Kuszące jest postrzeganie technologii jako pewnego rodzaju brakującego ogniwa, które może pomóc nam zrozumieć niepowiązane wydarzenia znane jako historia ludzkości. Po co szukać bardziej złożonych powodów, skoro ustanowienie demokratycznych form rządów w Europie można wytłumaczyć wynalezieniem prasy drukarskiej? Jak zauważył historyk ekonomii Robert Heilbroner w 1994 roku, „historia jako przypadek jest perspektywą, która jest czymś więcej niż może znieść ludzki duch”. Determinizm technologiczny – czyli przekonanie, że pewne technologie są zobowiązane do wywoływania pewnych skutków społecznych, kulturowych i politycznych – jest atrakcyjne właśnie dlatego, że „tworzy potężne scenariusze, jasne historie i jest zgodne z dominującym doświadczeniem na Zachodzie” – pisze Steve Graham i Simon Marvin, dwóch badaczy geografii miejskiej. Wymuszenie powiązania między rolą, jaką kserokopie i faksy odegrały w Europie Wschodniej w 1989 r., A rolą, jaką Twitter odegrał w Iranie w 2009 r., Tworzy rozdzierającą serce, ale także niezwykle spójną narrację, która opiera się na powszechnym przekonaniu, zakorzenionym w ideałach oświecenia, w emancypacyjna siła informacji, wiedzy, a przede wszystkim idei. O wiele łatwiej jest wyjaśnić najnowszą historię, zakładając, że komunizm upadł w chwili, gdy obywatele radzieccy zrozumieli, że w zachodnich supermarketach nie ma kolejek, niż szukać prawdy w jakichś długich i niejasnych raportach na temat bilansu handlowego ZSRR. Z tego powodu determinizm – czy to zróżnicowania społecznego, zakładającego koniec historii, czy też różnorodności politycznej, zakładającej koniec autorytaryzmu – jest zubożałym intelektualnie, leniwym sposobem badania przeszłości, rozumienia teraźniejszości i przewidywania przyszłość. Bryan Pfaffenberger, antropolog z University of Virginia, uważa, że powodem, dla którego tak wielu z nas wpada w deterministyczne scenariusze, jest to, że przedstawia najłatwiejsze wyjście. „Zakładanie determinizmu technologicznego”, pisze Pfaffenberger, „jest znacznie łatwiejsze niż prowadzenie w pełni kontekstowego badania, w którym ludzie okazują się być czynnymi właścicielami transferowanej technologii, a nie biernymi ofiarami”. Ale nie tylko historia cierpi z powodu determinizmu; etyka nie wypada dużo lepiej. Jeśli marsz technologii jest niepowstrzymany i jednokierunkowy, podczas gdy horda guru technologii wciąż przekonywa opinię publiczną ze stron magazynów technologicznych, stanie na jej drodze wydaje się bezcelowe. Jeśli radio, telewizja lub Internet są gotowe do zapoczątkowania nowej ery demokracji i powszechnych praw człowieka, my, ludzie, niewiele mamy do odegrania. Jednak argumentowanie, że kiedyś szeroko rozpowszechniona praktyka, taka jak lobotomia, była po prostu wynikiem nieuniknionych sił technologicznych, jest zwolnieniem jej zwolenników. W ten sposób determinizm technologiczny przesłania role i obowiązki ludzkich decydentów, albo zwalniając ich z zasłużonej winy lub minimalizując rolę ich znaczących interwencji. Jak zauważa Arthur Welzer, politolog z Michigan State University, „w zakresie, w jakim postrzegamy siebie jako bezradne pionki nadrzędnej i niewzruszonej siły, możemy wyrzec się moralnej i politycznej odpowiedzialności, która w rzeczywistości jest kluczowa dla dobre wykorzystanie naszej władzy nad technologią ”. Przyjmując postawę deterministyczną, rzadziej będziemy poddawać technologię – i tym, którzy z niej zarabiają na życie – pełnemu bukietowi zagadnień etycznych normalnych dla demokracji. Czy Google powinno być zobowiązane do szyfrowania wszystkich dokumentów przesyłanych do usługi Dokumenty Google? Czy należy zezwolić Facebookowi na dalsze upublicznianie większej ilości danych swoich użytkowników? Czy należy zapraszać Twittera na głośne zebrania rządu USA bez uprzedniej rejestracji w Global Network Initiative?
Chociaż wiele takich pytań jest już podnoszonych, nietrudno wyobrazić sobie przyszłość, w której byłyby poruszane rzadziej, szczególnie w biurach, które muszą ich najczęściej zadawać.
W całej historii nowe technologie prawie zawsze dawały siłę i pozbawił mocy określone grupy polityczne i społeczne, czasami jednocześnie – fakt, o którym zbyt łatwo jest zapomnieć pod wpływem determinizmu technologicznego. Nie trzeba dodawać, że taka amnezja etyczna rzadko leży w interesie osób pozbawionych władzy. Robert Pippin, filozof z University of Chicago, twierdzi, że fascynacja społeczeństwa technologią kosztem moralności osiąga punkt, w którym „to, co należy rozumieć jako przypadkowe, jedną z wielu opcji, która jest otwarta na polityczną dyskusję, jest zamiast tego fałszywie rozumiana jako niezbędne; to, co służy szczególnemu interesowi, jest postrzegane bez refleksji, jako interes powszechny; to, co powinno być częścią, jest doświadczane jako całość ”. Dyrektorzy Facebooka usprawiedliwiają swój atak na prywatność, twierdząc, że i tak właśnie tam zmierza społeczeństwo jest dokładnie tym rodzajem roszczenia, które powinno podlegać kontroli moralnej i politycznej, a nie tylko technologicznej. To właśnie poprzez odwołanie się do takich deterministycznych narracji Facebookowi udaje się zaciemnić swoją rolę w tym procesie. Abbe Mowshowitz, profesor informatyki w City College w Nowym Jorku, porównuje komputer z ziarnem, a konkretne okoliczności historyczne z glebą, na której ziarno ma być zasiane: „Właściwe połączenie nasion, ziemi i uprawy jest niezbędne, aby sprzyjają wzrostowi pożądanych roślin i eliminują chwasty. Niestety, nasiona aplikacji komputerowych są skażone chwastami; grunt jest często źle przygotowany; a nasze metody uprawy są wysoce niedoskonałe ”. Nie można winić Mowshowitza za błędne odczytanie historii technologii, ale istnieje bardziej optymistyczny sposób zrozumienia tego, co powiedział: my, kultywujący, możemy faktycznie interweniować na wszystkich trzech etapach i to od nas zależy określenie warunków, na których zdecydowaliśmy się to zrobić. Cena za brak interwencji może być dość wysoka. Już w 1974 roku Raymond Williams, brytyjski krytyk kultury, ostrzegał nas, że determinizm technologiczny nieuchronnie wytwarza pewien determinizm społeczny i kulturowy, który „ratyfikuje społeczeństwo i kulturę, którą mamy teraz, a zwłaszcza jej najpotężniejsze wewnętrzne kierunki”. Williams martwił się, że umieszczenie technologii w centrum naszej intelektualnej analizy z pewnością sprawi, że będziemy postrzegać to, co tradycyjnie rozumieliśmy, jako problem polityki, z jej złożonymi i trudnymi kwestiami etyki i moralności, jako problem technologii, eliminującej lub zaciemniając wszystkie nierozwiązane dylematy filozoficzne. „Jeśli przyczyną jest medium – czy to druk, czy telewizja -”, napisał Williams w swojej bestsellerowej „Telewizja: technologia i forma kulturowa”, „wszystkie inne przyczyny, wszystko, co ludzie zwykle postrzegają jako historię, są natychmiast sprowadzane do skutków”. Dla Williamsa nie był to koniec historii, którą zapoczątkowała technologia; był to koniec myślenia historycznego, a wraz z końcem myślenia historycznego kwestie sprawiedliwości również tracą na znaczeniu. Williams poszedł dalej w swojej krytyce, argumentując, że determinizm technologiczny uniemożliwia nam również uznanie tego, co jest polityczne w samej technologii (rodzaj praktyk i wyników, które zwykle faworyzuje), ponieważ jej łatwiejsze do zaobserwowania cechy zwykle zajmują lwią część uwagi opinii publicznej , co utrudnia ocenę innych, bardziej zgubnych cech. „To, co gdzie indziej postrzegane jest jako skutki i jako takie podlega kwestionowaniu społecznemu, kulturowemu, psychologicznemu i moralnemu”, napisał Williams, „jest wykluczone jako nieistotne w porównaniu z bezpośrednimi fizjologicznymi, a zatem psychicznymi skutkami mediów jako takich”. Innymi słowy, o wiele łatwiej jest krytykować Internet za to, że nas głupi, niż zapewniać spójną moralną krytykę jego wpływu na demokratyczne obywatelstwo. A pod naporem ahistorycznych notatek o wyzwalającym potencjale Internetu, nawet stawianie takich moralnych pytań może wydawać się zbyt sprzeczne. Biorąc pod uwagę reakcję świata na rewolucję Iranu na Twitterze, trudno nie docenić przewidywania słów Williamsa. Zamiast mówić o siłach religijnych, demograficznych i kulturowych, które wywoływały nastroje protestacyjne w tym kraju, zależało nam tylko na czołowej roli Twittera w organizowaniu protestów i jego odporności w obliczu cenzury. Podobnie, gdy wielu zachodnich obserwatorów dało się ponieść dyskusji o konsekwencjach rewolucji na Facebooku w Egipcie w kwietniu 2008 r. – kiedy tysiące młodych Egipcjan zostało zmobilizowanych przez Internet, aby wyrazić swoją solidarność z robotnikami tekstylnymi, którzy strajkowali w biednym przemysłowym mieście Mahala. zadał sobie trud spytania, czego tak naprawdę chcą pracownicy. Jak się okazuje, protestowali przeciwko skrajnie niskim płacom w swojej fabryce. Był to przede wszystkim protest dotyczący kwestii pracowniczych, który został skutecznie powiązany z szerszą kampanią reform konstytucyjnych przeciwko Mubarakowi. Kiedyś, z różnych powodów, element protestów robotniczy wygasł, inne próby rewolucji na Facebooku – tej mającej konsekwencje w świecie fizycznym – nie odniosły skutku, mimo że przyciągnęły w sieci setki tysięcy zwolenników. Jak można było się spodziewać, większość doniesień w zachodnich mediach koncentrowała się na Facebooku, a nie na problemach pracowniczych lub żądaniach pod adresem Mubaraka, by zakończył nadzwyczajną regułę narzuconą Egiptowi od 1981 roku. Jest to kolejne mocne przypomnienie, że skupianie się na technologiach, a nie siły społeczne i polityczne, które ich otaczają, można wyciągnąć błędne wnioski. Dopóki takie protesty będą nadal postrzegane głównie przez pryzmat technologii, za pomocą której zostały zorganizowane – a nie, powiedzmy, przez żądania i motywację protestujących – polityka Zachodu przyniesie niewiele dobrego, bez względu na dobre intencje. . Dlatego najbardziej niebezpieczne w uleganiu determinizmowi technologicznemu jest to, że utrudnia to naszą świadomość tego, co społeczne i polityczne, przedstawiając je zamiast tego jako technologiczne. Technologia jako Kantowska kategoria rozumienia świata może po prostu być zbyt ekspansjonistyczna i monopolistyczna, obejmując wszystko, co nie zostało jeszcze właściwie zrozumiane i skategoryzowane, niezależnie od tego, czy jego korzenie i natura są technologiczne. (To właśnie miał na myśli niemiecki filozof Martin Heidegger, mówiąc, że „istota technologii w żadnym wypadku nie jest technologiczna”). Ponieważ technologia taka jak gaz wypełni każdą przewidzianą przestrzeń koncepcyjną, Leo Marx, emerytowany profesor z Massachusetts Institute of Technology opisuje ją jako „niebezpieczną koncepcję”, która może „dławić i zaciemniać analityczne myślenie”. Jak zauważa: „Ze względu na swoją szczególną podatność na urzeczowienie, na posiadanie magicznej mocy autonomicznej istoty, technologia jest głównym czynnikiem przyczyniającym się do tego gromadzącego się poczucia… politycznej niemocy. Popularność przekonania, że technologia jest podstawową siłą kształtującą ponowoczesny świat, jest miarą naszego. .. lekceważenie norm moralnych i politycznych, przy dokonywaniu decydujących wyborów dotyczących kierunku społeczeństwa ”. Lekceważenie standardów moralnych i politycznych, przed którymi ostrzega Leo Marxis, jest w pełni widoczne w nagłej potrzebie promowania wolności w Internecie bez wyrażania, jak dokładnie pasuje ona do reszty programu promocji demokracji. Nadzieja, że Internet może uwolnić Egipcjan lub Azerów od autorytarnego ucisku, nie jest dobrym pretekstem, aby kontynuować potajemnie popierając same źródła tego ucisku. Trzeba przyznać, że Hillary Clinton nie popadła w determinizm technologiczny w swoim przemówieniu o wolności w Internecie, mówiąc, że „chociaż jest jasne, że rozprzestrzenianie się tych technologii [informacyjnych] zmienia nasz świat, nadal nie jest jasne, jak ta transformacja wpłynie na prawa człowieka i dobrobyt większości światowej populacji ”. Jednak przy drugim czytaniu wydaje się to bardzo dziwnym stwierdzeniem. Jeśli nie jest jasne, jak te technologie wpłyną na prawa człowieka, jaki jest sens ich promowania? Czy to tylko dlatego, że brak jest jasności co do tego, co oznacza i czym jest wolność w Internecie? Takie zamieszanie w szeregach decydentów może tylko wzrosnąć, ponieważ formułują oni politykę wokół wysoce niejednoznacznej koncepcji. Leo Marx sugeruje, że sposobem rozwiązania zagrożeń związanych z koncepcją technologii jest ponowne przemyślenie, czy nadal warto stawiać ją w centrum wszelkich badań intelektualnych, nie mówiąc już o teorii działania. Im więcej dowiadujemy się o technologii, tym mniej ma sens skupianie się wyłącznie na niej, w oderwaniu od innych czynników. Albo, jak sam Marks to ujął, „paradoksalnym rezultatem coraz większej wiedzy i zrozumienia technologii jest poddanie w wątpliwość uzasadnienia tworzenia„ technologii / z jej niezwykle niejasnymi granicami; koncentruje się na oddzielnej dziedzinie specjalistycznej nauki historycznej (lub innej dyscyplinarnej) ”. Innymi słowy; nie jest jasne, co zyskujemy, traktując technologię jako samodzielnego aktora historycznego, ponieważ zazwyczaj ukrywa ona więcej na temat polityki społecznej; i moc, niż objawia. Jeśli chodzi o Internet; stypendium dotychczas szło w przeciwnym kierunku. Centra akademickie zajmujące się badaniem Internetu – intelektualnych bastionów centryzmu Internetu – mnożą się na kampusach uniwersyteckich, a tym samym przyczyniają się do jego dalszej reifikacji i dekontekstualizacji. To, że praktycznie każda dzisiejsza gazeta lub magazyn chwali się wywiadami z „guru Internetu”, jest raczej niepokojącym znakiem, ponieważ jakkolwiek głęboka znajomość architektury Internetu oraz jego różnorodnej i zabawnej kultury nie rekompensuje ich niedostatecznego zrozumienia jak funkcjonują społeczeństwa, nie mówiąc już o społeczeństwach niezachodnich. To oznaka tego, jak głęboki jest Internetocentryzm zepsuło publiczny dyskurs, że ludzie, którzy mają raczej pobieżną wiedzę na temat współczesnego Iranu, stali się źródłami informacji o irańskiej rewolucji na Twitterze, tak jakby dokładne spojrzenie na wszystkie tweety związane z Iranem mogło w jakiś sposób otworzyć szersze okno na politykę tego krajem niezwykle skomplikowanym niż dokładne studium naukowe jego historii.
