren uznał Sutrę Lotosu za prawdziwą naukę Buddy, było to, że w poprzedniej sutrze, Sutrze Niezliczonych Znaczeń, Budda powiedział: "W ciągu ostatnich czterdziestu lat ja (Budda Siakjamuni) jeszcze nie objaśniłem [nie przedstawiłem lub nie przedstawiłem] prawdy". Nichiren i jego zwolennicy wierzyli, że Sutra Lotosu, która nastąpiła po tej deklaracji, musi reprezentować prawdę o oświeceniu, którą Budda ostatecznie objawiał swoim zwolennikom. Należy zwrócić uwagę na dwa dodatkowe punkty dotyczące Sutry Lotosu. Jeden z nich dotyczy znaczenia kwiatu lotosu. Dla buddystów kwiat lotosu symbolizuje czystość. Kwiat stał się symbolem w buddyzmie, ponieważ rozwija się w czystej wodzie, więc nigdy nie jest zamulony ani zabrudzony. Wierzy się, że buddysta, podobnie jak kwiat lotosu, powinien unikać "zabrudzenia" przez okoliczności życiowe. Drugi dotyczy struktury Sutry Lotosu. Sutra składa się z dwudziestu ośmiu rozdziałów. Pierwsze czternaście dotyczy "historycznego" Buddy, czyli prawdziwego człowieka, który żył w świecie fizycznym. Ostatnie czternaście rozdziałów dotyczy "oświeconego" Buddy, Buddy, który jest wieczny, ponieważ jego nauki będą żyć wiecznie.

Buddyzm Nichirena w życiu współczesnym

Wczesny XX wiek był trudnym okresem dla buddyzmu Nichirena i buddyzmu w ogóle w Japonii. Począwszy od końca XIX wieku shinto zostało ogłoszone religią państwową. Celem tego było zjednoczenie japońskiej kultury i społeczeństwa, gdy kraj próbował ustanowić imperium w Azji Południowo-Wschodniej i na całym Pacyfiku. To pragnienie imperium ostatecznie doprowadziło do zaangażowania Japonii w II wojnę światową (1939-45; wojna, w której Wielka Brytania, Francja, Stany Zjednoczone i ich sojusznicy pokonali Niemcy, Włochy i Japonię). Buddyści nie mieli innego wyboru, jak tylko podporządkować się decyzji rządu. Niektórzy radzili sobie z nowym porządkiem, tworząc formę buddyzmu zwaną buddyzmem Imperial Way. Ta forma buddyzmu wspierała państwo japońskie i cesarza narodu, częściowo poprzez ogłoszenie japońskiego buddyzmu lepszym od wszystkich innych form wiary, takich jak te praktykowane w Chinach. Po zakończeniu II wojny światowej buddyści w Japonii mogli ponownie potwierdzić swoją religię. W kolejnych dekadach buddyzm Nichirena stał się przede wszystkim ruchem świeckim lub ruchem praktykowanym bardziej przez zwykłych ludzi niż przez mnichów i innych wyznawców religii. Termin Nichirenshu jest powszechnie używany w odniesieniu do około czterdziestu instytucji religijnych, stowarzyszeń świeckich i nowych ruchów religijnych w Japonii i na całym świecie, które podążają za naukami Nichirena. Niewielki nacisk kładzie się na rytualne lub formalne nauki. Buddyści Nichirena kładą większy nacisk na dokonywanie zmian na świecie poprzez działania społeczne, takie jak kampanie na rzecz pokoju na świecie.

URODZONY: 3 Tarsus, Cylicja

ZMARŁY: ok. 67 Rzym

Cylicyjski teolog; kaznodzieja

"Tak więc, co do mnie, pragnę i wam głosić Ewangelię. . . . Nie wstydzę się bowiem Ewangelii Chrystusowej, jest ona bowiem mocą Bożą ku zbawieniu dla każdego, kto wierzy".

Saul z Tarsu, lepiej znany chrześcijanom jako święty Paweł, urodził się jako Żyd. Później uwierzył w nauki Jezusa Chrystusa (ok. 6 p.n.e.-ok. 30 n.e.) i nawrócił się, lub zmienił przynależność religijną, na chrześcijaństwo. Paweł odegrał centralną rolę w rozwoju chrześcijaństwa. Skomponował wiele doktryn (zasad lub reguł) kościoła i interpretował słowa i nauki Jezusa dla swoich naśladowców w Azji Mniejszej, Grecji i innych obszarach wokół Morza Śródziemnego. Niektórzy historycy sugerują, że wczesny Kościół chrześcijański mógłby nie przetrwać, gdyby nie niestrudzone wysiłki Pawła na jego rzecz. Pod koniec XXI wieku kościoły chrześcijańskie nadal twierdziły, że "chrześcijaństwo Pawłowe" jest oficjalnym chrześcijaństwem, a nie szeregiem konkurujących form religii głoszonych przez inne grupy za życia Pawła. Do tych grup należeli ebionici, którzy zaprzeczali boskości Chrystusa, oraz różne inne sekty. Paweł jest prawdopodobnie najbardziej znany jako niekwestionowany autor kilku ważnych ksiąg Nowego Testamentu Biblii, świętej księgi chrześcijaństwa. Księgi te są ogólnie określane jako Listy. Obejmują one Rzymian, 1 i 2 Koryntian, Galatów, Filipian, 1 Tesaloniczan i Filemona. Tradycyjnie Paweł był również uważany za autora innych ksiąg Nowego Testamentu, w tym Efezjan, Kolosan, 2 Tesaloniczan, 1 i 2 Tymoteusza i Tytusa. Wielu historyków biblijnych podejrzewa jednak, że ktoś inny napisał niektóre lub wszystkie z tych ksiąg. Praktycznie niemożliwe jest zbudowanie dokładnego obrazu życia Pawła. Wynika to głównie z faktu, że jedynymi dwoma znanymi źródłami informacji o jego życiu są własne Listy Pawła, pisane głównie w latach 50-58 n.e., oraz księga Nowego Testamentu, Dzieje Apostolskie. Dzieje zawierają szereg fragmentów nieformalnie nazywanych "fragmentami my", które zostały najwyraźniej opowiedziane przez obserwatora, prawdopodobnie jednego z naśladowców Pawła. Większość współczesnych biografów uważa Listy Pawła za swoje główne źródło, ale czerpie również z informacji zawartych w Dziejach Apostolskich. Dwie inne księgi Nowego Testamentu, Dzieje Pawła i Tekla, również zawierają informacje o życiu Pawła. Jednak elementy zawarte w tych księgach są uważane przez uczonych lub badaczy za mniej wiarygodne. W rezultacie nie można skonstruować wiarygodnej osi czasu wydarzeń z życia Pawła.

Wczesne życie

Saul urodził się w 3 roku n.e. w mieście Tars, Cylicja, regionie na południowo-zachodnim wybrzeżu Azji Mniejszej nad Morzem Egejskim, na terenie dzisiejszej Turcji. Saul uważał się za Izraelitę z plemienia Beniamina, a jego imię było powszechne wśród tego plemienia, ponieważ honorowało pierwszego króla Żydów. Ludzie mieszkający w Imperium Rzymskim zazwyczaj mieli dwa imiona. W przypadku Żydów jedno imię było hebrajskie, a drugie łacińskie lub greckie. Tak więc Saul miał również łacińskie imię Paweł. Nazywał siebie faryzeuszem lub członkiem dużej sekty lub odłamu judaizmu, który kładł duży nacisk na tradycję i biblijną naukę lub studiowanie Tanachu. Miał jednego brata, Rufusa, i był nieżonaty. Saul mógł cierpieć na epilepsję, zaburzenie mózgu, które w tamtym czasie uważano za powodujące wizje religijne. Saul otrzymał żydowskie wykształcenie i mógł studiować w Jerozolimie pod okiem Gamaliela, znanego uczonego prawa żydowskiego. Jako młody człowiek Saul utrzymywał się z robienia namiotów i pracy jako wędrowny kaznodzieja. Niektórzy historycy uważają, że miał patronkę lub sponsorkę finansową o imieniu Febe, która mogła być diakonisą we wczesnym Kościele chrześcijańskim i dostarczać niektóre z jego listów do kościoła w Rzymie. Diakonisa lub diakon to osoba, która pomaga biskupom i kapłanom w wierze chrześcijańskiej. Saul mógł uzyskać obywatelstwo Cesarstwa Rzymskiego i później polegać na tym obywatelstwie, aby bronić się, gdy napotykał trudności prawne. Niektóre sekty chrześcijańskie uważają, że był w rzeczywistości obywatelem rzymskim urodzonym w Grecji i że próbował przejść na judaizm, aby móc zalecać się i poślubić Żydówkę, córkę arcykapłana. Ta teoria jednak nie jest powszechnie akceptowana.

Czy Paweł był pierwszym protestantem

Reformacja protestancka była ruchem reformy religijnej w Europie XVI wieku. Wiele protestanckich grup chrześcijańskich wyłoniło się z tego okresu, takich jak luteranie, metodyści i baptyści, w odpowiedzi na krytykę Kościoła katolickiego. Znaczna część sprzeciwu wobec Kościoła katolickiego opierała się na chciwości instytucji kościelnych i ich skupieniu na sprawach świeckich, a nie duchowych. Odbywały się również debaty na temat podstawowych doktryn chrześcijańskich, zasad i przekonań. Jednym z głównych punktów niezgody był sposób, w jaki człowiek może osiągnąć zbawienie, czyli wybawienie do nieba. Kościół katolicki tradycyjnie nauczał, że zbawienie osiąga się poprzez połączenie wiary i dobrych uczynków. Kluczowy tekst biblijny popierający ten pogląd znajduje się w drugim rozdziale nowotestamentowej Księgi Jakuba: "człowiek jest usprawiedliwiony z uczynków, a nie tylko z wiary". Marcin Luter (1483-1546; patrz wpis), niemiecki mnich katolicki i jeden z przywódców ruchu reformatorskiego, kwestionował ten punkt widzenia. Zamiast tego głosił doktrynę zwaną usprawiedliwieniem z łaski przez wiarę, często skracaną do "usprawiedliwienia przez wiarę". Zgodnie z tym poglądem ludzie nie mogą zasłużyć na miejsce w niebie poprzez dobre uczynki. Zbawienie jest bezwarunkowym darem miłości i łaski Bożej, który otrzymuje się przez Jezusa Chrystusa wyłącznie przez wiarę. Na poparcie tego poglądu protestanci cytują kilka tekstów biblijnych, w szczególności pierwszy rozdział jednego z głównych Listów Pawła, do Rzymian: Ale teraz objawiła się sprawiedliwość Boża niezależnie od Prawa, chociaż Prawo i Prorocy dają o niej świadectwo, sprawiedliwość Boża przez wiarę w Jezusa Chrystusa dla wszystkich, którzy wierzą. Bo nie ma tu różnicy; ponieważ wszyscy zgrzeszyli i pozbawieni są chwały Bożej, są usprawiedliwieni z łaski Jego jako daru, przez odkupienie, które jest w Chrystusie Jezusie. Poprzez takie stwierdzenia Paweł udzielił wsparcia jednej z głównych doktryn protestantyzmu i pomógł wywołać bunt przeciwko samemu kościołowi, który pomógł założyć. Kościół katolicki tymczasem uważa, że słowa te można zrozumieć jedynie w kontekście debaty nad prawem żydowskim. Za życia Pawła judaizm był religią opartą na "uczynkach", co oznacza, że Żydzi wierzyli, że mogą osiągnąć zbawienie jedynie poprzez ścisłe przestrzeganie prawa żydowskiego, jak opisano w hebrajskich tekstach religijnych. Kościół twierdzi, że Paweł po prostu próbował umniejszyć rolę przestrzegania prawa żydowskiego i zamiast tego skupić się na wierze w zadośćuczynienie Chrystusa lub karę za grzechy ludzkości poprzez jego śmierć i zmartwychwstanie.

Nawrócenie Saula

Kluczowym wydarzeniem w życiu Saula było jego nawrócenie na chrześcijaństwo. W młodości był entuzjastycznym zwolennikiem i uczestnikiem ucisku i nękania chrześcijan. W swoim liście do Filipian w Nowym Testamencie Biblii Paweł opisuje, jak "niszczył Kościół, aresztując zwolenników Jezusa, wrzucając ich do więzienia i próbując nakłonić ich do bluźnierstwa [przeklinania]" imieniu Boga hebrajskiego. Brał również czynny udział w procesie i egzekucji św. Szczepana (zmarł ok. 36 r.), pierwszego chrześcijańskiego męczennika, czyli kogoś, kto dobrowolnie umiera, zamiast odrzucić swoją wiarę religijną. Pewnego dnia Saul podróżował główną drogą do Damaszku w Syrii. Miał przy sobie listy, które dawały mu upoważnienie do zatrzymania każdej osoby praktykującej chrześcijaństwo i przyprowadzenia jej do Jerozolimy na proces i prawdopodobną egzekucję. Jego celem, jak powiedział, było unicestwienie "sekty Nazarejczyka", odnosząc się do Jezusa z Nazaretu. (Nazaret to miasto, z którego jego matka, Maria, i jej mąż, Józef, wyruszyli przed narodzeniem Jezusa.) Jednak w drodze Szaweł miał cudowne doświadczenie, jak opisano w dziewiątym rozdziale Dziejów Apostolskich: A gdy podróżował, zbliżał się do Damaszku i nagle olśniła go światłość z nieba. I upadł na ziemię, i usłyszał głos, mówiący do niego: "Szawle, Szawle, dlaczego mnie prześladujesz?" I rzekł: "Kto jesteś, Panie?" I rzekł: "Ja jestem Jezus, którego ty prześladujesz; ale wstań i wejdź do miasta, a powiedzą ci, co masz czynić". . . . Szaweł podniósł się z ziemi; a gdy otworzyły mu się oczy, nie mógł nic zobaczyć. Chociaż niektórzy bibliści kwestionują, że Paweł, jak wówczas siebie nazywał, przeszedł tak dramatyczne doświadczenie, niemniej jednak został przemieniony z silnie lojalnego Hebrajczyka w jednego z najbardziej entuzjastycznych przywódców nowej wiary chrześcijańskiej. Po nawróceniu, które prawdopodobnie miało miejsce około 35 roku, Paweł mieszkał w królestwie handlowym wzdłuż granicy Syrii i Arabii. Później wrócił do Damaszku. Po około trzech latach został zmuszony do ponownego opuszczenia miasta, gdy usłyszał o spisku Żydów, którzy chcieli go zabić za głoszenie, że Chrystus był długo oczekiwanym zbawicielem, to znaczy mesjaszem, którego przyjście zostało przepowiedziane przez proroków Starego Testamentu. Następnie udał się do Jerozolimy, gdzie spotkał św. Piotra (zm. ok. 64 r.) i św. Jakuba Sprawiedliwego (zm. ok. 62 r.). Piotr był przywódcą kościoła chrześcijańskiego. W rzeczywistości można go uznać za pierwszego papieża. On i Jakub, którego niektórzy uważają za brata Chrystusa, byli dwoma z dwunastu apostołów Chrystusa. Apostołowie byli naśladowcami, których Jezus Chrystus wybrał, aby pomogli mu szerzyć jego nauki. Podróże Pawła mogły zaprowadzić go następnie do Antiochii, miasta w Azji Mniejszej, a następnie na Cypr, wyspę na Morzu Śródziemnym na południe od Azji Mniejszej. Podczas tej podróży, często nazywanej jego pierwszą podróżą misyjną, Paweł głosił chrześcijaństwo i zakładał wspólnoty chrześcijańskie. Podczas tej i późniejszych podróży misyjnych znosił wiele trudności, stawał w obliczu prześladowań i był więziony. Przynajmniej raz prawie został zamordowany. Podczas niektórych z tych podróży zabierał ze sobą wielu swoich zwolenników.

Sobór Jerozolimski

W roku 49 Paweł powrócił do Jerozolimy, gdzie spotkał się z przywódcami Kościoła chrześcijańskiego, w tym z Piotrem, Jakubem i innym apostołem, św. Janem (zm. ok. 100). To spotkanie jest powszechnie nazywane Soborem Jerozolimskim. Dokładny cel soboru pozostaje niejasny. Najprawdopodobniej dotyczył on trwającego problemu relacji między judaizmem a chrześcijaństwem. We wczesnych dekadach ery nowożytnej (lata po narodzinach i śmierci Jezusa) chrześcijaństwo było sektą judaizmu. Sam Chrystus urodził się jako Żyd, podobnie jak większość jego naśladowców. W rezultacie poświęcono wiele uwagi kwestii, w jakim stopniu chrześcijanie byli zobowiązani do przestrzegania prawa żydowskiego. Rzeczywiście, niektórzy pierwsi chrześcijanie wierzyli, że nie można zostać zbawionym bez przestrzegania prawa żydowskiego, przekonanie to przetrwało co najmniej do IV wieku. Na soborze Paweł zajął stanowisko, że śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa uwolniły ludzi od prawa żydowskiego. (Zmartwychwstanie jest wiarą, że Chrystus zmartwychwstał trzy dni po ukrzyżowaniu.) Uważał, że nacisk Kościoła chrześcijańskiego powinien być położony na głoszenie słów Chrystusa, a nie przestrzeganie prawa żydowskiego. Po długiej debacie rada zajęła stanowisko pośrednie, dochodząc do wniosku, że poganie, czyli ci, którzy nie urodzili się Żydami, powinni przestrzegać pewnych ograniczeń prawa żydowskiego, ale nie powinni kłaść na to zbyt dużego nacisku. Niektóre prawa żydowskie miały sens w czysto praktycznych kategoriach, takich jak te dotyczące higieny i zdrowia w społeczności rolniczej. Pomimo zgody rady Paweł później pokłócił się z Piotrem, wydarzenie to jest czasami określane jako "incydent w Antiochii". Paweł uważał, że Piotr kładł zbyt duży nacisk na prawo żydowskie, do tego stopnia, że odmówił dzielenia się posiłkiem z chrześcijanami poganami. Być może z powodu tej różnicy zdań Paweł wyruszył w swoją drugą podróż misyjną, ponownie odwiedzając niektóre miasta, które odwiedził podczas swojej pierwszej podróży. Jego podróże zaprowadziły go przez Azję Mniejszą do Macedonii, gdzie założył pierwszy kościół chrześcijański w Filippi. W tym mieście został uwięziony za kradzież, ponieważ rzekomo wypędził demona z niewolnicy. Właściciel kobiety twierdził, że to zmniejszyło jej wartość dla niego, ponieważ rzekomo potrafiła czytać wróżby przed egzorcyzmem, ale nie potrafiła tego zrobić później. Po uwolnieniu Paweł udał się do Aten w Grecji, a następnie do greckiego regionu Koryntu, gdzie napisał 1 List do Tesaloniczan, pierwszy ze swoich zachowanych Listów. W Koryncie Paweł ponownie napotkał trudności prawne, ponieważ Żydzi oskarżyli go o głoszenie chrześcijaństwa. W roku 52 został wezwany przed urzędnika o imieniu Gallio, który stwierdził, że sprawa jest nieistotna i oddalił zarzuty. Wydarzenie to ma pewne znaczenie, ponieważ jest jednym z niewielu w życiu Pawła, które faktycznie zostało udokumentowane dowodami archeologicznymi. Dowodami archeologicznymi są fizyczne pozostałości z historii, takie jak starożytne zapisy. Później Paweł rozpoczął swoją trzecią podróż misyjną, która ponownie zaprowadziła go przez Azję Mniejszą do Macedonii i Antiochii. W Efezie, regionie Grecji, wywołał zamieszanie, gdy wystąpił przeciwko praktykowaniu czczenia posągów greckiej bogini Artemidy. Wielu miejskich złotników zarabiało na życie, wytwarzając i sprzedając takie posągi. Paweł i jego towarzysze niemal stracili życie z powodu rozwścieczonego tłumu Efezjan.

Ostatnie lata

Paweł ostatecznie powrócił do Jerozolimy, przywożąc pieniądze, które zebrał podczas podróży dla ofiar niedoboru żywności w regionie. Poza świątynią żydowską został rozpoznany i prawie pobity na śmierć przez tłum ludzi, którzy uważali, że uczynił świątynię nieczystą, wchodząc do niej z greckim towarzyszem. Rzymianie uratowali Pawła przed tłumem, tylko po to, by go uwięzić, a przez dwa lata pozostawał w areszcie w oczekiwaniu na proces. Upierał się, że jako obywatel rzymski ma prawo być sądzony w Rzymie. Po objęciu urzędu przez nowego gubernatora, gubernator wyraził zgodę i nakazał odesłanie Pawła do Rzymu. Podróż Pawła do Rzymu statkiem była nieprzyjemna. Podróż utrudniały niesprzyjające wiatry, a statek dryfował bez celu przez dwa tygodnie, zanim rozbił się w burzy u wybrzeży Malty. Ekipa statku spędziła tam trzy miesiące, zanim wznowiła podróż wiosną. W końcu dotarli do Rzymu, prawdopodobnie w roku 61. Wydaje się, że Paweł spędził dwa lata w rzymskim więzieniu, podczas którego niektórzy historycy uważają, że napisał księgi Efezjan i Filemona. Po wyjściu z więzienia mógł udać się do Hiszpanii i Brytanii w czwartą podróż misyjną, chociaż dowody na to są niejednoznaczne. Informacje o śmierci Pawła są równie niepewne. Biskup z IV wieku o imieniu Euzebiusz z Cezarei (ok. 260-ok. 341), często nazywany "Ojcem Historii Kościoła", ponieważ był jednym z pierwszych chrześcijan, którzy dokumentowali wydarzenia związane z wczesnym kościołem, napisał, że Paweł został ścięty przez rzymskiego cesarza Nerona w roku 64 lub 67. (Późniejsza data jest tradycyjnie podawana jako data śmierci Pawła). Pisarz z III wieku o imieniu Gaius napisał, że Paweł został pochowany w Rzymie na cmentarzu przy Via Ostiensis, ważnej drodze w mieście. Żadnego z tych twierdzeń nie można potwierdzić. Według Czcigodnego Bedy (ok. 672-735), wybitnego historyka i autora Historii kościelnej ludu angielskiego, w 665 r. papież Witalian przekazał szczątki Pawła Oswy′emu, królowi Brytanii.

Teologia Pawła

Przez setki lat chrześcijańscy teologowie (ludzie studiujący religię) próbowali wyjaśniać i interpretować nauki Pawła. Te nauki zasadniczo stworzyły podstawowe doktryny wiary chrześcijańskiej. Główną wiarą chrześcijaństwa Pawła jest znaczenie wiary religijnej w Chrystusa i przez Chrystusa. Paweł wyraził główne przekonania, że Chrystus cierpiał i umarł, aby odpokutować za grzechy ludzkości i że ludzie mogą osiągnąć duchowe zbawienie przez wiarę w Chrystusa. Rzeczywiście, Paweł był jednym z pierwszych pisarzy Nowego Testamentu, który skomentował naturę grzechu pierworodnego, koncepcję, że cała ludzkość rodzi się w stanie grzechu z powodu nieposłuszeństwa Adama i Ewy, pierwszych ludzi, w Ogrodzie Eden. Stwierdził, że ludzie mogą osiągnąć zbawienie w niebie tylko poprzez przezwyciężenie swojej podstawowej grzeszności przez wiarę w Chrystusa. Paweł był główną postacią w debacie na temat prawa żydowskiego i zakresu, w jakim naśladowcy Chrystusa byli zobowiązani do jego przestrzegania. Chociaż sam Paweł przestrzegał niektórych elementów prawa żydowskiego, argumentował, że zbawienie miało być osiągnięte przez wiarę w Chrystusa, a nie przez prawo. Z tym zagadnieniem wiązało się pytanie, czy chrześcijaństwo było przeznaczone tylko dla Żydów, czy również dla pogan, z których wielu w tamtym czasie praktykowało politeizm, czyli wiarę w więcej niż jednego boga. Paweł zajął stanowisko, że chrześcijaństwo zapewnia nową ścieżkę do Boga dla pogan, zyskując przydomek "Apostoł pogan". Paweł nadał również znaczenie Duchowi Świętemu. Powiedział, że Duch Święty, reprezentacja boskości Boga, stał się częścią osoby wraz z nawróceniem do wiary lub chrztem w wierze. Chrzest jest rytuałem religijnym naznaczonym symbolicznym użyciem wody, który skutkuje przyjęciem osoby do wspólnoty kościelnej. Nalegając na boskość Ducha Świętego, Paweł był w dużej mierze odpowiedzialny za chrześcijańską doktrynę Trójcy, koncepcję, że Bóg istnieje w trzech "osobach": Ojca w niebie; Syna, Jezusa Chrystusa; i Ducha Świętego

URODZONY: ok. 427 p.n.e. Ateny, Grecja

ZMARŁY: 347 p.n.e. Ateny, Grecja

Grecki filozof; pisarz; nauczyciel

"Dopóki filozofowie nie będą rządzić jako królowie lub ci, którzy są teraz nazywani królami... dopóki władza polityczna i filozofia nie będą całkowicie zbieżne... miasta nie zaznają odpoczynku od zła... ani myślę, że ludzkość nie zazna spokoju".

Platon był jednym z najbardziej wpływowych filozofów świata zachodniego. Filozof to ktoś, kto studiuje logikę, etykę (wartości moralne) i inne przedmioty, aby zdobyć większą mądrość i doświadczenie. Wraz ze swoim nauczycielem, Sokratesem (469-399 p.n.e.) i swoim uczniem, Arystotelesem (384-322 p.n.e.; patrz wpis), Platon był pionierem klasycznej filozofii starożytnej Grecji. Jako pierwszy napisał legendę mitycznego zaginionego kontynentu Atlantydy. Sformułował dobrze znaną koncepcję miłości platońskiej, czyli miłości duchowej, a nie fizycznej. W takich dziełach jak Państwo pisał o szerokim zakresie tematów, w tym etyce, polityce, psychologii (badaniu umysłu i zachowania) i moralności (systemie właściwego postępowania). Współcześni czytelnicy nadal sięgają po jego dzieła, aby zrozumieć epistemologię, dziedzinę filozofii badającą sposoby, w jakie ludzie zdobywają wiedzę i docierają do prawdy, oraz metafizykę, która bada rzeczywistość wykraczającą poza zmysły.

Miłość platoniczna

W dzisiejszych czasach nawet ci, którzy niewiele lub nic nie wiedzą o Platonie, prawdopodobnie znają wyrażenie "miłość platoniczna" lub "związek platoniczny". Kiedy dwie osoby, zazwyczaj płci przeciwnej, mówią, że mają związek platoniczny, mają na myśli, że są przyjaciółmi i nie są zaangażowani romantycznie. Platon jednak nigdy nie użył tego terminu. Został on ukuty w XV wieku w odniesieniu do związku Sokratesa z jednym z jego uczniów płci męskiej. Pierwotnie odnosił się do miłości homoseksualnej lub miłości fizycznej między dwiema osobami tej samej płci. Koncepcja miłości platonicznej została zaczerpnięta z dzieła Platona Uczta. W tej książce Platon zarysowuje koncepcję miłości jako ideału dobra. Ta miłość prowadzi zatem do cnoty i dobroci. Odkładając na bok romantyczną namiętność do innej osoby, człowiek jest w stanie kontemplować uniwersalną i idealną miłość.

Narodziny

Historycy nie są pewni dokładnych dat życia Platona. Tradycyjną datą jego narodzin jest 428 lub 427 p.n.e., a śmierci 348 lub 347 p.n.e. Przyczyną tej niepewności jest brak wiarygodnych zapisów pisemnych. Większość wiedzy o Platonie pochodzi z jego własnych prac, w tym książek i niektórych listów. Prace te nie są jednak autobiograficzne, co oznacza, że nie zawierają informacji o jego życiu, więc historycy mogą z nich czerpać jedynie wskazówki i sugestie. Jednym ze źródeł, z którego historycy korzystają w celu uzyskania informacji o życiu starożytnych greckich filozofów, w tym Platona, jest dziesięciotomowe dzieło zatytułowane Żywoty filozofów. Dzieło to zostało napisane przez Diogenesa Laertiosa, historyka żyjącego w III wieku p.n.e. Diogenes kopiował swoje informacje z wielu różnych źródeł. Szczególnie lubił zapisywać plotki i skandaliczne lub zabawne historie o filozofach, których biografie pisał. Współcześni historycy nie uważają go za wiarygodne źródło, chociaż ufają mu w kwestiach prostych faktów. Diogenes, cytując inne źródła, napisał, że Platon urodził się w tym samym roku, w którym zmarł Perykles, ateński mąż stanu, czyli w 429 r. p.n.e., i że dożył osiemdziesięciu czterech lat. Diogenes powiedział jednak również, że Platon miał dwadzieścia osiem lat, gdy Sokrates został stracony w 399 r. p.n.e., co oznaczałoby, że urodził się w 427 r. p.n.e. Te szczegóły pokazują, jak trudno jest współczesnym historykom stworzyć jasny i dokładny zapis biograficzny osób, które żyły w starożytności.

Wczesne życie

Platon urodził się w Atenach w bogatej rodzinie. Według Diogenesa jego ojciec nazywał się Aryston i pochodził z linii wczesnych królów Aten. Jego matka, Perictione, również pochodziła ze znanej linii, do której należał ustawodawca Solon z VI wieku p.n.e. Tradycja rodzinna głosiła, że pochodzili od boga morza Posejdona. Platon miał dwóch starszych braci, Glaukona i Adejmanta, oraz siostrę, Potonę. Aryston zmarł, gdy Platon był małym dzieckiem, a Perictione poślubiła jej wuja, Pyrilampesa. Para miała syna, Antyfona. Przy urodzeniu Platon nazywał się Arystokles, imię jego dziadka. Najwyraźniej otrzymał przydomek Platon później w życiu. Platon pochodzi od greckiego słowa platos i oznacza "szeroki". Uważa się, że jego nauczyciel zapasów, a być może jego koledzy ze szkoły, mogli nadać mu to imię ze względu na jego silną budowę ciała, która pozwoliła mu wygrać regionalne mistrzostwa w zapasach. Inne teorie głoszą, że imię to nadano mu ze względu na szeroki zakres jego myśli, a nawet dlatego, że miał szerokie czoło. Rodzina Platona była aktywna politycznie i ściśle związana z wieloma najważniejszymi wydarzeniami tamtych czasów. Te lata były ekscytujące dla miasta-państwa Aten, które było u szczytu swojej potęgi mniej więcej w czasie narodzin Platona. (W tym okresie Grecja była zbiorem mniejszych królestw zwanych miastami-państwami, z których każde było zorganizowane wokół większego miasta.) Dwukrotnie w ciągu stulecia Grecy, prowadzeni przez Ateny, pokonali Imperium Perskie pod wodzą króla Dariusza Wielkiego (ok. 550-486 p.n.e.) i jego następcy, Kserksesa (ok. 520-485 p.n.e.). Wiele wysp i miast nadmorskich na Morzu Egejskim i wokół niego szukało ochrony w Atenach. Miasta-państwa starożytnej Grecji miały historię rywalizacji i konfliktów zbrojnych. Głównym rywalem Aten była Sparta. Chociaż Ateny rządziły morzem dzięki swojej potędze morskiej, Sparta miała armię, która przewyższała liczebnie Ateny w stosunku dwa do jednego. Podczas gdy Ateńczycy preferowali demokrację, czyli rządy większości, jako formę rządu, Spartanie byli oligarchią, która oddawała władzę w ręce niewielkiej liczby ludzi. Spartanie byli wojowniczy, podczas gdy Ateny bardziej interesowały się kulturą i wspierały rozwój sztuki, architektury, edukacji i filozofii. Wojna wybuchła między dwoma bardzo różnymi mocarstwami w 431 r. p.n.e., zaledwie kilka lat przed narodzinami Platona. Wojna ta znana jest jako wojna peloponeska. Wojna zakończyła się porażką Aten w 405 r. p.n.e. W nieładzie po tej stracie imperium ateńskie popadło w stan upadku, a jego demokratyczne instytucje zostały zaatakowane. Jeden z wujów Platona, Charmides, był członkiem grupy zwanej Trzydziestoma Tyranami, której przywódcą był wujek Charmidesa, Kritias. Ta grupa obaliła demokratyczny rząd w 404 r. p.n.e. i rządziła jako oligarchia, chociaż ich władza trwała zaledwie osiem miesięcy. Ojczym Platona, Pyrilampes, był przywódcą frakcji demokratycznej w Atenach, która pokonała tyranów i przywróciła demokratyczne rządy w mieście-państwie.

Znajduje filozofię

W odpowiedzi na te wydarzenia i szybkie zmiany, jakie wywołały w społeczeństwie ateńskim, matka i ojczym Platona próbowali przekonać go do zajęcia się polityką. Przez pewien czas wydawało się, że Platon zgodzi się na to i zostanie mężem stanu i prawodawcą. Jednak około 409 r. p.n.e. Platon i jego bracia spotkali filozofa Sokratesa. Platon odrzucił karierę polityczną i za namową Sokratesa stał się zapalonym studentem filozofii. Platon był szczególnie zainspirowany dwoma najsłynniejszymi stwierdzeniami Sokratesa: "Poznaj samego siebie" i "życie nieprzeanalizowane nie jest warte życia". Sokrates nigdy nie napisał żadnych opublikowanych dzieł ani nie założył szkoły lub zorganizowanego ruchu filozoficznego. Wędrował po mieście, zatrzymując ludzi na ulicy i angażując ich w filozoficzny dialog. Następnie, poprzez pytania i odpowiedzi, kwestionował ich idee, zwłaszcza w odniesieniu do etyki i moralności, i ujawniał błędy w ich stanowiskach. Trzydziestu Tyranów próbowało wciągnąć Sokratesa w sprawę, gdy przejęli władzę w Atenach, ale odmówił im pomocy. Jednak dzięki ich wysiłkom Sokrates zyskał reputację przeciwnika demokracji. Po przywróceniu demokratycznego rządu w Atenach został osądzony i stracony w 399 r. p.n.e. pod wieloma zarzutami, w tym korumpowania młodzieży, ateizmu (niewiary w żadnego boga lub bogów), wprowadzania nowych bogów i angażowania się w dziwne praktyki religijne. Platon uważnie obserwował te wydarzenia. Jako wielbiciel Sokratesa, stawał się coraz bardziej niezadowolony ze stanu polityki ateńskiej. To niezadowolenie osiągnęło punkt kulminacyjny wraz ze śmiercią Sokratesa. Platon opisał wydarzenia związane z procesem i śmiercią swojego nauczyciela w swojej książce Apologia. Ponieważ był uczniem Sokratesa, Platon obawiał się, że on również może zostać stracony. Ponadto wiedział, że nie może służyć państwu, które straciło jego nauczyciela. Opuścił Ateny i przez następne dwanaście lat dużo podróżował, odwiedzając takie miejsca jak Cyrena (miasto na północnym wybrzeżu Afryki), Włochy, Sycylię i Egipt. W Egipcie natknął się na zegar wodny, wynalazek, który później przywiózł do Grecji. We Włoszech zapoznał się z pracami matematyka Pitagorasa (569-475 p.n.e.). Jego rosnące zainteresowanie matematyką wywołało fascynację nauką. Podczas podróży szukał filozofów, kapłanów i proroków (boskich posłańców), aby dowiedzieć się wszystkiego, co mógł, o religii, moralności, etyce, nauce i filozofii. W tym okresie Platon napisał swoje najwcześniejsze książki, w tym Apologię, Kriton, Charmidesa, Eutyfrona, Lachesa, Lizysa, Hippiasza Mniejszego i Mniejszego, Gorgiasza, Iona i Protagorasa. Książki te miały formę dialogów, metody nauczania, której Sokrates używał ze swoimi uczniami, aby zachęcić ich do samodzielnego poszukiwania prawdy poprzez pytania i odpowiedzi. Sam Sokrates stał się główną postacią we wszystkich książkach Platona, z wyjątkiem jednej, ostatniej, zatytułowanej Prawa. Inni filozofowie również pisali swoje książki w formie dialogu, w którym Sokrates odgrywał główną rolę. Na początku XXI wieku wielu nauczycieli nadal stosuje w klasie metodę Sokratesa, czyli pytania i odpowiedzi. W pewnym momencie Platon mieszkał w Syrakuzach na wyspie Sycylia, gdzie został nauczycielem Diona (409-354 p.n.e.), szwagra króla wyspy, Dionizego I (ok. 430-ok. 367 p.n.e.). Legenda głosi, że w pewnym momencie Platon obraził Diona, który następnie zorganizował sprzedaż Platona w niewolę. Większość historyków uważa tę historię za wątpliwą, ponieważ Platon i Dion mieli bardzo podobne osobowości i zostali dobrymi przyjaciółmi.

Akademia

W 387 r. p.n.e., w wieku czterdziestu lat, Platon zakończył swoje podróże i wrócił do Aten. Tuż za miastem założył szkołę zwaną Akademią. Szkoła ta została nazwana na cześć świętego miejsca, w którym się znajdowała. Miejsce to z kolei zostało nazwane na cześć legendarnego greckiego bohatera, Akademosa (czasami pisanego jako Hekademus). Ponad dwa tysiące lat później słowo "akademia" nadal jest używane w nazwie niektórych szkół i stało się źródłem słowa "akademicki", nazwy nadawanej tym, którzy studiowali w tym miejscu. Platon wygłaszał wykłady, a jego uczniowie studiowali filozofię, matematykę, astronomię (naukę gwiazd i planet), teorię polityczną i naukę, wszystko w celu stworzenia klasy filozofów-królów, którzy rządziliby państwem. W tym okresie Platon napisał wiele ważnych ksiąg, w tym Fajdrosa, Sympozjon, Menona, Eutydemosa, Meneksenosa, Kratylosa, Fajdon i większość swojego najważniejszego i najbardziej popularnego dzieła, Państwa. Akademia, będąca de facto pierwszym uniwersytetem w Europie, działała przez prawie tysiąc lat, aż do zamknięcia jej przez cesarza rzymskiego Justyniana w 529 r. n.e.

Późniejsze życie

Kiedy miał sześćdziesiąt lat, spokojne życie Platona w Akademii zostało przerwane. Na Sycylii zmarł Dionizjusz I, a jego nastoletni syn, Dionizjusz II (ok. 384-344 p.n.e.), został królem. W tym momencie Dion nalegał, aby młody król zaprosił Platona na Sycylię, gdzie mógłby pomóc władcy zostać filozofem-królem, jak to miało miejsce w Państwie. Ponieważ rozczarowała go ateńska polityka i zniesmaczyli go władcy miasta, Platon napisał w tym dziele, że politykę można uratować tylko wtedy, gdy "prawdziwi i autentyczni filozofowie osiągną władzę polityczną lub władcy państw dzięki jakiejś dyspensie [pobłażliwości] opatrzności [przygotowania] staną się autentycznymi filozofami". Pomimo zajęcia się nauczaniem i administracją Akademii, Platon zgodził się i odbył podróż. Jednak po przybyciu Dionizjusz II, który widział w Dionie rywala, skazał go na wygnanie za zdradę. Wygnanie to przymusowe wydalenie z ojczystego kraju. Platon, z powodu swojego związku z Dionem, był przetrzymywany na Sycylii w areszcie domowym, chociaż oficjalnie był "gościem" króla. Platon został ostatecznie zwolniony i wrócił do Aten, gdzie on i Dion spotkali się ponownie i pozostali od 365 do 361 p.n.e. W tym czasie Platon odrzucił zaproszenie Dionizjusza II do powrotu do Syrakuz na Sycylii. Rok później Dionizjusz wysłał statek z jednym z bliskich przyjaciół Platona, Archedemem, na pokładzie. Archedem nalegał na Platona, aby przyjął zaproszenie króla. Dion zgodził się na plan, więc Platon ponownie wyruszył do Syrakuz. Jego celem było rozwiązanie rywalizacji między Dionem a Dionizjuszem. Ponownie był tam przetrzymywany wbrew swojej woli i został zwolniony dopiero po tym, jak jego przyjaciele przemówili w jego imieniu do króla. Dion w tym czasie stracił cierpliwość do Dionizjusza. Zgromadził armię najemnych żołnierzy lub żołnierzy do wynajęcia i najechał Sycylię. Zdobył kontrolę nad wyspą w 357 r. p.n.e., ale został zabity trzy lata później. Platon pozostał w Akademii przez kolejne trzynaście lat, aż zmarł spokojnie we śnie w 348 (lub 347) r. p.n.e. W tym okresie napisał ostatnie ze swoich ksiąg, w tym Sofistę, Męża stanu, Fileba, Timajosa, Kritiasa i, niedokończone w chwili śmierci, Prawa. Najsłynniejszy uczeń Platona, Arystoteles, wstąpił do Akademii w tych późniejszych latach. Diogenes twierdził, że Platon został pochowany w Akademii, ale archeolodzy (ludzie badający pozostałości ludzkich cywilizacji) nie byli w stanie odkryć jego grobu.

Republika

Podczas gdy wielu studentów filozofii podziwia dialogi Platona, zwłaszcza jego późniejsze dzieła, Republika pozostaje najbardziej znana. Trudno jest ustalić datę powstania dzieł Platona, ale prawdopodobnie napisał pierwszą z dziesięciu ksiąg, lub części Republiki, w pewnym momencie między śmiercią Sokratesa a jego pierwszą podróżą na Sycylię. Następnie napisał pozostałe dziewięć ksiąg między 380 a 360 r. p.n.e. Republika bada takie tematy, jak sprawiedliwość, idealne miasto, natura bohaterstwa, poezja, pieniądze i własność prywatna, mądrość i metody filozofów, wojna, tyrania (absolutna władza) i szczęście. Księga VII dzieła jest ogólnie najczęściej czytana. Ta książka zawiera "Alegorię jaskini". Alegoria to przedstawienie abstrakcyjnych idei przez postacie, figury lub wydarzenia w formie opowieści. W tej alegorii Platon opisał swoją teorię "Form", która mówi, że świat, który ludzie znają za pomocą zmysłów, jest jedynie imitacją czystego, niezmiennego świata idealnych Form. Jak mógłby to ująć filozof, krzesło, które można zobaczyć i dotknąć, jest tylko niedoskonałą imitacją idealnej Formy, "krzesła", której nie można odtworzyć na Ziemi. Lepszym przykładem może być idea linii prostej. Platon powiedziałby, że w idealnym przypadku istnieje coś takiego jak linia, która jest idealnie, absolutnie prosta. W świecie fizycznym jednak nie można osiągnąć tego ideału; każda linia, bez względu na to, jak precyzyjnie narysowana, będzie odbiegać od ideału "prostoty". To samo dotyczy każdego zjawiska światowego. Istnieje na przykład absolutna "uczciwość", której ludzie nigdy nie mogą osiągnąć. Te absoluty nazywane są Formami. W "Alegorii jaskini" Platon pisze, że ludzie są jak mężczyźni, którzy od dzieciństwa byli uwięzieni w jaskini. Nie mogą patrzeć z jaskini. Za nimi jest ogień, a między ogniem a mężczyznami jest chodnik, po którym można przenosić przedmioty. Ogień rzuca cień przedmiotów na ścianę jaskini, przed którą stają mężczyźni. Wniosek Platona jest taki, że ludzie pozbawieni wykształcenia doszliby do przekonania, że cienie, które widzą, są prawdziwe. Wierzyliby, że wszelkie głosy, które słyszą za sobą, są dźwiękami wydawanymi przez mijające ich przedmioty. Platon twierdził, że człowiek, któremu pozwolono opuścić jaskinię, byłby podobny do człowieka, który otrzymał edukację i oświecenie na temat prawdziwej natury świata.

URODZONA: ok. 713 Basra, Irak

UMARŁA: ok. 801 Basra, Irak

Iracki przywódca religijny; poetka; mistyczka

"Jeśli wielbię Cię ze strachu przed piekłem, spal mnie w piekle! / Jeśli wielbię Cię z pragnienia Raju, / Zamknij mnie z dala od Raju. / Ale jeśli wielbię Cię tylko dla Siebie, / Nie odmawiaj mi Swojego wiecznego piękna".

Rābi′ah al-Adawiyah była muzułmańską mistyczką z VIII wieku, czyli osobą zainteresowaną tajemnicami religijnymi. Uważana jest za świętą islamu, cnotliwą i świętą kobietę, która potrafiła również czynić cuda. Rābi′ahRbi ah, członkini założycielka odłamu islamu zwanego sufizmem, ustanowiła zasadę mistycznej miłości, czyli czystej miłości do Allaha, jako ścieżkę do poznania Allaha. Odrzuciła pogląd, że kara lub niebiańska nagroda motywują religijną pobożność. Rābi′ah była również jedną z najwybitniejszych wczesnych poetek sufickich, pozostawiając po sobie wiele wersetów i modlitw, które stały się częścią literatury i ustnej tradycji islamu.

Życie w ubóstwie

Rābi′ah urodziła się około 713 r. n.e. w plemieniu Al-Atik z klanu Qays i zmarła, według większości źródeł, w 801 r. Jej imię oznacza po arabsku "czwarta córka". Inne odmiany jej imienia to Rābi′ah al-Qaysiyya i Rābi′ah al Basri (Rābi′ah z Basry), od jej rodzinnego miasta. Za jej życia napisano niewiele o Rābi′ah. Większość istniejącej legendy pochodzi z XIII wieku i pism sufickiego mistyka i poety Farida al-Dina Attara. W swoim Tadhkirat al-Awliya lub Biografiach Świętych przytoczył słowa Rābi′ah, która sama nie pozostawiła żadnych pisemnych dokumentów. Attar mówi, że Rābi′ah była "płonąca miłością i tęsknotą" i że była uważana za "niepodważalny autorytet dla swoich współczesnych". Większość źródeł podaje, że Rābi′ah urodziła się w biednej rodzinie. W rzeczywistości rodzina była tak biedna, że w noc narodzin Rābi′ahjej ojciec został wysłany, aby prosić o oliwę do lamp. Obiecał jednak, że nie będzie prosił o pomoc nikogo oprócz Allaha i wrócił bez żadnej oliwy. Tej nocy Prorok Mahomet (ok. 570-632) przyszedł do ojca Rābi′ah we śnie i powiedział mu, aby się nie martwił, ponieważ jego nowonarodzona córka jest przeznaczona na wielką muzułmańską świętą. Prorok powiedział mu również, że lokalny emir (wysoki urzędnik) nie modlił się, jak powinien modlić się dobry muzułmanin i że ojciec Rābi′ah powinien zażądać od emira pieniędzy jako kary. Pieniądze rzekomo zostały wypłacone, ale wydaje się, że był to ostatni element szczęścia, jaki miała rodzina. Niedługo potem rodziceRā bi′ah zmarli, Basrę nawiedził głód, jej trzy starsze siostry się wyprowadziły, aRā bi′ah została sama. Jakiś czas później Rā bi′ah została sprzedana w niewolę jako służąca domowa, chociaż relacje co do tego, jak to się stało, są różne. Niektóre źródła twierdzą, że podróżowała w karawanie, gdy została zaatakowana przez rabusiów i wzięta do niewoli. Większość innych podaje, że pewnego dnia szła ulicami Basry i została porwana. Po tym, jak Rā bi′ah skończyła swoje codzienne obowiązki, zwróciła się ku modlitwom i medytacji nad Allahem. Jej powołanie religijne zostało potwierdzone pewnego dnia, gdy upadła na ulicy i zwichnęła sobie nadgarstek. Próbowała nie pozwolić, aby obcy zobaczył ją bez zasłony, co było zabronione czystym muzułmankom. Modląc się do Allaha w tym momencie, usłyszała odpowiedź w postaci głosu, który powiedział, że w dniu rozrachunku będzie wśród wybranych, którzy zasiądą blisko Allaha w niebie. Po tym doświadczeniu Rā bi′ah stawała się coraz bardziej religijna. Praktykowała ascezę, czyli wyrzeczenie się siebie, żyjąc w bardzo prosty sposób jako środek do uzyskania wyższych mocy duchowych. Niektórzy asceci nosili ubrania, które drapały ich ciała, aby przypominać im o obowiązku wobec Boga. Niektórzy również pościli lub jedli bardzo mało. Rā bi′ah, według legendy, pościła w ciągu dnia podczas pracy, a następnie modliła się przez większą część nocy. Pewnej takiej nocy jej mistrz natknął się na nią w trakcie modlitwy. Zobaczył ją skąpaną w złotym świetle zwanym sakina, czymś w rodzaju aureoli, która oznacza chrześcijańskiego świętego. Następnego dnia dał Rā bi′ah wolność, a ona odeszła, aby medytować na pustyni.

Życie medytacyjne

Rābi′ah wkrótce osiedliła się na pustyni niedaleko Basry, gdzie prowadziła spokojne życie modlitwy. Nie uważała za konieczne, aby nauczyciel lub inna święta osoba kierowała nią w jej dążeniu do Allaha. Zamiast tego zwracała się bezpośrednio do Allaha po takie nauki i inspirację. Rābi′ah nie znalazła pocieszenia w zorganizowanej religii z jej urzędnikami i rytuałami. Kiedyś powiedziała o muzułmańskim Domu Boga, słynnej Kaaba, w Mekce, że nie potrzebuje domu. To gospodarz domu ją interesował. Ta wiara w bezpośrednią wiedzę o Allahu umieściła ją we wczesnych szeregach mistycznych sufich. Od czasu założenia religii islamskiej byli wierzący, którzy pragnęli głębszego doświadczenia niż to, które zapewniało proste przestrzeganie pięciu filarów islamu: wyznawanie wiary, odmawianie modlitw pięć razy dziennie, wspieranie biednych, poszczenie w czasie Ramadanu i odbywanie pielgrzymek do Mekki. Ci ludzie, jak Rābi′ah, chcieli bezpośredniej komunikacji z Allahem. Próbowali ją ustanowić poprzez nieustanną modlitwę, czytanie Koranu i skupianie się na Allahu. Pościli, nie uprawiali seksu i żałowali swoich grzechów.

Co wyróżnia sufiego

Termin sufi najprawdopodobniej pochodzi od arabskiego słowa oznaczającego grubą wełnę, której wielu ascetów używało do swoich szat. Po raz pierwszy pojawił się w literaturze islamskiej w VIII wieku, za życia Rābi′ah. Wraz z rozwojem sufizmu, dwie główne koncepcje zaczęły dominować w tej gałęzi islamu: tawakkul, czyli całkowite poleganie na Bogu, oraz dhikr, czyli nieustanne wspominanie lub skupianie się na Allahu. Sufizm łączył elementy chrześcijaństwa i hinduizmu z własnymi charakterystycznymi koncepcjami islamskimi. Wczesny sufizm miał surowy, ponury ton. Rābi′ah przynosił jednak radość posłuszeństwu i miłości do Allaha. Rābi′ah uważała Allaha nie tylko za mistrza, ale także za przyjaciela i towarzysza. Była pierwszą sufi, która głosiła, że miłość i tylko miłość jest kluczem do mistycznej ścieżki. Gardziła również systemem nagród i kar nieba i piekła. Jeden z jej wierszy, przetłumaczony przez Charlesa Uptona i opublikowany w Doorkeeper of the Heart: Versions of Rābi′ah, mówi: "Kocham Boga: Nie mam już czasu / Na nienawiść do diabła". Rābi′ah była również znana z legendy, w której rzekomo widziano ją trzymającą płonącą pochodnię w jednej ręce i wiadro wody w drugiej. Wyjaśniła to w wierszu opublikowanym w Doorkeeper of the Heart: "Za pomocą tych rzeczy zamierzam podpalić niebo / I ugasić płomienie piekła / Aby podróżnicy do Boga mogli rozerwać zasłony / I zobaczyć prawdziwy cel". Rābi′ah miała na myśli, że człowiek nie powinien czcić Allaha ze strachu przed piekłem lub w nadziei na niebo. Powinien czcić, ponieważ kochał Allaha. Emocje strachu i nadziei były jak zasłony, które ukrywały prawdziwą wizję Allaha.

Hasan al-Basri

Rābi′ah była mieszkańcem miasta Basra, położonego na dalekim południowym wschodzie współczesnego Iraku, w pobliżu Zatoki Perskiej. Założone w 636 r. miasto było ważnym ośrodkiem wojskowym i handlowym. Nazywane również Basorą, miasto zostało wymienione w Baśni tysiąca i jednej nocy jako miejsce, w którym Sindbad Żeglarz rozpoczynał swoje podróże. Miasto było nazywane "Wenecją Bliskiego Wschodu" z powodu szeregu kanałów, które kiedyś przepływały przez miasto podczas przypływu. Basra była również ośrodkiem uprawy daktyli i palm daktylowych. Za życia Rābi′ah Basra miała zaledwie około stu lat, ale była już sławna w islamie jako dom wielu znanych sufich. Jednym z najsłynniejszych z nich był Hasan al-Basri (642-728). Hasan urodził się rok po śmierci proroka Mahometa i przeniósł się do Basry, gdy była ona jeszcze prymitywnym obozem wojskowym. Jako młody człowiek ten słynny mistyczny uczony służył jako żołnierz islamu od 670 do 673 roku i brał udział w podboju wschodniego Iranu. Po powrocie do Basry Hasan szybko stał się szanowaną postacią religijną, głosząc znaczenie stałego stanu niepokoju u prawdziwego wierzącego. Twierdził, że taki niepokój był spowodowany nie pewną wiedzą o śmierci, ale niepewnością co do tego, co czeka człowieka po śmierci. Głosił również religijne samobadanie, które, jak mówił, prowadziło do unikania czynienia zła i kładło nacisk na czynienie dobra. Co najważniejsze, Hasan wierzył, że ludzie są odpowiedzialni za swoje własne czyny i nie mogą zatem obwiniać za nie woli Allaha. Hasan pojawiał się w wielu legendach dotyczących Rābiah. Jej wiara w znaczenie miłości była przeciwieństwem nacisku Hasana na strach i nadzieję jako dwa motywatory wiernego muzułmanina. Według jednej legendy Hasan prosi Rābi′ah o rękę. Kiedy nie jest w stanie odpowiedzieć na serię pytań, które mu zadaje, odrzuca ofertę. Inna legenda opowiada o tym, jak Hasan, widząc Raābi ah w pobliżu jeziora, postanawia pokazać swoje cudowne moce. Rzuca dywanik modlitewny na wodę i zaprasza ją, aby modliła się z nim na nim. Niezrażona, odpowiada, jak cytuje Farid al-Din Attar, "Hasan, kiedy pokazujesz swoje dobra duchowe na światowym rynku, powinny to być rzeczy, których twoi bliźni nie mogą pokazać". Następnie rzuca swój dywanik modlitewny w powietrze i leci, aby usiąść na nim, zapraszając go, aby dołączył do niej. Starzec po prostu patrzy na nią smutno. Wtedy współczuje mu i mówi: Hasan, to, co ty zrobiłeś, mogą zrobić ryby, a to, co ja zrobiłam, mogą zrobić muchy. Ale prawdziwy biznes jest poza tymi sztuczkami. Trzeba się poświęcić prawdziwemu biznesowi. Jest jednak mało prawdopodobne, że te opowieści są prawdziwe, ponieważ Rābi′ah miał zaledwie jedenaście lat w chwili śmierci starszego mistrza sufickiego i nie została jeszcze ascetą.

Nauki Rābi′ah

Taka mądrość zyskała zwolenników Rā bi′ah, chociaż nigdy nie rozwinęła systemu nauczania. Późniejsi myśliciele znaleźli jednak logiczną organizację w sposobie szukania Allaha przez Rābi′ah. Ta ścieżka zaczynała się od tawba, czyli skruchy, proszenia o przebaczenie grzechów i odwracania się od złych uczynków do dobrych. Jednak taka skrucha dotyczy tylko indywidualnych uczynków: każdy grzech jest żałowany po popełnieniu. Zamiast tego Rābi′ah skupiła się na bardziej ogólnej, boskiej tawba, widząc skruchę jako dar od Boga, którego nazywała Uzdrowicielem Dusz. "Jeśli sama poszukam skruchy", nauczała Rābi′ah, "ponownie będę potrzebowała skruchy". Aby osiągnąć prawdziwą "tawba", potrzebne były dwie cechy: sabr, czyli cierpliwość, i shukr, czyli wdzięczność. Cierpliwość z kolei wymagała zakończenia narzekań i pragnień. Modlitwy Rābi′ah były wolne od pragnień i wyrażały prostą, wdzięczną akceptację wszystkiego, co się wydarzyło w życiu. Rābi′ah nie kładła większego nacisku na raja , czyli nadzieję, i khawf, strach, jako czynniki motywujące na drodze do duchowego oświecenia. Zamiast tego skupiała się na mahabba, czyli miłości, ascetycznej zasadzie faqr, czyli ubóstwa, i zuhd, czyli rezygnacji ze wszystkiego, co odciągało od ścieżki do Allaha. Wierzyła, że wszystko to prowadzi do tawhid, czyli połączenia osobistego ja z Allahem. Chociaż Rā bi′ah prowadziła samotne życie przez całe swoje życie, rozmawiała z niektórymi innymi muzułmańskimi myślicielami tamtych czasów i doradzała ludziom, którzy przychodzili ją odwiedzić. Jako stara kobieta posiadała tylko pęknięty dzban, matę zrobioną ze sztywnych roślin i cegłę, która służyła jej jako poduszka. Niewiele spała w nocy, zamiast tego modliła się i medytowała, i złościła się na siebie, jeśli zasnęła na krótko i w ten sposób straciła cenne minuty lub godziny oddania Allahowi. W jednej z opowieści Rā bi′ah odmówiła wyjścia i podziwiania natury w piękny wiosenny dzień, mówiąc, że woli kontemplować piękno Allaha w ciemnościach swojego domu. Nigdy nie wyszła za mąż, chociaż donoszono, że miała wiele propozycji.

Cudowne

Pomimo lekceważenia rytuałów islamu, Rā bi′ah odbyła przynajmniej jedną pielgrzymkę do Mekki (obecnie w Arabii Saudyjskiej), aby odwiedzić Dom Boga, Kaabę, najświętsze miejsce w islamie. Leży ono również w kierunku, w którym muzułmanie zwracają się każdego dnia, aby się modlić. Według legendy, gdy Rābi′ah była w drodze do Mekki i podróżowała w towarzystwie innych pielgrzymów, jej osioł umarł, a ona została bez transportu. Powiedziała innym, aby kontynuowali podróż, odrzucając ich oferty pomocy. Powiedziała, że będzie polegać wyłącznie na Allahu w kwestii pomocy. Jedna z wersji tej opowieści głosi, że osioł ożył po tym, jak Rābi′ah modliła się przez tydzień. Inna stwierdziła, że Kaaba faktycznie do niej przyszła. Jednak nie była pod wrażeniem, mówiąc, że chciała pana domu, a nie tylko domu. Chociaż podobno potrafiła czynić cuda, Rābi′ah nie ufała im i uważała je za pokusy diabła. Pod koniec swojego długiego życia Rābi′ah została uznana za świętą. Islam, podobnie jak wiele religii, ma wysokie mniemanie o takich świętych ludziach. Nazywa się ich awliya, co dosłownie oznacza "Przyjaciele Allaha". W przeciwieństwie do Kościoła katolickiego, islam nie ma oficjalnego procesu nadawania świętości, ale istnieją pewne wierzenia co do warunków prowadzących do świętości. Aby zostać wziętym pod uwagę, osoba musi mieć silną wiarę, przestrzegać tradycji ustanowionych przez Proroka Mahometa, posiadać doskonały charakter moralny, wykazywać zdolność do czynienia pewnych cudów lub zjawisk i, na koniec, zostać uznanym przez innych muzułmanów za świętego. Kiedy zmarła w 801 roku, Rā bi′ah przeszła do legendy. Opowiadano wiele historii o jej wielkich czynach i tysiąc razy dziennie klękała, aby się modlić. Nakręcono filmy o jej życiu. Jej imię nadal jest używane przez wyznawców islamu, aby wychwalać wyjątkowo religijną kobietę.

URODZONY: ok. 1017 Sri Perumbudur, Tamil Nadu, Indie

ZMARŁ: 1137 Sri Rangam, Tamil Nadu, Indie

Teolog indyjski; pisarz

"Podtrzymujemy jedność, ponieważ tylko Brahman [Brahma] istnieje ze wszystkimi innymi bytami…"

Sri Ramanujacharya to imię, pod którym znany jest jeden z wielkich hinduskich nauczycieli średniowiecznych Indii. Urodził się jako Ilaya Perumal około 1017 roku. W pewnym momencie zmienił imię na Ramanuja. Po tym, jak stał się jednym z najbardziej podziwianych nauczycieli epoki, do jego imienia dodano słowo acharya. Słowo to oznacza "nauczyciel" lub "guru". Dodano je jako określenie szacunku do imion tylko garstki najbardziej wybitnych i szanowanych nauczycieli i teologów Indii (tych, którzy studiują religię) w tym okresie. Części imienia Ramanujacharya można również zapisać oddzielnie, jako Ramanuja Acharya. Sri, co oznacza "piękno" lub "szczęście" w starożytnym indyjskim języku sanskrycie, jest również tytułem wyrażającym szacunek.

Wczesne życie

Ramanuja urodził się w rodzinie braminów w mieście Sri Perumbudur w Indiach. Bramini, głównie kapłani, nauczyciele i intelektualiści, stanowią najwyższą kastę lub dziedziczną klasę społeczną w społeczeństwie indyjskim. Zarówno ojciec Ramanuji, Asuri Kesava, jak i jego matka, Kantimati, byli potomkami rodzin arystokratycznych. W wieku szesnastu lat Ramanuja poślubił Rakshakambal. Niedługo po ślubie Asuri Kesava zmarł, pozostawiając syna odpowiedzialnego za gospodarstwo domowe. Ramanuja postanowił przenieść rodzinę do miasta Kanchi, które było uważane za święte i słynęło z wielu świątyń i uczonych.

Edukacja

W Kanchi młody Ramanuja uczył się u słynnego guru Yadava Prakash. Guru to nauczyciel i przewodnik w sprawach duchowych. Yadava był zwolennikiem doktryn, czyli zasad, wcześniejszego słynnego aczaryi, Sankary (pisanego również Sankaracharya; ok. 788-ok. 820). Ramanuja wkrótce stał się jednym z najlepszych uczniów Yadavy. Z czasem jednak zaczął odrzucać niektóre z głównych doktryn nauczanych przez swojego mistrza. Następnie Ramanuja założył własną szkołę w swoim domu i przyciągnął wielu zwolenników. Yadava rozgniewał się na swojego ucznia i zaczął postrzegać Ramanudżę jako zagrożenie dla swoich przekonań i głównych nauk hinduizmu. Jego gniew i zazdrość rosły, aż zmówił się z grupą swoich młodszych i najwierniejszych uczniów, aby zabić Ramanudżę. Zaplanował pielgrzymkę do świętej rzeki Ganges i zaprosił Ramanudżę, aby dołączył do niego i jego uczniów. Ramanuja zgodził się, ale zabrał ze sobą swojego kuzyna, Govindę. Po przybyciu grupy na miejsce, uczniowie Yadavy odciągnęli Govindę na bok i opowiedzieli mu o swoim planie wyeliminowania Ramanuji. Zszokowany Govinda poinformował o tym swojego kuzyna i nalegał, aby uciekł. Govinda wrócił do grupy i twierdził, że gdy on i jego kuzyn byli w lesie, zostali zaatakowani przez tygrysa. Tygrys, jak powiedział, odciągnął Ramanuję. Yadava i jego towarzysze spiskowcy byli ulżeni, że tygrys zabił dla nich Ramanuję. Po oszustwie Govindy Ramanuja wrócił do Kanchi. Później twierdził, że po drodze zapadł w głęboki sen, miał wizję Boga i obudził się na obrzeżach Kanchi, nie wiedząc, jak się tam znalazł. Następnie wrócił do swojego życia w Kanchi. Kilka miesięcy później Yadava i jego uczniowie wrócili z pielgrzymki i byli zdumieni, widząc tam Ramanuję, prowadzącego swoją szkołę tak jak wcześniej. Zrezygnowali ze swoich planów zabicia go.

Ramanuja, nauczyciel

Ramanuja kontynuował nauczanie, a jego sława wkrótce się rozprzestrzeniła. W pewnym momencie podszedł do niego święty o imieniu Yamunacharya z miasta Sri Rangam, który prosił o pieniądze. Obaj długo dyskutowali, a Ramanuja szybko zdał sobie sprawę, że poglądy religijne Yamunacharyi są zgodne z jego własnymi. Poprosił, aby został przyjęty jako uczeń Yamunacharyi, czyli osoba, która pomaga w szerzeniu nauk innej osoby. Yamunacharya zgodził się, po czym odszedł, aby powrócić do Sri Rangam, miejsca świątyni hinduskiego boga Wisznu. Posłaniec przybył do Kanchi z wiadomością, że Yamunacharya jest chory i bliski śmierci. Ramanuja natychmiast wyruszył do Sri Rangam, ale nie zdążył dotrzeć przed śmiercią guru. Legenda głosi, że po przybyciu Ramanuja do świątyni, w której leżało ciało Yamunacharyi, wydarzył się cud. Podobno lewa ręka guru była w hinduskiej pozycji pokoju, z trzema wyciągniętymi palcami i złączonymi czubkami kciuka i ostatniego palca. Jego prawa ręka była jednak zaciśnięta w pięść. Zwolennicy Yamunacharyi byli zdezorientowani pięścią. Patrząc na ręce, Ramanuja doszedł do wniosku, że guru miał trzy życzenia, które chciał, aby Ramanuja spełnił. Ramanuja wydedukował pierwsze życzenie, a pierwszy palec prawej ręki zmarłego guru wyciągnął. Następnie guru wyciągnął drugi i trzeci palec, gdy Ramanuja zgadł pozostałe dwa życzenia. Wszyscy obecni byli zdumieni i zaakceptowali Ramanuję jako swojego nauczyciela. Życzenia Yamunacharyi były ślubami, które chciał, aby Ramanuja wypełnił dla niego. Ramanuja postanowił pozostać w Sri Rangam, gdzie spędził resztę swojego życia. W tym czasie jego nauki stały się tak popularne, że nawet Yadava i jego uczniowie nawrócili się na sposób myślenia Ramanuji. Ramanuja stał się jednym z najbardziej szanowanych nauczycieli w Indiach.

Sankara

Ramanuja był jednym z trzech głównych aczarjów, czyli nauczycieli, w średniowiecznych Indiach. Pierwszym z nich był Sankara, czyli Sankaracharya, a trzecim Madhva, czyli Madhvacharya (ok. 1199-ok. 1276). Sankara urodził się około 788 roku i zmarł około 820 roku. Kiedy się urodził, hinduizm znajdował się na rozdrożu. Religia rozpadała się na dużą liczbę sekt (odłamów) i kultów (odłamów religijnych), z których wiele łączyło magię, przesądy i mistycyzm w swoich systemach wierzeń. Kładli duży nacisk na rytuały i ofiary ze zwierząt. Sankara niemal w pojedynkę zreformował hinduizm i przywrócił niektóre z jego starożytnych nauk i intelektualnych podstaw. W XXI wieku wersja hinduizmu promowana przez Sankarę jest często określana jako "intelektualny hinduizm". Sankara urodził się w biednej parze braminów w południowych Indiach. Po studiach u guru Govinda Bhagavatpada został ascetą, co oznaczało, że porzucił wszelkie wygody świata, aby zdobyć wiedzę duchową. Posiadał wielkie umiejętności jako mówca i wykorzystywał je do zdobywania uczonych w debatach. Potrafił przekonać swoich słuchaczy, aby odłożyli na bok swoje rytuały i praktyki kultowe i pokładali wiarę w studiowaniu starożytnych pism hinduistycznych, zwłaszcza Wed, najświętszych tekstów hinduistycznych. W tamtym czasie Wedy były pisane w starożytnym języku i nie były zbyt przystępne dla zwykłych Hindusów. Sankara to zmienił, reinterpretując i przedstawiając nauki Wed w sposób, który przeciętny człowiek mógł zrozumieć. Prowadził działalność misyjną w całym regionie Indii, który w tamtym czasie składał się z wielu królestw. Podczas swoich podróży Sankara założył cztery klasztory w czterech zakątkach subkontynentu indyjskiego: w Kaszmirze na północy, w Dwarace na zachodzie, w Puri na wschodzie i w Sringeri na południu. Wszystkie te klasztory działały do XXI wieku, a przez stulecia odwiedzało je wielu pielgrzymów. Przywódcy każdego z tych klasztorów nazywani są Shankaracharyas i ze względu na swój wpływ mają dużą władzę polityczną w Indiach. Aby odróżnić się od pierwotnego Sankary, odnoszą się do niego, swojego pierwszego nauczyciela, jako do Adi Sankaracharya lub Jagadguru, co oznacza "uniwersalny nauczyciel".

Ostatnie lata

Do czasu przybycia do Sri Rangam, Ramanuja był "gospodarzem", terminem używanym przez Hindusów w odniesieniu do osób, które praktykowały hinduizm, ale nie były ascetami. Asceci to ludzie, którzy wyrzekli się dóbr ziemskich i poświęcili się całkowicie dążeniom duchowym. Po przeprowadzce prowadził życie pełne wyrzeczeń, rezygnując z wygód ziemskich i żyjąc jako asceta. Chociaż przyciągał zwolenników i uczniów, narobił sobie również wrogów. Niektórzy zwolennicy wcześniejszych poglądów Sankary zwrócili się do króla Kanchi z prośbą o uciszenie Ramanuji. Król się zgodził i nakazał Ramanuji przybycie do Kanchi, aby wziąć udział w debacie teologicznej z nim. Celem króla było nawrócenie Ramanuji, jeśli to możliwe, przez perswazję, a jeśli to konieczne, siłą. Jeden z uczniów Ramanuji, Kuresh, nie ufał królowi. Przekonał Ramanuję, aby pozwolił mu udać się do Kanchi w jego imieniu, w przebraniu. W Kanchi król początkowo traktował Kuresha z szacunkiem, wierząc, że jest Ramanują. Jednak gdy Kuresh odmówił zmiany swoich poglądów religijnych, król uwięził go i oślepił. Później, z pomocą miejscowej ludności, Kuresh był w stanie uzyskać uwolnienie z więzienia i powrócić do Sri Rangam. Tam, zgodnie z legendą, wydarzył się kolejny cud. Ramanuja modlił się do Boga w imieniu Kuresha, który był gotów poświęcić swój wzrok, a nawet życie, dla swojego guru. Ramanuja modlił się o przywrócenie wzroku swojemu uczniowi i w tym momencie wiatr powiał w twarz Kuresha i jego wzrok rzeczywiście powrócił. Ramanuja podobno żył bardzo długo, umierając w 1137 roku w wieku 120 lat. Zgodnie z tradycją, ogłosił swoim zwolennikom, że chce opuścić świat, co bardzo ich zdenerwowało. Przez następne trzy dni wydawał polecenia tym zwolennikom, a trzeciego dnia, z głową leżącą na kolanach swojego kuzyna, Govindy, zmarł.

Nauki Ramanuji

Ramanuja napisał wiele traktatów, lub esejów, na temat teologii hinduskiej. Wiele z tych traktatów dotyczyło świętych tekstów hinduizmu, w tym Bhagavad Gita i Wed, głównego świętego pisma hinduizmu. Inne były podręcznikami dla jego zwolenników. W tych traktatach i w swoich naukach Ramanuja kwestionował wiele podstawowych przekonań hinduizmu, tak jak był on praktykowany w tamtym czasie. Takie wyzwania były powodem, dla którego tacy ludzie jak Yadava sprzeciwiali mu się tak energicznie. W XII wieku hinduscy teologowie debatowali nad naturą Boga i relacją między Bogiem a duszą ludzką i materią fizyczną. Zajęto dwa główne stanowiska. Jedno z nich zostało nakreślone przez Sankarę pod koniec VIII i na początku IX wieku. Sankara przyjrzał się stanowi praktyk i wierzeń hinduistycznych i sprzeciwił się temu, co uważał za bezsensowne rytuały i ofiary ze zwierząt. Opierając się na swojej interpretacji Wed, przyjął monistyczne stanowisko w kwestii natury Boga. Monistyczny pogląd, zwany Advaita Vedanta, głosił, że istnieje fundamentalna jedność wszystkiego w stworzeniu, w tym Boga. Zgodnie z monistycznym poglądem, całe stworzenie jest w istocie tylko jednym bytem. Najwyższy Bóg nie ma żadnej formy ani cech, a nawet nie ma imienia. Dlatego moniści uważają, że niemożliwe jest bycie w jakikolwiek znaczący sposób "poświęconym" Bogu, ponieważ Bóg jest zarówno nigdzie, jak i wszędzie, a ludzie nie są w stanie zrozumieć natury Boga. Ponadto, wszystko w stworzeniu jest podobne (co dla Sankary uczyniło ofiary ze zwierząt niedopuszczalnymi). Oznacza to, że ludzka wiara w indywidualność w stworzeniu jest iluzją. Pogląd ten głosił Sankara i był najszerzej akceptowany wśród Hindusów w czasie narodzin Ramanudży. Odrzucenie tego poglądu przez Ramanudżę w szczególności rozgniewało jego nauczyciela, Yadawę. Innym ważnym punktem widzenia przyjętym w tej epoce było stanowisko dualistyczne, które później nauczał inny aczarya, Madhva (ok. 1199-ok. 1276, patrz wpis), w XIII wieku. Pogląd dualistyczny (z przedrostkiem duo- oznaczającym "dwa") widzi całkowitą odrębność lub różnicę między Bogiem a materią fizyczną. Pogląd dualistyczny mówi również, że rozróżnienia między formami materii fizycznej, które ludzie mogą zobaczyć, są rzeczywiste, a nie iluzjami. Materia fizyczna istniała przed istnieniem Boga, a następnie wszechświat ewoluował w odpowiedzi na wolę Boga. Ponieważ Bóg był oddzielony od stworzenia, ludzie mogli poznać Jego imiona, Jego cechy i Jego formę. Ponadto, ponieważ Bóg był oddzielony od swojego stworzenia, mógł stać się przedmiotem czci i szacunku. Stanowiska monistyczne i dualistyczne reprezentowały najbardziej przeciwstawne poglądy, jakie głoszono w tych kwestiach. Życie Ramanudży przypadało między życiem Sankary i Madhvy, więc fakt, że jego własne stanowisko było połączeniem dwóch różnych opinii, wydaje się właściwy. Współcześni uczeni religijni odnoszą się do jego poglądów jako do "zmodyfikowanego stanowiska niedualistycznego" lub, wśród uczonych hinduistycznych, jako do Visishtadvaita, kompromisu między dwoma przeciwstawnymi stanowiskami. Ramanuja rozpoczął od przekonania, że nie można mieć wiedzy o niczym, jeśli dana rzecz nie ma cech, które odróżniają ją od innych rzeczy. Jeśli ludzie twierdzą, że wiedzą coś o przedmiocie, oznacza to, że przedmiot ten ma cechy. Ramanuja zastosował tę zasadę do wiedzy o Bogu. Jeśli ludzie mają dotrzeć do Boga, muszą w jakiś sposób poznać Boga, tak dobrze, jak to możliwe. Poznanie Boga oznacza, że Bóg ma formę i cechy, jest inny i odrębny od ludzkiej duszy i fizycznego stworzenia. Wierzył, że Bóg ma tożsamość i że ludzie mogą na pewnym poziomie ją poznać. Dla Ramanuji głównymi cechami Boga były inteligencja, prawda i nieskończoność. Bóg nie był przeklęty ignorancją ludzi i innych żywych istot. Nigdy nie był nieprawdziwy i miał nieograniczoną energię. Ramanuja odrzucił powszechnie przyjętą koncepcję, że jiva, mniejszy duch, może być w jakiś sposób równy Bogu, jak głosi monistyczne stanowisko. Jednak odchodząc od ściśle dualistycznego stanowiska, Ramanuja argumentował również, że jiva lub jakakolwiek inna żywa istota była "cząstką" Boga. Jej celem było służenie Bogu i wspólnej całości, tak jak ręka jest częścią ciała i służy reszcie ciała. Doszedł do wniosku, że jeśli celem istot żywych jest służenie Bogu, to świat fizyczny nie może być iluzją. Ramanuja wierzył również w "osobowość", to znaczy w ideę, że wszystkie rzeczy w stworzeniu są różne. Tak więc dusza każdej osoby byłaby inna. Ponieważ każda dusza jest inna, każda musi mieć wolną wolę. W przeciwnym razie, bez wolnej woli, dusze nie mogłyby być manifestacjami Boga ani oznakami istnienia Boga. Według Ramanuji jedynym sposobem, w jaki Bóg i ludzie mogliby mieć sensowną relację, byłoby danie ludziom wolności wyboru przez Boga. Dusza ludzka nie mogłaby w żaden znaczący sposób służyć Bogu, gdyby nie była do tego wolna. Zarówno Ramanuja, jak i jego następca, Madhva, byli silnymi zwolennikami ruchu bhakti, luźno zorganizowanego ruchu sekt hinduistycznych, który pojawił się w średniowiecznych Indiach. Słowo bhakti pochodzi od sanskryckiego słowa bhaj, które oznacza coś w rodzaju "czcić lub adorować". Dlatego słowo bhakti jest zwykle tłumaczone na język angielski jako "oddanie". Znaczenie, jakie sugeruje to słowo, jest jednak o wiele głębsze, oznaczając całkowite, intensywne oddanie Bogu. Odnosi się zarówno do przywiązania do Boga, jak i sposobu dotarcia do Boga. To dzięki bhakti hinduscy Hindusi przezwyciężyli podziały związane z urodzeniem, kastą, płcią i rasą, stając się zjednoczonym narodem. Pierwotny ruch bhakti miał znaczący wpływ na indyjską religię i społeczeństwo. Przez wieki wiele postaci głosiło zasadę, że bhakti jest jedyną drogą do osiągnięcia zbawienia, co doprowadziło do powstania kilku ruchów bhakti na dużą skalę. Jedną z tych postaci był Ramanuja. Praktykując całkowite oddanie Bogu, on i jego hinduscy zwolennicy odłożyli na bok rytuały i ofiary ze zwierząt starożytnych tradycji, które kładły nacisk na zewnętrzną formę religii. Ruchy bhakti opierały się na intensywnym oddawaniu czci odrębnemu, możliwemu do zidentyfikowania Bogu.

URODZONA: 21 grudnia 1891 Ryga, Łotwa

ZMARŁA: 30 marca 1945 Ravensbruck, Niemcy

Łotewska zakonnica; poetka

"Matka Maria jest świętą naszych czasów i dla naszych czasów; kobietą z krwi i kości, przejętą miłością do Boga, która stanęła twarzą w twarz z problemami tego stulecia" - metropolita Antoni z Surżu, cytowany w "Matce Marii Skobcowej - świętej naszych czasów".

Matka Maria Skobcowa, święta Kościoła prawosławnego, odłamu chrześcijaństwa, jest czczona za swoje szczere oddanie ubogim i uciśnionym we Francji w latach poprzedzających i podczas II wojny światowej (1939-1945; wojna, w której Wielka Brytania, Francja, Stany Zjednoczone i ich sojusznicy pokonali Niemcy, Włochy i Japonię). Pod koniec wojny zmarła w nazistowskim obozie koncentracyjnym, prawdopodobnie po tym, jak oddała swoje życie w zamian za życie żydowskiego więźnia. Przez całe swoje życie jako prawosławna zakonnica jej głównym celem było ucieleśnienie chrześcijańskiego ideału miłości do bliźnich.

Narodziny i wczesne życie

Matka Maria Skobcowa urodziła się jako Elizaveta Pilenko w Rydze, stolicy Łotwy, 21 grudnia 1891 roku. W tamtym czasie Łotwa była częścią imperium rosyjskiego, a Pilenko dorastała w Anapie, mieście w południowej Rosji nad brzegiem Morza Czarnego. Jej rodzina była stosunkowo zamożna i należała do wyższej klasy społecznej. Jej ojciec zarządzał ogrodem botanicznym i szkołą, a przez pewien czas pełnił funkcję burmistrza Anapy. Jej matka była potomkinią ostatniego gubernatora więzienia Bastylii w Paryżu, które upadło na początku rewolucji francuskiej (1789-99; rebelii, która doprowadziła do obalenia monarchii i powstania rządu demokratycznego). Dom, który zapewnili Pilence rodzice, był pobożnym domem prawosławnym. Prawosławne chrześcijaństwo wierzy w całkowity autorytet Biblii, chrześcijańskiego świętego tekstu, i że nauki Jezusa zostały w nich zachowane bez błędów. Po śmierci ojca w 1906 roku matka zabrała rodzinę do Petersburga, ówczesnego centrum politycznego i kulturalnego Rosji. Przedwczesna śmierć ojca Pilenko głęboko ją dotknęła i przez pewien czas kwestionowała swoją wiarę w Boga. Początek XX wieku był okresem wielkich niepokojów politycznych w Rosji. Podczas lat spędzonych w Petersburgu Pilenko wciągnęła się w radykalne i rewolucyjne kręgi. Przyciągały ją cele takie jak obalenie represyjnej monarchii i chęć pomocy w zniesieniu miażdżącej biedy wielu Rosjan. Już jako nastolatka pragnęła zrobić coś wielkiego w swoim życiu, służąc innym. W 1910 roku wyszła za mąż za rewolucyjnego poetę o imieniu Dimitri Kuzmin-Karawiew. Pilenko wkrótce urodziła córkę, Gajanę, ale małżeństwo okazało się krótkotrwałe, a para rozwiodła się w 1913 roku. W tym okresie Pilenko zaczęła przemyśliwać swoją niepewność co do Boga i powróciła do chrześcijaństwa. Napisała wiele poezji religijnej, publikując w 1912 roku zbiór zatytułowany Scythian Shards. Złożyła nawet podanie o przyjęcie na studia religijne do Akademii Teologicznej klasztoru Aleksandra Newskiego. Podanie kobiety w tamtym czasie uznano za szokujące, ale mimo to została przyjęta.

Rewolucja i ucieczka

W połowie lat 10-tych Pilenko traciła cierpliwość do rewolucjonistów, z którymi się zadawała. Jej zdaniem mówili oni tylko o swoich ideałach politycznych, nigdy ich nie realizując, a ideały te miały niewiele wspólnego z życiem zwykłych Rosjan. Następnie, w 1917 r., niepokoje polityczne w Rosji przerodziły się w rewolucję i obalenie, a ostatecznie zamordowanie cara, monarchy Rosji, Mikołaja II (1868-1918). Rewolucja rosyjska doprowadziła do dojścia do władzy bolszewików, ekstremistycznego skrzydła Socjaldemokratycznej Partii Rosji, która później przekształciła się w Partię Komunistyczną. Początkowo Pilenko zgadzała się z radykalnymi poglądami partii, takimi jak rewolucyjne przekonanie, że car powinien zostać zastąpiony bardziej demokratycznym rządem, który reprezentowałby interesy zwykłych ludzi, co doprowadziło do rewolucji. Jednak podczas wojny domowej, która trwała od 1918 do 1920 r., zaczęła postrzegać rewolucję jako wydarzenie, które wyrządziło więcej szkody niż pożytku. Nowe przywództwo polityczne wydawało się równie okrutne jak poprzednie. Podróżując tam i z powrotem między Anapą a Petersburgiem, wszędzie widziała oznaki, że Rosja pogrążyła się w terrorze, masowych morderstwach, zniszczeniach, głodzie, bezdomności i przestępczych rządach. Pilenko była w Anapie w 1918 roku, kiedy miasto zostało zajęte przez Białą Armię, kontrrewolucyjną siłę przeciwstawiającą się bolszewikom. Kiedy burmistrz miasta uciekł, Pilenko zajął jego miejsce, ale Biała Armia uwierzyła, że jest bolszewiczką, aresztowała ją i postawiła przed sądem za zdradę. Cudem uniknęła wyroku skazującego i egzekucji, ponieważ sędzia Daniel Skobtsov był wcześniej jednym z jej nauczycieli. Została oczyszczona z zarzutów. W tym samym roku ona i Skobtsov pobrali się i została Elizavetą Skobtsovą. (W języku rosyjskim Skobtsov to męska forma nazwiska, a Skobtsova to żeńska.) Wkrótce stało się jasne, że bolszewicy wygrywają wojnę domową w Rosji. Skobtsova i jej rodzina, w tym jej matka, postanowili uciec z kraju. Ich pierwszym celem była pobliska Gruzja, gdzie Skobtsova urodziła syna, Jurija. Następnie rodzina udała się do Jugosławii, gdzie urodziła córkę, Anastazję. W końcu rodzina wylądowała w Paryżu we Francji, gdzie Daniel Skobtsov podjął pracę jako nauczyciel. Po doświadczeniu ogromnego cierpienia w Rosji, Skobtsova stała się jeszcze bardziej religijna i aktywnie zaangażowała się w duchową i społeczną pracę Rosyjskiego Ruchu Chrześcijańskich Studentów. Wkrótce poświęciła się studiom teologicznym (religijnym) i pomaganiu biednym w Paryżu, zwłaszcza uchodźcom z Rosji i innych krajów. W połowie lat dwudziestych rodzina Skobtsov rozpadła się. Tragedia wydarzyła się w 1926 roku, kiedy Anastazja zmarła na grypę. Niedługo potem Gajana wyjechała do Belgii, aby uczęszczać do szkoły. Następnie Skobcowa i jej mąż rozstali się, a Jurij zamieszkał z ojcem w Paryżu. W tym czasie Skobcowa poświęcała tak wiele energii na pomoc biednym, że prawosławny biskup w Paryżu namawiał ją, aby została zakonnicą. Zgodziła się, ale tylko pod warunkiem, że nie będzie musiała mieszkać w klasztorze. Biskup wyraził zgodę i w 1932 roku, po uzyskaniu rozwodu ze Skobcowem, złożyła śluby zakonne. W tym czasie przyjęła imię Maria.

Służba ubogim i uciśnionym

Przez lata 30. XX wieku Matka Maria kontynuowała intensywne oddanie na rzecz ubogich. Jak cytuje Jim Forest na stronie internetowej Traditional Catholic Reflections and Reports, napisała, że pragnęła "autentycznego i oczyszczonego życia" wśród "nędzarzy i włóczęgów". Postrzegała świat jako swój klasztor i oferowała pomoc i duchowe pocieszenie każdemu, kto się do niej zbliżył. Drzwi jej małego pokoju w centrum Paryża były otwarte dla wszystkich, którzy potrzebowali pomocy lub po prostu chcieli porozmawiać, zwłaszcza o religii. Pisała, jak cytuje Forest, "Jeśli ktoś zwraca się swoim duchowym światem ku duchowemu światu innej osoby, napotyka niesamowitą i inspirującą tajemnicę. . . . Wchodzi w kontakt z prawdziwym obrazem Boga w człowieku". Rzeczywiście, być może częściowo z powodu śmierci córki, zaczęła postrzegać siebie jako uniwersalną postać matki, zapewniającą macierzyńskie pocieszenie i pomoc każdemu, kto tego potrzebował. Jej motto, według Forest, brzmiało: "Każda osoba jest ikoną [reprezentacją] Boga wcielonego [w cielesnej formie] na świecie". Dzięki moralnemu i finansowemu wsparciu biskupa Matka Maria mogła rozszerzyć swoją pomoc dla społeczności. Przeprowadziła się do większych kwater w części Paryża, w której mieszkało wielu rosyjskich imigrantów. Wynajmowała również inne budynki, jeden dla samotnych mężczyzn, drugi dla rodzin w potrzebie. Wkrótce stała się powszechnym widokiem w Paryżu, podchodząc do ulicznych sprzedawców i handlarzy produktami rolnymi, aby błagać o artykuły spożywcze, wiele z nich prawie zepsutych, które mogłaby podać ludziom, którymi się opiekowała. W 1939 roku zdobyła partnera, ojca Dimitrija Klepinina (1904-1944), który lojalnie służył u jej boku w pierwszych latach II wojny światowej.

Lata wojny

W 1939 roku Niemcy, dowodzone przez partię nazistowską, rozpoczęły II wojnę światową, dokonując inwazji na Polskę. W 1940 roku wojska niemieckie wkroczyły do Francji, zdobywając Paryż 14 czerwca, a resztę Francji tydzień później. Niemieccy okupanci zwrócili swoją uwagę głównie na rosyjskich imigrantów we Francji. Wielu z nich zostało złapanych i aresztowanych, w tym tysiąc w ciągu jednego dnia w czerwcu 1941 roku. Wielu z tych ludzi zaprzyjaźniło się z Matką Marią i pomagało w jej działalności charytatywnej. Na celowniku nazistów znaleźli się również paryscy Żydzi, z których wielu było również Rosjanami. Naziści wysyłali swoich więźniów do obozów koncentracyjnych, gdzie miliony ludzi umierało w komorach gazowych lub z głodu i chorób. Obozy koncentracyjne były miejscami, do których Niemcy wysyłali Żydów i innych ludzi, których nie chcieli trzymać w zamknięciu, a ostatecznie zabijali. Żydzi w Paryżu zaczęli pojawiać się u drzwi Matki Marii, prosząc o zaświadczenia potwierdzające, że są chrześcijanami, z nadzieją, że takie zaświadczenia ochronią ich przed nazistami. Matka Maria i ojciec Klepinin chętnie zgodzili się pomóc. W kolejnych miesiącach warunki dla Żydów w Paryżu stawały się coraz gorsze. Do 1942 roku odmówiono im dostępu do większości miejsc publicznych. W lipcu tego roku aresztowano prawie trzynaście tysięcy osób, a ponad połowę z nich zabrano na paryski stadion sportowy, gdzie przetrzymywano ich w strasznych warunkach. Jako zakonnica Matka Maria miała nadal pewną swobodę poruszania się, więc mogła dostać się na stadion. Przynosiła tyle jedzenia, ile mogła, pocieszała wielu więźniów, a nawet udało jej się przemycić dzieci, ukrywając je w śmietnikach. W międzyczasie ona i ojciec Klepinin stworzyli drogi ucieczki dla Żydów, dostarczając im fałszywe dokumenty, jedzenie i wszelką inną pomoc, jaką mogli. W tym czasie Jurij pomagał matce w jej działalności. 8 lutego 1943 roku naziści aresztowali go po odkryciu listu potwierdzającego jego zaangażowanie. Następnego dnia aresztowano ojca Klepinina. Następnie, 10 lutego, Matka Maria została aresztowana i zabrana do więzienia w mieście Compiègne. Tam spotkała się z Jurijem po raz ostatni, zanim on i ojciec Klepinin zostali wywiezieni do obozu koncentracyjnego Buchenwald w Niemczech. Później obaj mężczyźni zostali przeniesieni do obozu Mittelbau-Dora, gdzie zginęli na początku 1944 roku.

Życie w obozie koncentracyjnym

Matkę Marię zabrano do obozu koncentracyjnego dla kobiet Ravensbruck, położonego na północ od Berlina w Niemczech. Jako więźniarka numer 19 263, udało jej się przetrwać prawie dwa lata, zahartowana ubóstwem, którego długo doświadczała. Podczas pobytu w Ravensbrück pełniła funkcję doradcy i matki dla innych więźniów. Często rozdawała części swoich niewielkich racji żywnościowych, aby inni mogli trzymać się życia. Jak cytuje Forest, jedna z osób uwięzionych z Matką Marią później wspominała:

Wywierała ogromny wpływ na nas wszystkich. Bez względu na naszą narodowość, wiek, przekonania polityczne - nie miało to żadnego znaczenia. Matka Maria była uwielbiana przez wszystkich... Wzięła nas pod swoje skrzydła. Byliśmy odcięci od naszych rodzin, a ona jakoś zapewniła nam rodzinę.

Warunki, w jakich żyła Matka Maria, były straszne. Racje żywnościowe były wielokrotnie zmniejszane. Więźniarki były siłą wyciągane z ich zawszonych łóżek o trzeciej nad ranem i zmuszane do stania na zewnątrz przez wiele godzin na zimnie i śniegu podczas apelu. Zabierano koce, buty i skarpetki. Opieka medyczna nie istniała. Dziesiątki więźniów umierało każdego dnia z powodu chorób zakaźnych, takich jak czerwonka i tyfus. Zdrowie Matki Marii zaczęło się pogarszać, ale nadal żyła dzięki pomocy innych więźniów, którzy często musieli ją podtrzymywać, gdy stali podczas porannych apeli. W marcu 1945 r. władze nazistowskie nakazały dowódcy obozu zabić każdego więźnia, który nie był w stanie chodzić. Każdego ranka strażnicy dzielili więźniów na małe grupy i wybierali tych przeznaczonych na śmierć w komorach gazowych. Matka Maria nadal żyła dzięki pomocy przyjaciół. Czasami strażnicy wchodzili nocą do baraków, aby dokonać dalszych selekcji. Przyjaciele Matki Marii często ukrywali ją w przestrzeni nad sufitem, aby nie została wybrana. Wiosną 1945 roku armia rosyjska dokonała inwazji na Niemcy od wschodu. Armia niemiecka była w odwrocie, a wraz z nacierającymi z zachodu siłami amerykańskimi i innymi, koniec wojny wydawał się bliski. Jednak klęska Niemiec nie nadeszła wystarczająco szybko dla Matki Marii i zmarła 30 marca 1945 roku. Według niektórych relacji była po prostu jedną z więźniarek wybranych na śmierć w komorze gazowej obozu tego dnia. Według innych zgłosiła się na ochotnika, aby zająć miejsce żydowskiego więźnia, który został przeznaczony na śmierć.

Matka Maria poetka

Matka Maria napisała znaczną ilość poezji, praktycznie wszystkie o tematyce religijnej. W 1942 roku, gdy jeszcze mieszkała w Paryżu, władze nazistowskie nakazały wszystkim Żydom noszenie żółtych gwiazd, które identyfikowały ich jako Żydów. W odpowiedzi Matka Maria napisała następujący wiersz, który sugeruje jej głębokie duchowe przekonania na temat roli cierpienia:

Dwa trójkąty, gwiazda,
Tarcza króla Dawida, naszego
praojca.
To jest wybranie, nie przestępstwo.
Wielka ścieżka, a nie zło.
Po raz kolejny w spełnionym terminie,
Po raz kolejny ryczy trąba
końca;
A los wielkiego ludu
Po raz kolejny jest ogłaszany przez proroka.
Znowu jesteś prześladowany, Izraelu,
Lecz cóż może znaczyć dla ciebie ludzka złośliwość,
którzy słyszeliście grzmoty z
Synaju?

Kanonizacja

Za życia, zwłaszcza przed II wojną światową, Matka Maria była postacią nieco kontrowersyjną. Niektóre autorytety w Kościele prawosławnym były zaniepokojone jej niezależnością i otwartością. Kwestionowała nacjonalistyczne poglądy na temat religii, co oznaczało wykorzystywanie religii przez naród do zachęcania do patriotyzmu, i oferowała pomoc nie tylko chrześcijanom, ale także Żydom i innym potrzebującym. Jej odmowa zamieszkania w klasztorze i aktywne zaangażowanie w świat ulic Paryża sprawiły, że niektórzy jej krytycy byli nerwowi. Jednak po jej śmierci Matka Maria i jej życie przyciągnęły powszechną uwagę i rosnący szacunek. Napisano biografie, a jej liczne eseje i wiersze przetłumaczono na język angielski. W 1982 roku wydano rosyjski film zatytułowany Matka Maria. Prawosławni chrześcijanie prowadzili kampanię na rzecz jej kanonizacji jako świętej. (Kanonizacja to termin określający proces, przez który dana osoba musi przejść, aby oficjalnie zostać uznaną za świętą.) 16 stycznia 2004 r. Święty Synod Ekumenicznego Patriarchatu Kościoła Prawosławnego, organu zarządzającego kościołem, kanonizował ją jako świętą Marię Paryską. Później tego samego roku kanonizowano również jej syna Jurija, ojca Klepinina i jednego z jej oddanych współpracowników. 20 lipca to święto upamiętniające ich życie.

URODZONY: 1956 Górna Wolta

UMARŁ : 9 grudnia 2021

Nauczyciel z Burkina Faso; pisarz

"Duch wyraża się w sposób, którego nie potrafimy zmapować, przewidzieć z wyprzedzeniem i ma swój własny plan - plan, którego nie znamy".

Pod koniec XX wieku Malidoma Patrice Somé stał się znany w Stanach Zjednoczonych i innych krajach zachodnich jako mówca i autor. Poprzez swoje książki i warsztaty, które prowadził, starał się przybliżyć mieszkańcom Zachodu rodzime religie Afryki. Termin rdzenny opisuje wszystko (ludzi, sztukę, kulturę, religię), co było rodzime dla danego regionu geograficznego przez długi okres historyczny. Somé opisuje siebie jako "człowieka dwóch światów". Jednym z jego światów jest Zachód, gdzie otrzymał formalne wykształcenie i mieszka przez większość czasu. Drugim jest Afryka Zachodnia, gdzie jest starszym i szamanem, czyli tradycyjnym uzdrowicielem plemienia Dagara. Żyjąc w obu tych światach, Somé starał się zasypać przepaść między nimi. Religia praktykowana przez Some′a nazywana jest szamanizmem, terminem, który może odnosić się do każdej wiary charakteryzującej się niewidzialnym światem duchów i demonów, które odpowiadają tylko szamanom. Szamanizm kładzie nacisk na duchy przodków, które nadal odgrywają role w sprawach żywych, zapewniając wskazówki i mądrość. Historia szamanizmu sięga najwcześniejszych epok w historii ludzkości. W wielu kulturach na całym świecie, w tym w kulturze Dagara, główną rolą szamana jest leczenie chorych. Szaman jest w stanie wypełnić tę rolę, uzyskując tajemną wiedzę ze świata duchów.

Narodziny i wczesne życie

Ludzie z plemienia Dagara mieszkają wzdłuż granic trzech krajów afrykańskich: Burkina Faso, Ghany i Wybrzeża Kości Słoniowej. Malidoma Somé urodził się w Burkina Faso, które wówczas znane było jako Górna Wolta, nazwa nadana regionowi przez francuskich kolonizatorów. Somé nie znał dokładnej daty swoich narodzin, ale w dokumentach rządowych podaje się rok 1956. Jego ojciec, Elie, był rolnikiem i górnikiem. Jego matką była Colette Dabire. Francuscy koloniści, pochodzący z kraju głównie katolickiego, zrobili wszystko, co mogli, aby nawrócić mieszkańców Afryki Zachodniej na swoją religię, która jest odłamem chrześcijaństwa. Dlatego ojciec Somé przestrzegał zwyczajów nie tylko swojego plemienia, ale także francuskiego katolicyzmu. Nadał swojemu synowi imię chrześcijańskie Patrice. Jednak podczas ceremonii nadania imienia chłopcu, która odbyła się wkrótce po jego narodzinach, dziadek nadał mu imię Malidoma, co oznacza "bądź przyjacielem nieznajomego" lub "wroga". Imię to stało się odpowiednie dla późniejszego biegu życia Soméa. Dziadkowie wśród Dagara są zazwyczaj gawędziarzami, dzielącymi się swoją wiedzą o życiu i duchu ze swoimi społecznościami, a zwłaszcza ze swoimi wnukami. Ojcowie zaczynają odgrywać ważną rolę w życiu swoich synów dopiero później. W kulturze Dagara przodkowie są postrzegani jako łącznik między ludźmi a światem duchowym. Uważa się, że dzieci właśnie przybyły ze świata duchowego, podczas gdy dziadkowie wkrótce powrócą do tego świata. W rezultacie Dagara twierdzą, że więź powstaje, gdy dziadek i wnuk dzielą się swoją wiedzą o duszy i duchu. Tak było w przypadku Some′a i jego dziadka, starszego i duchowego przywódcy społeczności. Obaj cieszyli się bliską relacją, niemal wykluczając ojca Soméa. Somé spędził pierwsze cztery lata swojego życia w swojej wiosce, prowadząc tradycyjne życie Dagara. Kiedy miał cztery lata, zmarł jego dziadek, a wkrótce potem został zabrany ze swojej wioski przez francuskich księży jezuitów mieszkających w pobliskim mieście. (Jezuici, którzy należą do zakonu księży katolickich zwanego Towarzystwem Jezusowym, są najbardziej znani ze swojego rozległego wykształcenia, szczególnie w odniesieniu do zasad katolicyzmu). W późniejszym życiu Somé powiedziałby, że porwali go jezuici. Został zabrany do francuskiej szkoły misyjnej w Nansi, gdzie mieszkał przez następne piętnaście lat. Wstawał każdego ranka o 5:30 i przestrzegał ścisłego harmonogramu nauki i modlitwy aż do pory snu o 22:30. W szkole był zmuszony przyjąć sposób myślenia białego społeczeństwa. Wspomina, jak uczył się o "kapryśnym Bogu" Zachodu, którego gniewu uczono uczniów bać się. Zachód odnosi się do tych krajów w Europie i obu Amerykach. Twierdził, że przez lata cierpiał z powodu przemocy psychicznej i fizycznej ze strony księży, którzy postanowili, że powinien zostać oddanym katolikiem, a ostatecznie księdzem.

Powrót do wioski

Kiedy miał dwadzieścia lat, Somé uciekł z internatu i wrócił do swojej wioski pieszo, pokonując dystans 125 mil (201 kilometrów). Jednak jego powrót do domu nie obył się bez problemów. Podczas gdy jego matka i starsza siostra witały go ze łzami radości, mieszkańcy wioski patrzyli na niego ze strachem i podejrzliwością. Uważali go za "biało-czarnego", co oznaczało, że stał się zbyt podobny do ludzi z białej kultury, w której żył. Uważali, że zaraził się "chorobą" francuskiego kolonializmu. Nie potrafił już dobrze mówić językiem Dagara i miał trudności z komunikacją z mieszkańcami wioski. Przez pierwsze kilka miesięcy po powrocie Somé odwiedzała każdego dnia jego "męska matka", brat matki. W kulturze Dagara wujek ze strony matki pełni rolę "osoby wodnej" lub rozjemcy i stara się zachować spokój i dobrą wolę we wsi. Osoby wodne są również uważane za pojednawców, rozwiązujących konflikty i przywracających przyjaźnie. W przypadku Somé;a wielu miało nadzieję, że jego wujek znajdzie sposób, aby włączyć go z powrotem do plemienia. Starsi poddali Soméa szeregowi wróżb, które są próbami interpretowania znaków (omenów) i odkrywania tajemnej wiedzy lub przepowiadania przyszłości. Starsi ustalili, że Somé nie powrócił w pełni do wioski. Twierdzili, że część jego duszy zaginęła, wciąż jest w szkole i świecie białych ludzi. Powiedzieli, że jego jedyną nadzieją jest poddanie się rytuałowi inicjacyjnemu zwanemu baor, który przywróci całą jego duszę wiosce.

Role kulturowe w rdzennych społecznościach afrykańskich

Członkowie rdzennych plemion afrykańskich, takich jak Dagara, zazwyczaj pełnią różne role w swoich społecznościach. Role te są związane z cechami świata przyrody i każda z nich ma swój charakterystyczny symboliczny kolor. Na przykład kolor "ludzi ognia" to czerwony. Ludzie ognia pełnią ważne funkcje łączące ludzi z ich przodkami. Działają jako kanały, przez które energia przodków przechodzi do wioski. Kolor "ludzi minerałów" to biały. Ludzie minerałów to gawędziarze, którzy wykorzystują swoją ogromną pamięć, aby pamiętać i recytować historie o ludziach i ich historii. Poprzez te historie łączą społeczności ze swoją przeszłością i przodkami. Kolor "ludzi natury" to zielony. Ludzie natury to ci, którzy potrafią czytać naturę i dostrzegać porządek w jej pozornym chaosie. Zapewniają mieszkańcom wioski bramę do świata duchów i pomagają ludziom stać się bardziej świadomymi siebie i swojej duchowej rzeczywistości. Są również szamanami, którzy mogą leczyć choroby. "Ludzie Ziemi", których kolor jest brązowy, służą społeczności, kierując energię ziemi do wioski. To oni sprawiają, że ludzie czują się komfortowo w społeczności. Upoważniają mieszkańców wioski i ich pielęgnują. Na koniec są "ludzie wody", których kolor jest niebieski. Wujek Soméa pełnił tę rolę, "niosąc wodę" swojemu siostrzeńcowi. Woda nie była prawdziwą wodą, ale rodzajem duchowego "napoju", który pomógł Soméowi pogodzić się z powrotem do życia na wsi i pomógł mieszkańcom przezwyciężyć podejrzenia i obawy przed nim.

Inicjacja

W swojej autobiografii z 1994 roku Of Water and the Spirit, Somé szczegółowo opisuje swoje doświadczenie inicjacyjne. Celem rytuału, któremu zazwyczaj poddawani są chłopcy po osiągnięciu dojrzałości, było umożliwienie im ponownej nauki patrzenia na świat przyrody oczami Dagary. Rytuał trwa miesiąc i wymaga od inicjowanego odbycia podróży w pojedynkę, z dala od wioski. Somé musiał spać w dżungli i znaleźć własne jedzenie. Zwykle nie byłoby to przerażające doświadczenie. Większość chłopców Dagary, którzy przechodzą rytuał, spędziła całe życie, żyjąc w dżungli, więc środowisko jest im znane. Jednak dla Somé podróż była przerażająca, ponieważ spędził tak dużo czasu na obszarze miejskim, że dżungla była dla niego dziwnym i niebezpiecznym miejscem. Stwierdził, że prawie umarł podczas tego doświadczenia. Podczas inicjacji Somé dowiedział się wiele o swoich osobistych zdolnościach, a także o nadprzyrodzonym świecie Dagary. Oświadczył, że widział duchy z podziemi i miał wizje swojego dziadka oraz że nawiązał kontakt z istotami zamieszkującymi świat przyrody. W swojej autobiografii szczegółowo opisuje swoją pierwszą noc w obozie inicjacyjnym, gdzie rytuał ognia dał mu wgląd w świat jego przodków. W rozdziale zatytułowanym "Próbując zobaczyć" jasno wyjaśnia, jak ważne jest nauczenie się patrzenia na świat w nowy sposób i opisuje swój początkowy opór wobec instrukcji starszych. Przyznaje, że nawet próbował ich okłamać, aby przekonać ich, że robi postępy. Ostatecznie SomeSomé osiągnął przełom, jak szczegółowo opisano w rozdziale zatytułowanym "W ramionach Zielonej Damy". Podczas swojego doświadczenia miał wizję drzewa yila, "Zielonej Damy" z tytułu rozdziału. Dzięki intensywnemu skupieniu się na drzewie zaczął widzieć je w nowy sposób, sposób Dagara, którzy widzą niewielką różnicę między światem rzeczywistości a wyobraźnią. Ich zdaniem, jedynie poprzez wyobrażenie sobie czegoś i intensywne skupienie myśli na tym, można tę rzecz naprawdę powołać do istnienia. Jak mawia Some, "Jeśli można sobie coś wyobrazić, to ma to przynajmniej potencjał, by zaistnieć". Dla większości ludzi drzewo yila jest po prostu biologicznym lub naturalnym okazem; dla Dagara takie drzewo może stać się "Zieloną Damą". Kiedy Somé skupił się na Zielonej Damie i naprawdę ją zobaczył, jego wizja naturalnego świata uległa transformacji.

Powrót do świata zachodniego

Po inicjacji starsi wioski postanowili, że Somé powinien opuścić wioskę raz jeszcze, aby opowiedzieć światu zachodniemu o świecie Afryki. Somé nie chciał jechać, ale się zgodził. Najpierw zapisał się na uniwersytet w Wagadugu, stolicy Burkina Faso, gdzie w 1981 r. uzyskał tytuł licencjata z socjologii, literatury i lingwistyki, a następnie tytuł magistra literatury w 1982 r. Następnie udał się na Sorbonę, światowej sławy uniwersytet w Paryżu we Francji, gdzie w 1983 r. uzyskał tytuł magistra nauk politycznych. Na koniec uczęszczał na Uniwersytet Brandeis w Massachusetts w Stanach Zjednoczonych, gdzie w 1984 r. uzyskał kolejny tytuł magistra, a w 1990 r. doktorat z literatury. Somé później napisał, że szkoła była dla niego łatwa ze względu na rytuał inicjacyjny. Twierdził nawet, że znał odpowiedzi na pytania profesorów, patrząc tylko na ich aury lub pola energetyczne wokół nich. Starsi z Dagara chcieli, aby Somé mieszkał w Stanach Zjednoczonych. Wierzyli, że w Stanach Zjednoczonych mógłby być w pełni zanurzony w świecie zachodnim. W rzeczywistości Somé powiedział, że uważa, że może być "bardziej afrykański" w Stanach Zjednoczonych niż w Afryce. Wyjaśnia, że ze względu na swoje rozległe wykształcenie trudno mu było zostać zaakceptowanym w Afryce, ponieważ wielu Afrykanów uważa, że odwrócił się od zwyczajów i wierzeń swojej kultury plemiennej. Twierdzi, że w Stanach Zjednoczonych czuje się stosunkowo swobodnie jako wykształcony człowiek, który wierzy również w swoją starożytną religię afrykańską. Po ukończeniu doktoratu w Brandeis, Somé podjął pracę jako wykładowca na Uniwersytecie Michigan, gdzie był profesorem literatury i języka francuskiego w latach 1990-1993. Pracował również jako profesor wizytujący na Uniwersytecie Stanforda w Kalifornii w roku szkolnym 1992-93. Później zarabiał na życie jako pisarz, wykładowca i mówca. Wraz z żoną Elisabeth Sobonfu prowadzi warsztaty i konferencje, na których zgłębia afrykańską duchowość z uczestnikami i pomaga ludziom Zachodu dostrzec wartość rdzennych kultur. Wraca również do ludu Dagara, aby uczyć ich o Zachodzie.

Starszy i szaman

Według Somé′a Zachód cierpi na pewnego rodzaju chorobę duchową. Twierdzi, że choroba ta objawia się na wiele sposobów: materializm (pragnienie posiadania przedmiotów materialnych), konsumpcjonizm (kupowanie takich przedmiotów), szkody wyrządzone środowisku, nierówny podział bogactwa, uprzedzenia wobec (lub złe traktowanie) osób kolorowych, a zwłaszcza ostry podział między światem fizycznym i duchowym. Somé′a uważa, że rdzenne religie, takie jak szamanizm, mogą przywrócić ludziom poczucie jedności i połączenia ze światem, z naturą i ze sobą nawzajem. Jako starszy w plemieniu Dagara, Somé′a działa jako jeden z jego duchowych przywódców, a także szaman. Podkreśla, że w przeciwieństwie do religii zachodnich, szamanizm nie postrzega tego, co nadprzyrodzone, jako odrębnego od świata materialnego. Zauważa na przykład, że Dagara nie mają słowa na "nadprzyrodzone". Najbliższe słowo, yielbongura, najlepiej tłumaczy się na język angielski jako "rzecz, której wiedza nie może zjeść". Innymi słowy, nadprzyrodzone jest częścią ludzkiego doświadczenia, której logiczny, racjonalny umysł nie może zniszczyć ani skonsumować. Dagara i inni wyznawcy religii szamańskich sprzeciwiają się dzieleniu świata materialnego i duchowego, a zamiast tego widzą je jako jedność. Wierzą, że świat materialny po prostu nadaje formę światu duchowemu. Niektórzy zawsze noszą ze sobą talizman, przedmiot, o którym uważa się, że daje jego nosicielowi nadprzyrodzone moce lub ochronę. Opisuje ten talizman jako owalny woreczek, który zawiera kamienie z podziemnego świata i inne tajne przedmioty z dziczy. Wierzy, że talizman jest źródłem siły i mocy i pomógł mu zapewnić sukces zarówno jako studentowi, jak i w życiu zawodowym. Używa również talizmanu, aby edukować ludzi na Zachodzie na temat swojej religii i kultury.

URODZONA: 27 sierpnia 1910 r. Üsk¨b, Kosowo

ZMARŁA: 5 września 1997 r. Kalkuta, Indie

Kosowska zakonnica

"Przez te dwadzieścia lat pracy wśród ludzi coraz bardziej zdawałam sobie sprawę, że bycie niechcianą jest najgorszą chorobą, jakiej może doświadczyć człowiek".

Matka Teresa była katolicką zakonnicą misjonarką, która zasłynęła ze swojej pracy z ubogimi. Chociaż pomagała ludziom dotkniętym ubóstwem na całym świecie, najbardziej utożsamiana jest ze swoją pracą w zatłoczonych slumsach Kalkuty (dzisiejszej Kolkaty) w Indiach, co przyniosło jej nieformalny tytuł "Świętej Rynsztoków". W 1982 roku, podczas oblężenia Bejrutu w Libanie, wynegocjowała zawieszenie broni między siłami izraelskimi i palestyńskimi. To zawieszenie broni pozwoliło jej ewakuować upośledzonych umysłowo pacjentów ze szpitala na linii frontu. Za życia otrzymała kilka ważnych nagród, w tym Pokojową Nagrodę Nobla. Po śmierci została beatyfikowana (błogosławiona) przez Kościół katolicki. Beatyfikacja jest wczesnym etapem procesu kanonizacyjnego, po którym osoba zostaje uznana za świętą. Obecnie nazywa się ją oficjalnie błogosławioną Matką Teresą.

Wczesne życie

Matka Teresa urodziła się jako Agnes Gonxha Bojaxhiu 27 sierpnia 1910 r. w mieście Üsk¨b w Kosowie, które wówczas było prowincją Imperium Tureckiego. (W czasach współczesnych miasto nazywa się Skopje i jest stolicą Republiki Macedonii). Była najmłodszą z trzech żyjących córek Nikolle¨ Bojaxhiu, odnoszącego sukcesy przedsiębiorcy budowlanego, i jego żony Dranafile. Oboje rodzice byli Albańczykami. Chociaż większość Albańczyków to muzułmanie (wyznawcy wiary islamskiej), a większość mieszkańców prowincji Kosowo to chrześcijanie i członkowie Macedońskiego Kościoła Prawosławnego, rodzina Bojaxhiu była rzymskokatolicka. Wczesne lata Agnes były stosunkowo spokojne, a jej życie rodzinne szczęśliwe. Później zauważyła, że w wieku dwunastu lat poczuła silne powołanie religijne i chciała pomagać biednym, zostając misjonarką. Misjonarz to osoba, która podejmuje się zadania religijnego. W wieku osiemnastu lat otrzymała pozwolenie od Watykanu, siedziby władzy Kościoła rzymskokatolickiego, na wstąpienie do Sióstr Loretanek, bardziej formalnie nazywanych Instytutem Najświętszej Maryi Panny. Siostry Loretanki, znajdujące się w Rathfarnham, dzielnicy mieszkalnej Dublina w Irlandii, były zakonem zakonnic, którego główną misją była edukacja dziewcząt. Kiedy Agnes ukończyła szkolenie, zakon wysłał ją do Darjeeling w Indiach. W tym czasie była nowicjuszką, czyli osobą, która otrzymała wykształcenie religijne, ale nie złożyła ślubów zakonnych. Pierwsze śluby złożyła w 1931 roku, kiedy przyjęła imię Siostra Mary Teresa na cześć Teresy z Ávili (1515-1582) i Therese de Lisieux (1873-1897), obu świętych katolickich. W 1937 roku złożyła śluby wieczyste i została Matką Teresą. Matka Teresa rozpoczęła swoją karierę w St. Mary′s High School w Kalkucie, gdzie w latach 1930-1944 nauczała katechizmu (nauk i zasad wiary katolickiej), historii i geografii. Od 1944 do 1948 roku pełniła funkcję dyrektorki szkoły. Ludzie, z którymi pracowała w St. Mary′s, później niewiele o niej pamiętali, podkreślając, że wydawała się zwyczajna, cicha i skromna. W tych latach patrzyła na ulice i slumsy Kalkuty i myślała o swoim wczesnym celu, jakim było wykonywanie pracy misyjnej wśród biednych. W 1946 roku jechała pociągiem, gdy poczuła powołanie od Boga, by służyć najbiedniejszym z biednych.

Założyła Misjonarki Miłości

W 1948 r. Matka Teresa zwróciła się do papieża Piusa XII (1876-1958) z prośbą o pozwolenie na życie jako niezależna zakonnica. Zrezygnowała ze stanowiska w szkole średniej i udała się do Patny w Indiach, gdzie ukończyła kurs u Sióstr Misji Medycznej. Następnie wróciła do Kalkuty, gdzie zamieszkała u Małych Sióstr Ubogich. Założyła szkołę na świeżym powietrzu dla biednych dzieci i z czasem pozyskała zarówno pomoc wolontariuszy, jak i wsparcie finansowe od grup kościelnych i urzędników miejskich w Kalkucie. Następnym krokiem Matki Teresy w jej misji pomocy ubogim było złożenie petycji do Watykanu w 1950 r. o pozwolenie na założenie nowego zakonu zakonnic. Watykan wyraził zgodę, początkowo nazywając zakon Zgromadzeniem Diecezjalnym Diecezji Kalkuty. (Diecezja to okręg.) Wkrótce zakon przyjął nazwę Misjonarki Miłości. Celem Misjonarek Miłości, według Matki Teresy, było zapewnienie opieki głodnym, nagim, bezdomnym, kalekim, niewidomym i dotkniętym chorobą skóry, trądem. Starała się pomagać wszystkim tym ludziom, którzy byli niechciani, niekochani i zaniedbani przez społeczeństwo. Zlokalizowała opuszczoną świątynię hinduską i z pomocą lokalnych władz przekształciła ją w hospicjum o nazwie Kalighat Home for the Dying. Hospicjum to placówka, która zapewnia opiekę umierającym. Później otworzyła trzy dodatkowe instytucje: kolejne hospicjum o nazwie Nirmal Hriday, co oznacza "czyste serce"; szpital dla trędowatych o nazwie Shanti Nagar, co oznacza "miasto pokoju"; i sierociniec.

Dalszy rozwój

W latach 60. zakon Matki Teresy przyciągnął liczne darowizny finansowe i rekrutów oraz utrzymywał pełną sieć instytucji charytatywnych w całych Indiach. Skromna i cicha zakonnica stała się w rzeczywistości dyrektorem naczelnym dużej i rozwijającej się organizacji w Indiach, która miała stać się organizacją międzynarodową. W 1965 r. Matka Teresa otrzymała pozwolenie od papieża, wówczas Pawła VI (1897-1978), na rozszerzenie swojego zakonu na inne kraje. Pierwszy dom Misjonarek Miłości poza Indiami został założony w Wenezueli. Następnie powstały domy w Tanzanii i Włoszech. Wkrótce Misjonarki Miłości miały domy w całej Afryce, Azji i Europie Zachodniej. Na początku lat 90. Matka Teresa była również w stanie rozpocząć działalność w Europie Wschodniej. Pierwszy taki dom w Stanach Zjednoczonych został założony w dzielnicy Bronx w Nowym Jorku. Wraz z rozwojem działalności charytatywnej organizacji, rosły również jej wpływy jako zakonu. W 1963 roku powstał Zakon Braci Misjonarzy Miłości. (W Kościele katolickim braćmi są członkowie zakonów, którzy nie są księżmi; zazwyczaj zakony braci, podobnie jak zakonnice, wykonują pracę w szkołach, szpitalach, misjach itp.) W 1976 roku utworzono kontemplacyjną gałąź zakonnic, której członkowie poświęcają się modlitwie i pokucie, często zachowując milczenie i mieszkając w klasztorach. Świeccy pracownicy (osoby, które nie były duchownymi) i wolontariusze zostali zorganizowani w trzy grupy: Współpracownicy Matki Teresy, Chorzy i Cierpiący Współpracownicy oraz Świeccy Misjonarze Miłości. W 1981 roku, przy wsparciu papieża, Matka Teresa zainicjowała Ruch Bożego Ciała, ruch mający na celu stworzenie odnowy duchowej wśród księży diecezjalnych lub księży przyłączonych do lokalnych diecezji, a nie do konkretnych zakonów. W ramach ruchu zakonnice duchowo "adoptują" księży, co zrobiła w XIX-wiecznej Francji św. Teresa de Lisieux. Matka Teresa i jej dzieło stały się bardziej znane ludziom na całym świecie dzięki filmowi dokumentalnemu Something Beautiful for God z 1969 roku, który został wyprodukowany przez znanego brytyjskiego pisarza i krytyka społecznego Malcolma Muggeridge′a (1903-1990). Książka o tym samym tytule ukazała się w 1971 roku i jest nadal drukowana na początku XXI wieku. Jedna z historii opowiadanych o produkcji dokumentu dotyczy kręcenia filmu w indyjskim hospicjum. Ekipa filmowa uważała, że oświetlenie w budynku było tak słabe, że nakręcone tam materiały filmowe okażą się mało przydatne. Kiedy jednak wywołali film, odkryli, że wszystko wydaje się jasno oświetlone. Muggeridge, który później nawrócił się na katolicyzm, twierdził, że oświetlenie było produktem "boskiego światła" samej Matki Teresy. Niektórzy członkowie ekipy twierdzili, że był to po prostu wynik nowego, ulepszonego rodzaju filmu. Muggeridge nie była jednak osamotniona w swoim przekonaniu, ponieważ przez całe jej życie wiele osób zeznawało, że widziały tajemnicze światło związane z Matką Teresą.

Nagrody i wyróżnienia

Lata 70. i kolejne przyniosły Matce Teresie i jej pracy wiele nagród i uznania. W 1971 r. papież Paweł VI przyznał jej Pokojową Nagrodę Jana XXIII. Sprzedała samochód Lincoln Continental podarowany jej przez papieża i wykorzystała pieniądze na pomoc ubogim. Matka Teresa otrzymała również Nagrodę Kennedy′ego w 1971 r., Nagrodę Nehru w 1972 r., Międzynarodową Nagrodę Alberta Schweitzera w 1975 r. i Pokojową Nagrodę Nobla w 1979 r. "za pracę podjętą w walce o przezwyciężenie ubóstwa i niedoli, które również stanowią zagrożenie dla pokoju". Całą nagrodę pieniężną przekazała ubogim w Kalkucie. Również w 1979 r. zdobyła Nagrodę Balzana, przyznawaną tym, którzy promują braterstwo i pokój między narodami. Późniejsze nagrody obejmowały Prezydencki Medal Wolności USA w 1985 r. i Złoty Medal Kongresu w 1994 r. W 1996 r. ustawą Kongresu USA nadano jej tytuł honorowego obywatela Stanów Zjednoczonych, gest szacunku okazany zaledwie sześciu osobom w całej historii USA.

Schyłek i śmierć

Lata 80. XX wieku były początkiem ostatnich etapów życia Matki Teresy. W 1983 roku, podczas wizyty u papieża Jana Pawła II (1920-2005) w Rzymie we Włoszech, doznała zawału serca. Drugi zawał nastąpił w 1989 roku, a w 1991 roku zachorowała na zapalenie płuc podczas podróży do Meksyku. Zaproponowała rezygnację ze stanowiska głowy Misjonarek Miłości, ale gdy przeprowadzono głosowanie wśród wszystkich członków zakonu, jedynym głosem popierającym jej rezygnację był ten, który sama oddała. Zdrowie Matki Teresy pogarszało się w latach 90. XX wieku i ostatecznie nie była w stanie kontynuować swojej pracy. 13 marca 1997 roku zrezygnowała ze stanowiska głowy swojego zakonu, który wówczas liczył 4000 zakonnic, 100 000 świeckich wolontariuszy i 610 misji w 123 krajach. W następnym miesiącu upadła i złamała obojczyk. Później tego samego roku zachorowała na malarię i musiała przejść operację serca. Zmarła 5 września 1997 r. Rząd Indii zorganizował jej pogrzeb z pełnymi honorami państwowymi, zaszczyt zwykle zarezerwowany dla takich dygnitarzy jak premierzy. Przywódcy religijni i polityczni na całym świecie komentowali smutek związany z jej odejściem.

XXI wiek: beatyfikacja

Historia Matki Teresy toczyła się dalej po jej śmierci, kiedy to została beatyfikowana (błogosławiona) i katolicy zaczęli namawiać Watykan, aby ogłosił ją świętą. W wierze katolickiej świętym jest osoba, której godne podziwu życie zapewnia, że jej dusza jest w niebie. O członkach Kościoła katolickiego mówi się, że "czczą" świętych, co oznacza, że święci są czczeni i uważa się, że potrafią rozmawiać z Bogiem w imieniu żyjących. Katolicy jednak nie czczą świętych, ponieważ cześć oddaje się tylko Bogu. Po śmierci osoby takiej jak Matka Teresa lokalny biskup lub inny autorytet kościelny rozpoczyna proces kanonizacji (proces prowadzący do świętości), przeprowadzając dochodzenie w sprawie życia tej osoby. Pierwszym krokiem do świętości jest bycie uważanym za sługę Bożego; drugim jest bycie uważanym za czcigodnego lub godnego szacunku i czci. Następnie dochodzenie przejmuje Watykan. Zgodnie z prawem kościelnym, aby mógł nastąpić następny krok, beatyfikacja, kandydat na świętego musi dokonać jednego udokumentowanego cudu. Historycznie rzecz biorąc, kościół beatyfikował wiele osób, które później nie zostały ogłoszone świętymi, w tym cesarza Karola Wielkiego (742-814) z Francji. Aby mógł nastąpić ostatni krok, kanonizacja, musi zostać udokumentowany co najmniej jeden dodatkowy cud. Główną różnicą między beatyfikacją a kanonizacją jest to, że podczas gdy beatyfikacja stanowi "pozwolenie" Kościoła na oddawanie czci danej osobie przez wiernych, kanonizacja przekształca to pozwolenie w kwestię powszechnego prawa kościelnego. Dlatego beatyfikacja zazwyczaj obejmuje oddawanie czci przez członków lokalnej społeczności, takiej jak region lub kraj, podczas gdy kanonizowany święty jest czczony na całym świecie jako kwestia zasad kościelnych. Cud przypisywany Matce Teresie dotyczył kobiety o imieniu Monica Besra, o której mówi się, że została uzdrowiona z raka, gdy do jej guza przyłożono medalion zawierający wizerunek Matki Teresy. Kwestia cudu stała się kontrowersyjna, gdy Besra i jej mąż później zaprzeczyli, że została uzdrowiona cudem, a jej dokumentacji szpitalnej nie udało się znaleźć. Później jednak mąż poparł twierdzenie o cudownym uzdrowieniu, a Matka Teresa została formalnie beatyfikowana przez papieża Jana Pawła II 19 października 2003 r.

Kontrowersje

Życie Matki Teresy nie było pozbawione kontrowersji. Wiele osób, zarówno katolików, jak i niekatolików, krytykowało ją za jej stanowczy sprzeciw wobec sztucznej kontroli urodzeń, zwłaszcza biorąc pod uwagę ogromne przeludnienie takich miejsc jak Kalkuta. Spotkała się również z krytyką za swój bezkompromisowy sprzeciw wobec aborcji lub przerywania ciąży. Inni dopatrywali się błędów w jej oświadczeniu złożonym w połowie lat 70., po tym, jak rząd Indii zawiesił swobody obywatelskie w kraju. Powiedziała, że ludzie byli szczęśliwsi bez swoich swobód, ponieważ było więcej miejsc pracy i nie było strajków. Komentarze takie jak te doprowadziły niektórych obserwatorów do przekonania, że Matka Teresa była bardziej zainteresowana utrzymywaniem bliskich relacji z rządem Indii, który zapewniał jej wsparcie finansowe, niż wypowiadaniem się przeciwko jego nadużyciom. Inne zarzuty obejmują niewłaściwe zarządzanie funduszami, ponieważ darowizny nie trafiały do projektów, na które były przeznaczone, oraz liczbę osób, którym służyły Misjonarki Miłości. Niektórzy śledczy twierdzą, że odkryli, że największa z jej misji służyła co najwyżej kilkuset osobom. Podczas gdy Matka Teresa zbierała pochwały na całym świecie za swoją pracę, inne organizacje religijne w Indiach służą dziesiątkom tysięcy ludzi każdego dnia i otrzymują niewiele uwagi. Taka krytyka wywołała kontrowersje wokół Matki Teresy i Misjonarek Miłości, ale ona nadal realizowała swój życiowy cel pracy z ubogimi.

URODZONY: 1926 Wietnam

UMARŁ : 22 stycznia 2022

Wietnamski przywódca religijny; pisarz

"Medytacja polega na świadomości tego, co się dzieje - nie tylko w twoim ciele i uczuciach, ale także wokół ciebie".

Thich Nhat Hanh jest często określany jako najbardziej ukochany i szanowany nauczyciel buddyjski na Zachodzie (kraje Europy i Ameryki). Został zmuszony do wygnania z rodzinnego Wietnamu w 1966 roku, podczas tournée wykładowego w Stanach Zjednoczonych. Próbował promować pokój między walczącymi stronami wspieranego przez USA Wietnamu Południowego i wspieranego przez komunistów Wietnamu Północnego. Komuniści popierają gospodarkę, w której wszystkie dobra są własnością zbiorową ludzi i są rozdzielane przez rząd według potrzeb. Komuniści mogą popierać obalenie rządu przez masy lub klasę robotniczą. Podczas gdy Thich Nhat Hanh przebywał w Stanach Zjednoczonych, oba Wietnamy zakazały mu powrotu. Od czasu wygnania zamieszkał we Francji, w założonym przez siebie Centrum Buddyjskim Plum Village. Nadal podróżuje i naucza buddyzmu i pokoju na Zachodzie, jest autorem blisko stu książek. Mówił i pisał również szeroko o łączeniu religii buddyzmu i chrześcijaństwa.

Wietnamskie korzenie

Thich Nhat Hanh urodził się w 1926 roku w środkowym Wietnamie. Opuścił dom jako nastolatek, aby zostać buddyjskim mnichem i został oficjalnie przyjęty do zakonu w 1942 roku. W tym czasie przyjął imię zakonne Thich Nhat Hanh. Słowo thich jest tytułem mnichów i mniszek w Wietnamie, które jest traktowane jako ich nowe "nazwisko rodowe". Nhat oznacza "najlepszej jakości", a hanh oznacza "dobrą naturę" lub "właściwe postępowanie". Zwolennicy Thich Nhat Hanha czasami nazywają go Thay, czyli "nauczycielem". W momencie narodzin Thich Nhat Hanha Wietnamem rządzili Francuzi od końca XIX wieku. Japończycy najechali kraj w 1940 roku, podczas II wojny światowej (1939-45; wojna, w której Wielka Brytania, Francja, Stany Zjednoczone i ich sojusznicy pokonali Niemcy, Włochy i Japonię). Komunistyczna grupa rewolucyjna zwana Viet Minh, pod przywództwem Ho Chi Minha (1890-1969), dostrzegła w tym możliwą okazję do uwolnienia się spod francuskich rządów. Po kapitulacji Japonii w 1945 r. Viet Minh ogłosił powstanie Demokratycznej Republiki Wietnamu. Francuzi odmówili jednak opuszczenia kraju, a rozpoczął się długi okres niepokojów i wojen między lokalnymi rebeliantami a Francuzami. Francuzi ostatecznie wycofali się w 1954 r., a Wietnam został podzielony na Wietnam Północny, bastion komunistycznych sił Ho Chi Minha, i Wietnam Południowy, gdzie Francuzi byli skupieni wokół Sajgonu i który był zasadniczo demokratyczny. Zimna wojna (1945-1991; okres politycznej wrogości między Stanami Zjednoczonymi i ich sojusznikami a Związkiem Radzieckim i jego sojusznikami) doprowadziła do zaangażowania się Stanów Zjednoczonych, które obawiały się przejęcia władzy w Wietnamie Południowym przez komunistów. Wojna w Wietnamie (1954-75), podczas której Stany Zjednoczone walczyły z siłami Wietnamu Południowego przeciwko Wietnamowi Północnemu, była kolejną długą i krwawą wojną w historii kraju. Thich Nhat Hanh dorastał w tym długim okresie wojny. Na początku swojej kariery pomógł stworzyć ruch znany jako Zaangażowany Buddyzm, aby spróbować wprowadzić pozytywne zmiany w społeczeństwie wietnamskim. Ruch ten połączył bezkrwawe nieposłuszeństwo obywatelskie z bardziej tradycyjnymi praktykami buddyjskimi, takimi jak medytacja, skupianie myśli na jednym punkcie, zwykle w celu uzyskania większego zrozumienia. Jednym z rezultatów tych wysiłków było założenie w 1950 r. głównego ośrodka studiów buddyjskich w Wietnamie Południowym, An Quang Buddhist Institute. W rozmowie z Johnem Malkinem z Shambala Sun w 2003 r. Thich Nhat Hanh wyjaśnił zasadę zaangażowanego buddyzmu: "Zaangażowany buddyzm to po prostu buddyzm. Kiedy bomby zaczynają spadać na ludzi, nie możesz cały czas siedzieć w sali medytacyjnej. Medytacja polega na świadomości tego, co się dzieje - nie tylko w twoim ciele i uczuciach, ale także wokół ciebie.'' Wyjaśnił dalej: "Kiedy byłem nowicjuszem w Wietnamie, my, młodzi mnisi, byliśmy świadkami cierpienia spowodowanego przez wojnę. Dlatego bardzo chcieliśmy praktykować buddyzm w taki sposób, abyśmy mogli wnieść go do społeczeństwa. Nie było to łatwe, ponieważ tradycja nie oferuje bezpośrednio zaangażowanego buddyzmu. Musieliśmy więc zrobić to sami. Tak narodził się zaangażowany buddyzm.'' W 1961 roku Thich Nhat Hanh został zaproszony do Stanów Zjednoczonych, aby studiować i nauczać religii porównawczej na Uniwersytecie Columbia i Uniwersytecie Princeton. Jednak dwa lata później mnisi z Wietnamu Południowego poprosili go, aby wrócił do domu i pomógł powstrzymać wojnę między wojskami amerykańskimi a wietnamskimi. W swoim rodzinnym kraju Thich Nhat Hanh pomagał w organizowaniu pokojowego ruchu oporu. Rozpowszechnił również koncepcję buddyzmu zaangażowanego poprzez utworzenie w 1964 r. School of Youth for Social Service. Program ten wysłał ponad dziesięć tysięcy młodych ludzi na wieś, aby pomóc buddyjskim mnichom i mniszkom w budowie szkół i przychodni. Czasami porównywano go do Korpusu Pokoju, założonego kilka lat wcześniej przez prezydenta USA Johna F. Kennedy'ego (1917-1963). La Boi Press, które stało się jednym z najważniejszych wietnamskich domów wydawniczych, zostało założone przez Thich Nhat Hanha w 1964 r. Jego przesłania pokojowe były następnie drukowane w książkach i artykułach. Nawoływali do zakończenia działań wojennych i poszukiwania wspólnego gruntu między walczącymi stronami. Jednak zarówno Wietnam Południowy, jak i Wietnam Północny cenzurowały jego pisma.

Na wygnaniu

Fellowship of Reconciliation i Cornell University ponownie zaprosiły Thich Nhat Hanha do Stanów Zjednoczonych w 1966 roku. Podróżował i przemawiał na wielu prywatnych i publicznych spotkaniach, a nawet rozmawiał z urzędnikami administracji prezydenckiej. Jego wysiłki na rzecz pokoju doprowadziły jednak do tego, że zakazano mu powrotu do Wietnamu Północnego i Wietnamu Południowego. W wieku czterdziestu lat został praktycznie bez ojczyzny. Podczas dłuższego pobytu w Stanach Zjednoczonych Thich Nhat Hanh zaprzyjaźnił się z działaczem na rzecz praw obywatelskich Martinem Lutherem Kingiem Jr. (1929-1968). King był również zwolennikiem pokojowego oporu, z którego korzystał podczas walki o równe prawa dla Afroamerykanów w Stanach Zjednoczonych. W 1967 roku King nominował Thich Nhat Hanha do Pokojowej Nagrody Nobla. Thich Nhat Hanh podróżował do Europy, gdzie spotkał się z papieżem katolickim i kilkoma głowami państw. Następnie pozostał we Francji, tworząc Zjednoczony Kościół Buddyjski w 1969 r. i przewodząc buddyjskiej delegacji na rozmowy pokojowe w Wietnamie. Wojna ostatecznie zakończyła się w 1975 r. zwycięstwem komunistycznego Wietnamu Północnego. Thich Nhat Hanhowi nadal odmawiano pozwolenia na powrót do ojczyzny, więc zamiast tego założył małą buddyjską społeczność, Sweet Potato, około 100 mil (161 kilometrów) na południe od Paryża. Kontynuował pracę na rzecz pokoju i organizował akcje ratunkowe dla osób uciekających z Wietnamu, który był wówczas niebezpieczny dla każdego, kto wspierał południe. Opór wobec jego działań ze strony rządów Tajlandii i Singapuru, które zostały przytłoczone przybyciem wietnamskich uchodźców, uniemożliwił mu kontynuowanie działań. Thich Nhat Hanh udał się następnie na pół-odosobnienie do Sweet Potato, gdzie medytował, zajmował się ogrodnictwem i kontynuował pisanie. W 1982 r. Thich Nhat Hanh założył znacznie większy ośrodek odosobnienia i buddyjską społeczność, Plum Village, w południowej Francji. Zaczął dużo podróżować po Stanach Zjednoczonych, przemawiając do wielu grup, w tym aktywistów ekologicznych, biznesmenów, więźniów, policjantów, a nawet członków Kongresu USA. Jego praktyka "uważności", czyli bycia świadomym nie tylko spraw światowych, ale także konsekwencji własnych działań, spodobała się ludziom wszystkich wyznań i narodowości. W 1993 roku przemawiał w Katedrze Narodowej w Waszyngtonie, D.C. i przyciągnął tłum liczący tysiąc dwieście osób. Berkeley w Kalifornii ustanowiło dzień na jego cześć. W 1997 roku otworzył Green Mountain Dharma Center i klasztor Maple Forest w Vermont, a w 1999 roku założył klasztor Deer Park w Escondido w Kalifornii. Thich Nhat Hanh odegrał ważną rolę w nakłonieniu Organizacji Narodów Zjednoczonych do przyjęcia kilku rezolucji dotyczących pokoju i niestosowania przemocy. Kiedy Stany Zjednoczone dokonały inwazji na Irak w 2003 roku, głos Thich Nhat Hanha ponownie należał do najsilniejszych, wzywających do pokoju i zakończenia walk. Powiedział Bobowi Abernathy'emu z Religion and Ethics Newsweekly: "Używanie przemocy w celu stłumienia przemocy nie jest właściwym sposobem. Ameryka musi się obudzić i uświadomić sobie tę rzeczywistość". W wywiadzie Thich Nhat Hanh zauważył również: "Istnieją sposoby na transformację i zmniejszenie cierpienia w naszych rodzinach, w naszych szkołach. My, jako praktycy transformacji i uzdrawiania, wiemy, jak to zrobić, jak zmniejszyć poziom przemocy". W tym celu Thich Nhat Hanh opracował czternaście zasad dobrego życia:

1. Nie bądź związany doktrynami i teoriami.
2. Nie myśl, że istnieje jedna niezmienna lub absolutna prawda.
3. Nie zmuszaj innych do akceptowania twoich poglądów.
4. Nie zamykaj oczu na cierpienie.
5. Nie bogać się, gdy inni cierpią głód.
6. Nie trzymaj się gniewu i nienawiści.
7. Nie mów rzeczy, które powodują niezgodę.
8. Nie mów rzeczy nieprawdziwych.
9. Nie wykorzystuj buddyzmu dla osobistych korzyści.
10. Nie wykonuj pracy, która jest szkodliwa dla ludzi lub natury.
11. Nie zabijaj.
12. Nie posiadaj rzeczy szkodliwych dla innych.
13. Nie znęcaj się nad swoim ciałem.
14. Na koniec nie zakładaj, że twój nauczyciel, Thich Nhat Hanh, jest w stanie doskonale przestrzegać każdej z tych zasad.

Buddyzm w Wietnamie

Buddyzm jest główną religią Wietnamu i praktykuje go ponad połowa populacji. Buddyzm przybył do Wietnamu około I wieku n.e. z Indii. Pod koniec II wieku Wietnam rozwinął główny ośrodek buddyjski, Luy Lau, na północ od współczesnego Hanoi. Stało się to popularnym przystankiem dla wielu indyjskich mnichów buddyjskich w drodze do i z Chin. Z czasem zasady zen i buddyzmu Czystej Krainy stały się dominujące w Wietnamie. Oba te odłamy buddyzmu mahajany są mocno praktykowane w Chinach i Japonii. Odłam buddyzmu mahajany powstał po rozłamie doktrynalnym (rozłamie dotyczącym wierzeń) około sto lat po śmierci Buddy. Podczas gdy bardziej tradycyjne doktryny lub wierzenia buddyjskie głoszą, że osiągnięcie najwyższej wiedzy i zrozumienia musi zająć kilka żywotów, buddyzm zen koncentruje się na oświeceniu ucznia za pomocą możliwie najbardziej bezpośrednich środków. Wyznawcy starają się to osiągnąć zazwyczaj poprzez medytację i studiowanie koanów lub sesje pytań i odpowiedzi między mistrzami i uczniami, które często wydają się nielogiczne i wymagają dużego wysiłku, aby je zrozumieć. Buddyzm Czystej Krainy również dąży do oświecenia w ciągu jednego życia. W Buddyzmie Czystej Krainy pewnego rodzaju niebem, Sukhavati, rządzi Amitabha, Budda lub oświecony. Buddyzm Czystej Krainy kładzie również nacisk na medytację i odmawianie mantr lub śpiewanych modlitw. W Wietnamie zen jest praktykowany głównie przez mnichów i mniszki. Czystą Krainę praktykują głównie laicy lub ogół społeczeństwa. Ze względu na wpływ sąsiednich Chin, zarówno taoizm, jak i konfucjanizm stały się popularne w Wietnamie. Rzeczywiście, konfucjanizm stał się bardziej dominujący niż buddyzm przez kilka stuleci. Ponadto Francuzi, którzy skolonizowali ten kraj w XIX wieku, zniechęcali do praktykowania buddyzmu, który postrzegali jako zagrożenie dla swojego autorytetu. Importowali własną religię, rzymski katolicyzm, odłam chrześcijaństwa. Jednak w XX wieku ruchy odrodzenia buddyjskiego zaczęły rozprzestrzeniać się po Wietnamie, a wiele wierzeń tej religii uległo modernizacji.

Powrót do domu

Thich Nhat Hanhowi w końcu pozwolono odwiedzić jego rodzinny Wietnam w 2005 roku, prawie czterdzieści lat po wygnaniu. Pisząc w Time International, Kay Johnson nazwała jego powrót "powrotem do domu bardziej odpowiednim dla rodziny królewskiej lub gwiazdy rocka niż dla mnicha". Rzeczywiście, praca Thich Nhat Hanha na rzecz pokoju i tolerancji religijnej uczyniła go znanym, jeśli nie sławnym, na całym świecie. Jednak jego sława nie osłabiła przekonań, które wyznaje jako mnich buddyjski.

URODZONY: 10 października 1931 Klerksdorp, Afryka Południowa

ZMARŁY: 26 grudnia 2021

Południowoafrykański przywódca religijny; polityk; pisarz

"Czasami krzykliwy, często czuły, nigdy nieustraszony i rzadko pozbawiony humoru, głos Desmonda Tutu zawsze będzie głosem pozbawionych głosu". - Nelson Mandela cytowany na stronie internetowej University of the Witwatersrand.

Jako arcybiskup Kościoła anglikańskiego w Republice Południowej Afryki, Desmond Mpilo Tutu był jednym z głównych przeciwników polityki apartheidu rządu tego kraju w latach 70. i 80. Apartheid oznacza "odrębność" w języku afrikaans, który jest jednym z języków urzędowych Republiki Południowej Afryki. Słowo to jest najczęściej używane w odniesieniu do dawnej polityki rządowej dotyczącej separacji rasowej i dyskryminacji skierowanej przeciwko osobom spoza Europy w kraju. Dyskryminacja to niesprawiedliwe traktowanie osoby lub grupy ze względu na postrzegane lub rzeczywiste różnice. W momencie narodzin Tutu dyskryminacja ta miała miejsce w Republice Południowej Afryki od czasu, gdy region ten stał się kolonią holenderską w XVII wieku. Trwało to po uzyskaniu przez RPA niepodległości jako naród w 1910 roku. W 1948 roku apartheid stał się oficjalną polityką białego rządu RPA. W ramach apartheidu każda osoba została przypisana do określonej grupy rasowej: białej, czarnej, "kolorowej" (rasy mieszanej) i azjatyckiej. Uchwalono prawa mające na celu oddzielenie ras, przydzielając każdej z nich osobne miejsca zamieszkania i obiekty publiczne, takie jak parki, toalety i plaże. Ustanowiono odrębny system edukacyjny, aby zapewnić, że czarni nie będą mogli otrzymać wykształcenia równego białemu. Podróże dla osób spoza Europy były poważnie ograniczone. Małżeństwa międzyrasowe, czyli małżeństwa między dwiema osobami różnych ras, były surowo zabronione. Czarni nie mieli żadnej reprezentacji w parlamencie kraju, a tylko biali cieszyli się pełnymi prawami obywatelskimi. Policja miała szerokie uprawnienia do aresztowania i więzienia każdego, kto protestował przeciwko polityce rządu. Ostatecznie społeczność międzynarodowa wypowiedziała się przeciwko apartheidowi. Polityka oficjalnie zakończyła się w RPA w latach 1990-1991, kiedy to prawa zostały uchylone, a czarnoskórzy w końcu otrzymali równy głos w rządzie kraju. Jedną z głównych postaci, które pomogły doprowadzić do tej zmiany, był Desmond Tutu.

Narodziny i wczesne życie

Desmond Tutu urodził się 7 października 1931 r. w południowoafrykańskim miasteczku górniczym Klerksdorp. Jego ojciec, Zachariah, był nauczycielem. Jego matka, Aletta, była służącą. Najwcześniejsze wspomnienia Tutu dotyczące dyskryminacji pochodzą z dzieciństwa, kiedy białe dzieci regularnie wykrzykiwały rasistowskie obelgi na niego i inne czarne dzieci. Na własne oczy widział surowe skutki dyskryminacji rządowej wśród górników, którzy pracowali za niskie wynagrodzenie i zazwyczaj mieszkali w barakach bez bieżącej wody i urządzeń sanitarnych. Tutu odczuł również skutki dyskryminacji w szkole, gdzie na przykład rząd zapewniał darmowe posiłki białym dzieciom, które często je wyrzucały, ponieważ wolały jedzenie, które przygotowywały dla nich matki. Czarne dzieci, których rodziny żyły w ubóstwie, często przeszukiwały śmietniki, aby przeszukać wyrzucone jedzenie. W 1943 r. rodzina Tutu przeprowadziła się do Johannesburga, największego miasta w Republice Południowej Afryki, gdzie Tutu zapisał się do Johannesburg Bantu High School. (Bantu to afrykańskie plemię.) W mieście Tutu spotkał ojca Trevora Huddlestona, białego księdza, który był otwartym krytykiem dyskryminacji rasowej. W tym okresie Tutu zachorował na gruźlicę, chorobę zakaźną atakującą płuca i spędził prawie dwadzieścia miesięcy w szpitalu. Huddleston odwiedzał go prawie codziennie i okazał się mieć duży wpływ na sprzeciw Tutu wobec apartheidu. Apartheid stał się oficjalny po zwycięstwach wyborczych Partii Narodowej w 1948 r., partii politycznej, której członkowie ubiegali się o urząd, obiecując rozdzielenie ras. Po wyzdrowieniu Tutu zapisał się na studia medyczne na Uniwersytecie Witwatersrand, mając na celu zostanie lekarzem. Został jednak zmuszony do opuszczenia uniwersytetu, ponieważ on i jego rodzina nie mieli wystarczająco dużo pieniędzy, aby zapłacić czesne. Następnie zapisał się do Pretoria Bantu Normal College, aby kształcić się na nauczyciela i uzyskał dyplom w 1953 roku. Następnie uzyskał tytuł licencjata na Uniwersytecie w Johannesburgu w 1954 roku. Przez kolejne trzy lata pracował jako nauczyciel szkoły średniej w Johannesburgu i Krugersdorp. W 1955 roku poślubił Leah Nomalizo Shenxane, z którą ostatecznie miał czwórkę dzieci. Tutu zrezygnował z pracy nauczyciela w 1957 roku po tym, jak rząd ujawnił Bantu Education Act, plan wprowadzenia nowego systemu edukacyjnego dla czarnoskórych, który byłby gorszy od tego przewidzianego dla białych. W tym momencie Tutu poczuł powołanie od Boga i uwierzył, że najlepiej będzie służył swojemu ludowi jako ksiądz. Zaczął studiować teologię (religię) we Wspólnocie Zmartwychwstania, wspólnocie anglikańskiej w Johannesburgu, której członkiem był ojciec Huddleston. Anglikanie są sektą lub odłamem chrześcijaństwa.

Kariera w Kościele Anglikańskim

Po otrzymaniu święceń, lub oficjalnego mianowania księdzem anglikańskim w 1961 r., Tutu pracował w kilku małych parafiach (wspólnotach religijnych), najpierw w Republice Południowej Afryki, a następnie w Anglii. Pracując w Anglii uzyskał tytuł licencjata teologii w 1965 r. i tytuł magistra teologii w 1966 r., oba w King′s College w Londynie. Następnie objął stanowisko w Anglii w Theological Education Fund, co wymagało od niego podróżowania po Afryce i Azji w celu przyznawania stypendiów od Światowej Rady Kościołów. W tych latach spędził również czas w Republice Południowej Afryki, wykładając teologię. W latach 70. opór wobec południowoafrykańskiego apartheidu narastał i w 1975 r. Tutu postanowił na stałe wrócić do swojego kraju, aby pomóc w walce o wolność od dyskryminacji. Tutu nadal rósł w Kościele Anglikańskim. W 1975 roku został mianowany dziekanem katedry św. Marii w Johannesburgu, jako pierwszy czarnoskóry, który kiedykolwiek piastował to stanowisko. W 1976 roku został biskupem w Lesotho, małym kraju wielkości amerykańskiego stanu Maryland, który jest całkowicie otoczony przez Republikę Południowej Afryki. W tamtym czasie ten mały kraj był tak zdominowany przez swojego większego sąsiada, że był praktycznie częścią Republiki Południowej Afryki. Z tego powodu był to jeden z "ojczyzn" wyznaczonych przez rząd Republiki Południowej Afryki jako miejsce, w którym mogliby mieszkać czarnoskórzy. Pod koniec lat 70. Tutu wykorzystywał swoją pozycję, aby spróbować złagodzić napięcia rasowe, które zagrażały zarówno Lesotho, jak i Soweto, czarnej gminie tuż za Johannesburgiem. Próbując służyć jako mediator, brał udział w dyskusjach z wieloma różnymi ludźmi na temat problemów rasowych dzielących kraj.

Przeciwnik apartheidu

16 czerwca 1976 r. doszło do kluczowego wydarzenia w historii apartheidu, kiedy w gminie Soweto wybuchły zamieszki. Kilku uczniów szkół średnich protestowało przeciwko nowej polityce rządu, która wymagała, aby zajęcia w szkołach odbywały się w języku afrikaans. Afrikaans był językiem holenderskich osadników, którzy zainicjowali dyskryminację czarnych Afrykanów, a uczniowie zbuntowali się przeciwko konieczności uczęszczania na zajęcia w języku ich ciemiężycieli. Przybyła policja i odpowiedziała gazem łzawiącym i strzelaniną. W miarę rozprzestrzeniania się zamieszek podpalono wiele budynków rządowych. W kolejnych tygodniach protestujący i rządowe siły bezpieczeństwa wielokrotnie się starły. Do czasu zakończenia zamieszek zginęło pięćset osób, większość z nich od ran postrzałowych. Tysiące osób zostało aresztowanych, a tysiące uciekło z kraju. Zamieszki w Soweto były punktem zwrotnym w życiu Tutu. Chociaż nadal wzywał do pokojowych protestów i zmian, stał się bardziej bojowy w swoich poglądach. Doszedł do wniosku, że tylko silna presja zmusi rząd do zmiany polityki. Postanowił wykorzystać swoje wpływy i widoczność, aby zainicjować rozmowy między czarnoskórymi a rządem i przez następne piętnaście lat publicznie i stanowczo wypowiadał się przeciwko apartheidowi. W 1978 roku został pierwszym czarnoskórym sekretarzem generalnym Południowoafrykańskiej Rady Kościołów, organizacji kościołów liczącej łącznie trzynaście milionów członków, z których 80 procent stanowili czarnoskórzy. Tutu wykorzystał swoją pozycję w radzie do promowania protestów antyrządowych. W odpowiedzi rząd wielokrotnie nękał Tutu i innych członków Rady Kościołów, często oskarżając ich o drobne przestępstwa, których nie popełnili. W 1979 roku Tutu rzucił wyzwanie rządowi w związku z prawem zwanym Group Areas Act. Ustawa ta przyznała rządowi uprawnienia do przymusowego przesiedlania czarnoskórych z miast południowoafrykańskich do ojczyzn plemiennych. W latach 80. rząd przesiedlił około 3,5 miliona ludzi, co uniemożliwiło czarnoskórym dostęp do lepiej płatnych miejsc pracy w miastach i pozostawiło ich do pracy na niskiej jakości ziemi uprawnej. Tutu otwarcie protestował przeciwko tej ustawie, porównując ją do wrogich Żydom praw uchwalonych przez nazistowskie kierownictwo w Niemczech w latach 30. przed II wojną światową (1938-1945). Jesienią 1979 r. Tutu wziął udział w wywiadzie telewizyjnym w Danii, podczas którego zaproponował, aby Dania przestała kupować węgiel z RPA jako sposób na protest przeciwko apartheidowi. Był to pierwszy raz, kiedy ktokolwiek zaproponował użycie środków ekonomicznych, aby spróbować zmusić rząd RPA do zmiany polityki. Przez następną dekadę ludzie, organizacje i rządy na całym świecie zaczęły bojkotować (odmawiać kupowania) południowoafrykańskich produktów. W Stanach Zjednoczonych i innych krajach wiele uniwersytetów, władz lokalnych i stanowych oraz związków zawodowych postanowiło nie tylko zaprzestać inwestowania środków w południowoafrykańskie firmy i firmy prowadzące działalność bez Afryki, ale także wycofać środki, które zostały już zainwestowane. W tym okresie południowoafrykańska waluta straciła połowę swojej wartości na rynku światowym. Aby powstrzymać część niepokojów, rząd RPA po raz pierwszy zezwolił czarnoskórym na tworzenie związków zawodowych. Wysiłki Tutu zmierzające do zakończenia apartheidu spotkały się z ciągłymi prześladowaniami. Rząd RPA odebrał mu paszport, co często poprzedzało uwięzienie. Bez paszportu Tutu mógł opuścić kraj tylko za zgodą rządu. W 1982 roku odmówiono mu pozwolenia na wyjazd do Stanów Zjednoczonych w celu przyjęcia tytułu honorowego na Uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku. W odpowiedzi prezydent uniwersytetu osobiście udał się do RPA, aby wręczyć Tutu tytuł. W 1984 roku Tutu otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla, co pomogło w dalszym nagłośnieniu jego wysiłków. Jak wynika ze słów komisji, która go wybrała, zacytowanych na stronie internetowej Nobelprize.org, nagroda została przyznana "nie tylko jako gest wsparcia dla niego i Południowoafrykańskiej Rady Kościołów, której przewodzi, ale także dla wszystkich osób i grup w Republice Południowej Afryki, które swoją troską o godność człowieka, braterstwo i demokrację wzbudzają podziw świata". Tutu wykorzystał to wyróżnienie, aby zwrócić większą uwagę na niesprawiedliwości popełniane przez rząd Republiki Południowej Afryki. Ostatecznie pozwolono mu udać się do Stanów Zjednoczonych, gdzie przemawiał przed komisją kongresową i wzywał kraj do przyłączenia się do walki z rasizmem. Tysiące Amerykanów odpowiedziało na jego wezwanie, organizując protesty w ambasadach RPA w Stanach Zjednoczonych. Tutu nadal wzywał do pokojowych rozwiązań problemów rasowych RPA, ale napięcia wciąż rosły. Kilkakrotnie protesty przeradzały się w przemoc, a setki osób zginęły. W odpowiedzi na przemoc prezydent RPA ogłosił stan wyjątkowy, który pozbawił czarnych obywateli tych niewielu praw, jakie mieli. Wśród zakazanych działań znalazły się marsze pogrzebowe na cmentarze, które według rządu mogły przerodzić się w zamieszki. Pewnego razu uzbrojeni strażnicy rządowi otoczyli pogrzeb młodej kobiety, która zginęła w zamieszkach. Tutu osobiście wydawał się prowadzić nabożeństwo żałobne i powstrzymywać nastroje. We wrześniu 1986 r. Tutu został wybrany na arcybiskupa Kapsztadu i prymasa, czyli przywódcę Kościoła Anglikańskiego dla całej południowej Afryki. Nadal wywierał presję na rządy innych państw, aby potępiły południowoafrykański apartheid i nałożyły kary ekonomiczne. W międzyczasie utrzymywano stan wyjątkowy. Rząd nadal zakazywał kolejnych działań, takich jak podpisywanie petycji wzywających do uwolnienia tysięcy przetrzymywanych więźniów politycznych, z których wielu było nieletnimi (osobami poniżej 18 roku życia). Nawet noszenie koszulek z hasłami sprzeciwiającymi się przetrzymywaniu więźniów było zakazane. Niemniej jednak Tutu i wielu jego zwolenników zignorowało niektóre z tych praw.

Sukces

Na początku lat 90. RPA stała się wyrzutkiem wśród narodów świata, a presja ekonomiczna na rząd groziła zniszczeniem kraju. To właśnie w tej dekadzie apartheid upadł. Stało się tak w dużej mierze dzięki przywództwu Tutu i innych ważnych postaci RPA, takich jak Nelson Mandela (1918-2013), który był więziony przez dwadzieścia sześć lat. W końcu nowy rząd, kierowany przez F. W. de Klerka (1936-2021), zniósł rasistowską politykę RPA. Czarna większość kraju, mogąca po raz pierwszy głosować, wybrała Mandelę na pierwszego demokratycznie wybranego prezydenta RPA w 1994 r. Marzenie Tutu stało się rzeczywistością. W kolejnych latach Tutu nadal wypowiadał się przeciwko naruszeniom praw człowieka na całym świecie, takim jak te w afrykańskim państwie Zimbabwe i azjatyckim państwie Birma (Myanmar). W 1995 roku został mianowany przewodniczącym Komisji Prawdy i Pojednania w RPA. Organ ten został utworzony w celu zbadania roszczeń dotyczących naruszeń praw człowieka w ramach systemu apartheidu w kraju. W 1996 roku Tutu zrezygnował ze stanowiska arcybiskupa Kapsztadu, aby poświęcić się pracy komisji. W 1998 roku zrezygnował ze stanowiska przewodniczącego komisji, aby przyjąć stanowisko wykładowcy teologii na Uniwersytecie Emory w Atlancie w stanie Georgia. W 2002 roku przyjął stanowisko profesora wizytującego w Episcopal Divinity School w Cambridge w stanie Massachusetts. Jego nazwisko ponownie pojawiło się w wiadomościach w tym samym roku, gdy wyraził swój zdecydowany sprzeciw wobec inwazji na Irak planowanej przez Stany Zjednoczone i Wielką Brytanię.

URODZONY: 15 grudnia 1754 Maratta, Gobir

ZMARŁ: 20 kwietnia 1817 Sokoto, Gobir

Gobirian przywódca religijny; pisarz

"Królestwo może przetrwać z niewiarą, ale nie może przetrwać z niesprawiedliwością".

Usuman Dan Fodio był politycznym i islamskim przywódcą religijnym na początku XIX wieku w afrykańskim mieście-państwie Gobir, w dzisiejszej Nigerii. Należał do ludu Fulani. Fulani to jasnoskórzy pasterze i nomadzi, czyli ludzie, którzy nie mają stałych domów i przemieszczają się zgodnie z porami roku w poszukiwaniu pożywienia, wody i pastwisk dla swoich zwierząt. Usuman Dan Fodio poprowadził dżihad, czyli świętą wojnę, przeciwko państwu Gobir. Gobir był częścią imperium kontrolowanego przez rywali Fulani, Hausa, ciemnoskórą grupę etniczną pochodzącą z tego regionu. Usuman Dan Fodio dążył do reformy praktyk religijnych królów Hausa i dołączyła do niego armia Fulani, którzy byli zmęczeni byciem uważanymi za obywateli drugiej kategorii. Po wygraniu bitwy z Hausa, Usuman Dan Fodio ustanowił kalifat, czyli państwo islamskie, które ostatecznie objęło 200 000 mil kwadratowych, stając się największym państwem w Afryce. Jego imperium przetrwało stulecie, od 1804 do 1904 roku, kiedy to zostało podbite przez Brytyjczyków. Usuman Dan Fodio był również szanowanym uczonym muzułmańskim, który napisał ponad sto prac, które wpłynęły na intelektualny, polityczny i religijny rozwój Afryki Zachodniej.

Rozwój przywódcy religijnego

Usuman (nazywany również Usman lub Uthman) Dan Fodio urodził się 15 grudnia 1754 r. w małej wiosce Maratta. Wieś znajdowała się w starożytnym królestwie Gobir, jednym z siedmiu miast-państw, które zbiorowo nazywano Hausaland. Hausaland znajdował się w centrum północno-zachodniej Afryki, tuż na południe od pustyni Sahara, a jego początki sięgają XI wieku. Sześć innych miast-państw w Hausaland to Daura, Biram, Kano, Katsina, Rano i Zaria. Pod koniec XIV wieku region został wprowadzony do religii islamu, której wyznawcy są znani jako muzułmanie. Nowa religia nie stała się jednak popularna w Hausaland aż do połowy XV wieku, kiedy Fulani zaczęli imigrować do regionu. Przybyli w dużych liczbach, aby uciec od coraz bardziej suchych warunków na północy. Fulani hodowali bydło, które było zależne od roślinności jako źródła pożywienia, więc brak deszczu miał silny wpływ na ich utrzymanie. Fulani byli bardzo wierzącymi muzułmanami i przywieźli ze sobą teksty, aby założyć szkoły islamskie w całym regionie. Usuman Dan Fodio należał do wykształconej klasy Fulani, ponieważ jego przodkowie porzucili koczownicze życie i osiedlili się na terenach miejskich na wiele lat przed jego narodzinami. Jego ojciec, Muhammad Fodio, był uczonym religijnym i imamem, czyli muzułmańskim przywódcą duchowym, we wsi. Jako młodzieniec Usuman Dan Fodio przeprowadził się z rodziną na południe do miasta Degel. Tam studiował islamską świętą księgę, Koran, z ojcem. Szczególne duchowe zdolności Usumana Dana Fodio były widoczne od najmłodszych lat. Na przykład mieszkańcy Degel nawet myśleli, że może kontrolować dżiny , nadprzyrodzone istoty, które mogą zmieniać kształt i wpływać na sprawy ludzi. Został wysłany do uczonych islamskich w regionie, aby kontynuować naukę. Jeden z tych uczonych, Jibril ibn Umar, zainicjował go w zakonie sufickim, mistycznym odłamie islamu, którego wyznawcy pragną bezpośrednio doświadczyć Boga, znanego w religii islamskiej jako Allah. Usuman Dan Fodio nauczył się również od Jibrila ibn Umara odpowiedzialności religii za ustanowienie idealnego społeczeństwa, wolnego od ucisku i występków lub niemoralnego zachowania. Usuman Dan Fodio ukończył edukację około 1774 roku i zaczął nauczać i głosić w swoim rodzinnym Gobir i na dalekim północnym zachodzie współczesnej Nigerii. Prowadził proste życie nauki i kontemplacji lub głębokiego i skoncentrowanego myślenia, wędrując i głosząc o odnowie wiary islamskiej. Aby się utrzymać, okazjonalnie wytwarzał i sprzedawał linę. W wieku trzydziestu sześciu lat Usuman Dan Fodio miał swoje pierwsze mistyczne doświadczenie: Allah pozwolił mu naprawdę zobaczyć świat takim, jaki jest. Czuł, że ma władzę nad odległymi obiektami, że może faktycznie wyciągnąć rękę i chwycić coś odległego. Jego zmysł węchu, słuchu i dotyku się poprawił. Stał się świadomy każdego mięśnia i kości w swoim ciele. Cztery lata później Allah rzekomo dał mu Miecz Prawdy, którym miał walczyć z wrogami islamu. Sława Usumana Dana Fodio jako uczonego i człowieka Allaha rozprzestrzeniła się po całym regionie i przyciągnął wielu zwolenników. Jego głównymi pomocnikami byli jego syn, Muhammad Bello i jego brat, Abdullahi. Ludzie zaczęli nazywać Usumana Dana Fodio shehu, czyli szejkiem, tytułem szacunku dla nauczyciela i uczonego w tradycji sufickiej. Chociaż generalnie nie wchodził w interakcje z królami regionu, odwiedził dwór Gobir, gdzie udało mu się zyskać przysługi. Obejmowały one swobodę nauczania i szerzenia słowa islamu oraz ustanowienia społeczności muzułmańskiej w jego rodzinnym mieście Degel. Historycy uważają również, że podczas pobytu na dworze Usuman Dan Fodio uczył młodzieńca o imieniu Yunfa, który później został królem.

Od przywódca religijnego do przywódcy politycznego

Usuman Dan Fodio stworzył teokrację w Degel, tak jak Mahomet (ok. 570-632), założyciel islamu, zrobił to w Medynie (mieście we współczesnej Arabii Saudyjskiej). Teokracja to rząd podległy władzy religijnej. Społeczność powoli stała się państwem w Gobir, rządzonym przez własne prawa i urzędy. Usuman Dan Fodio wykorzystał islamskie zasady równości i sprawiedliwości dla dobra wszystkich, co przyciągnęło wielu zwolenników spośród jego własnego ludu Fulani, a także chłopstwa Hausa, czyli biednych rolników. Ci chłopi czuli, że są niesprawiedliwie opodatkowani przez króla Gobir i chętnie przenieśli swoją lojalność na Usumana Dana Fodio. Z czasem król Gobir zaniepokoił się ekspansją społeczności Usumana Dana Fodio i zaczął postrzegać ją jako zagrożenie dla swoich rządów. Kiedy Yunfa został królem Gobir w 1802 r., starał się zniszczyć społeczność w Degel. Ostateczne zerwanie stosunków między nowym królem a Usumanem Danem Fodio nastąpiło, gdy zwolennicy Usumana Dana Fodio uwolnili muzułmanów wziętych do niewoli przez siły rządowe. Usuman Dan Fodio i Degel zostali wówczas bezpośrednio zagrożeni przez siły królewskie. Te działania wojenne spowodowały, że Usuman Dan Fodio poprowadził swoich zwolenników do nowego domu w Gudu, małym miasteczku około trzydziestu mil na północny zachód, na granicy Gobir. Usuman Dan Fodio porównał tę migrację do migracji Mahometa i jego zwolenników, gdy opuścili rodzinną Mekkę w 622 r., aby uciec od ucisku. Gdy społeczność osiedliła się w Gudu, Usuman Dan Fodio został wybrany imamem, a jego rządy w nowym państwie islamskim zostały ustanowione. Nadano mu również tytuł amirul momineen, czyli "przywódcy ludu". Uczyniło go to zarówno przywódcą religijnym, jak i politycznym oraz dało mu władzę do prowadzenia dżihadu, tak jak zrobił to Mahomet ponad tysiąc lat wcześniej. Usuman Dan Fodio zebrał armię spośród Hausa i lokalnych nomadów Fulani, którzy byli doskonałymi jeźdźcami. Yunfa, w Gobir, zwrócił się o pomoc do innych państw Hausa, mówiąc im, że dżihad Usumana Dana Fodio stanowił zagrożenie dla nich wszystkich. Rzeczywiście, taka wojna miała potencjał obalenia wszystkich władców regionu. Rządy Hausa często działały nieuczciwie i niesprawiedliwie wobec biedniejszych obywateli, którzy byli coraz bardziej oburzeni takim traktowaniem. Przez następne pięć lat wojska Usumana Dana Fodio walczyły z wojskami Yunfa w tym, co było znane jako wojna Fulani (1804-09). Sam Dan Fodio nie brał udziału w bitwach, chociaż kierował kampanią wojskową podczas organizowania swojego nowego kalifatu. Słowo "kalifat" pochodzi od terminu khalifatu ar-rasul, czyli "zastępca posłańca". "Posłańcem" w tym przypadku jest Muhammad, posłaniec Allaha. W języku angielskim tytuł władcy kalifatu to "kalif". Po śmierci Muhammada w 632 r. przywódcy islamu, którzy przyszli po nim, przyjęli ten tytuł. Usuman Dan Fodio ustanowił swój kalifat, aby przypominał kalifat Mahometa, naśladując strukturę polityczną pierwotnego państwa islamskiego. Na początku sprawy potoczyły się źle dla armii Usumana Dana Fodio. W grudniu 1804 r. zostali pokonani w pierwszym dużym starciu z siłami Yunfy, bitwie pod Tsuntua, a Usuman Dan Fodio stracił dwa tysiące swoich najlepszych wojowników. Jednak w 1805 r. wojska Usumana Dana Fodio zdobyły główne regiony Kebbi i Gwandu, co dało jego żołnierzom stałą bazę. Powoli jego armia zyskiwała dodatkowe wsparcie chłopów z całego regionu. Usuman Dan Fodio pisał szeroko o swoim dżihadzie, zauważając, że król Gobiru zaatakował go jako wiernego muzułmanina. Nazwał króla niewierzącym i twierdził, że obowiązkiem wszystkich prawdziwych muzułmanów jest prowadzenie dżihadu przeciwko Yunfie i każdemu, kto mu pomagał. W miarę trwania wojny Usuman Dan Fodio kontynuował tworzenie swojego nowego państwa islamskiego. Wymienił jego zasady w jednym ze swoich najsłynniejszych dzieł, Bayan Wujub al-Hijra (Wykład o obowiązku emigracji wobec sług Boga). Wyjaśnił, że centralna biurokracja, czyli urzędnicy rządzący, jego kalifatu będą nieliczni i będą lojalnymi i uczciwymi muzułmanami. Lokalna administracja będzie w rękach emirów, czyli gubernatorów. Będą oni wybierani spośród klasy muzułmańskich uczonych, znanych ze swojego poczucia sprawiedliwości i uczciwości oraz ze swojej wiary religijnej. Wraz z kształtowaniem się jego państwa, przywódcy muzułmańscy w innych państwach Hausa zaczęli formalnie uznawać autorytet Usumana Dana Fodio.

Kalifat

W 1808 roku ludzie Usumana Dana Fodio w końcu pokonali siły królewskie w stolicy Gobir, Alkalawa. Yunfa zginął w walce. Po pokonaniu Gobiru wojownicy Fulani ruszyli przeciwko innym państwom Hausa. Ostatecznie zdobyli cały teren od dzisiejszego Burkina Faso na zachodzie do Kamerunu na południu. Wojska Fulani nie mogły posuwać się naprzód na dalekie południe, ponieważ kawaleria nie była skuteczna w bardziej zalesionych obszarach południowej Nigerii. Konie chorowały i umierały z powodu chorób przenoszonych przez komary. Usuman Dan Fodio podzielił władzę nad ogromnym imperium między dwóch swoich najwierniejszych generałów i adiutantów. Jego brat, Abdullahi, został zainstalowany na zachodzie, w Gwandu, podczas gdy Muhammad Bello ustanowił swoją stolicę w Sokoto. Miasto to wkrótce stało się centrum Imperium Fulani, znanego również jako kalifat Sokoto. Rządy Usumana Dana Fodio i jego zwolenników zapoczątkowały okres dobrobytu w regionie. Rząd został scentralizowany, drogi zostały zbudowane, a szlaki handlowe zabezpieczone przez wojsko. Edukacja była zapewniona wszystkim, nawet kobietom, którym wcześniej odmawiano tej możliwości. Imperium było szczególnie znane ze swoich metod edukacyjnych i nauk. Usuman Dan Fodio, Abdullahi i Muhammad Bello byli szanowani jako pisarze i uczeni, a wszyscy byli autorami poezji i tekstów o religii. Wkrótce uczeni z całego świata islamskiego przybyli na dwór w Sokoto. Arabski i języki lokalne, w tym hausa, były używane do pisania praw i literatury państwa, a dokumenty te zostały udostępnione zwykłym ludziom, aby mogli poznać swoje prawa. Władza afrykańskich wodzów plemiennych została złamana pod rządami Usumana Dana Fodio, który zastąpił ten tradycyjny system prawami islamu. Z upływem czasu powody dżihadu zostały zapomniane przez wielu. Usuman Dan Fodio powoli wycofywał się do życia prywatnego, pozostawiając codzienne sprawy rządzenia w rękach syna i brata. Około 1812 roku zbudował dom w Sifawa, mieście niedaleko Sokoto, gdzie żył prosto i zgromadził wokół siebie kilkuset studentów. Dwa lata przed śmiercią w 1817 roku przeprowadził się do Sokoto, nadal głosząc reformy i krytykując nową biurokrację za jej tendencję do uciskania zwykłych ludzi, tak jak robili to poprzedni królowie państw Hausa. Usuman Dan Fodio zmarł w Sokoto w wieku sześćdziesięciu dwóch lat. Dziedzictwo Usumana Dana Fodio trwało po jego śmierci. Jego dżihad zainspirował podobne ruchy muzułmańskie w sąsiednich państwach, takich jak Bornu i Massina, gdzie później powstały inne kalifaty. Wzmocnił wiarę islamską w całym regionie przykładem swojego Imperium Fulani i pismami w języku arabskim i Fulani. Pisma te dotyczyły tematów od prawa islamskiego po ustanawianie sprawiedliwych lub uczciwych społeczeństw. Kalifat Sokoto stracił część swojej religijnej czystości po śmierci Usumana Dana Fodio, a nauka spadła po śmierci jego syna, Muhammada Bello w 1837 roku. Imperium pozostało jednak sukcesem gospodarczym przez cały XIX wiek. Ponadto, chociaż Brytyjczycy podbili imperium na początku XX wieku, ostatecznie musieli pozostawić system administracyjny Usumana Dana Fodio na miejscu, aby skutecznie rządzić piętnastoma milionami mieszkańców regionu. Po uzyskaniu przez Nigerię niepodległości w 1960 roku kalif Sokoto nadal wpływał na decyzje polityczne. W 2004 roku kalifat Sokoto, wówczas konfederacja religijna (grupa zjednoczona dla wspólnego celu), a nie imperium polityczne, obchodził swoje dwusetne urodziny.

Mahdi

Usuman Dan Fodio wierzył, że został wybrany przez Allaha, aby doprowadzić do odnowy islamu w celu przygotowania się na przyjście Mahdiego, co tłumaczy się jako "ten, który jest właściwie prowadzony". Muzułmanie wierzą, że Mahdi jest oczekiwanym mesjaszem lub boskim władcą duchowym i politycznym, który pojawi się na Ziemi i ustanowi panowanie sprawiedliwości nad światem. Wierzą, że to panowanie będzie trwało tysiąc lat, aż do Dnia Sądu (końca świata), kiedy wierzący w Allaha pójdą do raju, islamskiego nieba. Wielu mężczyzn w historii islamu twierdziło, że są Mahdim. Jednym z najbardziej znanych był Muhammad Ahmad (1844-1885), muzułmański przywódca w regionie znanym wówczas jako anglo-egipski Sudan, w północno-wschodniej Afryce. Po ogłoszeniu się Mahdim, Muhammad Ahmad zebrał armię, aby walczyć z egipskimi okupantami swojej ziemi. Zdobył miasto Chartum i na jakiś czas ustanowił rządy islamskie. Chociaż Muhammad Ahmad został zabity w 1885 roku, jego armia nadal walczyła dla ruchu. Brytyjczycy ostatecznie pokonali tych islamskich żołnierzy w 1898 roku. Mahdi pozostał potężną ideą w islamie na początku XXI wieku. Na ten temat wydrukowano dziesiątki książek, wiele z nich od lat 80. XX wieku. Jeszcze w 2003 roku muzułmański przywódca religijny Moktada as-Sadr, walcząc z siłami USA w Bagdadzie w Iraku, nazwał swoich zwolenników Armią Mahdiego.

URODZONY: 12 stycznia 1863 Kalkuta, Bengal Zachodni, Indie

ZMARŁY: 4 lipca 1902 Kalkuta, Bengal Zachodni, Indie

Indyjski przywódca religijny; filozof

"Hindus wierzy, że jest duchem. Jego miecz nie może przebić, jego ogień nie może spalić, jego woda nie może stopić, jego powietrze nie może wysuszyć".

W XIX wieku hinduizm był w dużej mierze nieznany na Zachodzie (kraje Europy i Ameryki). Swami Vivekananda, jeden z największych współczesnych nauczycieli hinduizmu, jest uznawany za osobę, która niemal w pojedynkę zmieniła ten pogląd, wprowadzając nauki i filozofię religii na Zachód. Filozofia to badanie idei, dzięki którym można lepiej zrozumieć wartości i rzeczywistość. Pierwotnie nazywał się Narendra Nath Datta (lub Narendranath Dutta), urodził się w wykształconej, bogatej rodzinie w Kalkucie (obecnie Kolkata) w Indiach 12 stycznia 1863 roku. Hindusi obchodzą obecnie tę datę jako Narodowy Dzień Młodzieży ku jego pamięci. Jego ojcem był Viswanath Dutta, odnoszący sukcesy prawnik, a matką Bhuvaneswari Devi.

Wczesne życie i edukacja

Narendra dorastał w domu, w którym zachęcano do nauki. Od dzieciństwa wykazywał imponującą umiejętność przyswajania i zapamiętywania tego, co czytał, w tym, według niektórych relacji, treści całej Encyklopedii Britannica. Oprócz nauki zorganizował trupę teatralną i lubił wioślarstwo, szermierkę, zapasy i inne zajęcia sportowe. Praktykował również medytację i już jako dziecko zaczął rozważać sprawy duchowe i naturę Boga. Medytacja to spokojna, skupiona myśl, która pozwala uzyskać większą świadomość duchową i zrozumienie. Narendra był uparty, porywczy i skłonny do robienia innym kawałów. Później w życiu zwykle widywano go w niezwykłym turbanie, który, jak twierdził, stylizował na turban noszony przez biednego taksówkarza, którego widział w dzieciństwie. W 1879 roku Narendra zapisał się do Presidency College (dawniej Hindu College), instytucji sztuk wyzwolonych powiązanej z Uniwersytetem w Kalkucie. Po roku przeniósł się do innej organizacji Uniwersytetu w Kalkucie, chrześcijańskiej instytucji misyjnej o nazwie Scottish Church College. W obu tych szkołach zdobył szerokie wykształcenie w zakresie nauk ścisłych, filozofii, historii Europy i religii. Nauczył się mówić kilkoma językami, w tym angielskim, i szczególnie pociągała go nauka zachodniej logiki. Był również utalentowanym muzykiem, śpiewakiem i poetą. Podczas studiów Narendra zaczął dostrzegać wiele podobieństw między zasadami i wierzeniami zachodniej nauki i filozofii a tymi, które można znaleźć w hinduskich tekstach świętych napisanych tysiące lat wcześniej. Rzeczywiście, zaczął dostrzegać niewielki konflikt między naukami hinduizmu a odkryciami współczesnej nauki. Na przykład hinduizm dążył do zrozumienia podstawowych bloków budulcowych wszechświata i energii, która istniała w całym stworzeniu. Pod tym względem dążył do tych samych celów, co naukowcy, tacy jak Nikola Tesla (1856-1943), jugosłowiański fizyk (naukowiec badający oddziaływania między energią a materią), który używał sanskryckich słów do określania materii i energii, ponieważ wierzył, że hinduska koncepcja jest dokładna. Zaczął również kwestionować naturę i obecność Boga oraz odrzucać niektóre cechy hinduizmu, przede wszystkim akceptację kast, klas społecznych, w których rodzą się Hindusi. Przez pewien czas Narendra podążał za systemem myślowym Brahmo Samaj, ruchu społeczno-religijnego, który został założony w Kalkucie (obecnie Kolkata) na początku wieku. Ruch ten odrzucał system kastowy, wierzył w autorytet Wed, najstarszych świętych tekstów hinduistycznych, i starał się zgromadzić wiernych, aby czytali te teksty w grupie, co było nowością w hinduizmie. Brahmo Samaj ostatecznie nie dostarczyło jednak Narendrze odpowiedzi, których szukał.

Myśli Swamiego Vivekanandy na temat kobiet

Wcześnie w swoim życiu Swami Vivekananda podzielał pogląd wielu hinduskich świętych mężów na temat kobiet, widząc je jako przeszkodę dla czystości myśli i czynów. Później w życiu, po zbadaniu wielu problemów społecznych, które dotknęły Indie i próbie ich naprawienia, zmienił swoje nastawienie, w pewnym momencie mówiąc: "Najlepszym termometrem postępu narodu jest jego traktowanie kobiet". Wierzył, że żaden kraj nie może się rozwijać i postępować, jeśli nadal będzie źle traktował swoje kobiety. Oparł swoje przekonanie na naukach Wedanty, która nie czyni żadnego rozróżnienia między mężczyznami i kobietami i rzeczywiście uczy, że wszyscy ludzie, bez względu na płeć, uczestniczą w tej samej uniwersalnej duszy. Jednym z powodów, dla których zmienił swoje myślenie na temat roli kobiet, było to, że w Stanach Zjednoczonych zaczął podziwiać większe wykształcenie i osiągnięcia kobiet w porównaniu z kobietami w jego rodzinnych Indiach w tamtym czasie.

U stóp mistrza

Punkt zwrotny w życiu Narendry nastąpił w 1881 roku, kiedy jeden z jego profesorów w Scottish Church College opowiedział mu o wielkim nauczycielu religijnym Shri Ramakrishnie (1836-1886). Na tym etapie swojego życia Narendra miał wątpliwości co do religii i nie był pewien istnienia Boga. Nie był przygotowany, aby zaakceptować Ramakrishnę jako duchowego guru (przewodnika lub nauczyciela), ponieważ nie wierzył, że guru może naprawdę doświadczyć i zrozumieć naturę boskości. Poglądy Narendry uległy jednak zmianie po tym, jak przeszedł dramatyczne doświadczenie podczas drugiego spotkania z Ramakrishną. Później powiedział, jak zacytowano na stronie internetowej Manas: Religions Uniwersytetu Kalifornijskiego w Los Angeles:

Moje oczy były szeroko otwarte i zobaczyłem, że wszystko w pokoju, łącznie ze ścianami, szybko wirowało i cofało się, a jednocześnie wydawało mi się, że moja świadomość [świadomość] siebie, wraz z całym wszechświatem, miała zniknąć w ogromnej, pochłaniającej wszystko pustce. To zniszczenie mojej świadomości siebie wydawało mi się tym samym, co śmierć. Czułem, że śmierć była tuż przede mną, bardzo blisko.

Słowa Narendry wyrażają istotę gałęzi filozofii hinduistycznej nauczanej przez Ramakrishnę, zwanej Advaita Vedanta. Ponieważ advaita oznacza "nie dwa", ta szkoła filozofii odrzuciła dualizm egzystencjalny, czyli oddzielenie jaźni od wszechświata. Zamiast tego szkoła nauczała monizmu, czyli "jedności" jaźni z uniwersalną całością, zwaną Brahma (lub Brahman). Wedanta oznacza "koniec Wed", odnosząc się do Upaniszad. Upaniszady to teksty zawarte w Wedach, które zawierają sedno wierzeń hinduistycznych. Później, w swoim przemówieniu do Światowego Parlamentu Religii w 1893 r., Narendra miał przedstawić zasadę jedności jaźni ze wszechświatem, której nauczył się od Ramakrishny, w następujący sposób, jak zacytowano na UniversalWisdom.org:

Hindus wierzy, że jest duchem. Jego miecz nie może przebić, jego ogień nie może spalić, jego woda nie może stopić, jego powietrze nie może osuszyć. Hindus wierzy, że każda dusza jest okręgiem, którego obwód [granica] nie znajduje się nigdzie, ale którego środek znajduje się w ciele, a śmierć oznacza zmianę środka ze świętego na cielesny. Dusza nie jest również związana warunkami materii.

Przez pięć lat Narendra uczył się u Ramakrishny, który rozpoznał niezwykłe zdolności swojego nowego ucznia i cierpliwie starał się pomóc mu "zobaczyć Boga". Aby poszerzyć wiedzę Narendry, czytał mu z chrześcijańskiej Biblii, kładąc nacisk na fragmenty dotyczące Marii, matki Jezusa Chrystusa (ok. 6 p.n.e. -ok. 30 n.e.), jako przykładu boskiej miłości. W tych latach Narendra zgłębiał podstawowe zasady myśli hinduskiej: Brahmę, naturę duszy, medytację, jogę (dyscyplinę mającą na celu przygotowanie umysłu do doskonałego duchowego wglądu), karmę (wiarę, że czyjeś przeznaczenie jest zależne od sumy czynów) i reinkarnację (wiarę, że czyjaś dusza odradza się w innym ciele). Studiował również święte teksty hinduistyczne, szczególnie Wedy i Upaniszady. Po śmierci Ramakrishny w 1886 r. Narendra odziedziczył po nim rolę mistrza duchowego. On i grupa zwolenników Ramakrishny złożyli śluby mnisie i zamieszkali w domu w indyjskim mieście Baranagar. W tym momencie Narendra przyjął imię mnisie Vivekananda, utworzone ze słów vivek, oznaczających "sumienie" lub "umysł" i ananda, oznaczających "radosny". Tytuł swami, który w języku hindi oznacza "właściciel" lub "pan", jest używany do określenia nauczyciela i ascety lub osoby, która porzuca dobra doczesne i żyje życiem wyrzeczeń. W tym okresie Vivekananda i jego współbracia mnisi przetrwali żebrząc. W 1890 roku Vivekananda i niektórzy z jego współbraci mnichów wyruszyli na dwuletnią pielgrzymkę po Indiach. Czasami zatrzymywał się w pałacach, a innym razem w chatach biednych. Podczas swoich podróży stał się bardziej świadomy ubóstwa i głodu, które dotykały wielu jego rodaków. Zrozumiał również, że pod rządami Brytyjczyków i siłami modernizacji Hindusi tracą wiarę w swoją starożytną religię. (Brytyjczycy przejęli kontrolę nad Indiami w połowie XIX wieku). 24 grudnia 1892 roku Vivekananda przybył do Kanyakumari, miasta na krańcu południowych Indii. Według jego zwolenników dopłynął do małej wyspy na oceanie, gdzie medytował przez trzy dni. Po powrocie wyraził swoją determinację nie tylko w poprawie warunków życia Hindusów, ale także w głoszeniu przesłania o boskiej jedności ludzkości. Wyspa stała się miejscem powstania Vivekananda Rock Memorial.

Światowy Parlament Religii

Vivekananda udał się następnie do Madrasu w Indiach, gdzie przyciągnął większą liczbę zwolenników. Młodzi mężczyźni z Madrasu dowiedzieli się o zbliżającym się pierwszym spotkaniu Światowego Parlamentu Religii w Chicago, Illinois, które miało się odbyć we wrześniu 1893 r., w tym samym czasie co Chicago World′s Fair. Namawiali Vivekanandę, aby wziął udział w parlamencie jako przedstawiciel hinduizmu. Zgodził się i dzięki pomocy finansowej swoich zwolenników odbył podróż do Stanów Zjednoczonych. Kiedy przybył do Chicago, Vivekananda nie znał nawet dokładnych dat, kiedy miał się odbyć Światowy Parlament Religii (11-27 września), ani nie miał przy sobie żadnych poświadczeń ani dokumentów ustanawiających autorytet, które uprawniałyby go do przemawiania. Niemniej jednak, jako wysoce szanowany guru, otrzymał pozwolenie na trzykrotne przemówienie do siedmiu tysięcy obecnych osób, czasami wywołując u słuchaczy oklaski. W oczach wielu obserwatorów, w tym reporterów gazet, którzy relacjonowali jego przemówienia, Swami Vivekananda był najbardziej dominującą postacią w parlamencie. Vivekananda wygłosił swoje najważniejsze przemówienie 19 września, kiedy przedstawił "Dokument o hinduizmie". W tym przemówieniu wyraził szereg poglądów, które były nowe dla większości ludzi na Zachodzie. Wyjaśnił koncepcję reinkarnacji, w której uważa się, że dusze trwają przez wiele żywotów cielesnych, i dlaczego ludzie nie są w stanie pamiętać swoich poprzednich wcieleń. Stwierdził, że wszechświat jest wieczny, a nie czymś, co zostało stworzone w danym momencie czasu, co było wiarą żydowską i chrześcijańską. Wyraził również swoje filozoficzne przekonanie, że celem ludzkiego życia jest uświadomienie sobie boskości, która w nim tkwi, i wyrażenie tej boskości poprzez troskę o dobro innych. Być może najważniejsze jest to, że odrzucił koncepcję, dominującą w chrześcijaństwie, że wszyscy ludzie są z natury grzesznikami. Jego głównym celem w parlamencie było promowanie tolerancji religijnej. W swoim przemówieniu Vivekananda zacytował Bhagavad Gitę, znany hinduski tekst, i opowiedział na SriRamakrishna.org:

''Jak różne strumienie mające swoje źródła w różnych miejscach, wszystkie mieszają swoją wodę w morzu, tak, o Panie, różne ścieżki, którymi podążają ludzie poprzez różne tendencje, różne, choć wydają się kręte lub proste, wszystkie prowadzą do Ciebie.''

W późniejszych latach historycy twierdzili, że pojawienie się Swamiego Vivekanandy na Światowym Parlamencie Religii, a konkretnie jego ''Dokument o hinduizmie'', oznaczało początek zachodniego zainteresowania hinduizmem i świadomości, że starożytna religia Indii ma coś do nauczenia Zachodu. Zdając sobie sprawę z wielkości okazji, jaka się przed nim otworzyła, Swami Vivekananda spędził następne cztery lata na Zachodzie, podróżując i wygłaszając wykłady na uniwersytetach. Stał się wielkim wielbicielem Stanów Zjednoczonych i Anglii i otworzył centra studiów filozofii wedyjskiej (filozofii Wed) w Nowym Jorku i Londynie. Po powrocie do Indii ponownie podróżował po Zachodzie od początku 1899 do końca 1900 roku. Poglądy i działania Vivekanandy czasami wywoływały kontrowersje: niektórzy obserwatorzy uważali, że wyolbrzymiał wpływ, jaki wywierał na myśl Zachodu, zwłaszcza że twierdził, iż "podbił" Zachód filozofią wedyjską. Przyciągnął również sprzeciw chrześcijańskich misjonarzy w Indiach, których ostro krytykował. Pobożni Hindusi uważali, że zdyskredytował się, podróżując po Zachodzie, który ich zdaniem był nieczysty i nadmiernie zajęty dobrami materialnymi. Uważali, że porzucił życie monastyczne dla sławy i celebrytów. Indyjscy nacjonaliści, którzy domagali się niepodległości od Wielkiej Brytanii, byli oburzeni faktem, że utrzymywał tak przyjazne stosunki z Brytyjczykami.

Ostateczny powrót do Indii

Pomimo tej krytyki Swami Vivekananda powrócił do Indii pod koniec 1900 roku, spotykając się z wielkim uznaniem. Wielu Hindusów było dumnych z jego osiągnięć na Zachodzie. Przez resztę swojego życia poświęcił się rozwiązywaniu trudności biednych w Indiach i mówieniu o problemach społecznych. Z pomocą Ramakrishna Math, zakonu mnichów utworzonego po śmierci Ramakrishny, założył Misję Ramakrishny. Wśród wielu innych osiągnięć misja zapewniła opiekę Hindusom podczas wybuchu śmiertelnej choroby zakaźnej zwanej dżumą, ratując wiele istnień. Chociaż Swami Vivekananda zmarł w wieku trzydziestu dziewięciu lat, 4 lipca 1902 roku, praca Misji Ramakrishny trwała na całym świecie do początku XXI wieku. Jej motto, Atmano mokshartham jagad-hitaya cha, oznacza "Dla własnego zbawienia i dla dobra świata". Pod alternatywną nazwą Vivekananda Vedanta Society organizacja utrzymuje ponad sto misji na całym świecie, w tym dwanaście w Stanach Zjednoczonych.

URODZONY: 29 marca 1819 r. Steingrub, Czechy

ZMARŁY: 26 marca 1900 r. Cincinnati, Ohio, Stany Zjednoczone

rabin; redaktor; pisarz

"Gdyby Hebrajczycy nie zostali rozproszeni w swoim postępie tysiąc i więcej lat temu, rozwiązaliby wszystkie wielkie problemy cywilizacji".

Isaac Mayer Wise był jednym z najbardziej znanych Żydów w Stanach Zjednoczonych w XIX wieku. Był rabinem, osobą przeszkoloną w prawie i tradycji żydowskiej, która często jest głową synagogi, żydowskiego domu modlitwy. Był również redaktorem i autorem kilku książek i sztuk o judaizmie. Założył trzy organizacje religijne: Union of American Hebrew Congregations; Hebrew Union College, którego był prezesem; i Central Conference of American Rabbis. Jest uważany za ważną postać w rozwoju i organizacji judaizmu reformowanego w Stanach Zjednoczonych. Judaizm reformowany uważa, że Tora, święta księga żydowska, została napisana przez kilku autorów, a nie tylko jednego. Jej zwolennicy nie przestrzegają wielu przykazań lub praw zawartych w Torze, w przeciwieństwie do niektórych innych gałęzi judaizmu.

Narodziny i wczesne życie

Isaac Mayer Weiss urodził się 29 marca 1819 r. w Steigrub, mieście w Czechach, jako syn Leo Weissa, nauczyciela, i Reginy Weiss. Czechy były wówczas częścią Austro-Węgier, ale później stały się częścią Republiki Czeskiej. Jako dziecko Weiss był utalentowanym uczniem, który interesował się wieloma przedmiotami. Jego ojciec uczył go żydowskich pism, znanych zbiorczo jako Tanach, czyli Biblia hebrajska, oraz Talmudu. Talmud składa się z tradycji, które wyjaśniają i interpretują pierwsze pięć ksiąg żydowskich pism, zwanych Torą. Kiedy Weiss miał dziewięć lat, jego ojciec nauczył go wszystkiego, czego mógł, więc Weiss uczył się u dziadka przez trzy lata. Po śmierci dziadka udał się do Pragi, stolicy współczesnych Czech, i zapisał się do jesziwy, czyli szkoły żydowskiej. Następnie studiował w znanej szkole rabinackiej, w której Żydzi przygotowują się do zostania rabinami, w mieście Jekinau. Następnie Weiss studiował przez dwa lata na Uniwersytecie Praskim i przez rok na Uniwersytecie Wiedeńskim w Austrii. W 1842 roku, w wieku dwudziestu trzech lat, został wyświęcony, czyli oficjalnie mianowany rabinem. Dwa lata później poślubił Therese Bloch, a para ostatecznie miała dziesięcioro dzieci. Późniejsze małżeństwo zaowocowało czwórką kolejnych dzieci.

Kontrowersyjny rabin

Weiss najpierw pełnił funkcję rabina w Radnitz w Czechach, ale tamtejsze środowisko wydało mu się nieprzyjemne z powodu dyskryminacji Żydów w regionie. Dyskryminacja to niesprawiedliwe traktowanie osoby lub grupy ze względu na różnice, takie jak religia i inne cechy. W tym okresie europejscy Żydzi byli ofiarami powszechnej nietolerancji religijnej i uprzedzeń lub złego traktowania. Byli zazwyczaj postrzegani jako outsiderzy w społecznościach w większości chrześcijańskich. Weiss uważał, że Stany Zjednoczone obiecują większą wolność religijną, więc opuścił Czechy i przybył do Nowego Jorku 23 lipca 1846 r. W tym momencie zmienił pisownię swojego nazwiska z Weiss na Wise. Przyjął pracę rabina w świątyni prawosławnej w Albany w stanie Nowy Jork, gdzie pozostał przez cztery lata. Judaizm ortodoksyjny to tradycyjna forma religii, oparta na ścisłej interpretacji Tory. Wise szybko stał się znany jako wysoce kontrowersyjna postać w swojej kongregacji. Żydzi ortodoksyjni ściśle przestrzegają tradycji i praw judaizmu. Wise jednak doszedł już do wniosku, że niektóre z tych tradycji i praw nie mają już sensu we współczesnym życiu. Wprowadził szereg reform, którym sprzeciwiało się wielu członków zgromadzenia. Zgromadzenie to grupa wiernych, którzy w tym przypadku są członkami tej samej synagogi. Wise zakończył praktykę śpiewania zarówno modlitw, jak i czytań z Tory, centralnej części nabożeństwa ortodoksyjnego. Utworzył również chór złożony zarówno z mężczyzn, jak i kobiet, a także zakończył praktykę siadania kobiet i dzieci w oddzielnych ławkach niż mężczyźni. Zastąpił bar micwą, ceremonią osiągnięcia pełnoletności przez żydowskich chłopców, konfirmacją, ceremonią oznaczającą zakończenie religijnego szkolenia młodego człowieka. Wielu członków zgromadzenia Wise uznało te i inne zmiany za niepokojące. W 1850 r. Wise nakazał członkom zarządu zgromadzenia zamknięcie swoich interesów w sobotę, która jest uważana za żydowski szabat, dzień odpoczynku. Jeden z członków zarządu odmówił jednak wykonania rozkazu. Wielu obawiało się, że członek zarządu, którego kazania cieszyły się popularnością, zostanie zwolniony. Zgromadzenie zostało podzielone równo pomiędzy zwolenników i krytyków Wise'a. Zarząd zebrał się i zagłosował za zwolnieniem Wise'a, ale odmówił. W następny szabat w świątyni wybuchła bójka między Wisem a przewodniczącym zarządu. Ostatecznie wybuchły zamieszki wśród zgromadzenia, a policja musiała przywrócić porządek. Po tych wydarzeniach Wise zrezygnował i założył własną świątynię w Albany w stanie Nowy Jork, a jego zwolennicy z poprzedniej świątyni poszli za nim. Rzeczywiście, wielu powitało jego reformy z zadowoleniem, a jego zgromadzenie szybko rosło. Pozostał w Albany do 1854 roku, kiedy to zgromadzenie w Cincinnati w stanie Ohio zaprosiło go, aby został ich rabinem. Przyjął to i pozostał w świątyni w Cincinnati, Beth Jeshurun (również Yeshurun), do końca życia. Zgromadzenie to, podobnie jak jego pierwsze zgromadzenie w Albany, było dość tradycyjne. Mimo to Wise wprowadził swoje reformy, choć wolniej i taktowniej niż w latach 40. XIX wieku, a jego zgromadzenie ponownie szybko rosło. Pod przywództwem Wise zgromadzenie wybudowało w latach 60. XIX wieku ogromną świątynię, która jest używana do dziś, w XXI wieku.

Wise i reformowany judaizm

Wise miał zarówno imponujący talent organizacyjny, jak i wielkie pragnienie zjednoczenia judaizmu w Stanach Zjednoczonych. W latach 50. XIX wieku zaczął wykorzystywać ten talent i pragnienie, aby ukończyć kilka dużych projektów. Stworzył żydowski modlitewnik i założył Union of American Hebrew Congregations, Hebrew Union College i Central Conference of American Rabbis. Z czasem stał się głównym rzecznikiem reformowanego judaizmu w Stanach Zjednoczonych.

Odłamy judaizmu

W epoce nowożytnej judaizm składa się z trzech głównych odłamów lub podziałów: judaizmu ortodoksyjnego, reformowanego i konserwatywnego. Judaizm ortodoksyjny jest najbardziej tradycyjny w praktykowaniu religii. Żydzi ortodoksyjni wierzą, że Bóg dał Mojżeszowi Torę, część żydowskiego Starego Testamentu, i że Mojżesz był jedynym autorem Tory. Wierzą również, że 613 micwot, czyli przykazań zawartych w Torze, musi być przestrzeganych przez Żydów wszędzie. Żydzi reformowani są natomiast mniej tradycyjni i nie przestrzegają ściśle wszystkich micwot. Nie akceptują, że Bóg dał Mojżeszowi Torę. Zamiast tego wierzą, że Torę napisało kilku różnych autorów. Żydzi reformowani zachowują kulturę judaizmu i wiele jego wartości, etyki i praktyk. Judaizm konserwatywny został ustanowiony w celu zniesienia podziału między judaizmem ortodoksyjnym i reformowanym. Żydzi konserwatywni wierzą, że Bóg objawił Torę Mojżeszowi, ale że ludzcy autorzy ją zapisali i przekazali, więc zawiera ona elementy zarówno od tych autorów, jak i od Boga. Konserwatywni Żydzi uważają, że prawo żydowskie powinno być przestrzegane, ale powinno się je zmieniać i dostosowywać do otaczającej kultury.

Księga modlitewna

W 1847 roku Wise został poproszony o zostanie członkiem rady doradczej. Ta rada miała wydawać zalecenia w różnych sprawach żydowskim zgromadzeniom w całym kraju, chociaż nie miała nad nimi władzy. Na jednym ze spotkań rady Wise przedstawił kopię modlitewnika, który skompilował. Niepokoiła go powszechna praktyka rabinów, którzy kompilowali własne modlitewniki do użytku w swoich zgromadzeniach. Chciał, aby żydowskie zgromadzenia w Stanach Zjednoczonych przyjęły wspólną księgę modlitewną używaną przez wszystkich. Nie podjęto żadnych działań w sprawie propozycji Wise aż do 1855 roku. W tym roku utworzono komitet, który miał edytować modlitewnik Wise'a, z którego prawie wszystkie napisał sam. Księga została następnie opublikowana jako Minhag Amerika. Chociaż Wise próbował znaleźć równowagę między tradycyjnymi i bardziej nowoczesnymi żydowskimi praktykami religijnymi w księdze, wiele ortodoksyjnych zgromadzeń we wschodniej i północno-wschodniej części kraju nadal uważało, że zbyt mocno odbiega ona od tradycji i nie chciało jej używać. Niektóre zbory reformowane z kolei nie przyjęły tej księgi, ponieważ uznały ją za zbyt tradycyjną. Poza tymi kilkoma wyjątkami, modlitewnik stał się szeroko stosowany, głównie na Południu i Zachodzie, i stanowił pierwszy krok w kierunku większej unifikacji amerykańskiego judaizmu.

Unia Amerykańskich Zborów Hebrajskich. Wise uważał, że judaizm w Stanach Zjednoczonych był ogólnie zbyt nieuporządkowany. Każda zborowość w całym rozległym i wciąż rosnącym kraju obrała własny kierunek. Nie było jedności w myśli i nauczaniu żydowskim. Już w 1848 roku Wise zaproponował utworzenie unii, która miałaby pewną władzę nad zborami żydowskimi w całym kraju. Przez ponad dwie dekady próbował przekonać innych o znaczeniu takiej unii, głównie za pośrednictwem gazety, którą założył w 1854 roku, American Israelite, która nadal jest wydawana na początku XXI wieku. Jego cel został osiągnięty w 1873 roku, kiedy w Cincinnati w stanie Ohio utworzono Unię Amerykańskich Zborów Hebrajskich. Wise unikał używania słowa reforma w nazwie unii, ponieważ nadal uważał, że Żydzi ortodoksyjni i reformowani mogą być zjednoczeni. Wise wierzył, że Żydzi mogą cieszyć się wolnością religijną w Stanach Zjednoczonych, której nie mogliby cieszyć się nigdzie indziej na świecie. Z tego powodu w szczególności chciał zobaczyć silny i zjednoczony amerykański judaizm.

Hebrew Union.

College Wise stał również za powstaniem Hebrew Union College w Cincinnati. Uważał, że zbyt wielu rabinów przewodzących amerykańskim zgromadzeniom nie miało wystarczającej wiedzy na temat prawa i tradycji żydowskiej. Przez wiele lat publikował artykuły w American Israelite, wzywając do założenia szkoły rabinicznej. Taka szkoła zapewniłaby intensywne szkolenie i edukację, których Wise uważał za potrzebne rabinom. Hebrew Union College otworzył swoje podwoje w 1875 r., a Wise pełnił funkcję prezesa. W 1883 r. college ukończył pierwszy rocznik, a na cześć tego wydarzenia zorganizowano bankiet. Wise był rozczarowany, gdy obecni na nim ortodoksyjni rabini wyszli, ponieważ serwowane jedzenie nie było zgodne z najsurowszymi żydowskimi prawami żywieniowymi. Wierząc, że college Wise'a był po prostu zbyt liberalny lub akceptował praktyki, które nie były ściśle zgodne z tradycyjnymi praktykami, grupa tych rabinów utworzyła Jewish Theological Seminary of America, bardziej konserwatywną szkołę. W tym momencie Wise zdał sobie sprawę, że jego nadzieje na jedność wśród amerykańskich Żydów nigdy się nie spełnią. Od tego momentu aż do śmierci był głównym rzecznikiem judaizmu reformowanego. Wise odegrał dominującą rolę na konferencji rabinów reformowanych, która odbyła się w Pittsburgh w Pensylwanii w 1885 roku. Grupa ta wydała Pittsburgh Platform, dokument definiujący judaizm reformowany w Stanach Zjednoczonych. Dokument stwierdzał, że judaizm nie jest narodowością, ale religią. Twierdził również, że nic w wierzeniach żydowskich nie jest sprzeczne z odkryciami nauki. Platforma wzywała do wyeliminowania żydowskich praw dietetycznych i charakterystycznego żydowskiego stroju. Platforma była również antysyjonistyczna, co oznaczało, że sprzeciwiała się utworzeniu państwa lub ojczyzny żydowskiej.

Centralna Konferencja Amerykańskich Rabinów.

Ostatnim ważnym osiągnięciem Wise było utworzenie centralnego organu rządzącego dla amerykańskiego judaizmu. Ponownie, przez lata prowadził kampanię na rzecz takiego organu, ale relacje między jego zwolennikami a bardziej ortodoksyjnymi rabinami ze Wschodu były napięte, co utrudniało osiągnięcie porozumienia. W końcu w 1889 roku utworzono Centralną Konferencję Amerykańskich Rabinów. Wise pełnił funkcję prezesa tej organizacji przez ostatnie jedenaście lat swojego życia.

Wise i amerykańska polityka

Wise otwarcie wypowiadał się na temat różnych kwestii politycznych, zwłaszcza tych dotyczących Żydów. Na własne oczy widział dyskryminację Żydów w Europie i chciał się upewnić, że amerykańscy Żydzi nie będą cierpieć w ten sam sposób. W 1856 roku gubernator Ohio wydał proklamację z okazji Święta Dziękczynienia do "chrześcijańskich ludzi" w Ohio. Wise natychmiast przypomniał gubernatorowi, że ludzie w Ohio nie są ani chrześcijanami, ani Żydami, ale wolnymi i niezależnymi. W 1862 roku Wise zakwestionował rozkaz generała Ulyssesa S. Granta (1822-1885), aby wszyscy Żydzi zostali zwolnieni z departamentu armii, któremu przewodził. Wise walczył również z wysiłkami mającymi na celu uniemożliwienie żydowskim (i katolickim) kapelanom służby w wojsku podczas wojny secesyjnej (1861-1865; wojna między Unią [Północą], która sprzeciwiała się niewolnictwu, a Konfederacją [Południem], która opowiadała się za niewolnictwem). Otwarcie sprzeciwiał się traktatowi USA ze Szwajcarią, ponieważ uważał, że rząd Szwajcarii dyskryminuje amerykańskich Żydów mieszkających w tym kraju. Wise był krytykowany za to, że nie zajął stanowiska w kwestii niewolnictwa, które zdominowało dyskusję polityczną w latach 50. XIX wieku i doprowadziło do wojny secesyjnej. Niektórzy amerykańscy rabini bronili niewolnictwa, cytując fragmenty żydowskich pism, które ich zdaniem popierały tę praktykę. Inni rabini stanowczo się jej sprzeciwiali. Wise nie zajął jasnego stanowiska. Wielu z tych, którzy podpisali się pod American Israelite, mieszkało na Południu, gdzie niewolnictwo było powszechne, i mógł obawiać się, że obrazi swoich czytelników, sprzeciwiając się mu. Mógł również uważać, że zajęcie stanowiska w sprawie niewolnictwa spowoduje dalsze podziały wśród amerykańskich Żydów.

Główne dzieła

Oprócz wszystkich innych zajęć, Wise był również autorem. Na początku swojej kariery napisał jedenaście powieści, po angielsku i niemiecku, a także dwie sztuki, obie po niemiecku. Niektóre z jego powieści były publikowane w odcinkach lub w częściach przez dłuższy okres czasu w czasopismach, które redagował. Najwcześniej, opublikowaną w 1854 r., była The Convert. Następnie ukazały się The Catastrophe of Eger, The Shoemaker′ Family i Resignation and Fidelity, or Life and Romance, z których wszystkie trzy zostały opublikowane w 1855 r. Opublikował kilka innych powieści później, w latach 50. XIX wieku. Wise pisał również o historii, teologii (nauce religii) i judaizmie. Niektóre z jego głównych dzieł na te tematy obejmują: The History of the Israelitish Nation from Abraham to the Present Time (1854), The Essence of Judaism (1861), The Origin of Christianity, and a Commentary on the Acts of the Apostles (1868), Judaism, Its Doctrines and Duties (1872), The Cosmic God (1876) oraz Judaism and Christianity, Their Agreements and Disagreements (1883). Wiele z tych książek nadal jest drukowanych na początku XXI wieku.

Śmierć

24 marca 1900 roku Wise wygłosił swoje ostatnie kazanie w swojej świątyni. Tego popołudnia doznał udaru. Niedługo potem zapadł w śpiączkę i zmarł 26 marca. Ponieważ Wise był prawdopodobnie najbardziej znanym Żydem w Stanach Zjednoczonych, jego odejście zostało szeroko odnotowane, a jego pogrzeb w Cincinnati był ważnym wydarzeniem publicznym. Jego spuścizna przetrwała do dziś. Na kierunek rozwoju judaizmu amerykańskiego ogromny wpływ wywarły wysiłki i przekonania Isaaca Mayera Wise.

URODZONY: Persja

Perski przywódca religijny; nauczyciel

"Zoroastryzm jest najstarszą z objawionych religii świata i prawdopodobnie miał większy wpływ na ludzkość, bezpośrednio i pośrednio, niż jakakolwiek inna pojedyncza wiara". - Mary Boyce, Zoroastrians: Their Religious Beliefs and Practices.

Zaratusztra był prorokiem lub boskim posłańcem, który założył i nadał wersję swojego imienia starożytnej perskiej religii zoroastryzmu. Na początku XXI wieku religię tę praktykuje szacunkowo od 2 do 3,5 miliona ludzi, z których większość mieszka w Iranie i Indiach, gdzie są nazywani Parsami. Pełne oryginalne imię proroka brzmiało Zarathushtra (lub Zaratustra) Spitama, chociaż jest on najbardziej znany jako Zoroaster, zachodnia adaptacja starożytnej greckiej wersji jego imienia, Zoroastres. Współczesna perska wersja jego imienia to Zartosht lub Zardosht. Często przypisuje mu się założenie pierwszej na świecie religii monoteistycznej, czyli takiej, w której czczony jest jeden najwyższy Bóg. Jednak rozbieżności co do epoki, w której żył, sprawiają, że wniosek ten jest niepewny. Niektórzy historycy uważają, że Zaratusztra żył przed pojawieniem się judaizmu, w którym to przypadku monoteizm, który głosił, byłby historycznie pierwszy. Jeśli jest to prawdą, wiele zasad zoroastryzmu prawdopodobnie miało duży wpływ na rozwój judaizmu i chrześcijaństwa, które wyewoluowało z judaizmu. Inni historycy uważają, że judaizm był pierwszy, a zatem to judaizm wpłynął na zoroastryzm. Nauki Zaratusztry podważały tradycyjne poglądy religijne w starożytnej Persji (współczesny Iran). Propagował wiarę w jednego Boga, zwanego Ahura Mazda, co oznacza "mądry pan" lub "pan mądrości". Wiele innych koncepcji zoroastryjskich, takich jak te dotyczące duszy, nieba i piekła, przybycia zbawiciela na Ziemię, zmartwychwstania (aktu powstania z martwych), sądu ostatecznego i aniołów stróżów, jest podobnych do tych, które można odnaleźć w tradycjach żydowskich i chrześcijańskich.

Niepewność historyczna

Szacunki dotyczące tego, kiedy żył Zaratusztra, są bardzo różne. Mitologia perska umieszcza daty jego życia na 10 000 p.n.e. Pisma starożytnych greckich i rzymskich historyków sugerują, że Zaratusztra żył między 7000 a 6000 p.n.e., co jest datą akceptowaną przez tradycyjnych Parsów. Odkrycia archeologów (osób badających pozostałości dawnych kultur ludzkich) sugerują, że żył około 2000 p.n.e. Jeden z tekstów zaratusztriańskich, Bundahism, co oznacza "stworzenie", twierdzi, że Zaratusztra żył 258 lat przed pokonaniem Persji przez greckiego zdobywcę Aleksandra Wielkiego (356-323 p.n.e.), co oznaczałoby 588 p.n.e. Wielu historyków XIX wieku uważało tę datę za miarodajną. Współcześni historycy podważyli to jednak i większość z nich obecnie przyjmuje, że Zoroaster prawdopodobnie żył między 1500 a 1000 r. p.n.e., a może dokładniej około 1200 r. p.n.e. Historycy doszli do tego ostatniego szacunku po dokładnym zbadaniu języka Gat. Gaty, zbiór boskich pieśni w siedemnastu rozdziałach i 241 wersetach, stanowią święty tekst zoroastryjski, o którym uważa się, że zapisuje rzeczywiste słowa Zaratusztry. Znajdują się one w dziele zwanym Jasna, które z kolei jest częścią świętego tekstu zoroastryjskiego zwanego Awestą. Gaty zostały napisane w starożytnym języku perskim zwanym staroawestyjskim, który był podobny do sanskrytu, klasycznego języka Indii i hinduizmu. Eksperci porównali Gaty do innych pism sanskryckich, o których wiadomo, że zostały napisane około 1200 r. p.n.e., zwłaszcza do Rygwedy, jednej z czterech ksiąg tworzących Wedy, świętą literaturę hinduizmu. Podobieństwa językowe sugerują, że Gaty zostały najprawdopodobniej napisane mniej więcej w tym samym czasie. Niektórzy uczeni pozostają jednak otwarci na późniejszą datę około 600 r. p.n.e. wymienioną w Bundahism. Ci uczeni zauważają, że język staroawestyjski mógł być zachowany wyłącznie do pism religijnych i nie był już powszechnie używany do 1200 r. p.n.e. Przykładem tego jest łacina, która pozostała oficjalnym językiem chrześcijaństwa nawet po tym, jak nie była już używana. Inni odrzucają tę możliwość, zauważając, że język Gat sugeruje, że były przekazywane ustnie, a zatem nie mogły zostać napisane w języku, który już nie był używany. Dalsze wsparcie dla wcześniejszych dat można znaleźć w odniesieniach w Gatach do zwyczajów społecznych, które były przestrzegane mniej więcej między 1200 a 1000 r. p.n.e. Te zwyczaje społeczne były zwyczajami wiejskiego, koczowniczego (niemającego stałego domu) społeczeństwa. Gdyby Gaty zostały napisane znacznie później, prawdopodobnie odzwierciedlałyby bardziej miejski styl życia skupiony wokół perskiego dworu. Wiele tekstów religijnych Zoroastrian zostało częściowo lub całkowicie zniszczonych, niektóre przez Aleksandra Wielkiego w 330 r. p.n.e., inne przez arabskich i mongolskich najeźdźców począwszy od 650 r. n.e. W rezultacie bardzo niewiele pisemnych zapisów religii i życia jej założyciela nadal istnieje. Jedną z największych strat była trzynasta część Awesty, Spena Nask, która zawierała streszczenie życia Zaratusztry.

Wczesne życie

Imię Zaratusztry składa się z dwóch słów w języku staroawestyjskim, które można przetłumaczyć jako "opiekun starych wielbłądów", "opiekun słabych wielbłądów" lub być może "opiekun żółtych wielbłądów". Podejmowano próby zaproponowania bardziej godnego tłumaczenia imienia Zaratusztry, takiego jak "zwiastun złotego świtu". Ludzie żyjący w starożytnej Persji często mieli jednak imiona składające się z rdzeni wyrazowych, które odzwierciedlały posiadanie wielbłądów lub koni, które były oznakami bogactwa i statusu. Dowody tekstowe mogą być użyte do poparcia twierdzeń o różnych możliwych miejscach urodzenia Zaratusztry. Większość historyków zgadza się, że prawdopodobnie urodził się i mieszkał w północno-wschodniej Persji, chociaż Grecy twierdzili, że urodził się w Baktrii, starożytnym greckim królestwie, którego granice leżały w dzisiejszym Afganistanie i Tadżykistanie. Jego matka nazywała się Dughdova, co oznacza "mleczarka". Jego ojciec nazywał się Pourushaspa, co oznacza "wiele koni". Nazwisko rodowe brzmiało Spitama, czyli "biały". Według Egenda, Zaratusztra był nienaturalnie mądrym, zamyślonym i poważnym dzieckiem, chociaż jedna opowieść głosi, że śmiał się w chwili narodzin. Spędził dłuższy czas na odludziu, a w wieku piętnastu lat postanowił poświęcić się kontemplacji i wierzeniom religijnym. Tradycyjne opowieści głoszą, że w wieku siedmiu lat stał się celem spisku mającego na celu zabójstwo. Spisek ten rzekomo stworzyli Persowie, którzy wierzyli, że jest prorokiem nowej wiary, która zagroziłaby już ustanowionym wierzeniom religijnym. W wieku około dwudziestu lat Zaratusztra opuścił dom rodziców i przez siedem lat mieszkał w jaskini, gdzie praktykował medytację, czyli skupione myślenie mające na celu osiągnięcie większej wiedzy duchowej i świadomości. Po powrocie był gotowy głosić nową religię, taką, która kładła mniejszy nacisk na rytuał, a większy na myśl i intelekt. Zaratusztra oświadczył, że jego religia będzie obejmować wszystkich ludzi Ahura Mazdy. Podkreślił również czystość ziemi, co przyniosło religii tytuł "pierwszej ekologicznej [środowiskowej] religii na świecie".

W królestwie Baktrii

Na początku Zaratusztra odniósł niewielki sukces w próbach nawracania ludzi na swoje przekonania religijne. Poza najbliższą rodziną, jego pierwszym konwertytą był kuzyn (lub może siostrzeniec) o imieniu Maidhyoimangha. Wiele osób w społeczności Zaratusztry uważało, że jest szalony i robiło wszystko, aby trzymać się od niego z daleka. Nawet mieszkańcy rodzinnego miasta jego matki odrzucili go, co było niezwykłą zniewagą w ówczesnej kulturze plemiennej, gdy więzi pokrewieństwa były szczególnie silne. W pewnym momencie został uwięziony, ale uciekł. Odrzucenie było w dużej mierze spowodowane tym, że Zaratusztra zdegradował Dewa, czyli złe duchy, z bogów do zwykłych pracowników w imieniu Angra Mainyu. Angra Mainyu to imię, które Zaratusztra nadał głównemu złemu duchowi zaratusztrianizmu, który jest uwikłany w trwającą kosmiczną walkę ze Spenta Mainyu, aspektem Ahura Mazdy, który reprezentuje dobro. Zaratusztra próbował znaleźć akceptację dla swoich przekonań przez około dwanaście lat. Sfrustrowany w końcu opuścił swoją społeczność i schronił się w Baktrii. W tekście Jasny, w Awesta, z żalem skomentował swoje odejście z domu:

Do jakiej krainy mam się zwrócić? Dokąd mam się zwrócić?
Powstrzymują mnie od ludzi i przyjaciół.
Ani społeczność, do której należę, nie podoba mi się,
ani niesprawiedliwi władcy tej krainy…
Wiem…, że jestem bezsilny.
Mam kilka sztuk bydła, a także kilku ludzi.
W Baktrii król Wisztaspa i jego królowa Hutosa usłyszeli, jak Zaratusztra debatuje z lokalnymi przywódcami religijnymi. Postanowili przyjąć jego przekonania, zwłaszcza po tym, jak Zaratusztra wyleczył konia króla z choroby. Zaratusztra nawiązał wówczas bliskie stosunki z rodziną ing i królowej, których synowie nazywali się Frashaoshtra i Jamaspa. Córka Frashaoshtry, Hvovi, została żoną Zarathushtry, a oboje mieli sześcioro dzieci: trzy córki, Freni, Friti i Pourucista, oraz trzech synów, Isat Vastar, Uruvat-Nara i Hvare Cithra. Z kolei córka Zarathushtry, Pourucista, została żoną syna króla, Jamaspy. Po pewnym czasie król i królowa uczynili zoroastryzm oficjalną religią królestwa i nazwali Zarathushtrę nadwornym prorokiem. Na początku zoroastryzm był zarówno zakonem wojskowym, jak i religią, ponieważ jego członkowie byli zmuszeni walczyć z prześladowaniami (złym traktowaniem osoby lub grupy z powodu różnic) i odpierać ataki innych plemion. Sam Zarathushtra potępił Karpanów, kapłanów tradycyjnej religii perskiej, co ich rozwścieczyło i być może doprowadziło do jego morderstwa. Jedna z legend głosi, że Zaratusztra zginął podczas bitwy z centralnoazjatycką grupą zwaną Turanianami, pod przywództwem generała rjaspy. Legenda ta głosi, że Zaratusztra zginął, gdy opiekował się świętym ogniem w świątyni w Balkh, mieście w dzisiejszym Afganistanie, gdzie został pochowany. Inne legendy głoszą, że Zaratusztra zmarł spokojnie.

Trzej Mędrcy

Według tradycji chrześcijańskiej po narodzinach Jezusa Chrystusa (6 p.n.e.- ok. 30 n.e.) odwiedzili go trzej magowie ze wschodu, często nazywani trzema mędrcami. Trzej podążali za jasną gwiazdą, gwiazdą betlejemską, i przybyli do miejsca narodzin Jezusa, niosąc dary w postaci złota, kadzidła i mirry. (Kadzidło i mirra to olejki używane do produkcji perfum lub kadzidła). Trzej magowie stali się stałym elementem współczesnych obchodów Bożego Narodzenia na Zachodzie (kraje Europy i Ameryki), a większość przedstawień szopki lub narodzin Jezusa obejmuje przedstawienia magów składających hołd Dzieciątku Jezus. Źródłem tej historii jest jedna z Ewangelii, pierwszych czterech ksiąg Nowego Testamentu. Według Ewangelii Mateusza magowie zostali wysłani przez Heroda, rzymskiego namiestnika Judei, jako szpiedzy, aby odkryć miejsce narodzin przepowiedzianego Mesjasza, czyli Zbawiciela. Imperium Rzymskie, które zajmowało region Palestyny, widziało przybycie żydowskiego mesjasza jako zagrożenie dla ustanowionej rzymskiej kontroli i porządku. Jednak we śnie magowie zostali ostrzeżeni, aby nie wracali do Heroda, więc wrócili do domu inną drogą. Herod nakazał zamordowanie wszystkich chłopców w Betlejem i okolicach w wieku dwóch lat i poniżej, aby mieć pewność, że dziecko przeznaczone na Mesjasza nie dożyje, aby przyjąć swoją rolę. Fraza "trzech mędrców" może być błędnym tłumaczeniem. Wielu biblistów używa słowa "magi", które pochodzi od greckiego słowa oznaczającego "magię". Magowie mogli być "magikami" w tym sensie, że praktykowali astrologię, która jest badaniem ciał niebieskich w przekonaniu, że mają one wpływ na życie ludzi. Niektórzy historycy sugerują, że magowie byli zoroastryjskimi astrologami-kapłanami. W zachodnim zwyczaju byli oni identyfikowani pod imionami Caspar, Melchior i Balthasar, ale w innych tradycjach znani są pod innymi imionami. Przekonanie, że byli zaratusztrianami, potwierdza syryjskie chrześcijańskie imię jednego z mędrców, Hormisdasa. Jest to odmiana perskiego imienia Hormoz, później pisanego Hormazd, które jest imieniem anioła patrona pierwszego dnia każdego miesiąca w tradycji zaratusztriańskiej. To imię jest również podobne do alternatywnego imienia Ahura Mazdy, które brzmi Ormazd. Wielu historyków biblijnych wątpi, czy historia o magach ma w sobie cokolwiek prawdy. Wskazują na przykład, że Betlejem znajdowało się zaledwie kilka mil od Jerozolimy. Herod nie musiałby wysyłać szpiegów; mógł po prostu rozkazać swojej armii udać się w tamten rejon. Zauważają również, że Herod, jako wysoki urzędnik rzymski dowodzący Judeą, nie sprzymierzyłby się z ludźmi takimi jak magowie, cudzoziemcami, którzy praktykowali religię całkowicie obcą komuś takiemu jak Herod i których Herod uważałby za gorszych od siebie. Ponadto gwiazda betlejemska nie jest wymieniona w żadnych innych zapisach z tamtego okresu.

W Imperium Perskim

Religia założona przez Zaratusztrę rozprzestrzeniła się szybko, a bitwy ustały. Zoroastryzm stał się dominujący w Imperium Perskim, szczególnie w okresie panowania dynastii Achemenidów (529-323 p.n.e.). Dynastia ta rządziła rozległym regionem, od Europy Wschodniej przez Bliski Wschód po Afrykę Północną i Azję Środkową. Jedną z najbardziej znanych postaci zoroastryjskich z tego okresu był król Dariusz I, zwany także Dariuszem Wielkim, który rządził od 521 do 485 p.n.e. Kiedy Dariusz zabezpieczył królestwo, przejmując tron, wprowadził reformy w prawie, systemie monetarnym, handlu oraz wagach i pomiarach. Niektóre historie twierdzą, że król Vishtaspa był ojcem Dariusza Wielkiego, co, jeśli jest prawdą, potwierdzałoby szacunki, że Zaratusztra żył około 600 r. p.n.e. Aleksander Wielki podbił Achemenidów począwszy od lat 330. p.n.e. Imperium było wówczas rządzone przez dynastie Seleucydów i Partów, ale niewiele zapisów zoroastryjskich z tego okresu przetrwało. Podczas panowania dynastii Sasanidów (224-651 n.e.) zaratusztrianizm agresywnie rozprzestrzenił się w całym imperium perskim. W VI wieku dotarł do północnych Chin, choć wymarł tam w XIII wieku. W VII wieku dynastia Sasanidów została obalona przez arabskich muzułmanów, którzy byli wyznawcami religii islamskiej. Ponieważ jej wyznawcy często padali ofiarą prześladowań, zaratusztrianizm zaczął tracić wpływy i przynależność do świata arabskiego. W VIII i IX wieku duża liczba zaratusztrian uciekła z Persji do Indii. Zaratusztrianie żyjący we współczesnym Iranie są nadal prześladowani w XXI wieku. Członkowie są znani jako Gabars, co oznacza "niewiernych" lub niewierzących, a rząd gorąco zachęca Zoroastrian do zawierania małżeństw w obrębie własnej wiary, aby zapobiec wzrostowi liczby członków religii. Jednak nawet w Iranie Zaratusztra jest postrzegany jako centralna postać w rozwoju kultury narodu. Wiele osób w republikach Azji Środkowej byłego Związku Radzieckiego, w tym w Tadżykistanie i Kazachstanie, zaczęło wykazywać odnowione zainteresowanie swoimi korzeniami zoroastryjskimi po upadku Związku Radzieckiego pod koniec XX wieku.